1
Plekbord
Informatieblad
Colofon
Jaargang: 43 Februari 2022
Uitgave:
Heemkundekring Onsenoort www.hkkonsenoort.nl
Secretariaat:
Abdijlaan 6b 5253VP Nieuwkuijk tel: 06-11716890
bestuur@hkkonsenoort.nl
Bank:
NL19RABO0136504418 t.n.v. Heemkundekring Onsenoort Nieuwkuijk
Opening Heemkamer Info: gienvanwijk@ziggo.nl of 06-20266326
Redactie:
Toon Groot Tel: 06-23249944
Inleveradres kopij:
Redactie Plekbord Heusdenseweg 1 5154EJ Elshout
Kopij via e-mail:
plekbord@hkkonsenoort.nl
Kopij volgende Plekbord inleveren vóór:
15 maart 2022
In dit nummer o.a.:
*vrijwilliger in het zonnetje
*Column Adrie
*De lokale Heemkamertjes
*werkgroep sterrenkunde
*restauratie Doeverense Sluis
Digitale Plekbord:
www.hkkonsenoort.nl
De uitdaging
Winter in 2021, foto’s van Ad Hartjes, Bert Meijs, en Toon Groot
Beste lezers,
Het gaat er gelukkig toch van komen, we mogen weer naar het voetbal, theater, café en restaurant, maar wat ons echt blij maakt is dat onze vereniging ook weer uit kan pakken.
En hoe, de komende maand staat in het teken van de “Lokale Heemkamertjes”. Hierover kunt u alles lezen op blz. 3/4 en 7/8. Op dit uitneembare blad staat alles vermeld wat er staat te gebeuren in de twee laatste weekenden van maart. Verder in dit blad weer een oproep voor de “Uitdaging” en “Feest 2022”. Laat wat van je horen, samen maken we er dit jaar iets moois van. Veel leesplezier
De Redactie
’t Lokaal Heemkamertje
Inmiddels weet waarschijnlijk iedereen wel dat de heemkundekring dit jaar zijn 75-jarig bestaan viert en dat een van de jubileumactiviteiten eruit bestaat dat er in elke kern een lokaal heemkamertje wordt ingericht. De voorbereidingen zijn in een vergevorderd stadium. In elke kern is een lokale werkgroep actief die de verantwoordelijkheid heeft voor een eigen heemkamertje. Op zaterdag 19 februari was er weer een bijeenkomst in het d’Oultremontcollege van
afgevaardigden van de werkgroepen om de voortgang te bespreken en elkaar te inspireren.
Elke werkgroep heeft een aantal fotopanelen ontworpen en die zijn inmiddels gedrukt op groot formaat. Daarnaast worden nog tal van mogelijkheden benut om de exposities extra aantrekkelijk te maken. Elk heemkamertje is gedurende een weekeinde in maart te bezoeken. Vooral doen! Het programma staat elders in dit Plekbord. Complimenten voor de harde werkers van de lokale werkgroepen.
Bericht uit de webwinkel
Vorige maand werd gemeld, dat er van het boek ‘Vliegtuigcrashes Midden-Brabant 1940 - 1945’ in de eerste week van het jaar al 3 stuks besteld werden. Nu is er al een vierde bijgekomen met de volgende omschrijving:
Al een geruime tijd ben ik een spoor aan het zoeken van een bij Drunen neergestorte bommenwerper van het type Lancaster. De bommenwerper in kwestie zou in de nacht van 21/22 Juni 1944 neer moeten zijn gekomen “achter de dijk, over het spoor nabij Lambooy in een roggeveld”. Ook vond ik wat summiere info in het boek ‘Drunen-Elshout bezet- bevrijd’, oorlogsverhalen van inwoners uitgegeven in 1994. Deze hebben het over de Overlaat vlakbij de Molensteeg.
Wellicht is er door leden of niet-leden ooit een onderzoek gedaan naar de lotgevallen van dit toestel?? Enig idee waar de huidige crashplaats is???
Dezelfde nacht kwam er op een perceel landbouwgrond gelegen aan de Ritskampen in de polder tussen Helvoirt en Nieuwkuijk ook een Lancaster neer. Weten jullie daar wat van??
Huidige crashplaats???
Dankzij Pouwel Pouwels weten wij hier inderdaad wel wat van. De hoofdstukken 16 en 17 geven details van precies deze crashes.
Bas Rietdijk spreek lokale werkgroepen toe tijdens de bijeenkomst in d’Oultremontcollege.
Foto: Ad Hartjes
2 Column Adrie
Foto’s: lust én last
Het is een open deur om te zeggen, dat met de komst van de computer veel mogelijk is geworden. Dat ding, dat we nu allemaal bij ons dragen en dat we toch nog steeds ‘de
telefoon’ noemen, is in wezen een computer, die al heel veel meer kan, dan een ‘echte’ computer van 20 jaar geleden. Daarom kunnen we met onze mobiele telefoon ook onbelemmerd foto’s en filmpjes maken en die dan ook nog veelvuldig met elkaar delen.
Kijkend naar mijn eigen foto’s van pakweg tot mijn tiende verjaardag, dan is daarvoor nog niet één hele pagina uit een niet al te groot fotoalbum nodig. Later wordt het wat beter, maar voor een feest of vakantie was toch altijd de vraag ‘doen we een kleurenrolletje of het goedkopere zwart-wit en hebben we genoeg aan een rolletje van 12 of doen we er toch maar een van 24’? Hoeveel misschien wel heel mooie foto’s zouden er vervolgens alsnog mislukt zijn, omdat het rolletje er niet goed uitgehaald werd?
Overbelicht, jammer dan. De echte fanaten ontwikkelden hun foto’s zelf. Ze knutselden ergens een donkere kamer (doka voor kenners) in elkaar en nadat de foto’s als was aan de waslijn gedroogd waren, konden de wondertjes bekeken worden.
