Instituut voor Media en Informatie Management
Surprising Europe
– Share your migration
experience
Een advies voor een nieuw format
Scriptie
Nazima Mintjes - R409A
Eerste begeleider: P. Bosma
Tweede begeleider: M. Dorrestijn Praktijk begeleider: Iris Lammertsma
Voorwoord
Vier jaar geleden werd ik door mijn praktijkbegeleider gebeld met de vraag of ik geïnteresseerd was om productiewerk te doen voor het project Surprising Europe. Het onderwerp ‘migranten in Europe op zoek naar een beter leven’ sprak mij meteen aan.
In het vierde jaar van mijn opleiding Media Informatie en Communicatie aan de Hogeschool van Amsterdam ben ik opnieuw door een stage met het project in aanraking gekomen. Het project liep toen al een paar jaar en het bestond toen uit: een documentaire, 9-delige documentaireserie, een website en voorlichtingsevents in diverse Afrikaanse landen die in samenwerking met partnerorganisaties werden georganiseerd.
In het kader van mijn opleiding dien ik in het laatste jaar van mijn studie een scriptie te schrijven. Door goede ervaringen met het productiebedrijf Witfilm wilde ik graag mijn scriptie voor hen gaan schrijven. Samen met mijn praktijkbegeleider Iris Lammertsma ben ik om de tafel gaan zitten om op zoek te gaan naar een onderwerp voor mijn scriptie. Naar jaren te hebben gewerkt aan het project Surprising Europe kreeg ik de vraag of ik onderzoek wilde doen naar een nieuw format voor een tweede documentaireserie. Mijn eisen voor het schrijven van een scriptie: ‘iets’ met documentaire en ‘iets’ met het schrijven van een format, sloot hier naadloos op aan.
Dit rapport is geschreven voor de producent Witfilm. Er is onderzoek gedaan naar waaruit een goed format bestaat, welke delen van migratie nog onderbelicht zijn en wat de doelgroep graag in een format terugziet.
Voor het schrijven van dit rapport wil ik een aantal mensen bedanken, zonder hen had ik dit rapport niet kunnen schrijven. Ik wil hiervoor graag mijn eerste begeleider Peter Bosma en mijn tweede begeleider Martijn Dorrestijn bedanken voor hun ondersteuning en advies tijdens het schrijven van dit rapport. Ook wil ik mijn praktijkbegeleider Iris Lammertsma bedanken voor haar steun, geduld en het geven van informatie. Niet te vergeten mijn broer Erik Mintjes, die alles heeft geredigeerd en mij heeft geholpen verdieping te geven aan mijn scriptie. Ik wil natuurlijk ook alle experts die ik heb mogen interviewen bedanken voor de kennis die zij met mij wilden delen. De deelnemers aan het panelgesprek ben ik ook heel dankbaar! Tot slot grote dank aan de migranten die wilden meewerken aan dit onderzoek, voor hun openhartige en warme gesprekken.
Nazima Mintjes
Management samenvatting
De documentaireserie Surprising Europe, geproduceerd door productiehuis Witfilm, is een informatief televisieprogramma dat in het jaar 2011 is uitgezonden door de internationale omroep Al Jazeera English. In de serie staan Afrikaanse migranten die in Europa leven centraal. Iedere aflevering heeft één centraal thema dat verteld wordt met behulp van verschillende korte portretten van deze migranten.
Al Jazeera English heeft aangegeven geïnteresseerd te zijn in een vervolgserie, waarbij naast Afrika ook andere continenten betrokken worden en waarbij de serie zich naast de migranten in Europa ook richt op de migranten die terugkeren naar het land van herkomst. Witfilm is als de producent van de serie de opdrachtgever van dit onderzoek. Onderstaande centrale vraag is geformuleerd om erachter te komen of het huidige format aansluit op de nieuwe invalshoeken van de serie:
‘Hoe ziet een format dat bestaat uit een line-up, scenario en protagonisten voor een 9-delige documentaireserie á 25 minuten per aflevering die zich richt op migranten in Europa die terugkeren naar hun land van herkomst eruit?’
De doelgroep van Al Jazeera English is zeer breed, namelijk de kijkers die geïnteresseerd zijn in nieuws, ongeacht hun achtergrond. De zender is via de satelliet in meer dan 100 landen te verkrijgen en heeft een bereik van 220 miljoen kijkers. In dit rapport is er onderzoek gedaan naar het schrijven van een nieuw format middels de hulp van experts. U zult lezen hoe een vergelijkbare doelgroep in Nederland het huidige format waardeert. Tevens krijgt u in dit rapport meer achtergrondinformatie over het project Surprising Europe, over wat een documentaire is en over waar een documentaireserie uit bestaat. Daarnaast krijgt u een overzicht van reeds geproduceerde documentaires en documentaireseries die zich richten op migratie, wordt er meer achtergrondinformatie over migratie in Europa gegeven en krijgt u informatie over de trends anno 2015.
Middels het afnemen van interviews met verschillende experts uit het werkveld is in de eerste fase van het veldonderzoek research gedaan naar belangrijke formatelementen van documentaires en documentaireseries en is er onderzoek gedaan naar onderbelichte thema’s rondom het onderwerp migratie. Daarnaast heeft dit onderzoek een drietal ervaringsdeskundigen geïnterviewd over hun ervaringen en ideeën met betrekking tot migratie.
Op basis van deze informatie heb ik aanvullende vragen geformuleerd, die vervolgens onder de aandacht zijn gebracht bij de doelgroep, middels het organiseren van een panelgesprek. Voor dit onderzoek heb ik twee panelgesprekken met de doelgroep georganiseerd.
Door het volbrengen van het onderzoek kan ik concluderen dat om een format succesvol te maken, een goede formulering voor een rode draad noodzakelijk is. Op het gebied van terugkeer kan er een onderscheid gemaakt worden tussen gedwongen en vrijwillige terugkeer. In het hoofdstuk Advies wordt onder andere geadviseerd om in het format dieper in te gaan op het onderwerp, door middel van het belichten van een onderwerp vanuit meerdere perspectieven en mensen.
Summary
The documentary series Surprising Europa, produced by documentary company Witfilm, is an informative television program, which was broadcast in the year 2011 for the viewers of the broadcaster Al Jazeera English. The series is about Africans migrants who are living in Europa. Each episode contains one central theme, which is told as shorts portraits of African migrants in Europa.
The broadcaster Al Jazeera English has indicated to be interested in a second series. Beside the migrants from Africa they would also like to involve migrants from other parts of the world and they would like to involve migrants who are retuning back home. This thesis is written for the documentary production company Witfilm. To find out if the current format still fits the new perspectives of the series, the following question is made:
How does a format about migrants in Europe who are returning back home, that consist of a line-up, scenario and protagonists, looks like for a 9-part documentary series of 25 minutes for each episode?
The target audience of Al Jazeera English is interested in watching the news whatever their background might be. In more than over a 100 countries Al Jazeera English is broadcast and currently 220 million people are watching. The focus of this research is writing a new format for the series by interviewing experts and by organizing table discussion with the target group in The Netherlands. How did they rate the format of the series? Furthermore this thesis contains background information about the project Surprising Europe, about what a documentary consists of and about the migration policy in Europe. In order to be able to learn from other formats, I also added an analysis of three other documentaries and three other documentary series, which are focused on migration.
To find out which important format elements are needed to produce a successful series and which themes within the subject still need more explanation, several experts from the professional field are interviewed. Also three migrants from different part of the world have been interviewed about their experiences and ideas concerning the subject. Based on these results a table discussion with the target group was organised. In total there where two table discussions.
At the end of this thesis a conclusion and advice will be given. If a format wants to be successful it needs to have a strong thread. Concerning the subject ‘returning back home’, there is a difference between the forced and the voluntary returnees. In the chapter 'advice' the thesis advices to accentuate the subject by showing it from multiple perspectives and people.
