SEKOND@RE SKOOL IN TRANSVAAL
deur
JOHANNES HENDRIK KOEKEMOER, B.Com., B.Ed., T.O.D.
Skripsie
goedgekeur as gedeeltelike nakoming van die vereistes vir die graad
Magister Educationis
in
Onderwysbestuur
in die
Fakulteit Opvoedkunde van die Potchefstroomse Universiteit
vir
Christelike Hoer Onderwys (Vaaldriehoekkampus)
Leier: Prof. A.M.C. Theron Hulpleier: Prof. I.N. Steyn
Vanderbijlpark 1988
DANKBETUIGINGS
Graag wil ek my opregte dank uitspreek teenoor die volgende persone en instansies:
1. My geagte studieleier, prof. A.M.C. Theron, vir sy vriendelike aanmoediging, leiding en hulp. Sy insig, opbouende kritiek en begeestering het dit
~ voorreg gemaak om onder hom te werk.
2. Prof. I.N. Steyn wat as hulpleier opgetree het. Sy harde werk, konstruktiewe bydraes en entoesias-me word opreg waardeer.
3. Mev. A. Oosthuizen van die departement Statistiek van die PU vir CHO vir haar hulp met die verwerking van die gegewens deur die rekenaar.
4. Die Direkteur van Onderwys vir toestemming verleen om vraelyste te sirkuleer aan skoolhoofde, senior adjunk-/adjunk-hoofde, departementshoofde en onder-wysers van sekondere skole van die TOO.
5. Mev. R. Booyse vir die taalversorging.
6. Mev. B. Brits vir die netjiese tikwerk.
7. My vrou, Estelle, vir opoffering, aanmoediging en onderskraging.
8. Dank aan my Skepper vir insig, vermoe en gesondheid om hierdie studie te kon voltooi.
J.H. KOEKEMOER Des ember
THE ROLE OF THE DEPUTY HEADMASTER WITH REGARD TO TEACHING DEVELOPMENT IN THE SECONDARY SCHOOL IN TRANSVAAL
SUMMARY
Teaching development forms an integral part of the manage-rial task of the deputy headmaster in secondary schools in Transvaal. Effective teaching involves guidance and
in-service training to teachers. It is imperative that the quality of teaching must improve. The deputy headmaster is in an ideal position to achieve this aim. Not only is he a leader, motivator, founder and maintainer of good relations, founder and maintainer of communication, initiator of
teaching development but he is also an evaluator.
An intensive literature study was undertaken including such aspects as instructional leadership, in-service training and staff development, with special reference to the task of the deputy headmaster in this regard. The empirical investigation involved 121 respondents of staff in the Vaal Triangle, consisting of Afrikaans medium secondary
school principals, deputy headmasters, departmental heads, and teachers with and without merit awards. The analysed col-lected data indicates that i t is of absolute importance to make time available for teaching development through in-ser-vice training, especially for the inexperienced teacher.
Investigation into the existence of teaching development led to the conclusion that the task of the deputy headmaster involves not only a diagnostic and control function, but also professional guidance and educational leadership. This research indicates that teaching development is imperative to improve the quality of instruction. Work satisfaction
increases when teachers are equipped for their tasks and participate in different ways of teaching development. In-service training must be supplied continually. The deputy headmaster should be trusted so much that he is invited to visit a teacher's class and give guidance.
Finally, a few recommendations are made with regard to the task of the deputy headmaster in the Transvaal.
1. 1.1 1.2 1.3 1. 3.1 1.3. 2 1.4 1.5 2. 2.1 2.2 2.2.1 2.2.2 2.2.2.1 2.2.2.2 2.2.3 2.3 2.3.1 2.3.1.1 I N H 0 U D S 0 P G A W E
PROBLEEMSTELLING, DOEL, METODE EN PROGRAM VAN ONDERSOEK
INLEIDING EN PROBLEEMSTELLING
DOEL VAN DIE ONDERSOEK . . . . METODE VAN ONDERSOEK
LITERATUURSTUDIE EN TEORIEVORMING . EMPIRIESE ONDERSOEK
PROGRAM VAN ONDERSOEK VOORUITSKOUING
DIE ROL VAN DIE ADJUNK-HOOF BY ON-DERRIGONTWIKKELING
ORieNTERING . . . . ONDERRIGONTWIKKELING . . . .