Maar toch, of de foto’s nou gemaakt werden met echte camera’s met allerlei lenzen en hulpstukken of met een mobiele telefoon, de goede fotograaf blijft altijd herkenbaar.
Met onze kleindochter zijn we nu in het stadium van het spelletje ‘ik zie, ik zie wat jij niet ziet en het is….’. Dat is precies het verschil tussen een fotograaf en een ‘knipper’
zoals ikzelf. De fotograaf ziet ‘iets’ wat ik niet zie en dat
‘iets’ maakt precies het verschil.
Gelukkig zijn er al heel lang fotografen, die hun beelden aan ons hebben nagelaten. Zeker ook aan onze heemkundekring en daar zijn we heel blij mee.
Probleempje is wel, dat we van lang niet alle foto’s weten waar, wanneer en bij welke gelegenheid ze genomen zijn en wie er op de foto staan. Daarom zijn we nu bezig om met een aantal vrijwilligers zoveel mogelijk van deze gegevens te achterhalen. Daarna kunnen de foto’s worden opgeslagen en gebruikt worden door iedereen, die een foto nodig heeft. Delen maakt ook heemkundigen gelukkig.
Maar waarom is een foto nou ook een ‘last’? Dat zit zo. Er vloeien nogal wat artikelen uit mijn tegenwoordig digitale pen. Vaak wordt daarbij gevraagd: “Doe je er ook een paar mooie foto’s bij”? En dan begint het. Schrijf ik een stukje in pakweg een half uur en ben ik vervolgens uren bezig met een paar foto’s zoeken. Waar kan ik ze vinden? Kan ik het op iemand anders afschuiven? Denk ik een bruikbare foto gevonden te hebben, komt er per omgaand een berichtje:
“deze foto kan ik niet gebruiken, dan krijg je een postzegelformaat; de foto moet minimaal 1MB zijn”. Nou snap ik dat wel, maar toch, plezier aan het aanleveren van een foto, dat gevoel moet ik echt nog ontwikkelen.
Adrie
Inleveren kopij volgende plekbord vóór 15 mrt
Nieuwe leden HKK Onsenoort
Frederik de Bruijne Vlijmen Welkom bij onze vereniging.
Nieuwe video’s op het YouTube kanaal Esser Studio Vlijmen 71
Op het YouTube kanaal van Esser Studio Vlijmen 71 zijn een aantal nieuwe video's geplaatst.
Van foto's van de bekende natuurgids Peter v.d. Velden, zijn een aantal video's samengesteld. Hij maakt prachtige foto's in de natuur met name in de omgeving van onze mooie Gemeente Heusden met de 11 kernen. In verschillende delen wordt aandacht besteed aan de bloemen, planten vogels en dieren die Peter op zijn wandeltochten
tegenkomt. Zo maakte hij prachtige foto's in de Biesert Polder maar ook bij het voormalige Land Van Ooit, zodat nog foto's te zien zijn van het Roze Kasteel dat inmiddels een gehele metamorfose heeft ondergaan, zoals het hele Landgoed
Steenenburg, Zoals altijd
worden de beelden begeleid met mooie muziek van het filmalbum Dances with Wolves in welke film Kevin Costner de hoofdrol speelt.
In de serie “Op Stap Met” is een dorpswandeling van Peter in Nederhemert opgenomen.
Nederhemert ligt aan het stroomgebied van de Maas. In deze regio is vooral bekend de speeltuin op het
eiland. Maar Peter vertelt ook over de Eilandkerk met de begraafplaats, boerderij de Hoef, de oude Schans, de reigerkolonie en de landerijen met vlechtheggen.
Uitgebreid wordt stil gestaan bij het kasteel Nederhemert en Huize Wielestein.
Voor de begeleidende muziek heb ik gekozen voor het filmalbum The Lords of the Rings.
Kortom onder het motto “Uw plezier is mijn Voldoening” is er weer genoeg te zien op Esser Studio Vlijmen 71 dat inmiddels door meer dan 130.00 filmliefhebbers werd bekeken.
René Esser, Creator Esser Studio Vlijmen 71
Bedankje
Zonder onze geliefde Wilma Esser-Hartelo is alles anders,
de leegte blijft nog moeilijk te aanvaarden.
Het is voor ons een grote troost te weten, hoe geliefd zij was en hoe zij werd gewaardeerd.
Het doet ons goed, in de afgelopen tijd zoveel blijken van medeleven te hebben mogen
ontvangen. Onze oprechte dank daarvoor.
René Esser Kinderen Kleinkinderen
3
4
Programma’s lokale heemkamertjes HKK Onsenoort 19 en 20 maart
De eerste activiteiten van het jubileumjaar van Heemkundekring Onsenoort zijn 13 lokale tentoonstellingen, georganiseerd door 13 lokale werkgroepen in alle kernen van de gemeente Heusden plus Giersbergen en Bokhoven. In het weekend van 19 en 20 maart en het weekend van 26 en 27 maart zijn deze lokale heemkamertjes voor iedereen te bezoeken.
Hieronder kunt u het programma lezen voor het 1e
weekend van 19 en 20 maart en het 2e weekend van 26 en 27 maart.
De dertien lokale heemkamertjes geven hieronder zelf aan wat er te zien en te beleven valt in iedere kern.
U bent uiteraard van harte uitgenodigd!!!
DOEVEREN
Het heemkamertje van Doeveren zal plaats vinden in de N.H.-kerk aan de Dorpsstraat. Als kleinste dorp in de gemeente Heusden verwelkomen wij jullie hier graag tijdens het weekend van 19 en 20 maart.
Tijdens deze bijzondere dagen staan er onder andere tien panelen tentoongesteld met verschillende onderwerpen over Doeveren. We willen niet te veel verklappen, zodat we u kunnen verrassen. Waarin een kleine kern groot kan zijn!