1 Inhoudsopgave Management samenvatting 6 Summary 8 Inleiding 14 2 Methode en technieken 16 2.1 Onderzoeksopzet 16 2.2 Deskresearch 16 2.2.1 Intern 17 2.2.2 Extern 17 2.3 Fieldresearch 18 2.3.1 Interviews 18 2.3.2 Panelgesprekken 23 3 Interne analyse 26
3.1 Hoe is Surprising Europe ontstaan? 26
3.2 Wat zijn de doelstellingen van Surprising Europe? 27
3.2.1 Visie 28
3.2.2 Missie 28
3.2.3 Doelstellingen 28
3.3 Wat is de doelgroep van Surprising Europe? 28
3.3.1 Al Jazeera English 29
3.4 Hoe werd het project Surprising Europe gefinancierd? 30 3.5 Het format van de eerste serie van Surprising Europe 31
3.5.1 Synopsis 31
3.5.2 Line-up 31
3.5.3 Terugkerende elementen 32
3.5.4 Doel format 33
3.5.5 Doelgroep 34
3.5.6 Meerwaarde t.o.v. andere formats 34
3.6 Wat zijn de sterktes en zwaktes van Surprising Europe? 34
3.6.1 Sterktes 34
3.6.2 Zwaktes 34
3.7 Wat zijn potentiele toekomst mogelijkheden voor Surprising Europe? 35
3.8 Conclusie 35
4 Trendanalyse 37
4.1 Wat is een documentaire? 37
4.1.1 Het schrijven van een scenario 38
4.2.1 Bouwstenen 38 4.3 Welke trends zijn er voorspeld op het gebied van
documentaires/documentaireseries? 39
4.3.1 Vorm en structuur experiment 39
4.3.2 Enscenering 40
4.3.3 Transmedia storytelling 40
4.4 Conclusie 41
5 Best Practices 41
5.1 Documentaires 43
5.1.1 A Song from the Forest 43
5.1.2 Speciale vlucht 45
5.1.3 Terug naar Angola 47
5.2 Series 48
5.2.1 Uitgezet 49
5.2.2 Zembla: onderduiken met illegalen 50
5.2.3 Tegenlicht: Terug naar Turkije 51
5.3 Conclusie 53
6 Migratiebeleid Europa 55
6.1 Voorgeschiedenis migratie in Europa 55
6.2 Migratiebeleid anno 2015 56
6.2.1 Terugkeer 57
6.2.2 Problemen binnen beleid 59
6.2.3 Beleidsvoornemens 60 6.3 Conclusie 61 7 Doelgroep analyse 63 7.1 De onderzoeksresultaten 63 7.1.1 Programma 63 7.1.2 Presentatie 65 7.1.3 Vormgeving 65 7.1.4 Informatie 66
7.1.5 Advies vervolg serie 66
7.2 Conclusie 68 8 Interviews 71 8.1 De onderzoeksresultaten 71 8.1.1 Migratie 71 8.1.2 Format 73 8.2 Conclusie 75 9 Conclusie 78 9.1 Inleiding 78 9.2 Interne Analyse 78
9.3 Analyse naar de trends 79
9.4 Analyse naar andere formats 79
9.5 Analyse naar het huidige migratiebeleid 79
9.6 Panelgesprek met de doelgroep 80
9.7 Interviews met ervaringsdeskundige en experts 80
10 Advies 82
10.1 Advies vanuit Interne analyse 82
10.2 Advies vanuit Trend analyse 82
10.3 Advies uit Best Praktisch 83
10.4 Advies uit Migratiebeleid 84
10.5 Advies uit panelgesprek 84
10.6 Advies uit interviews 85
10.7 Format 86 11 Literatuurlijst 89 11.1 Email 89 11.2 Film 89 11.3 Interview 89 11.4 Literatuur 89 11.5 Online 90
11.6 Rapporten & artikelen 93
BIJLAGE I Evaluatie 95
BIJLAGE II Deelvragen 96
Bijlage III Vragenlijst filmanalyse 98
Bijlage IV Opbouw Surprising Europe 99
Bijlage V Transcriptie panelgesprekken 101
Inleiding
De documentaireserie Surprising Europe is een informatief programma dat zich richt op de kijkersdoelgroep van Al Jazeera English. De serie is ontstaan in het jaar 2007 en heeft een sandwichformule, wat betekent dat zware items worden afgewisseld met luchtigere items. Via de serie krijgen de kijkers onder andere meer achtergrondinformatie en inzicht over thema’s als ‘hoop en dromen’ van Afrikaanse migranten in Europa.
Een paar jaar na het produceren van de eerste serie is bij de producent de vraag ontstaan of het huidige format nog wel aansluit op de ontwikkeling die het project Surprising Europe in zijn geheel heeft doorgemaakt. Het project focust zich tegenwoordig niet meer alleen op Afrikaanse migranten, maar op migranten uit meerdere continenten en ligt de nadruk eerder op het terugkeren naar het land van herkomst dan op het leven in Europa.
De probleemstelling van dit onderzoek is dan ook ‘‘Hoe ziet een format dat bestaat uit een line-up, een scenario en protagonisten voor een 9-delige documentaireserie á 25 minuten per aflevering eruit, dat zich richt op migranten in Europa die terugkeren naar het land van herkomst?’
Het doel van dit onderzoek is om vorm te geven aan de elementen line-up, scenario’s en protagonisten in een format voor een documentaireserie. Met de resultaten wordt er een advies geschreven voor een tweede serie voor Surprising Europe die beter aansluit op de huidige situatie.
Het rapport is begonnen met het verrichten van deskresearch, waarbij er onderzoek is gedaan naar het ontstaan van Surprising Europe, naar actuele trends, naar wat een documentaire/-serie inhoudt, naar hoe we kunnen leren van eerdere formats en documentaires die zich richten op migratie en we lezen achtergrondinformatie over het migratiebeleid in Nederland en Europa. Vervolgens heeft er een veldresearch plaatsgevonden, waarbij er een zevental interviews met verschillende experts en ervaringsdeskundigen heeft plaatsgevonden. Aan de ervaringsdeskundigen is onder andere gevraagd: aan welke informatie hebben zij voor hun vertrek naar land van herkomst behoefte, welke onderwerpen zien zij graag terug in een tweede serie, wat is voor hen een reden om wel of niet terug te gaan en hoe staat het thuisfront hier tegenover?
Met behulp van deze resultaten is een panelgesprek met de doelgroep georganiseerd. Met behulp van deze panelgesprekken is onderzoek gedaan naar hoe de doelgroep het huidige format waardeert. Elke groep bestond uit zes kijkers uit Nederland die meer dan één keer per maand naar Al Jazeera English kijken.
Het rapport presenteert vervolgens de onderzoekresultaten uit de twee kwalitatieve onderzoeken. Hierna leest u conclusies van dit onderzoek. In het advies wordt er een
voorstel gedaan voor een nieuw format voor de documentaireserie Surprising Europe. De evaluatie van dit rapport kunt in lezen in Bijlage I.
2 Methode en technieken
Voor het schrijven van dit onderzoek is een plan van aanpak opgesteld. In dit hoofdstuk leest u wat de opzet van dit onderzoek is en welke technieken hierbij gebruikt zijn. Daarnaast wordt toegelicht hoe de verschillende experts voor de interviews zijn geselecteerd, hoe de groep aan respondenten voor het panelgesprek is samengesteld en hoe is omgegaan met het verwerken en analyseren van de gevonden resultaten.
De resultaten van het fieldresearch vindt u terug in de hoofdstukken doelgroep analyse en interviews. Voor de transcripties van deze gesprekken verwijs ik u door naar Bijlage V en Bijlage VI.
2.1
Onderzoeksopzet
Om een nieuw format te schrijven is het noodzakelijk systematisch relevante begripsafbakeningen te maken en kennis te verzamelen over het onderwerp (migratie en remigratie), het medium (documentaires en documentaireseries) en de doelgroep. Hierbij wordt gebruik gemaakt van Deskresearch en Fieldresearch. Met betrekking tot Fieldresearch is er gekozen voor twee kwalitatieve onderzoekstechnieken; interviews en panelgesprekken. In het eerste kwalitatieve onderzoek (interviews) en in de deskresearchfase wordt informatie vergaard op het gebied van remigratie, migratie, documentaires en documentaireseries. In het tweede gedeelde van het kwalitatieve onderzoek wordt aandacht besteed aan het format en wordt de reeds vergaarde informatie nader onderzocht (Verhoeven, 2008).
In de deelvragen, die u terug vindt in Bijlage II, is de opbouw (eerst verkennend onderzoek, gevolgd door beschrijvend onderzoek) terug te vinden. Aan de hand van de gevonden gegevens uit het verkennend onderzoek konden bij het afnemen van de panelgesprekken gerichte vragen aan de kijkersdoelgroep worden gesteld.