INLEIDING
DIE BEGRIPPE ONDERRIG EN ONDERRIG-ONTWIKKELING
ONDERRIG
ONDERRIGONTWIKKELING
BESTUURDERS IN DIE SEKONDeRE SKOOL SE PLIG TEN OPSIGTE VAN ONDERRIG-ONTWIKKELING
DIE ROL VAN DIE ADJUNK-HOOF IN ON-DERRIGONTWIKKELING
DIE ADJUNK-HOOF AS LEIER WAT IS LEIERSKAP? 1 3 3 3 4 4 5 6 7 7 8 8 9 10 11 11 11
2.3.1.2 2.3.1.2.1 2.3.1.2.2 2.3.1.2.3 2.3.1.3 2.3.2 2.3.3 2.3.4 2.3.5 2.3.6 2.3.6.1 2.4 3. 3.1 3.2 3.3 3.4 3.4.1 3.4.2 3.4.3 LEIERSKAPSTYLE
DIE OUTOKRATIESE LEIERSKAPSTYL DIE DEMOKRATIESE LEIERSKAPSTYL DIE VRYETEUELLEIERSKAPSTYL
(LAISSEZ-FAIRE) . . . .
SAMEVATTING
DIE ADJUNK-HOOF AS VERHOUDINGSTIG-TER EN -ONDERHOUER
DIE ADJUNK-HOOF AS MOTIVEERDER DIE ADJUNK-HOOF AS INISIEERDER VAN ONDERRIGONTWIKKELING
DIE ADJUNK-HOOF AS KOMMUNIKASIESTIG-TER EN -ONDERHOUER
DIE ADJUNK-HOOF AS EVALUEERDER EN BEGELEIER
KLASBESOEK AS MIDDEL TOT ONDERRIG-ONTWIKKELING
SAMEVATTING EN VOORUITSKOUING
'N EMPIRIESE ONDERSOEK NA DIE ROL VAN DIE ADJUNK-HOOF TEN OPSIGTE VAN ONDERRIGONTWIKKELING AAN SEKONDeRE SKOLE IN DIE VAALDRIEHOEK
DOEL MET DIE EMPIRIESE ONDERSOEK TEIKENGROEP
METODE VAN STEEKPROEFNEMING DIE VRAELYS
REDES VIR DIE KEUSE VAN 'N VRAELYS . DIE OPSTEL VAN DIE VRAELYS . . . . UITEENSETTING VAN DIE VRAELYS
15 15 16 17 18 18 22 24 31 33 34 36 37 37 38 38 38 38 40
3.4.4 3.4.5 3.5 3.5.1 3.5.1.1 3.5.1.2 3.5.1.3 3.5.1.4 3.5.2 3.5.2.1 3.5.2.2 3.5.2.3 3.5.2.4 3.5.2.5 LOODSONDERSOEK
DIE UITSTUUR VAN DIE VRAELYS
WEERGAWE EN INTERPRETASIE VAN DIE DATA
PERSOONLIKE GEGEWENS
GRAAD VAN POS GESLAG
JARE ONDERVINDING
HOOGSTE KWALIFIKASIES (AKADEMIES EN PROFESSIONEEL)
INLIGTING OOR ONDERRIGONTWIKKELING EN DIE ROL VAN DIE ADJUNK-HOOF IN DIE SEKONDeRE SKOOL TEN OPSIGTE VAN ONDERRIGONTWIKKELING
ONDERRIGONTWIKKELING IS VIR DIE ON-DERWYSER VAN BELANG
HOE DIKWELS WORD DIE KWALITEIT VAN ONDERRIG TYDENS U VAKVERGADERINGS BESPREEK? . . . . IN WELKE MATE, MEEN U, KAN ONDERRIG-ONTWIKKELING DIE KENNIS EN
VAARDIG-40 40 41 41 41 43 44 45 47 47 50
HEDE VAN DIE ONDERWYSER VERBETER? . 52 IN WELKE MATE, MEEN U, HET DIE
IM-PLEMENTERING VAN NUWE ONDERRIGTEG-NIEKE IN DIE SKOOL MEER KANS OP SUKSES INDIEN DIT MET ONDERRIGONT-WIKKELING GEPAARD GAAN?