De panelen vertellen een stukje historie over het Doeveren van vroeger. Denk hierbij aan oude krantenknipsels, mooie verhalen en meer dan voldoende foto's. Veel van de mooie natuur en omgeving, waaronder uiteraard de schans van Doeveren. En heeft u wel eens gehoord van kasteel Nijenrode in Doeveren?
We vertellen het verhaal van de familie Boll die hier al jaren woont. Naast de kerk kunt u ook het ‘Bollenveldje’
bezoeken. En uiteraard komt de kerk ook aan bod met de bijbehorende Afscheiding van 1834.
Locatie: N.H. kerk, Dorpsstraat 9, 5157 NG Doeveren.
Tijden: Zaterdag 19 maart 10.00 -17.00. Zondag 20 maart 11.15 - 17.00.
En verder: Wij zien jullie graag in ons mooie Doeveren.
Gezicht vanuit de Doeverense schans op de N.H. kerk van Doeveren ca. 1940.
DRUNEN
Voor het tentoonstellen van wat karakteristiek is voor Drunen en het nabije verleden is de enige school voor middelbaar onderwijs in het dorp, het d’Oultremont, een prima plek. Divers en typisch zijn de thema’s die hier op liefst 16 grote panelen aan bod komen. Behalve over de school zelf, gaat het over een verdwenen toren, uitbreiding rondom, waterbeheer en overlaat, Schotse bevrijders, atleten, (hard)lopers en natuurlijk over Lips, over Vissers, over schoenen en schoenmakers én Dwergonische muziekskes.
Er zijn ook films. Een doorlopende voorstelling met beelden van Drunen oud en nieuw bijvoorbeeld en authentiek filmmateriaal van WO II en de bevrijding.
Onder de vele bijzondere voorwerpen zijn er maquettes te zien van de oude Durea fabriek en van mijnenveger Hr.
Ms. Drunen.
Locatie: d’Oultremontcollege, Dillenburgstraat 46, 5151 GL Drunen.
Tijden: Zaterdag en zondag 19 en 20 maart van 10.00 tot 17.00 uur.
En verder: Voor de jeugd en wie wil een puzzel met prijs.
.
Leerlingen in de gemeentelijke schoenmakersvakschool in Drunen
HAARSTEEG
Uiteraard doet ook de kern Haarsteeg mee met het lokale heemkamertje van Heemkundekring Onsenoort. Maar Haarsteeg zou Haarsteeg niet zijn, wanneer we het niet op onze eigen manier zouden organiseren. Anders word je nooit een unieke kern in de gemeente Heusden. Wilt u in ons dorpscafé De Steeg de sfeer van de cafés en de gezelligheid van weleer proeven? Wij, Hart voor Haarsteeg, organiseren een expositie vol nostalgie van pakweg de laatste 75 jaar. Mooie panelen over het uitgaansleven in Haarsteeg van weleer. Haarsteeg was immers een dorp met veel kroegen. Wil je ze allemaal leren kennen? Maar er is uiteraard meer. De bezoekers zien bv. ook schilderijen, Haarsteegse voorwerpen, (groeps)foto’s, etc. Tot ziens in De Steeg!
Locatie: De Steeg, Meester Prinsenstraat 38, 5254 JD Haarsteeg.
Tijden: Zaterdag 19 maart en zondag 20 maart. Op beide dagen van 10.00 tot 17.00 uur.
En verder: Welkom in Haarsteeg.
5 HEESBEEN
Het dorp Heesbeen doet uiteraard ook mee aan de lokale heemkamertjes van de Heemkundekring.
In ons centrale dorpshuis Den Hoek kunt u mooie panelen zien, waarbij de historie en de ontwikkeling van Heesbeen in heel veel aspecten te zien is. Denk bijvoorbeeld aan de Nederlands Hervormde kerk, de Heusdense brug, het meetstation. Uiteraard mooie foto’s van de voormalige lagere school, de Pruimendijk en de Joodse begraafplaats.
En hoe zat het ook alweer met het kasteel en ’t Slot van Heesbeen? Of met de Schutterij en de Dorpsvereniging?
En voor wie liever de Heesbeense Courant wil lezen, voor hen is er een heel paneel met krantenartikelen.
Naast de panelen zijn er uiteraard nog een aantal andere verrassingen. Die bewaren we nog even voor u. U ziet het op 19 en 20 maart in het dorpshuis. Welkom!
Locatie: Dorpshuis Den Hoek, Voorstraat 1, 5158 NC Heesbeen.
Tijden: zaterdag 19 en zondag 20 maart. Op beide dagen van 10.00 – 17.00 uur.
En verder: Welkom in Heesbeen!
HERPT
Het lokale heemkamertje Herpt concentreert de activiteiten in de voormalige kerk, in de nabije toekomst het nieuwe dorpshuis van Herpt. In een sfeer van de verandering van kerk naar dorpshuis zijn er 12 grote panelen te bekijken over de rijke historie van ons dorp. Denk hierbij onder andere aan het culturele leven, het onderwijs, de bestuurders, de verdwenen gebouwen, de sportieve prestaties, maar ook Herpt als coöperatief dorp.
Maar er is meer. Op beide dagen zal doorlopend een unieke Herptse film van ongeveer 20 minuten vertoond worden. Deze film uit 1938 is recent weer ‘herontdekt’ en is alleen voor deze gelegenheid te zien. Tevens zullen alle ruim 1300 foto’s van het Herpts Digitaal Familiealbum op een groot scherm te zien zijn.
Daarnaast heeft de werkgroep mooie en originele Herptse voorwerpen verzameld. Ook aan de jeugdige bezoekers is gedacht. Het moge duidelijk zijn dat u hartelijk welkom bent in gastvrij Herpt.
Locatie: De voormalige kerk, Torenstraat 4, 5255 AH Herpt.
Tijden: Zaterdag 19 en zondag 20 maart. Op beide dagen van 10.00 – 17.00 uur.