2.2
Deskresearch
Tijdens de deskresearchfase is er gebruik gemaakt van interne en externe bronnen. Het rapport heeft diverse gepubliceerde en ongepubliceerde rapporten geraadpleegd. Naast deze rapporten is er tevens gebruik gemaakt van literatuur en van diverse webpagina’s waaronder Google Scholar. Bij de beoordeling van de bruikbaarheid van deze bronnen is er gekozen voor het vier stappenplan dat door de Hogeschool van Rotterdam is ontwikkeld en van de criterialijst die door de Hogeschool van Utrecht is vastgesteld bij het beoordelen van de betrouwbaarheid van bronnen op het web. Deze twee analysemethodes zijn op alle bronnen in dit rapport toegepast. Vanwege het gebruik van diverse bronnen is er geen sprake van eenzijdige informatie van een enkele auteur.
Het vier stappenplan, zoals vastgesteld door de Hogeschool Rotterdam, ziet er als volgt uit:
1. Trefwoorden bepalen; 2. Bronnen zoeken; 3. Bronnen valideren;
4. Analyseren (Bronnenonderzoek, 2015).
Stappenplan
Bij de eerste stap worden de trefwoorden bepaald. In de tweede stap worden er bronnen gezocht. De trefwoorden die in de eerste stap zijn vastgesteld, worden hierbij gebruikt. Dit onderzoek is gestart met het afgaan van reeds gebruikte schoolboeken en met zoeken op het web. In de derde stap wordt onderzocht of de bronnen ook daadwerkelijk bruikbaar zijn (Bronnenonderzoek, 2015). Hierbij is bij het beoordelen van de literatuur gekeken naar de volgende vier criteria: autoriteit, inhoud, tijd en waarde (Beoordelen informatie bronnen, z.j.). Tenslotte worden de bronnen geanalyseerd en is er tevens gekeken of het onderzoek over voldoende bronnen beschikte om de onderzoeksvraag te kunnen beantwoorden (Bronnenonderzoek, 2015).
Criterialijst
Bij de eerste criteria is er onderzoek gedaan naar de auteur. Is de schrijver een expert uit het vakgebied? Aansluitend is er gekeken naar de inhoud van de bron. Komt de informatie overeen met andere bronnen? Bevat een bron vooral meningen of ook feiten? Eveneens zijn bij het kijken naar het criterium tijdbronnen vergeleken met andere bronnen om te zien of ze overeenkomen. Plus er is gekeken naar het publicatiejaar van de bron om de relevantie ervan te kunnen bepalen. Tenslotte is er waarde-onderzoek gedaan naar hoe andere experts en onderzoekers de bronnen waarderen. Wordt de bron regelmatig door anderen gebruikt? En wordt de bron door anderen geadviseerd (Beoordelen informatie bronnen, z.j.)?
2.2.1 Intern
Hierbij is er onderzoek gedaan naar de totstandkoming van Surprising Europe en naar de huidige status van het project. Aanvullend heeft er een interview plaatsgevonden met de hoofdproducent van Surprising Europe. Hierbij is verder in gegaan op de motivatie van de producenten om het project uit te voeren en op het toekomstperspectief van Surprising Europe. Het uitgeschreven interview vindt u terug in Bijlage VI. Aansluitend is er gekeken naar het kijkersprofiel van Al Jazeera English. Door inzicht te krijgen in de kijkersprofielen van deze zender kan een nieuw format op de juiste doelgroep worden afgestemd. Hiervoor is de website Allied Media.com geraadpleegd.
2.2.2 Extern
Het externe onderzoek begint met het formuleren van wat een documentaire anno 2015 is. Daarnaast is er onderzoek gedaan naar uit welke bouwstenen een documentaireserie bestaat. Hiervoor is onder andere gebruik gemaakt van het boek van Lievaart. In hetzelfde hoofdstuk wordt dieper ingegaan op trends die het afgelopen jaar en de komende jaren
gaan plaatsvinden op het gebied van documentaires en documentaireseries. Deze trends zijn met behulp van websites als mediafonds.nl en frankwatching.nl opgezocht. Door gebruik te maken van deze trends wordt de kans van slagen van het nieuwe format vergroot. In het hoofdstuk ‘Best Practices' is er onderzoek gedaan naar bestaande documentaires en documentaireseries die zich richten op het onderwerp migratie. Voor het opsporen van deze films en series is er gebruik gemaakt van de website npo.nl en idfa.nl. Documentaires die niet in Nederland te verkrijgen waren, zijn verkregen door het sturen van een e-mail naar de hoofdproducent van de film. Voor het analyseren van deze films is er een vragenlijst opgesteld met behulp van het boek van Lievaart (2012), Crabbendam (2007) en Dijker (2011). Bij het opstellen van deze vragenlijst zijn twee hoofdvragen geformuleerd, namelijk: wat is de inhoud van de documentaire en wat is de vorm van de documentaire. Om deze twee vragen te beantwoorden zijn sub-vragen geformuleerd. Deze vragen dragen bij aan het beantwoorden van de hoofdvragen. Voor de gehele vragenlijst en de toelichting van de samenstelling van deze vragenlijst verwijs ik u door naar Bijlage III. In totaal zullen er drie documentaires en drie documentaireseries worden besproken.
In het tweede deel van het externe onderzoek is er aandacht besteed aan migratie en remigratie. Om een idee te krijgen van ons migratiebeleid begint dit hoofdstuk met een terugblik naar onze geschiedenis. Daarop aansluitend wordt het huidige migratiebeleid anno 2015 in Nederland en Europa nader onderzocht. Aangezien de vraag om ‘terugkeer naar het land van herkomst’ te betrekken in een tweede serie, is er nader onderzoek gedaan naar dit thema. Tevens wordt er gekeken naar welke problemen we in het huidige beleid tegen komen. Het hoofdstuk sluit af met het onderzoeken van de beleidsvoornemens.
2.3
Fieldresearch
Nadat er in de deskresearchfase uitgebreid vooronderzoek heeft plaatsgevonden werden de gevonden resultaten samengevoegd en gebruikt bij het verrichten van het fieldresearchfase onderzoek. In deze fase is er gebruik gemaakt van de twee hierboven beschreven methodes, interviews en panelgesprekken. Het onderzoek bevond zich bij de start van het schrijven van dit rapport in een verkennende fase en om die reden is er begonnen met interviews, om zo achter de visie en de meningen van mensen te komen. Om het onderzoek valide te maken werden de gevonden resultaten nader onderzocht door het organiseren van panelgesprekken met de doelgroep.
2.3.1 Interviews
2.3.1.1 Verantwoording onderzoeksmethode
Om meer inzicht te krijgen in de problemen en knelpunten op het gebied van migratie en remigratie, wordt de fieldresearch gestart met zeven interviews. Interviews zijn uitermate geschikt om dieper op onderwerpen in te gaan en om op zoek te gaan naar de mening en visie van mensen. Er is gekozen voor een half gestructureerd interview, omdat dit het beste aansloot bij het onderzoek. Bij deze vorm van interviewen is er een topiclijst aanwezig. De
onderzoeker is vrij in het bepalen van de volgorde van het behandelen van de verschillende topics. De structuur van een gesprek ligt daarom niet geheel vast. Dit resulteert in een ‘draaiend’ gesprek en leidt vaak tot een prettige gesprekssfeer. Tevens is er in deze vorm ruimte voor eigen inbreng van de geïnterviewde. Aanvullend zijn er bij elk topic vragen geformuleerd. Per topic kan de interviewer zelf bepalen of de vraag wel of niet wordt besproken. In paragraaf 2.3.1.4 wordt er dieper ingegaan op de samenstelling van de topiclijst (Verhoeven, 2008).
Het nieuwe format zal vanuit een nieuw concept opgebouwd moeten worden, ook al is er een eerdere serie vergelijkbare gemaakt. De terugkeer van migranten naar het land van herkomst kent in vergelijking tot de eerste reeks een volledige andere invalshoek en invulling. Er moest dus eerst onderzocht worden hoe dit nieuwe concept vormgegeven dient te worden. Verkennend onderzoek waarbij specialisten op verscheidene vakgebieden hun mening en verwachtingen over een eventuele invulling van de serie kenbaar maken, bleek uitermate geschikt om een voorlopige opzet te maken voor het concept (Allesovermarktonderzoek.nl, z.j.).
Tenslotte is de topiclijst met vragen in het kader van de betrouwbaarheid van dit onderzoek voorafgaand aan Dhr. Bosma (scriptiebegeleider) voorgelegd. Na het afnemen van het eerste interview zijn de resultaten tevens aan hem gepresenteerd.
