200701151-b
Bijlage VWO
2015
aardrijkskunde
Bronnenboekje tijdvak 1 vrijdag 22 mei 07.30 - 10.30 uur200701151-b 2 lees verder ►►►
Opgave 1 Platentektoniek
bron 1
Zuid-Amerika had een stuk groter kunnen zijn
De wereld had er totaal anders kunnen uitzien als het uiteenvallen van een prehistorisch super continent net even anders was verlopen. Dat hebben aardwetenschappers berekend. Zij bekeken hoe Gondwanaland uiteenviel: de enorme landmassa werd in de loop der eeuwen opgedeeld in Afrika, Zuid-Amerika, Antarctica, Australië en het Indiase subcontinent.
De deling had heel anders kunnen gebeuren, ontdekten de onderzoekers. Voordat Zuid-Amerika en Afrika losraakten, was het continent al opgedeeld in een oostelijk en een westelijk stuk, langs wat nu de kust van Oost-Afrika is. De krachten die het continent verder zouden verdelen, lagen in eerste instantie veel oostelijker dan nu. Het zwakke punt leek aanvankelijk de lijn tussen Nigeria en Libië. Als de breuk daar had doorgezet, was Afrika doormidden gescheurd. In dat geval had Zuid-Amerika er een grote landmassa bij gekregen en de
Atlantische Oceaan was door het grotere Zuid-Amerika bijna in tweeën gedeeld. Uiteindelijk bleek het zwakke punt echter te liggen in wat n u het midden van de Atlantische Oceaan is. Hierdoor is op den duur de breuklijn tussen Nigeria en Libië compleet verdwenen.
vrij naar: http://nos.nl/artikel/620329-sahara-had-oceaan-kunnen-zijn.html
bron 2
Weergave van hoe de wereld eruit had kunnen zi en
200701151-b 3 lees verder ►►►
Opgave 2 De Dakar rally
bron 1
Parijs-Dakar: een geschiedenis
Een legendarische rally, die naam gemaakt heeft als een ‘off-road endurance race’: dat is de Dakar rally (ook bekend onder de ‘oude’ naam ‘Parijs-Dakar rally’).
Het ontstaan van de Parijs-Dakar rally kan het best omschreven worden als een geluk bij een ongeluk. Bedenker Thierry Sabine verdwaalde in 1978 tijdens deelname aan een wedstrijd op het Afrikaanse continent en na zijn redding bedacht Sabine een wonderlijk avontuur door de ongerepte natuur.
Eén jaar later, in januari 1979, is de eerste Parijs-Dakar rally een feit. Op de Place du Trocadéro, tegenover de Eiffeltoren in Parijs, staan 182 deelnemers te popelen aan de startlijn om de lange tocht naar Dakar, de hoofdstad van
Senegal, te beginnen.
Door de jaren neemt de populariteit van de rally wereldwijd steeds verder toe. Het noodlot slaat echter toe in 1986. De helikopter met onder andere Thierry Sabine aan boord wordt verrast door een zandstorm en stort neer. De vader van Sabine, Gilbert, neemt na het tragische ongeluk van zijn zoon de rol als
organisator van de wedstrijd over voor de volgende zeven edities. Later worden de taken voor de organisatie overgenomen door de Amaury Sport Organization (ASO), die ook de organisatie van de Tour de France, Parijs -Nice en de Vuelta a España verzorgt.
De rally wordt na een decennium als een echte gevestigde waarde gezien, waardoor ook meer auto- en motorfabrikanten het nut inzien van een deelname. Voor hen biedt het ruwe terrein van de rally een perfecte manier om aan te tonen hoe goed hun nieuwste modellen presteren in de ruigste omstandigheden.
Een verandering, bedoeld om de veiligheid van de deelnemers te verhogen, is het toelaten van het gebruik van een GPS (global positioning system) voor de routebepaling.