En verder: Tevens is er tijdens deze dagen ook aandacht voor de verbouwingsplannen van de kerk naar
ontmoetingsruimte.
De Hoofdstraat ca. 1910 (Herpts Digitaal Familiealbum/Collectie Arjan de Feijter).
HEUSDEN
In Het Gouverneurshuis is het lokale heemkamertje van Heusden ingericht. Citaten uit historische omschrijvingen van het stadje zijn als inspiratie gebruikt om diverse onderwerpen uit de geschiedenis van de vesting te belichten. Wat hebben deze toeschouwers gezien? Wat vertelt ons dat over Heusden? En is daar nu nog iets van zichtbaar?
Ontdek de verschillende verhalen die, ondersteund door prenten, foto’s, verzamelde objecten en oude documenten, een beeld geven van de rijke historie van Heusden.
Vergeet vooral niet om na uw bezoek aan het lokale heemkamertje Heusden een wandeling door het mooie vestingstadje te maken en alles met nieuwe ogen te bekijken.
Locatie: Museum Het Gouverneurshuis, Putterstraat 14, 5256 AN Heusden.
Tijden: Zaterdag 19 en zondag 20 maart van 11.00 tot 17.00 uur.
En verder: Denk aan uw QR-code en mondkapje. Het Gouverneurshuis heeft ook een museumcafé.
NIEUWKUIJK
Och, kijk hier nou toch. Oh ja, dat weet ik nog goed. Maar dat was toch bij ons in de straat? En hier zeg, de Ster zelf met Freddy ‘Rote Rosen’ Breck. Sjonge jonge, wat een tijd, als ik daar nog aan terugdenk. De oorlog, die heb ik gelukkig niet meegemaakt, maar die struikelsteen bij Het Kompas, dat vind ik wel goed. Gossiemijne, moet je dit zien, een hondenkar. Ja, toen werkte de hond voor de baas en nou is het andersom. Tijden veranderen, zeg dat wel.
Dat zie je ook wel bij Landgoed Steenenburg, wat ooit, nog voor Ooit, het kasteel van Drunen in Nieuwkuijk was. Nou zeg, dit heb ik echt nooit geweten, dat er een veer ging van de Emmamolen naar de Hooge Bank. En hier, Onsenoort en Nieuwkuijk, vroeger helemaal apart. Maar Onsenoort had dus wél een eigen kasteel. Nou ja, kom zelf maar kijken.
Nieuwkuijksestraat, c.s. 1910 foto: B. de Laat, collectie HKK
Locatie: Showzaal De Ster, Nieuwkuijksestraat 73, 5253 AD Nieuwkuijk.
Tijden: Zaterdag 19 en zondag 20 maart. Op beide dagen van 10.00 tot 17.00 uur.
En verder: We hopen dat op ‘de dansvloer’ van De Ster weer heel wat verhalen loskomen.
6 De restauratie van de Doeverense Sluis
Op dit moment is aannemer Van der Ven uit Brakel volop bezig met de restauratiewerkzaamheden aan de
Doeverense Sluis. Over de functie en de ouderdom van de sluis bestaan nog al eens misverstanden. De sluis is vermoedelijk in eerste instantie gebouwd om het land tussen Hedikhuizen en Doeveren onder water te kunnen zetten (inunderen) bij een militaire dreiging vanuit het zuiden (inundatiesluis). Dit in het kader van de
Zuiderfrontier en de Stelling van Heusden. Daarnaast had de Doeverense Sluis, tezamen met de Drunense Sluis en de Oudheusdense Sluis, de functie om het overtollige polderwater uit de polders ten oosten van de Elshoutse Zeedijk af te voeren (uitwateringssluis). Later, in 1850, kwam daar nog de Dubbele Sluis bij. Maar niet onbelangrijk was de functie als waterkering bij hoog water in de
buitenpolders van Waalwijk en Baardwijk ten westen van de Elshoutse Zeedijk. Dit hoge water kon van twee kanten komen. Ten eerste als de in 1766 aangelegde Baardwijkse Overlaat werkte.
Oudst bekende figuratieve afbeelding van de Doeverense Sluis. In 1852 getekend door H. Louwerier, opzichter van het
fort Doeveren. Het werd toen de Gemeenlandse Sluis genoemd
Hiervoor was vastgelegd dat, als de Baardwijkse Overlaat werkte met 15 cm of meer, de sluiswachters van de sluizen in de Elshoutse Zeedijk de opdracht hadden de eerder genoemde sluizen te sluiten. Dit gebeurde ook bij
overstromingsgevaar door vloedwater vanuit de Biesbosch en het Oude Maasje. Als dit langdurig aanhield en de sluizen gesloten moesten blijven, was er een probleem met de uitwatering van de polders ten westen van de Elshoutse Zeedijk. Vooral als dit in het voorjaar gebeurde konden de boeren vaak door het hoge polderwater het land niet bewerken met alle nadelige gevolgen van dien. Met de aanleg van het Drongelens Kanaal in 1906-1910 kwam hieraan een eind.
Over de bouwhistorie van de Doeverense Sluis is weinig bekend. Op een kaart uit 1610 van de bekende
kaarttekenaar Daniël Schellincx, waarop in detail de Elshoutse Zeedijk is weergegeven, staan de Drunense Sluis, de Oudheusdense Sluis en de Doeverense- Gendense Sluis duidelijk getekend. Daar waar de Oude Maas de Elshoutse Zeedijk doorsnijdt, is geen sluis getekend. Een sluis had daar toen ook geen functie, omdat de Oude Maas ten oosten van de Elshoutse Zeedijk was bedijkt met de Pruimendijk en de Omloop. Vermoedelijk is de Doeverense Sluis, toen Gemeenlandse Sluis genoemd, in de tweede helft van de 17e eeuw gebouwd in het kader van het herstel en versterking van de Doeverense Schans als onderdeel van de Zuiderfrontier. Volgens
archiefgegevens werd de sluis al in 1702 gesloten om een inundatie te kunnen stellen. In 1860 is de sluis deels gerenoveerd door aannemer van Eggelen uit Heusden voor 1045 gulden.