2.3.1.2 Verantwoording respondenten
Het selecteren van de respondenten vond doelgericht plaats. Experts op het gebied van het onderwerp zijn benaderd om mee te werken aan het onderzoek (Verhoeven, 2008). Voor het verkrijgen van meer inzicht in onderbelichte thema’s rondom migratie en het begeleiden van migranten die terugkeren naar het land van herkomst zijn Tanja Pacifico van IOM en Eefje Blankevoort van Prospektor geïnterviewd.
Om meer inzicht te krijgen in elementen van een goed documentaireserieformat en van de positieve en de negatieve elementen uit de eerste reeks, hebben er een interviews plaatsgevonden met Daniel Odufre, Sinan Can en ook Eefje Blankevoort. Alle drie de experts zijn werkzaam als regisseur en hebben eerder aan formats en/of documentaires op het gebied van migratie gewerkt.
Om te achterhalen waar migranten behoefte aan hebben, wat hun ervaringen zijn en hoe zij Surprising Europe waarderen is Zhian uit Koerdistan, Sebak uit Nepal en Sanghita uit Nepal geïnterviewd. Deze drie migranten bevinden zich in een andere fase in het migratieproces; Zhian heeft een verblijfsvergunning en keert op tijdelijke basis met behulp van IOM terug naar Koerdistan om te werken aan kennisoverdracht, Sebak is in de zomer van 2014 teruggekeerd naar Nepal en is daar een eigen onderneming begonnen en Sanghita leeft zonder legale papieren in Nederland en vecht iedere dag voor een verblijfsvergunning. Door deze gesprekken krijgt het rapport meer kennis op het gebied van migratie. Ook wordt per expert beschreven waarom er gekozen is voor deze persoon.
Interview Tanja Pacifico, werkzaam als trainer migratie, remigratie en remigratiecoördinator bij IOM
Mevrouw Pacifico is werkzaam bij IOM dat staat voor Internationale Organisatie voor Migratie. Ze is daar werkzaam als trainer en heeft zich hierbij gespecialiseerd op het gebied van migratie en remigratie. Tijdens dit gesprek is de onderzoeker op zoek gegaan naar knelpunten bij remigratie en migratie. Welke thema’s zijn nog onbelicht en moeten ter sprake worden gebracht? Tevens werkt IOM op Europees niveau waardoor mevrouw Pacifico naast nationale kennis ook over kennis beschikt op het gebied van migratie op internationaal niveau. Door middel van een interview met mevrouw Pacifico heeft de onderzoeker ook meer inzicht gekregen in het Europese migratiebeleid.
Interview Eefje Blankevoort, werkzaam als journalist en regisseuse bij Prospektor
Mevrouw Blankevoort is een journaliste die ook documentaires regisseert en daardoor ook verstand heeft van formats. Ze werkt voor het bedrijf Prospektor waarvan zij tevens de eigenaar is. Prospektor is een journalistiek productiebureau dat zich niet vastpint op één medium, per verhaal wordt gekeken naar welk medium (film, website, multimediaproject, boek, fotografie, etc.) het meest geschikt is. Mevrouw Blankevoort heeft zich de afgelopen jaren veel op het thema ‘migratievraagstuk’ gericht. Vorig jaar kwam haar nieuwste documentaire NIEUW uit. NIEUW wordt hoog gewaardeerd door het publiek en wordt op verschillende grote internationale en nationale festivals vertoond. In deze documentaire volgen we een Congolese jongen die in een vluchtelingenkamp in Kampala woont. Ieder jaar nodigt Nederland 500 asielzoekers die in de meest erbarmelijke omstandigheden leven, uit om zich hier te hervestigen. Het Congolese jongetje is daar één van. Tevens schreef mevrouw Blankevoort voor het Nederlands Dagblad een aantal artikelen waaronder Zwartboek Vluchtelingenbeleid. De belangrijkste vraag aan mevrouw Blankevoort was welke migratievraagstukken door de media nog onderbelicht blijven. Daarnaast ben ik met haar in gesprek gegaan over mogelijke formatonderdelen.
Interview Sinan Can, werkzaam als onderzoeksjournalist bij de VARA
Mijnheer Can heeft in het verleden een succesvolle serie bedacht en uitgevoerd rondom het thema migratie. In deze serie volgen we migrantenkinderen in Nederland die uitgeprocedeerd zijn en teruggestuurd worden naar het land van herkomst. Tevens is mijnheer Can voor langere tijd werkzaam geweest voor het programma Zembla, waarvoor hij onder andere de aflevering ‘onderduiken met illegalen’ heeft gemaakt. Deze twee onderwerpen samen sluiten goed aan op dit onderzoek. Om die reden heeft de onderzoeker gekozen voor een interview met mijnheer Can. Wat waren bijvoorbeeld zijn beweegredenen om uitgezette kinderen te volgen en hun verhaal te vertellen aan het grote publiek? Hoe bedenkt mijnheer Can gebruik van bouwstenen in zijn series?
Interview Daan Odufré, werkzaam als regisseur voor Surprising Europe
Mijnheer Odufré is één van de regisseurs van de huidige serie. Om die reden is er gekozen voor een interview met mijnheer Odufré. Hij heeft veel kennis over het ontwerp, heeft een
idee hoe de serie ingevuld dient te worden en weet hoe je informatie, die specifiek gericht is op migratie, presenteert aan de kijker. Tevens is mijnheer Odufré al sinds een lange tijd betrokken bij het project.
Interview migrant (in totaal worden drie migranten geïnterviewd) via partnerorganisatie: IOM, Maatwerk bij Terugkeer en Bridge to Better
Het nieuwe concept van Surprising Europe wil zich ook gaan richten op andere continenten behalve Afrika. Met deze migranten is nog niet gesproken. Wat is hun verhaal? Om die reden wil ik drie verschillende migranten uit landen buiten Afrika in verschillende migratiestadia, spreken. Met stadia wordt bedoeld: uitgezet, illegaal of gelegaliseerd. Daarnaast is elke migrant via een andere partnerorganisatie aangedragen, zodat dit onderzoek een meer algemene uitspraak kan doen over hoe het migranten in Nederland vergaat. Aan welke informatie hebben migranten die op het punt staan te vertrekken, behoefte? Welke onderwerpen zien zij graag terug in een serie over remigratie? Wat is voor hen een reden om wel of niet terug te keren? Hoe staat het thuisfront tegenover een mogelijke terugkeer?
2.3.1.3 Samenstelling topiclijst
Er is een topiclijst voorafgaand aan elk interview vastgesteld, zodat er structuur in het gesprek kon worden aangebracht. De topics dragen bij aan het beantwoorden van de onderzoeksvraag van dit rapport. Per topic is een aantal vragen geformuleerd, die helpen bij het informatie vergaren binnen dat topic. De onderzoeker is vrij in het bepalen van de volgorde van de topics, maar ook in het stellen van de vragen. Voor het samenstellen van de topiclijst is gebruik gemaakt van de deelvragen die in het plan van aanpak van dit onderzoek zijn geformuleerd. Deze deelvragen dragen wederom bij aan het beantwoorden van de onderzoeksvraag en zijn tevens gekoppeld aan de hoofdstukindeling van dit rapport. Per expert is voorafgaand aan het interview vastgesteld wat de onderzoeker van de geïnterviewde te weten wilde komen. Per interview is er overlapping tussen de vragen en de topics, zodat bij het verwerken van een respons een conclusie getrokken konden worden. Hieronder leest u de zes topics die voor dit onderzoek zijn opgesteld en wat deze topics omvatten.
Functie & persoonlijk perspectief
Ieder interview is met dit topic gestart, zodat de onderzoeker een duidelijk beeld krijgt van degene die geïnterviewd wordt en wat zijn of haar persoonlijke motivatie is.
Algemene formatelementen
Binnen dit topic wordt ingegaan op formatelementen in het algemeen. Middels dit topic wordt er onderzoek gedaan naar waaruit een succesvol format bestaat.
Migratie
Binnen dit topic heeft is er onderzoek gedaan naar onderbelichte thema’s binnen het onderwerp migratie.
Het format
Hoe beoordelen experts diverse formats? Dit rapport geeft antwoord op deze vraag?
Evaluatie: Surprising Europe 1
Hoe beoordelen experts het huidige format van Surprising Europe? Tevens wordt er onderzoek gedaan naar hoe experts de items en de reportages van Surprising Europe beoordelen. Voor dit onderzoek worden zowel de succesfactoren als de faalfactoren tegen het licht gehouden.