Door de verslechterende omstandigheden en terroristische dreiging vanuit Mauritanië wordt de rally in 2008 voor het eerst in 30 jaar afgelast. Gelukkig komt er hulp uit onverwachte hoek: Chili en Argentinië bieden zich spontaan aan
200701151-b 4 lees verder ►►►
als gastlanden en zo verhuist de rally vanaf 2009 permanent naar Lat ijns-Amerika. Vanaf dat moment verandert de naam van de ‘Parijs-Dakar rally’ in de nieuwe naam: de ‘Dakar rally’.
Het feest van elke rallyliefhebber heeft dit jaar alweer een nieuwe editie in de ‘Nieuwe Wereld’ en gaat nog vele mooie edities tegemoet!
Enkele feiten en cijfers over de rally
80% van de deelnemers aan de Dakar rally is amateur, de overige 20% is professional.
Er zijn vier categorieën: motors, auto’s, trucks en quads.
In 190 landen volgt men dagelijks het rallynieuws, met een bereik van meer dan 1 miljard kijkers.
In 1997 wint Jutta Kleinschmidt als eerste vrouw een etappe. In 2001 is ze ook de eerste vrouw die de hele rally wint.
De rally heeft al aan meer dan 70 mensen het leven gekost, waaronder 27 deelnemers. De andere slachtoffers zijn crew, verslaggevers en
toeschouwers.
200701151-b 5 lees verder ►►►
bron 2
Route van de Dakar rally, editie 2015
200701151-b 6 lees verder ►►►
Opgave 3 De Pest
bron 1
bron 2
Een korte omschrijving van de Pest
De Pest is een infectieziekte en wordt meestal veroorzaakt door besmette ratten en rattenvlooien, maar ook door andere dieren die de ziekte overbrengen op mensen. Tegenwoordig is de ziekte goed te behandelen. Als iemand echter niet direct wordt behandeld, kan de ziekte ernstige gevolgen hebben en zelfs dodelijk zijn.
De World Health Organisation (WHO) meldt tegenwoordig jaarlijks wereldwijd 1000 tot 3000 ziektegevallen, waarvan het grootste deel is overgedragen door dieren. Het
feitelijke aantal ligt waarschijnlijk hoger, omdat veel landen de ziekte niet di agnosticeren en/of rapporteren.
Er zijn meer vormen van de Pest, zoals de Builenpest, Longpest en Septische Pest.
vrij naar: http://www.medicinfo.nl/%7Bc05bb3b7-0f2d-422a-9bbc-404615500a2c%7D
Mens gezonder na rondwaren Pest
De Pest is de ziekte die in de veertiende eeuw miljoenen Europeanen het leven kostte maar het verbeterde uiteindelijk de gezondheid van de mensen die de ziekte
overleefden. In de jaren ná de Pest werden mensen ouder en leefden ze gezonder dan vóórdat de ziekte had huisgehouden in West-Europa.
De reden hiervoor is volgens wetenschappers een combinatie van natuurlijke selectie en veranderde omstandigheden voor de overlevenden.
Uit onderzoek naar skeletten uit verschillende begraafplaatsen van voor, tijdens en na de periode waarin de Pest rondwaarde blijkt dat mensen in de jaren na de Pest
aanzienlijk ouder werden.
Lang hebben wetenschappers gedacht dat de Pest, anders dan veel andere ziektes, geen onderscheid maakte tussen wie doodging aan de ziekte en wie niet, maar dit blijkt niet het geval: wie zich al in een slechtere gezondheidstoestand bevond, had meer kans om te sterven aan de Pest dan gezonde mensen. De generaties na de Pest werden dus ouder.