DIE HULPVERLENING WAT AAN DIE BE-GINNERONDERWYSER TEN OPSIGTE VAN ONDERRIG IN DIE SEKONDeRE SKOOL
GE-55
3.5.2.6 3.5.2.7 3.5.2.8 3.5.2.9 3.5.2.10 3.5.2.11 3.5.2.12 3.5.2.13
WIE GEE TANS BY U SKOOL LEIDING AAN
ONDERWYSERS TEN OPSIGTE VAN ONDERRIG 61 WIE BEHOORT VOLGENS U MENING DIREKTE
LEIDING TEN OPSIGTE VAN ONDERRIG AAN
ONDERWYSERS TE GEE? . . . 64 GEMIDDELD HOEVEEL UUR PER WEEK
BE-STEE DIE PERSOON OF PERSONE WAT U IN 2.6 A AANGEDUI HET WEL AAN ON-DERRIGONTWIKKELING
GEMIDDELD HOEVEEL UUR PER WEEK BE-HOORT DIE PERSOON OF PERSONE WAT U IN 2.6 A AANGEDUI HET, VOLGENS U MENING, WEL AAN ONDERRIGONTWIKKE-LING TE BESTEE?
DIE ADJUNK-HOOF BEHOORT 'N OPLEI-DINGSVERANTWOORDELIKHEID TEN OPSIG-TE VAN DIE BEGINNERONDERWYSER OP DIE PERSONEEL TE H@
HOE EFFEKTIEF IS DIE INDIENSOPLEI-DING DEUR DIE PERSOON WAT U IN 2.6 A AANGEDUI HET VIR DIE VERBETERING VAN ONDERRIGVAARDIGHEDE? . . . . ERVARE ONDERWYSERS (5 JAAR EN MEER) BESKOU ONDERRIGONTWIKKELING AS 'N 68 69 71 74 BEDREIGING . . . 78 OOR WATTER KWALITEITE MOET DIE
PER-SOON BESKIK WAT SUKSESVOLLE ONDER-RIGONTWIKKELING WIL TOEPAS? RANG-SKIK DIE VOLGENDE IN ORDE VAN BE-LANGRIKHEID, VAN 1 - 6 DEUR SLEGS DIE NOMMERS IN DIE BLOKKIES NEER
3.5.2.14 3.5.2.15 3.5.2.16 3.5.2.17 3.5.2.18 3.6 4. 4.1 4.2 4.2.1 4.2.2 4.3 4.4 4.5 4.6 4.7
KLASBESOEK IS NOODSAAKLIK OM SUKSES-VOLLE ONDERRIGONTWIKKELING TE LAAT PLAASVIND
WORD KLASBESOEK WAT DEUR DIE SKOOL-HOOF GEDOEN WORD, GEASSOSIEER MET
86
FORMELE EVALUERING VAN ONDERWYSERS? 88 DOEN DIE ADJUNK-HOOF OP UITNODIGING
VAN 'N PERSONEELLID KLASBESOEK? BEHOORT DIE ADJUNK-HOOF SLEGS OP UITNODIGING VAN 'N PERSONEELLID KLASBESOEK TE DOEN? . . . . HOE DIKWELS BEHOORT DIE ADJUNK-HOOF SLEGS OP UITNODIGING KLASBESOEK TE DOEN?