Advies bij invulling
Welke elementen uit de eerste serie zien experts liever wel in een vervolgserie terug en welke liever niet? Wat zouden zij willen veranderen aan het huidige format wanneer ze hier de mogelijkheid toe hadden?
2.3.1.4 Verwerken van respons
Voor het verwerken van de interviews is gebruik gemaakt van een geluidsrecorder. Hierdoor kon ten volle geluisterd worden naar de inhoud van het gesprek en kon het onderzoek zich beter richten op het 'doorvragen' in plaats van het maken van aantekeningen. Na het interview zijn de geluidsopnames teruggeluisterd en getranscribeerd (Baarda, 2007). De transcriptie vindt u terug in Bijlage VI.
Vervolgens zijn de teksten verdeeld in fragmenten. Hierbij is rekening gehouden met het feit dat deze niet te groot of te klein mogen zijn, omdat een fragment anders over meerdere onderwerpen gaat of context verliest. Nadat deze fragmenten zijn gemaakt, zijn ze vervolgens gecodeerd en gegroepeerd. Naderhand werd aan de hand van het codeboek kleuren gegeven aan de verschillende fragmenten. Door deze overzichtelijk werkwijze konden er conclusies getrokken worden uit de afgenomen interviews (Baarda, 2012).
Bij dit onderzoek is ervoor gekozen om de uitgewerkte conclusies in een apart hoofdstuk te bespreken en deze niet toe te voegen aan de andere hoofdstukken die met behulp van deskresearch zijn geschreven. Zo worden de resultaten uit beide methodes van elkaar gescheiden en is het voor de lezer duidelijk wat er uit de interviews met de experts gekomen is.
2.3.1.5 Voor- en nadelen interviews
Door middel van interviews is er onderzoek gedaan naar ideeën en opvattingen achter remigratie. Doordat het hier een kwalitatief onderzoek betreft, kan er dieper op de informatie worden ingegaan ten opzichte van een kwantitatief onderzoek. Tijdens een gesprek kan de onderzoeker de geïnterviewde op zijn of haar gemak stellen en daardoor dieperliggende informatie naar boven halen. Tevens kan doorgevraagd worden naar de motivatie en
persoonlijke opvattingen. Het nadeel is dat de onderzoeker geen conclusie voor de gehele populatie kan geven (Allesovermarktonderzoek, 2014). Andere nadelen zijn dat de betrouwbaarheid door het selectieve geheugen van de geïnterviewde beïnvloed kan worden en dat de geïnterviewde tijdens het gesprek zich alleen de negatieve ervaringen herinnert, wat zijn of haar antwoord op de vervolgvragen kan beïnvloeden. Om dit tegen te gaan heeft de onderzoeker bij het opstellen van de topiclijst rekening gehouden met positieve en negatieve antwoorden, vragen en ervaringen (Baarda & Bakker, 2012).
2.3.2 Panelgesprekken
2.3.2.1 Verantwoording onderzoeksmethode
Nadat door middel van deskresearch en interviews de belangrijkste thema’s naar voren zijn gekomen, is er middels het organiseren van een panelgesprek in kaart gebracht hoe volgens de doelgroep invulling gegeven dient te worden aan het nieuwe format. Met behulp van de panelgesprekken kan de onderzoeker achter motivaties van de kijkers komen en dieper ingaan op aandachtspunten (Allesovermarktonderzoek.nl, 2014). Er zijn twee panelgesprekken met de doelgroep in Nederland georganiseerd. Beide panelgroepen hebben gediscussieerd over dezelfde topics met de daarbij horende vragen.
Op basis van de gevonden resultaten uit de deskresearch en de afgenomen interviews uit het verkennend onderzoek is een aantal topics voortgekomen. Bij deze topics zijn vragen geformuleerd. Deze zijn vervolgens onder de aandacht van de doelgroep gebracht. De doelgroep omvat documentaire liefhebbers in Nederland die tevens bij gelegenheid kijken naar Al Jazeera English. De onderzoeksresultaten zijn gebruikt bij het schrijven van het definitieve formatvoorstel.
Voor de transcriptie van deze gesprekken verwijs ik u door naar Bijlage V.
2.3.2.2 Verantwoording respondenten
Iedere panelgroep bestond uit vijf deelnemers. De respondenten zijn kijkers die geïnteresseerd zijn in het kijken naar documentaires en/of documentaireseries ongeacht hun achtergrond; nationaliteit, woonplaats etc. Er is alleen rekening gehouden met de leeftijd van de respondenten. Uit het onderzoek, dat u leest in paragraaf 3.3, is gebleken dat de meeste kijkers van Al Jazeera English tussen de 15 en 29 jaar zijn. De respondenten kijken wel eens naar de omroep Al Jazeera English.
Door te voorkomen dat er stiltes tijdens het gesprek vallen of dat de deelnemers zich terugtrekken door te veel ruis in het panelgesprek, is ervoor gekozen de groep respondenten niet groter dan vijf deelnemers te laten zijn. Bij minder is de kans op stilte groot en bij meer neemt de kans op ruis toe. Om ervoor te zorgen dat alle respondenten zich vrij voelen in hetgeen ze delen, is hen bij op voorhand van het onderzoek toegezegd dat hun identiteit gewaarborgd is. Er is daarom gekozen voor fictieve namen.
2.3.2.3 Samenstelling topiclijst
Voor het opstellen van de topiclijst is gebruik gemaakt van de resultaten uit de deskresearch en de interviews. Tevens heeft de laatste deelvraag, zie hiervoor Bijlage 3, geholpen bij het samenstellen van de topiclijst.
Het doel van het panelgespreken is erachter te komen hoe de doelgroep het oude format waardeert en wat de doelgroep in een nieuwe serie wil zien. De topics zijn hierop afgestemd. Voor iedere topic is een aantal vragen op voorhand opgesteld. Hierdoor was flexibiliteit mogelijk in de vraagvolgorde, maar ook in de vraagkeus per panelgesprek. Topics voor het onderzoek bestonden uit:
Waardering programma Waardering presentatie Waardering vormgeving Informatie aanbod Advies vervolgserie
2.3.2.4 Verwerken van respons
Voor het werken van de respons is er gekozen om het panelgesprek met behulp van een geluidsrecorder te registeren. Daardoor konden de grote lijnen en de conclusies van de gesprekken uitgeschreven worden. In Bijlage V vindt u de uitgeschreven panelgesprekken terug.
Meningen en visies van de deelnemers zijn gecodeerd en vervolgens in een tabel geplaatst, zodat er op een overzichtelijke wijze resultaten uit het onderzoek verkregen kunnen worden.
Anders dan bij kwantitatief onderzoek rust de representativiteit van het kwalitatieve onderzoek niet op getallen en het aantal respondenten. Binnen het kwalitatief onderzoek spreken we van representativiteit wanneer alle relevante variaties in meningen, opvattingen, gevoelens en motivaties de mogelijkheden hebben gekregen zich te uiten binnen in het onderzoek (Groenland, 2001). Door de bewuste samenstelling van de grootte van de panelgroepen is dit gewaarborgd; iedereen had de ruimte zijn gevoelens en meningen te uiten.
2.3.2.5 Voor- en nadelen panelgesprek
Ook aan het organiseren van een panelgesprek zit een aantal voor- en nadelen verbonden. Bij deze onderzoekstechniek werk je met een summiere groep respondenten, dat is een nadeel. Daartegenover staat wel dat het een voordeel is dat je op diep op de materie in kunt gaan. Een panelgesprek biedt de mogelijkheid gedetailleerde vragen op te stellen die specifieke antwoorden nodig hebben. Daarnaast kan de onderzoeker, wanneer er iets onduidelijk is, vragen om verduidelijking (University of Twente, 2013). Een ander voordeel is dat er mogelijk nieuwe ideeën kunnen ontstaan, doordat er een wisselwerking plaatsvindt in de groep en er onbewust een brainstorm tot stand komt. De onderzoeker kan hiermee zijn voordeel doen (Rightmarktonderzoek.nl, 2014).
3 Interne analyse
In de interne analyse is er onderzoek gedaan naar het ontstaan van het project ‘Surprising Europe’. Er wordt gekeken naar wat nu daadwerkelijk de visie van het project is, wat zijn missie is en wat de doelstelling anno 2015 is. Hoe is het project de afgelopen jaren gefinancierd en hoeveel geld is er naar de verschillende onderdelen binnen het crossmediale project gegaan? Omdat dit onderzoek zich specifiek richt op het maken van een vervolgserie, wordt er bovendien gekeken naar het format, de opbouw en de vaste bouwstenen binnen in dit format.