Een beeld van de restauratiewerken op 22 jan. 2022. De dijk is deels weg gegraven en te zien zijn de steunberen ter
versteviging van de beide zijwanden van de sluis.
Foto Gien van Wijk.
Er zijn toen nieuwe sluisdeuren geplaatst. De oude deuren brachten nog 40 gulden op. In 1929 bevonden de
sluisdeuren zich in een dusdanig slechte staat dat Rijkswaterstaat het Waterschap “De Binnen Oude Maas”
verzocht de deuren zo spoedig mogelijk te vervangen. In 1938 worden door het Waterschap offertes opgevraagd.
Door de oorlogstoestand in 1939 en de Tweede Wereldoorlog daarna, is er toen van renovatie van de sluisdeuren niets terechtgekomen. In maart 1947 is de technische toestand van de sluis redelijk uitvoerig
beschreven door bouw- en waterkundige G.H. Kleinloog uit Genderen. De puntsluisdeuren beschrijft hij als verrot en doen dan al lang geen dienst meer. Alleen met schotbalken kan de sluis nog worden afgesloten. IJzeren drukstaven, al eerder aangebracht, knikken door en moeten de
frontmuren voor verdere verzakking naar elkaar toe, voorkomen. De functie van de sluis is dan afwatering en eventuele bevloeiing van het binnendijkse poldergebied.
Als inundatiesluis had de sluis al sinds 1886 geen functie meer. Ook geeft Kleinloog in zijn rapportage een advies hoe de sluis te herstellen. De heer Kleinloog begrootte in 1947 de totale reconstructie van de sluis op Fl 16.500,- Kleinloog sluit zijn rapport af met een technische tekening van zijn herstelplan. Uiteindelijk is de sluis in 1947 deels gerenoveerd, de sluisdeuren zijn toen verwijderd waarna de sluis alleen nog kon worden afgesloten door
schotbalken. Vanaf die tijd was de Doeverense Sluis alleen nog een schotbalkensluis.
Inmiddels is het januari 2022 en is aannemer Van der Ven uit Brakel druk bezig met de restauratiewerken aan de sluis. Bijzonder is dat bij de restauratie nieuwe sluisdeuren worden geplaatst en de sluis weer haar oorspronkelijke uiterlijk terugkrijgt. Ook de oorspronkelijke stenen brug met de smeedijzeren leuning komen weer terug. De planning is dat de gerestaureerde sluis in september 2022 zal worden opgeleverd.
De hardstenen gleuf die, vermoedelijk al bij de oorspronkelijke bouw waren aangebracht, waar bij hoog water
de schotbalken in konden worden geschoven. Let ook op het A.P. peil op de hardstenen gleuf.
Foto Gien van Wijk 22-01-2022
7 Rectificatie
Met Gansen Trou januari 2022 stond geheel in het teken van de door Anton van der Lee opgetekende geschiedenis van onze jubilerende heemkundekring. Helaas zijn er in zijn boeiende verhaal ook een paar foutjes geslopen, die we hier graag rechtzetten. Zo zal het ongetwijfeld meerdere lezers zijn opgevallen en
Henk Verhoeven heeft ons er ook op gewezen, dat niet Bart van de Ven maar wel Lars Boom op de foto staat bij Bert Meijs.
Bert Meijs met oud- wielerprof Lars Boom bij de
boekpresentatie “Fietste gij?”. Foto Rini Wouters
Ook het onderschrift bij de foto van oud-minister Gerrit Braks met Gien van Wijk klopt niet helemaal. De boekpresentatie van “Uit de as herrezen” vond niet plaats in Hedikhuizen, maar in Heesbeen. De inmiddels overleden oud- minister was afkomstig uit Odiliapeel en heeft daar ook met de wederopbouw te maken gehad. Verschil met hier was dat de schade ontstaan was bij de gevechten aan het begin van de oorlog en in onze omgeving juist aan het eind van WOII.
Tenslotte wordt op pagina 7 in de eerste regel Bert Stevens genoemd. Dit moet zijn Thijs Stevens en verder wordt op pagina 25 Peter de Jongh al in 1958 lid van de
heemkundekring. Dat is echter zijn geboortejaar. Lid wordt Peter in 1988, op 30-jarige leeftijd.
Nieuwe start Werkgroep Sterrenkunde Heusden (WSH)
Op 22 februari 2022 komt het bestuur van de Werkgroep Sterrenkunde Heusden samen om een nieuw
jaarprogramma voor 2022 op te stellen. Zodra de regels m.b.t. lockdown worden versoepeld zal de werkgroep WSH Heusden weer op de tweede maandag van de maand bijeen komen in de Heemkunde unit. De eerste keer dit jaar wordt 14 maart 2022 !!!
Dus na de corona periode pakken we de draad weer op. Er zullen presentaties worden gegeven over sterrenkundige onderwerpen. Het jaarprogramma wordt eerst aan de leden gepresenteerd en zo nodig met nieuwe ideeën aangevuld.
Daarna worden ze bekend gemaakt op de website WSH- Heusden.nl.
Daarnaast zijn er plannen om dit jaar de Jan Paagman Sterrenwacht en Sterrenwacht Halley te bezoeken. Voor leden van de Heemkundekring zijn er plannen om gezamenlijk een bezoek te brengen aan de Sterrenwacht Halley. Nog geen lid, geen probleem ook dan bent u van Harte Welkom om een avondje van de WSH te bezoeken, aanmelden is niet nodig.
Foto van de zonsverduistering in Tongcheng China 2009 Fotoarchief WSH Heusden Urijan Poerink
De locatie is bij de Heemkunde Unit Abdij Marienkroon datum 14 maart 2022 aanvang 20.00 uur en inloop vanaf 19.45 uur. Zoals altijd staat zeer gastvrij de koffie klaar Ook Voor U !!!