SAMEVATTING EN VOORUITSKOUING
SAMEVATTING, GEVOLGTREKKINGS EN AAN-BEVELINGS
INLEIDING SAMEVATTING
DIE LITERATUURSTUDIE DIE EMPIRIESE ONDERSOEK
GEVOLGTREKKINGS AANBEVELINGS
AANBEVELINGS MET DIE OOG OP VERDERE NAVORSING
MOONTLIKE LEEMTES IN DIE STUDIE SLOTOPMERKING 91 94 98 101 103 104 104 105 106 108 109 110 110
BYLAE 1
BYLAE 2
BYLAE 3
BRONNELYS
VRAELYS
BRIEF AAN DIE DIREKTEUR VAN ONDERWYS VIR TOESTEMMING OM DIE NAVURSING TE
111
DOEN . . . . . . . . . . . . . . . . 12 0
BRIEF VAN DIE DIREKTEUR VAN ONDER-WYS WAARIN TOESTEMMING VERLEEN WORD
OM DIE NAVORSING TE KAN DOEN 122
124
LYS VAN TABELLE TABEL 3.1 TABEL 3.2 TABEL 3.3 TABEL 3.4 TABEL 3.5 TABEL 3.6 TABEL 3.7 TABEL 3.8
GETAL RESPONDENTE EN DIE GRAAD VAN HUL POS
GESLAG VAN RESPONDENTE
JARE ONDERRIGERVARING VAN RESPON-DENTE
HOOGSTE KWALIFIKASIE VAN RESPON-DENTE
RESPONDENTE SE HOUDING TEN OPSIGTE VAN DIE BELANGRIKHEID VAN ONDERRIG-ONTWIKKELING
RESPONDENTE SE HOUDING (IN TERME VAN GRAAD VAN POS) TEN OPSIGTE VAN DIE BELANGRIKHEID VAN ONDERRIGONT-WIKKELING
HOE DIKWELS DIE KWALITEIT VAN ON-DERRIG TYDENS VAKVERGADERINGS
42 43 44 46 48 48 BESPREEK WORD .. ... . . . . . . . . . ... 50 HOE DIKWELS DIE KWALITEIT VAN
ON-DERRIG TYDENS VAKVERGADERINGS BESPREEK WORD (IN TERME VAN GRAAD
TABEL 3.9 TABEL 3.10 TABEL 3.11 TABEL 3.12 TABEL 3.13 TABEL 3.14 TABEL 3.15 TABEL 3.16 TABEL 3.17
RESPONDENT£ SE MENING OF ONDER-RIGONTWIKKELING DIE KENNIS EN VAARDIGHEDE VAN 'N ONDERWYSER
KAN VERBETER . . . . . . . . . 53 RESPONDENT£ SE MENING (IN TERME
VAN GRAAD VAN POS) OF ONDERRIGONT-WIKKELING DIE KENNIS EN VAARDIG-HEID VAN 'N ONDERWYSER KAN
VER-BETER . . . . . . . . . . . . . . 54 RESPONDENT£ SE MENING AANGAANDE
NV-WE ONDERRIGTEGNIEKE WAT MEER KANS OP SUKSES HET INDIEN DIT MET ONDER-RIGONTWIKKELING GEPAARD GAAN
RESPONDENT£ (IN TERME VAN GRAAD VAN POS) SE MENING OF DIE IMPLEMENTERING VAN NUWE ONDERRIGTEGNIEKE MEER KANS OP SUKSES HET INDIEN DIT MET ONDER-RIGONTWIKKELING GEPAARD GAAN
RESPONDENT£ SE MENING OF DIE HULP-VERLENING AAN DIE BEGINNERONDERWYSER
56
57
TEN OPSIGTE VAN ONDERRIG VOLDOENDE IS 59 RESPONDENTE SE MENING OF DIE
HULP-VERLENING AAN DIE BEGINNERONDERWYSER TEN OPSIGTE VAN ONDERRIG VOLDOENDE
IS (IN TERME VAN GRAAD VAN POS) 60 PERSONE VERANTWOORDELIK VIR DIREKTE
LEIDING AAN ONDERWYSERS TEN OPSIGTE
VAN ONDERRIG . . . . . . . . . 62 PERSONE WAT TANS DIREKTE LEIDING
AAN ONDERWYSERS TEN OPSIGTE VAN ONDERRIG GEE (IN TERME VAN GRAAD VAN POS)
RESPONDENT£ SE MENING OOR WIE DI-REKTE LEIDING AAN ONDERWYSERS TEN
63