3.1
Hoe is Surprising Europe ontstaan?
Uit onderzoek blijkt dat veel niet-westerse arbeidsmigranten in Europa zich voor hun vertrek slecht informeren over hun toekomstige bestemming. Vaak blijkt de informatie onvolledig of onjuist. Bij de arbeidsmigranten zelf en bij de achterblijvers zijn de verwachtingen echter hoog. De arbeidsmigranten, in wie vaak veel geld wordt geïnvesteerd door de familie, hopen in Europa goed te kunnen verdienen en zo hun familie financieel te ondersteunen. De meeste arbeidsmigranten doen dan ook hun uiterste best om die verwachtingen waar te maken en om geld naar huis te sturen. Terugkeren naar het land van herkomst, zeker als dit met lege handen is, wordt gezien als gezichtsverlies en een niet succesvolle migratie kan het verbreken van het contact met de familie betekenen. De psychologische druk om te slagen in Europa is dus enorm. Daarom geven arbeidsmigranten niet snel toe dat het in Europa allemaal niet zo makkelijk is en hiermee wordt de mythe van Europa als het Eldorado in stand gehouden.
Eén van de eersten die dit wilde doorbreken was de oorspronkelijke initiatiefnemer van Surprising Europe: De Oegandese fotojournalist Ssuuna Golooba. Surprising Europe is een internationaal crossmedia project dat als doel heeft migranten uit niet-westerse landen te informeren over het echte leven in Europa. Ssuuna kwam in het jaar 2003 naar Nederland om zijn fotografie-carrière verder uit te bouwen. Hij dacht hier een baan met een goed salaris te vinden, waardoor hij ook zijn familie in Oeganda financieel zou kunnen ondersteunen. Eenmaal in Nederland bleek de realiteit totaal anders: hij kreeg geen verblijfsvergunning en kon daardoor alleen met moeite slecht betaald zwart werk vinden. Hij woonde met zes landgenoten in een kleine, peperdure kamer en hij leefde in permanente angst om opgepakt en uitgezet te worden. Zijn droom van het paradijselijke Europa waar het geld op straat ligt, spatte uiteen. Na de brand in het detentiecentrum bij Schiphol-Oost, waarbij elf gedetineerde illegalen omkwamen, besloot hij dat hij niet langer kon zwijgen. Het was tijd om zijn landgenoten op de hoogte te stellen van het werkelijke leven in Europa (Lammertsma, 2013).
Ssuuna wilde zijn landgenoten informeren door het maken van een film, hiervoor benaderde hij het documentaire productiebedrijf Jongens van de Wit (Witfilm). Dit productiebedrijf wordt gerund door Boudewijn Koole en Iris Lammertsma en richt zich met name op sociale en creatieve documentaires, op jeugddocumentaires én op dansfilms. In
een paar jaar tijd heeft Witfilm Ssuuna’s oorspronkelijke plan uit laten groeien tot het internationale crossmedia project Surprising Europe (Over Witfilm, 2014).
In 2010 is de documentaire Surprising Europe op HUMAN en Al Jazeera English uitgezonden. Uit deze documentaire rolden de gelijknamig 9-delige documentaireserie en een website voort. De serie is ook door HUMAN (een omroep die programma’s vanuit een humanistische visie maakt) en Al Jazeera English (een internationale nieuwszender) uitgezonden, in 2011. Hieronder een korte beschrijving van de onderdelen:
1. De documentaire gaat over de initiatiefnemer van het project, de Oegandese fotojournalist Ssuuna Golooba. De documentaire volgt Golooba tijdens zijn illegale bestaan in Amsterdam en tijdens het opzetten van Surprising Europe in Nederland en Oeganda.
2. De 9-delige televisie serie bestaat uit veel reportages over het leven van Afrikaanse migranten in acht verschillende Europese landen.
3. De interactieve website die nauw inhaakt op de tv-serie en de documentaire en die een permanente informatie- en ervaring uitwisselingsbron vormt. Met videoreportages, achtergronden, blogs en door gebruikers aangeleverde filmpjes en artikelen. De website wordt momenteel uitgebreid.
4. Voorlichtingsevent in landen waarbij een groot percentage van de bevolking naar Europa afreist om op zoek te gaan naar een beter leven (Surprising Europe, 2014).
In eerste instantie richtte Surprising Europe zich met name op arbeidsmigranten uit Afrika, in de loop der jaren is de focus verbreed naar de diverse (re)migratievormen vanuit verschillende landen:
1. Asielzoekers en vluchtelingen; 2. Arbeidsmigranten (legaal en illegaal); 3. Hervestigde (uitgenodigde) vluchtelingen; 4. Terugkeerders.
Het gehele project Surprising Europe wordt onder andere door het Ministerie van Buitenlandse Zaken (BuZa) gefinancierd. Met deze financiering kan Witfilm items produceren en kan zij in samenwerking met organisaties als Maatwerk bij Terugkeer en Internationale Organisatie voor Migratie (IOM) voorlichtingsevenementen in landen van herkomst organiseren. Deze twee organisaties opereren op Europees niveau op het gebied van migratie. Zowel IOM als Maatwerk bij Terugkeer begeleiden migranten bij het terugkeren naar het land van herkomst. Daarnaast begeleidt IOM ook migranten bij integratie in Europa.
3.2
Wat zijn de doelstellingen van Surprising Europe?
In de volgende paragraaf wordt een overzicht gegeven van de bestaande visie, missie en doelstelling van Surprising Europe.
3.2.1 Visie
‘Het bieden van betere toekomstperspectieven voor migranten en terugkeer naar land van herkomst mogelijk maken.’ (Lammertsma, 2013, p. 3).
3.2.2 Missie
De huidige missie van het project Surprising Europe is door Lammertsma (2013) als volgt geformuleerd:
Surprising Europe wil door middel van objectieve informatievoorziening enerzijds en subjectieve ervaringsuitwisseling anderzijds een bewustwordingsproces in gang zetten en bijdragen aan het inperken van de negatieve aspecten van migratie. Het project doet dit door middel van een crossmediale aanpak die betrokkenen op verschillende niveaus voorlicht en betrekt bij het project. Naar aanleiding van de eerdere vertoning van de tv-serie en/of de documentaire op televisiestations én tijdens de door partners georganiseerde events, worden er debatten en discussies rondom de thema’s migratie en terugkeer/remigratie gevoerd. (p. 3)
3.2.3 Doelstellingen
De volgende doelstelling zijn voor de derde fase van Surprising Europe door Lammertsma (2013) geformuleerd:
1. Het geven van realistische en onafhankelijke informatie over migratie door de veelzijdige en complexe dimensies van migratie te belichten.
2. Het op gang brengen van discussie en veranderingsprocessen bij (potentiële) migranten en hun achterban.
3. Het informeren van het thuisfront over het werkelijke leven van migranten in Nederland.
4. Het stimuleren van (potentiële) arbeidsmigranten om hun vertrek goed voor te bereiden of te heroverwegen.
5. Het ondersteunen van migranten door informatievoorziening en ervaringsuitwisseling.
6. Het uit de taboesfeer halen van de optie voor migranten om vrijwillig terug te keren naar het land van herkomst.
7. Het bijdragen aan en het stimuleren van duurzame terugkeer.
8. Het bijdragen aan een effectieve en coherente migratiepolitiek en inzicht verschaffen in de dynamiek van circulaire migratie.
9. Inzicht verschaffen in de push and pull factoren die een rol spelen bij de komst, het verblijf en de eventuele terugkeer van migranten.
(p. 5)
3.3
Wat is de doelgroep van Surprising Europe?
Het project Surprising Europe behelst zoals eerder besproken meer dan een documentaire, een serie en een website alleen. Met behulp van partnerorganisaties brengt Witfilm de discussie rondom migratie naar Europa in landen met een hoog aantal potentiele migranten in beweging. De hoofddoelgroepen van Surprising Europe zijn dan ook zowel de (potentiele) migranten als de reguliere documentaire kijker.
3.3.1 Al Jazeera English
Dit onderzoek richt zich op het schrijven van een nieuw format voor de documentaireserie ‘Surprising Europe’. Deze serie werd in het jaar 2011 uitgezonden door Al Jazeera English. Het format dat uit dit onderzoek voorkomt wordt wederom gepresenteerd aan Al Jazeera English met als doel geld te genereren voor een tweede serie. Om die reden is het publiek van Al Jazeera English de hoofddoelgroep van dit onderzoek. In de volgende sub paragrafen wordt er dieper in gegaan op Al Jazeera English, wie de zender is, wat en wie haar doel en doelgroep is.