De WSH is een werkgroep van de Heemkundekring Onsenoort.
René Esser voorzitter WSH
Een vrijwilliger in het zonnetje
In het archief van onze heemkundekring bevinden zich duizenden bidprentjes, sommige al heel oud. Al deze bidprentjes zijn op naam te doorzoeken op onze website.
Toen Nel van Bladel enkele jaren geleden aangaf te willen stoppen met het registreren van de bidprentjes, stond Truus Pelders op om dit van haar over te nemen. Nu is het Truus dus, die alle informatie over het bidprentje handmatig invoert in haar computer om die gegevens vervolgens door te geven aan onze webmaster. Die zorgt dat dit overzicht regelmatig wordt bijgewerkt op onze website
hkkonsenoort.nl.
Een heel karwei, vooral als er weer honderden bidprentjes bij Truus worden afgeleverd. We verzorgen deze collectie natuurlijk om er ook gebruik van te kunnen maken. Als iemand een scan van een bidprentje wil aanvragen, dan is het opgeven van het unieke nummer van het bidprentje voldoende. Gelukkig voor ons is Truus nog altijd op zoek naar uitbreiding van deze collectie, vandaar haar oproep:
als u een goede bestemming zoekt voor uw bidprentjes, een berichtje aan bestuur@hkkonsenoort.nl is voldoende. Dank aan Truus voor al dit werk voor de heemkundekring.
8
Programma’s lokale heemkamertjes HKK Onsenoort 26 en 27 maart
BOKHOVEN
Heerlijkheid Bokhoven heet u van harte welkom op 26 en 27 maart 2022!
Het dijkdorp Bokhoven aan de Maas was eeuwenlang een heerlijkheid, bestuurd en beschermd door een adellijke heer in het kasteel en een pastoor van de abdij Berne. Het viel onder het gezag van het prinsbisdom van Luik en werd omgeven door dorpen van machtige buren, de graven van Holland en de hertogen van Gelre en Brabant. Het dijkdorp was strategisch gunstig gelegen aan de Maas. Bokhoven heeft heel wat oorlogen doorstaan, maar het bleef een zelfstandige en neutrale enclave van Luik. Het dorp ging in 1922 samen met het naburige Engelen. In mei 1940 werden Engelen en Bokhoven door het Duitse leger bezet.
De bevrijding in november 1944 duurde lang tot in mei 1945. Het dorp lag midden in het frontgebied en werd nagenoeg weggevaagd. Wederopbouw volgde, de
veerkracht van de bewoners heeft het dorp gemaakt tot wat het nu is. Bokhoven telt nu meer dan 300 inwoners.
Wat zich allemaal afspeelde in Bokhoven en hoe het dorp zich ontwikkelde tot de bijzondere plek die het nu is, kunt u zien tijdens de Heemkamertjes Bokhoven. U bent van harte welkom op de volgende 3 locaties:
Locatie: Kerk Antonius Abt, Gravin Helenastraat 1 / Kasteel Bokhoven, Gravin Helenastraat 2 / Atelier De Heerlijkheid, Gravin Helenastraat 3.
Tijden: zaterdag 26 maart van 11.00 – 17.00 uur / zondag 27 maart van 13.00 – 17.00 uur.
En verder: Voor de kinderen is een puzzelopdracht verstopt in de Heemkamertjes Bokhoven.
Bokhoven, Processie St. Cornelius rond 1900.
ELSHOUT
Het programma van Elshout begint in ‘De Schuur’ bij café
‘In den Gekroonden Hoed’, alwaar op 12 panelen de geschiedenis van Elshout in woord en beeld gebracht wordt. Ook zal de zaal verder aangekleed worden met oude en nieuwe voorwerpen die betrekking hebben op dit van oorsprong boerendorp.
Vervolgens kan men een wandeling of fietstocht door de Kerkstraat en Kapelstraat maken. Men komt dan langs plaatsen waar eens historische gebouwen stonden en gebouwen die er nog steeds staan én die een verhaal vertellen van de historie van Elshout. In de R.K.-kerk is een rondleiding met als thema: Hendrik van der Geld, de in Elshout geboren religieuze kunstenaar.
Verder zullen er op de boerderij Kapelstraat 16, oude en nieuwe landbouwmachines te bewonderen zijn. Bij de vernieuwde Mariakapel zal uitleg geven worden over de geschiedenis en voltooiing van de nieuwe aanbouw.
Startlocatie: Café ‘In den Gekroonden Hoed’, Heusdenseweg 17, 5154 EJ Elshout.
Tijden: zaterdag 26 en zondag 27 maart, op beide dagen van 10.00 tot 17.00 uur (in de kerk na de H. Mis, vanaf ± 10.45 uur).
En verder: Evt. kunt u de wandel- of fietstocht vervolgen door de prachtige natuurgebieden, de Elshoutse Zeedijk en de Hooibroeken om in Elshout terug te keren, of het heemkamertje in bv. Oudheusden (Bibliotheek) of een van de Heemkamertjes in de andere kernen te bezoeken.
GIERSBERGEN
Giersbergen, zoals het vroeger was en zoals het nu is, presenteert zich tijdens het lokale Heemkamertje in en rondom De Maaihoeve. De Maaihoeve is één van de oudste boerderijen van ons land met een rijk verleden en stevig verankerd in het losse zand van de Loonse- en Drunense duinen. Talloze kaarten en foto’s uit een ver verleden geven de sfeer van deze Brabantse eenvoud weer. Al deze informatie staat in documenten en boeken beschreven, is vastgelegd op prachtige schilderijen, etsen en tekeningen en wordt aangevuld met materialen en voorwerpen uit het leven op Giersbergen. Tevens zullen er een aantal filmpjes getoond worden met unieke en oude beelden van Giersbergen. Dit alles zal alleen voor deze gelegenheid te zien zijn. Ook zal de Maaihoeve koffie &
thee geopend zijn zodat u naast de sfeer van weleer ook kunt genieten van hedendaagse huisgemaakte lekkernijen die het Brabantse leven zo aangenaam maken. Heel graag tot dan in gastvrij Giersbergen!