Maar dit blijkt niet het complete verhaal. Tussen 1347 en 1351 stierf 30 tot 50 procent van de West-Europese bevolking en dit had grote gevolgen voor de samenleving. Zo was er na de Pest een groot tekort aan arbeiders, waardoor de lonen stegen. Ook ging de prijs van graan omlaag, zodat mensen met een lagere sociale klasse toegang kregen tot beter en meer eten. Dit had tot gevolg dat er meer gelijkheid tussen sociale klassen ontstond, vooral op het gebied van voedselvoorziening.
vrij naar: http://www.nu.nl/wetenschap/3770083/mens-gezonder-rondwaren-zwarte-dood.html
200701151-b 7 lees verder ►►►
bron 3
Verspreiding van Pestbacteriën, 2012
Geel: endemische Pestbesmetting in dierlijke populaties Rood: recent gerapporteerde uitbraak van de Pest bij mensen
bron: http://nl.wikipedia.org/wiki/Pest_(ziekte)#mediaviewer/Bestand:World -map-2004_met_pestverspreiding_2012.jpg (op basis van informatie van WHO)
200701151-b 8 lees verder ►►►
Opgave 4 Cruisetoerisme in het Caribisch gebied
bron 1
De Oasis of the Seas, een cruiseschip van Royal Caribbean
Mega-cruiseschip voor de Caraïben
De Franse scheepsbouwer STX heeft een megaorder binnen. Het bedrijf mag een cruiseschip van 360 meter lang en 60 meter breed bouwen.
Op het schip is plaats voor 6300 passagiers en 2400 bemanningsleden. Het wordt het grootste cruiseschip ter wereld.
De order heeft een waarde van ongeveer 1 miljard euro. Cruisemaatschappij Royal Caribbean heeft de bestelling geplaatst. Het bedrijf heeft al twee van dit soort
cruiseschepen in de vloot en een derde is bijna klaar. Het nog te bouwen schip is dus nummer vier.
Voor de bouwer levert de order zeker 10 miljoen manuren werk op. Het bedrijf is voor 33 procent in handen van de Franse staat.
200701151-b 9 lees verder ►►►
bron 2
Labadee
Labadee, een Haïtiaans schiereiland, wordt sinds 1985 gepacht door de cruise-maatschappij Royal Caribbean. Op Labadee is een resort gebouwd dat volledig op cruisetoerisme is georiënteerd.
Het resort is compleet afgesloten van de omgeving en wordt bewaakt door een eigen veiligheidsdienst: het is de bezoekers niet toegestaan om het resort te verlaten. Het eten en drinken voor de bezoekers wordt aangeleverd door de cruiseschepen en een geselecteerde groep Haïtiaanse handelaren krijgt speciale recht en om hun producten te verkopen en hun bedrijven te vestigen in het resort.
200701151-b 10 lees verder ►►►
Opgave 5 Chinese invloeden in Zuidoost-Azië
bron 1
bron: http://users.humboldt.edu/ogayle/hist111/vietnam.html
bron 2 De dominotheorie
Vietnam houdt anti-Chinese protesten tegen
De Vietnamese politie heeft in de hoofdstad Hanoi en in Ho Chi Minh stad een onbekend aantal mensen gearresteerd, die nieuwe anti-Chinese protestacties wilden beginnen. Dat hebben getuigen laten weten.
De autoriteiten hadden eerder opgeroepen een eind te maken aan de betogingen. Regeringsmedewerkers waarschuwden dat de actievoerders met hun anti-Chinese protesten de stabiliteit in Vietnam in gevaar zouden kunnen brengen.
Boze Vietnamezen gingen de straat op om te protesteren tegen omstreden olieboringen door China. Door de protesten vielen zeker twee doden en ruim honderd gewonden en ook is veel materiële schade aangericht.
De Chinese regering heeft zeker 3.000 burgers laten evacueren uit Vietnam. Honderden Chinezen sloegen al op de vlucht.
200701151-b 11 lees verder ►►►
bron 3
Cartoon olieboringen in Zuid-Chinese Zee
vrij naar:
http://www.koreatimes.co.kr/www/news/opinon/2014/05/195_157528.html
‘Wow! Stel je voor dat overdreven
nationalisme een bron van energie was ...’