Al Jazeera English is wat de naam al zegt, de Engelstalige zender van Al Jazeera. Al Jazeera is opgericht in 2006 in Qatar, in eerste instantie om de Arabische wereld beter te bedienen van relevant nieuws (tot dan toe kwam de nieuwsvoorziening alleen maar uit de Anglo-Amerikaanse cultuur). Al snel richtte Al Jazeera wereldwijd een aantal dochtermaatschappijen op, waaronder Al Jazeera English dat vanuit London opereert en programma’s in het Engels aanbiedt. Al Jazeera English is te ontvangen via de satelliet en kabel. In meer dan 100 landen wordt Al Jazeera English ontvangen en bekeken. Via de kabel of satelliet hebben 220 miljoen mensen toegang tot de zender. De zender heeft als doel nieuws te delen met de wereld. Dit doen zij door het aanbieden van nieuws, documentaires, live debatten, actualiteit-, business-, technologie- en sport programma’s (A Global Tv News Network, z.j.).
3.3.1.1 Doel Al Jazeera English
De zender heeft als doel niet-vertelde verhalen met de wereld te delen, het promoten van debatten en het uitdagen van gevestigde percepties. Dit doen zij enerzijds door het geven van nieuws vanuit een regionale visie en anderzijds door het bekijken van nieuws vanuit een globaal perspectief. Hierbij richt de zender zich op de kijker die niet vanuit een Amerikaanse perspectief naar de wereld kijkt (A Global Tv News Network, z.j.). Anglo-Amerika is het Engels sprekend gebied in Anglo-Amerika en bestaat uit Canada, Verenigde Staten en de Amerikaanse Caribische gebiedsdelen (Anglo-Amerika, 2014).
3.3.1.2 Doelgroep Al Jazeera English
Al Jazeera English richt zich op een grote groep kijkers, namelijk de kijkers die geïnteresseerd zijn in het kijken van nieuws, wat zijn of haar achtergrond ook is. Al Jazeera English heeft wereldwijd 220 miljoen kijkers., waarvan 40 miljoen in de Arabische wereld. Daarnaast wordt Al Jazeera English veel in de Verenigde Staten bekeken (Viewers Demographics, z.j.).
Algemeen
Mannen kijken tot verhouding twee keer zo veel dan vrouwen in de door Al Jazeera English vastgestelde leeftijdscategorieën. De meeste kijkers tussen de 15 en 40+ kijken drie tot vier uur per dag naar Al Jazeera English. In de leeftijdscategorie 15 – 29 kijkt men gemiddeld één uur per dag meer naar de zender.
Het overgrote gedeelde van de kijkers van Al Jazeera English woont in dichtbevolkte steden. De meerderheid van de groep heeft alleen zijn middelbare school afgerond. 96% van de kijkers is Islamitisch, 2,4% Christelijk en 0,2 Joods (Viewers Demographics, z.j.).
3.4
Hoe werd het project Surprising Europe gefinancierd?
Zoals eerder besproken in paragraaf 3.1 is het project Surprising Europe ontstaan vanuit het maken van een documentaire om potentiele migranten in Afrika te informeren over het echte leven in Europa. Tijdens de ontwikkeling- en de realisatie fase van de documentaire is destijds het idee ontstaan het project verder uit te breiden tot een crossmediaal project. Het plan voor een website werd opgesteld en ook het schrijven van een scenario voor een televisieserie werd ontwikkeld. Om het gehele crossmediale project te realiseren is er in totaal een bedrag van €746.240,69 gegenereerd. Dit bedrag is als volgt verdeeld over de verschillende onderdelen in het project:
1. Documentaire €201.988,88; 2. Televisieserie €444.475,56; 3. Website €99.776,25.
Om het project te kunnen realiseren is Witfilm op zoek gegaan naar verschillende partijen die wilden investeren in het project. Hier zijn zowel fondsen als omroepen voor benaderd. Hieronder som ik op voor welke bedragen de verschillende partijen hebben geïnvesteerd in het project:
1. NCDO €25.000; 2. ICCO €10.000;
3. Digitale pioniers €15.000;
4. Ministerie van Buitenlandse Zaken €225.000; 5. Stichting Doen €30.000;
6. Mediafonds en HUMAN €221.240,69; 7. Al Jazeera English €220.000
(Lammertsma, 2012).
Inmiddels bevindt Surprising Europe zich in de derde vervolgfase op de hierboven genoemde project onderdelen. In de tweede fase van het project zijn met hulp van het Miniserie van Buitenlandse zaken (BuZa) en het Europees Terugkeer Fonds (ETF) extra items gedraaid, met als invalshoek ‘Afrikaanse migranten die terugkeren naar het land van herkomst’. Ook is de oude website omgevormd naar een gebruikersvriendelijke tool voor voorlichting en ervaringsuitwisseling. Daarnaast zijn in samenwerking met Maatwerk bij Terugkeer en Internationale Organisatie voor Migratie (IOM) voorlichtingsevenementen in elf Afrikaanse landen georganiseerd. Daarnaast hebben beide organisaties geassisteerd bij de distributie van de televisieserie en de documentaire in diezelfde elf Afrikaanse landen. Tenslotte is de televisieserie opgeknipt in veertig korte items die allemaal op een DVDbox zijn geplaatst.
Voor de tweede fase van Surprising Europe was een totaalbedrag van €208.794,- beschikbaar gesteld. Hiervan heeft het ETF €91.671,- geïnvesteerd en het Ministerie van Buitenlandse zaken €117.123,-
In de derde fase van Surprising Europe wordt het project uitgebreid van Afrikaanse migranten naar migranten uit meerdere continenten die terugkeren naar het land van herkomst. Hiervoor heeft het Ministerie van Buitenlandse zaken wederom een bedrag van €323.900 beschikbaar gemaakt en het ETF €132.100,- voor het draaien van extra items, het organiseren van voorlichtingsevents en de distributie van Surprising Europe in diverse landen. Met behulp van extra financiering vanuit Al Jazeera English zou een tweede televisieserie gerealiseerd kunnen worden.
3.5
Het format van de eerste serie van Surprising Europe
De serie Surprising Europe is opgebouwd uit een aantal vaste kenmerken. Hieronder wordt per kenmerk beschreven waaruit deze bestaat. Voor het vaststellen van deze kenmerken is gebruik gemaakt van het boek van Bouma (2010) en Crabbendam (2007). Tevens wordt in paragraaf 4.2 dieper ingegaan op deze kenmerken. Voor de beschrijving van het format van Surprising Europe is gebruik gemaakt van de zeven belangrijkste kenmerken van een format.
3.5.1 Synopsis
De volgende synopsis is door de redactie van Surprising Europe TV serie (2011) opgesteld als wervings- en publiciteit middel:
‘In uiteenlopende portretten vertelt een aantal krachtige Afrikaanse personages over hun overlevingsstrijd in de West-Europese jungle: soms succesvol, vaak met financiële problemen en bijna altijd met ontgoocheling over de hardheid van het bestaan. Ze denken terug aan de warmte van thuis die ze hebben ingeruild voor een kil bestaan in Europa waar het maar moeilijk integreren is. Met humor kijken ze naar vreemde lokale gewoonten, met wanhoop vertellen ze over regels en onrecht. Werk, huisvesting en verblijfsdocumenten zijn voor de Afrikaanse migrant moeilijk te vinden in het continent van hun dromen. Daarnaast richten jonge Afrikaanse muzikanten richten zich in de exclusieve Surprising Europe-songs tot het thuisfront met een duidelijke boodschap: Be informed before you come!’.
(p. 1)
3.5.2 Line-up
Wanneer er wordt gekeken naar de line-up is een vast ritme zichtbaar. Het programma snijdt in de meeste gevallen binnen een minuut tussen de verschillende scenes. Eén aflevering bestaat doorgaans uit vijf korte items. De duur van een gemiddeld item is vier tot vijf minuten. Het programma wordt ‘aan elkaar gepraat’ door een presentator. Deze presentator opent en sluit het programma en komt na iedere item weer terug in beeld. De gehele line-up vindt u terug in Bijlage III.