Locatie: Boerderij De Maaihoeve, koffie -en theehuis, Giersbergen2a, 5151 RG Giersbergen.
Tijden: Zaterdag 26 maart en zondag 27 maart. Op beide dagen van 10.00 tot 17.00 uur.
En verder: tentoonstelling van klederdracht, oud
gereedschap, bodemvondsten, kalebassen, landkaarten en boeken.
Ansichtkaart Giersbergen, jaren ‘50 vorige eeuw, uitgave J. v.d. Meijden, café De Drie Linden.
HEDIKHUIZEN
De werkgroep Heemkamertje Hedikhuizen heeft 12 panelen samengesteld, die zullen worden vertoond in de Leerfabriek (de voormalige kerk). De panelen geven de brede geschiedenis weer van Hedikhuizen, dat dit jaar alweer 1025 jaar bestaat. Aan de hand van teksten, oude foto’s en kaarten wordt de maatschappelijke ontwikkeling van Hedikhuizen tot leven gebracht. We besteden aandacht aan het water: de Maas, de Bergse Maas en
9
De voormalige Lambertuskerk met pastorie in 1934 (foto Fotobureau Het Zuiden).
wateroverlast, religie en de diverse kerken, het onderwijs en de onderwijzers, de ruilverkaveling, Fort Hedikhuizen, de viering van carnaval en onze rijke historie in vroeger en nu. Ook de viering van het duizendjarige bestaan in 1997 komt aan bod. De panelen bevatten een schat aan informatie die een mooi beeld geven van ons mooie dorp.
Als aanvulling zullen komend jaar artikelen worden
opgenomen in de Hékese Post, onze dorpskrant en zal een heruitgave van het boek Weerbaar en Weerbarstig, wandelen door duizendvijfentwintig jaar Hedikhuizen worden uitgebracht.
Locatie: De LeerFabriek, Lambertusstraat 5, 5257 NB Hedikhuizen.
Tijden: Zaterdag 26 maart en zondag 27 maart. Op beide dagen van 10.00 tot 17.00 uur.
En verder: Welkom in Hedikhuizen.
OUDHEUSDEN
Het lokale heemkamertje heeft de bibliotheek in
Oudheusden bereid gevonden haar deuren te openen voor een foto expositie. Op grote panelen wordt een beeld geschetst van de historie en ontwikkeling die Oudheusden heeft doorgemaakt. Ondanks de redelijk korte historie van deze kern is het toch gelukt op 12 panelen een impressie te geven van Oudheusden.
Kasteellaan Oudheusden 1968 (collectie SALHA).
Wat te denken van het oude kasteel waar het huidige Castellum zijn naam aan te danken heeft. Door de foto’s op de panelen kan men de uitbreiding van een paar straten naar een complete wijk zien. Daarnaast is er ook aandacht voor de sociale en culturele voorzieningen die Oudheusden heeft. Ook het actieve sportleven komt aan bod.
Om het een en ander te verlevendigen worden
archeologische vondsten uit de echte Oudheusdense klei tentoongesteld met dank aan de vindster, Pien Boelen.
Bert Kops heeft zijn foto-archief ter beschikking gesteld voor de lopende foto presentatie.
Locatie: Bibliotheek, Kasteellaan 36, 5156 CJ Oudheusden.
Tijden: Zaterdag 26 maart en zondag 27 maart 2022 van 10.00 tot 17.00 uur.
En verder: Bezichtiging archeologische vondsten,
fotopresentatie met foto’s van Oudheusden en de kinderen kunnen een memoryspel doen.
VLIJMEN
Bent u altijd al benieuwd geweest naar wat zich in het verleden van Vlijmen heeft afgespeeld, hoe Vlijmen is ontstaan, wat we daar nu nog van kunnen zien, wat de mensen bindt? Dan is nu het moment gekomen om er eens aan de hand van infopanelen en voorwerpen kennis mee te maken.
U kunt dan denken aan de prachtige geschiedenis van het Carnaval (Knotwilgendam), aan ons roemruchte
wielerleven, de Schutsen, de schietvereniging, de natuur (Vlijmens Ven), de ouderenzorg (St. Janshof), de mandenmakerijen, oude karakteristieke gebouwen en straten en natuurlijk de geschiedenis van ons mooie Vlijmense dialect.
Protestantse kerk, Grote Kerk 22, Vlijmen.
(Foto Ad Hartjes
We organiseren een tweedaagse in het weekend van 26 en 27 maart in de mooie oude Protestantse kerk, die zich bevindt bij het binnenkomen van Vlijmen. Leden van de Heemkundekring Onsenoort zijn aanwezig om u in geuren en kleuren te vertellen over onze mooie
dorpsgeschiedenis. Voor kinderen zijn er ook enkele leuke (zoek)opdrachtjes gemaakt.
Locatie: Protestantse kerk, Grote Kerk 22, 5251 AA Vlijmen.
Tijden: Op zaterdag 26 maart van 10.00 tot 17.00 uur op zondag 27 maart van 12.00 uur tot 17.00 uur.
En verder: Kom zo mogelijk te voet of met de fiets. Er is beperkte parkeergelegenheid rondom de kerk.