TABEL 3.18 TABEL 3.19 TABEL 3.20 TABEL 3.21 TABEL 3.22 TABEL 3.23 TABEL 3.24 TABEL 3.25 TABEL 3.26 TABEL 3.27
RESPONDENTE SE MENING (IN TERME VAN GRAAD VAN POS) OOR WIE DIREKTE LEI-DING AAN ONDERWYSERS TEN OPSIGTE VAN ONDERRIG BEHOORT TE GEE
URE WAT BESTEE WORD AAN ONDERRIG-ONTWIKKELING
URE WAT BESTEE BEHOORT TE WORD AAN ONDERRIGONTWIKKELING
RESPONDENTE SE MENING TEN OPSIGTE VAN OPLEIDINGSVERANTWOORDELIKHEID VAN DIE ADJUNK-HOOF TEN OPSIGTE VAN DIE BEGINNERONDERWYSER
RESPONDENTE SE MENING (IN TERME VAN GRAAD VAN POS) TEN OPSIGTE VAN DIE OPLEIDINGSVERANTWOORDELIKHEID VAN DIE ADJUNK-HOOF TEENOOR DIE
BEGIN-66
68
70
71
NERONDERWYSER . . . . . . . 7 2 INDIENSOPLEIDING MET DIE OOG OP DIE
VERBETERING VAN ONDERRIGVAARDIGHEDE 75 DIE BELANGRIKHEID VAN
INDIENSOPLEI-DING MET DIE OOG OP DIE VERBETERING VAN ONDERRIGVAARDIGHEDE IN TERME VAN GRAAD VAN POS
ERVARE ONDERWYSERS BESKOU ONDERRIG-ONTWIKKELING AS 'N BEDREIGING
RESPONDENTE IN DIE VERSKILLENDE POS-VLAKKE SE MENING OF ERVARE ONDER-WYSERS ONDERRIGONTWIKKELING AS 'N
76
78
BEDREIGING BESKOU . . . 79 KWALITEITE WAAROOR PERSONE NA DIE
MENING VAN RESPONDENTE MOET BESKIK OM SUKSESVOLLE ONDERRIGONTWIKKELING
TABEL 3.28 TABEL 3.29 TABEL 3.30 TABEL 3.31 TABEL 3.32 TABEL 3.33 TABEL 3.34 TABEL 3.35 TABEL 3.36
RESPONDENTE IN DIE VERSKILLENDE POSVLAKKE SE SIENING OOR DIE KWA-LITEITE WAAROOR DIE PERSOON MOET BESKIK WAT SUKSESVOLLE ONDERRIG-ONTWIKKELING WIL TOEPAS, IN VOLG-ORDE VAN BELANGRIKHEID
RESPONDENTE SE MENING OF KLASBESOEK NOODSAAKLIK IS VIR SUKSESVOLLE ON-DERRIGONTWIKKELING
DIE BELANGRIKHEID VAN KLASBESOEK VIR SUKSESVOLLE ONDERRIGONTWIKKE-LING IN TERME VAN GRAAD VAN POS RESPONDENTE SE MENING OF KLASBE-SOEK DEUR DIE SKOOLHOOF MET FOR-MELE EVALUERING GEASSOSIEER WORD RESPONDENTE SE MENING (IN TERME VAN GRAAD VAN POS) OF KLASBESOEK WAT DEUR DIE SKOOLHOOF GEDOEN WORD, GEASSOSIEER WORD MET FOR-MELE EVALUERING
KLASBESOEK DEUR DIE ADJUNK-HOOF OP UITNODIGING VAN 'N PERSONEELLID RESPONSE TEN OPSIGTE VAN KLASBE-SOEK DEUR DIE ADJUNK-HOOF OP UITNODIGING VAN 'N PERSONEELLID
83 86 87 89 90 92
IN TERME VAN GRAAD VAN POS . . . . 93 BEHOORT DIE ADJUNK-HOOF OP
UITNODIG-ING KLASBESOEK TE DOEN?
RESPONDENTE SE MENING OF ADJUNK-HOOFDE OP UITNODIGING KLASBESOEK BEHOORT TE DOEN IN TERME VAN GRAAD VAN POS
95
TABEL 3.37
TABEL 3.38
RESPONDENTE SE MENING VAN HOE DIK-WELS DIE ADJUNK-HOOF OP UITNODIGING KLASBESOEK BEHOORT TE DOEN
RESPONDENTE SE MENING (IN TERME VAN GRAAD VAN POS) OOR HOE DIKWELS DIE ADJUNK-HOOF OP UITNODIGING KLASBE-SOEK BEHOORT TE DOEN
99