3.5.3 Terugkerende elementen
Het format van Surprising Europe bestaat uit een aantal vaste terugkerende elementen, namelijk: presentator, een vooruitblik op de verschillende protagonisten die belicht worden in de aflevering, het aansnijden van de problematiek van de aflevering, vormgeving, duur items, verwijzing naar de website, presentator die bruggetjes maakt tussen de verschillende items, het muziekitem en het item over Ssuuna (Odufré, 2015). Hieronder wordt een beschrijving gegeven van de elementen die om meer toelichten vragen.
3.5.3.1 Muziek- en Ssuuna-item
Om het programma luchtig te houden is er gekozen voor een vast muziekitem in iedere aflevering (Odufré, 2015). In dit deel worden Afrikaanse migranten en Afrikaanse inwoners van Europa uitgenodigd een nummer te schrijven voor Surprising Europe of een eigen nummer aan te dragen. Aan het einde van iedere aflevering volgen we ook Ssuuna uit Oeganda bij het onderzoeken van een Europese gewoonte. Tegenover deze wat luchtige items staan in de meeste afleveringen ongeveer twee wat zwaardere en serieuzere items.
3.5.3.2 Problematiek van de aflevering
Iedere aflevering heeft zijn eigen thema. Deze thema’s worden aan het begin van de aflevering in de vorm van een problematiek aan de kijker gepresenteerd (Odufré, 2015). De volgende negen thema’s zijn ter sprake gekomen:
1. Het nemen van een sprong; we zien hoe Afrikaanse migranten naar Europa zijn gekomen en hoe hun leven hier is gestart.
2. Hoop en dromen; vele migranten dromen over een beter leven in Europa. In deze aflevering zien we wie het wel is gelukt en hoe hen dat gelukt is, maar ook degenen die het niet hebben gered.
3. Hoe kom je rond in Europa?; hoe overleef je in Europa zonder papieren? 4. Onder druk staan; hoever ga je om geld te verdienen om naar huis te sturen? 5. Culturele shock; hoe is het om in Europa te leven met een Afrikaanse identiteit? 6. Wanneer het geluk je niet mee zit; hoe overleef je zonder papieren? In deze
aflevering ontmoeten we mensen die moeizaam overleven in Europa.
7. Het ondernemen van actie; wat doe je als je oneerlijk wordt behandeld omdat je een Afrikaanse migrant bent? In actie komen!
8. Hoe kun je succesvol in Europe worden?; succes verhalen van migranten die het in Europa hebben gemaakt.
9. Home Sweet Home; waar is jouw ‘thuis’ staat centraal in deze aflevering (TV episodes, 2014).
3.5.3.3 Presentatie
Iedere aflevering heeft een vaste presentator, K-nel uit Kenia die in Duitsland woont. Hij is degene die de hele aflevering aan elkaar praat. Hij opent het programma en hij sluit het af. Tevens zijn er gastpresentatoren. Zij doen de presentatie voor een enkel item binnen de aflevering, deze worden ook wel ‘special reporters’ genoemd. Zij doen onderzoek naar een
Europese gewoonte. In de meeste gevallen is dit Ssuuna, een enkele keer wordt dit door andere migrant gepresenteerd.
3.5.3.4 Protagonisten
In totaal zijn er 45 protagonisten geresearcht voor de afleveringen. Hierbij worden K-nel en Ssuuna, die ieder ook een los item hebben naast hun presentatierol, niet meegerekend. Dit betekent dat er gemiddeld vijf protagonisten per aflevering zijn geresearcht. Iedere protagonist wordt in iedere aflevering voorgesteld door middel van een titel bovenin in beeld. Hier lezen we de naam van de protagonist en het land van herkomst (of van zijn/haar ouders).
3.5.4 Doel format
De serie Suprising Europe wil haar kijkers informeren over het leven van Afrikaanse migranten in Europa door middel van een infotainment televisieprogramma. In het projectplan van Surprising Europe, geschreven door Kappers en Koole (2007), zijn de volgende doelstelling geformuleerd: ‘Surprising Europe wil de effecten van migratie op individuen, groepen en samenlevingen communiceren en in de familiaire kring migratieproblemen bespreekbaar maken. Te vaak wordt de druk van de familie op de migrant in het buitenland onderbelicht’.
Algemeen doel
Verbeteren van welzijn en kwaliteit van leven van (potentiële) migranten en hun families. Het verbeteren van de beschikbare informatie over migratie door de veelzijdige en complexe
dimensies van migratie te belichten en daarmee begrip bevorderen voor migratievraagstukken. Managen van migratiebewegingen, bijdrage leveren aan een effectieve en coherente migratie politiek,
inzicht verschaffen in de dynamiek van circulaire migratie.
Bijdragen leveren aan sociale en economische ontwikkeling in Afrika en binnen de diaspora in Europa door de inzet van kennis en deskundigheid van migranten.
Specifiek doel
Verminderen van het aantal migranten uit Afrika dat slecht geïnformeerd en op illegale wijze naar Europa komt.
Door het verbeteren van informatie en voorlichting de voedingsbodem voor illegale mensensmokkel wegnemen.
Toename van het aantal illegale migranten dat terugkeert naar hun thuisland en herintegratie in eigen samenleving.
Migranten in Europa een mediakanaal geven om hun ervaringen uit te wisselen om zo de beeldvorming bij familie in de landen van herkomst over het leven in Europa bij te stellen.
Discussie en debat genereren over migratie-issues zowel in Afrika als in Europa en toename van bewustzijn en begrip bij potentiële migranten, hun familie en vriendenkring omtrent migratie-issues. Een breed Nederlands publiek op een genuanceerde en veelzijdige manier informeren over de huidige
ontwikkelingen in migratie en de situatie van Afrikaanse migranten in Nederland.’ (p. 6)
3.5.5 Doelgroep
Zoals eerder aangegeven richt Surprising Europe zich op twee doelgroepen, namelijk: het reguliere documentaire publiek en (potentiele) migranten. Zie paragraaf 3.3 voor een uitgebreide omschrijving van deze doelgroepen. Dit onderzoekt beperkt zich alleen tot het reguliere documentaire publiek.
3.5.6 Meerwaarde t.o.v. andere formats
Wat Surprising Europe anders doet ten opzichte van andere documentaireseries die zich richten op migratie is; het bespreekbaar maken van migratie door middel van het laten zien van verschillende portretten van echte Afrikaanse migranten in Europa. De serie vertelt met behulp van meerdere verhalen per aflevering één centraal thema binnen het onderwerp migratie. Daarnaast zou je bij een onderwerp als migratie een zware serie wat betreft de sfeer verwachten. Door gebruik te maken van luchtige versus zwaardere items is de algehele gevoel van serie luchtiger en daardoor toegankelijker dan verwacht (Odufre, 2015).
3.6
Wat zijn de sterktes en zwaktes van Surprising Europe?
3.6.1 Sterktes
Een belangrijke sterkte van Surprising Europe is dat deze geproduceerd wordt door het documentaire productiehuis Witfilm. Dit productiehuis staat onder leiding van Iris Lammertsma en Boudewijn Koole. Dhr. Koole heeft jaren lang documentaires geschreven en geregisseerd voor de Nederlandse televisie. Inmiddels is hij uitgegroeid tot een succesvolle fictie regisseur.
Een andere sterkte is dat Surprising Europe al een aantal jaar bestaat en daardoor een netwerk heeft kunnen opbouwen. Er zijn goede contacten met Al Jazeera English en The Africa Channel (deze wordt verder buiten beschouwing gehouden) - die beide hebben aangegeven geïnteresseerd zijn in een vervolgserie -, het Ministerie van Buitenlandse zaken en partnerorganisatie zoals IOM, Maatwerk bij Terugkeer en Bridge to Better.
Een derde sterkte is de reeds opgebouwde community op Facebook die onder leiding staat van Ssuuna, de initiatiefnemer van het project.
3.6.2 Zwaktes
Tegenover over de sterkte - ‘de community’ - staat wel een zwakte, namelijk dat de website opnieuw in de markt moet worden gezet. De afgelopen twee jaar is men bezig geweest met het ontwikkelen van een nieuwe website en heeft in die tijd de oude website niet goed ge-update. Hierdoor zijn trouwe bezoekers verloren gegaan.
Een andere zwakte is dat het team dat eerder Surprising Europe heeft opgezet en uitgevoerd niet langer meer werkt voor het project. Daarnaast was het team niet instaat om op een efficiënte manier met elkaar samen te werken. Dit betekent dat er op zoek gegaan moet worden naar een nieuw team mensen die effectief met elkaar kunnen samenwerken.