Ondanks dat we onze vrijheid weer terug krijgen, blijft voorzichtigheid geboden, dus:
Houd rekening met de dan geldende regels
Zo houden we Corona buiten de deur
10
11 Uitreiking “Binck Beeldje”
door Brabants Heem
Dit jaar bestaat Brabants Heem, de overkoepelende organisatie van momenteel 126 heemkundekringen, 75 jaar. Voor deze vereniging een reden om alle aangesloten heemkundekringen uit te nodigen, die dit jaar ook 75 jaar of in een enkel geval al langer bestaan. Deze bijeenkomst
vond plaats in Alphen, waarheen onze voorzitter en vicevoorzitter dan ook waren afgereisd. In totaal telt Brabants Heem 7
heemkundekringen, die deze respectabele leeftijd al hebben bereikt, waaronder dus ook onze eigen
Heemkundekring Onsenoort, opgericht op 23 september 1947. Om die reden mocht onze voorzitter Adrie Verboord uit handen van de voorzitter van Brabants Heem, Henk Hellegers, een beeldje in ontvangst nemen, voorstellende pastoor Binck.
Waarom pastoor Binck?
Omdat deze pastoor uit Alphen de initiatiefnemer was om in 1947 Brabants Heem op te richten. Voortaan zal iedere aangesloten kring, die 75 wordt, dit beeldje krijgen uitgereikt.
Afbeelding boven; het beeldje voorstellende pastoor Binck.
Het is een replica van het manshoge standbeeld van pastoor Binck, dat in 2002 gemaakt is door Toon
Graessens en staat bij het oudheidkundig streekmuseum in Alphen.
Adrie neemt het beeldje in ontvangst uit handen van Henk Hellegers, de voorzitter van Brabants Heem.
Wie het weet mag het zeggen
Van Beppy de Bonth – van Herpt ontvingen wij de
volgende vraag, die we graag aan onze lezers voorleggen.
In januari waren wij in de Algarve, Portugal in een historisch museumpje in Sao Bras!
We zagen daar kostuums, gereedschappen gebruikt in de kurkindustrie, smidsvuur en andere gebruiksartikelen uit de vorige eeuw.
In een hoek van de zaal stond een uitvaartkoets, niet zo’n sjieke overigens als ik me herinner van vroeger!
Zo’n uitvaartkoets werd gebruikt in Drunen en als ik het goed heb, was de heer van Spijk de koetsier met een prachtig zwart paard ingespannen voor de koets!
Als 7-jarige zat ik in de 1e klas bij Juf van de Brand, in een dependance naast het “bejaardenhuis” in de Stationsstraat.
Als er een uitvaart was, werd de koets uit de stalling gehaald, die naast ons klaslokaal was.
Mijn vraag is nu, is die koets nog ergens bewaard, wellicht bij de familie van Spijk of misschien in het Autotron in Rosmalen?
Ben heel benieuwd naar een antwoord, dan wel een reactie op mijn vraag.
Heb je nog herinneringen aan deze koets om te delen of kennis over ‘het verdere leven’ van deze koets, stuur dan een reactie naar plekbord@hkkonsenoort.nl
De Uitdaging
Deze maand besteden we nog wat aandacht aan de wintermaand februari van 2021. Veertien dagen sneeuw en prachtig zonnig weer. Ook hier zijn mooie plaatjes van geschoten.
Of we zulke winterse taferelen nog veel zullen meemaken valt te bezien, maar het lijkt ons toch nog leuk om ze in herinnering te roepen.
Ad Hartjes (Moerputten), Bert Meijs (Nieuwkuijkse Wiel) en Toon Groot nemen u mee terug naar het winterse
landschap van een jaar geleden.
Voor de maand maart gaat Mari de Kort uit Elshout op pad om het Vlijmens Ven en de Moerputten vast te leggen
De Moerputtenbrug, foto Ad Hartjes Oproep nieuwe fotografen
Helaas is er nog niet enthousiast gereageerd op de oproep voor het fotograferen van onze kernen. Wat volgens mij toch zeker een mooie maar andere ervaring zal wezen.
Twee fotografen hebben zich tot nu toe aangemeld om een kern voor hun rekening te nemen, zij zullen proberen om Giersbergen en Elshout vast te leggen.
Dus fotografen van HKK Onsenoort meld je aan, je hoeft geen vakman te zijn, het hoeft ook niet persé je eigen dorp te zijn, maar kunt ook voor een ander kiezen.
Je kunt je aanmelden bij: plekbord@hkkonsenoort.nl
12
2022 – Een jaar om te vieren
We hebben bij de redactie nog geen reactie gekregen op onze onderstaande oproep, daarom nog maar een keertje.
Feesten en vieren doen mensen al sinds mensenheugenis. Daarover is ook volop gepubliceerd en daarvan zijn ook talloze foto’s gemaakt. Dat brengt de redactie van het Plekbord ertoe om hieraan gedurende 2022 aandacht te geven. Dat begint met een oproep aan onze lezers.
Heb je deelgenomen aan of kennis van een geweldig feest, met misschien ook een bijzondere aanleiding, kun je hierover nog iets vertellen en heb je daarvan nog foto’s beschikbaar, meld je dan bij Plekbord@hkkonsenoort.nl. Alle mogelijke feesten komen in aanmerking, zolang het feest maar betrekking heeft op ons heemgebied. Wij zijn benieuwd.
De redactie is daarom zelf op zoek gegaan. Komend weekend is het carnaval, en dat is het voor vele een feest. Al zal het dit jaar op beperkte schaal toch doorgang kunnen vinden.
In ons heemgebied wordt volgens ons in Vlijmen het langst carnaval gevierd (misschien om dat het dicht bij den Bosch ligt) de ouderen onder ons kennen de verhalen van Piet van Ooijen, het groeplopen en de optochten. Het was samen de de kermis het feest van het jaar. Op de foto ziet men Piet van Ooijen, carnavalsgroep de “Paljassen”, de boertjes van Buuten tijdens de kinderoptocht, Kees Kivits als “Stiefbeen en Zoon” blaaskapel de “Bietenbouwers” en loopgroep “De Tobbers” de foto’s zijn gemaakt tussen 1957 en 1962. Foto’s: Heusden in Beeld
