1
S
cenario van de documentaire:
‘Peter Wilhelm Janssen. Van vreemdeling tot bekende
Nederlander.’
Deel 1: Scenario en toelichting blz. 1
23
Toelichting
Dat Peter Wilhelm Janssen een interessante historische figuur is heb ik in de geschreven scriptie (lees:
wetenschappelijke verantwoording) uiteengezet, maar dat rechtvaardigt niet per definitie een onderwerp van een documentaire. Ik heb me daarom afgevraagd wat de toegevoegde waarde van een audiovisueel betoog zou kunnen zijn ten opzichte van een schriftelijk betoog? Het antwoord was mijn inziens in feite eenvoudig: een audiovisueel verhaal bereikt over het algemeen immers een groter publiek en kan een onderwerp dankzij de combinatie van inhoud, geluid en beeldmateriaal tot de verbeelding laten spreken op een manier dat een schriftelijk betoog dat niet kan. Het doel van deze documentaire is daarom gelegen een breed publiek te informeren over Peter Wilhelm Janssen.
Verder vroeg ik me af of er genoeg beeldmateriaal beschikbaar was om de inhoud van het verhaal visueel te ondersteunen. Dat leek aanvankelijk problematisch, want persoonlijk beeldmateriaal van Janssen is schaars en het materiaal bestaat uitsluitend uit foto’s en afbeeldingen, met andere woorden: er zijn geen bewegende beelden van Janssen. Enerzijds is dit een probleem, maar anderzijds vormt het een uitdaging voor de scenarioschrijver. Van hem wordt immers verlangd het gebrek aan persoonlijk materiaal op creatieve wijze op te lossen. Zelf heb ik dit probleem op drie manieren opgelost: ten eerste heb ik in de vorm van reconstructies en shots (shots van de presentator) nieuw beeldmateriaal ontwikkeld. De locaties waar deze scènes zich afspelen vormen in de meeste gevallen een contextuele ondersteuning van de inhoud (de tekst). Er zijn gelukkig genoeg locaties die op een bepaalde manier naar Janssen verwijzen, want Janssen heeft letterlijk zijn sporen nagelaten. Ten tweede heb ik P.W. Janssen in dit scenario vaak in een bredere historische context geplaatst van Amsterdam en Nederland, of van sociale of economische ontwikkelingen. P.W. Janssen en zijn besognes krijgen dan zowel meer betekenis, maar geven ook meer diepgang en structuur aan het verhaal. Ten derde is het probleem van het ontbreken van historische bewegende filmbeelden opgelost door zelf beweging in het ‘stilstaande’ beeldmateriaal aan te brengen. Door bijvoorbeeld de focus van de camera op een foto van links naar rechts te laten filmen (al gebeurd dit natuurlijk in een montageprogramma) kan beweging gesimuleerd worden. Ook kan gebruik gemaakt worden in- of outzooms, e.d.
Het wetenschappelijke onderzoek van deze scriptie heb ik de vorm gegeven van een normale historische scriptie. Het scenario is de schriftelijke weergave van de documentaire. Alle beelden, audio en de letterlijke weergave van de uitgesproken quotes zijn hierin verwerkt, alsmede de overgangen van audio en video. Bij elk fragment is de tijdcode en de duur van het fragment weergegeven. Alle beelden zijn geannoteerd, behalve de beelden die zelf gedraaid moeten worden, de zogeheten shots.
De bewerking van deze scriptie tot een audiovisueel verhaal was lastig. In een scriptie kun je op veel zaken diep
24 projecten zijn bovendien goed visueel te ondersteunen. Aspecten uit Janssens leven die minder goed visueel onderbouwd konden worden spelen daarom in dit scenario geen grote rol.
Het scenario heeft mede daarom (nog) meer dan de scriptie de vorm gekregen van een soort levensbeschrijving, een verhaal met begin - Janssen geboorte - en een einde - Janssens dood. Toch heb ik ook ruim aandacht geschonken aan Janssens periode in Duitsland en zijn beginjaren in Amsterdam. Een periode die in feite nog nauwelijks aandacht heeft gekregen in eerder onderzoek. In het scenario staat Janssens Duitse afkomst daarom ook meestal centraal, maar worden zodoende ook zaken los van zijn status als Duitse immigrant onderzocht.
In Nederland is de naam P.W. Janssen na ruim honderd jaar na zijn dood enigszins in de vergetelheid geraakt. Wat dat betreft heeft het weinig zin om me in het scenario te beperken tot één aspect uit Janssens leven, bijvoorbeeld zijn immigratie in 1843. Om het onderwerp ‘aantrekkelijk’ te maken voor een wat breder publiek is gekozen het audiovisuele verhaal de vorm te geven van een soort levensbeschrijving met een contextuele benadering waarbij ook een tijdsbeeld wordt gecremeerd.
Het scenario is zodoende een verdichting van het onderzoek in de scriptie waarin vooral de hoofdlijnen uit de scriptie in verwerkt zijn. Daarbij is vooral gelet op wat eventueel wél en niet interessant is voor de kijker en is gekeken welke zaken achterweg gelaten kunnen worden om het verhaal beter te laten lopen. Uiteraard is de inhoud van het scenario zoveel mogelijk in spreektaal geprobeerd weer te geven.
De vorm
Het scenariomodel is gebaseerd op een voorbeeldscenario die ik van mijn begeleider Titty de Vries heb ontvangen. Zodoende is er een tabel ontstaan die in de eerste kolom het nummer van de scène weergeeft. In de volgende twee kolommen is de tijdscode weergegeven, met de totaaltijd en de duur van de scène. In de daaropvolgende kolom wordt vermeld welk beeldmateriaal de scène ondersteund. Ik heb gebruik gemaakt van afbeeldingen (foto’s, tekeningen, schilderijen, e.d.), shots (fragmenten die zelf gefilmd dienen te worden) en reconstructies. In het scenario is het type beeldmateriaal dat gebruikt wordt onderstreept. In de daaropvolgende kolom is de inhoud van de scène weergegeven. Dit komt in feite neer op een letterlijke weergave van de quotes. Daarnaast wordt ook aangegeven welke actoren aan het oord komen. In feite zijn er slechts twee mogelijkheden: de presentator en de voice over. In dit scenario ben ik er vanuit gegaan dat de presentator en de voice over dezelfde persoon zijn. Het onderscheid tussen beide is daarom niet altijd even duidelijk, maar de scènes waar de presentator aan het woord komt worden dus begeleid door shots (en covershots).
In de volgende kolom wordt de begeleidende muziek weergegeven en de eventuele geluidseffecten. Tevens wordt
hier aangegeven wanneer de muziek of geluidseffecten beginnen of eindigen (fade-in / fade-out). De laatste kolom
25 klassieke muziek is echter geschikt als begeleidende achtergrondmuziek. De klassieke muziek die gebruikt is in het scenario is dan ook vooral symfonisch.
Overgangen in het scenario zijn in het grijs weergegeven en kondigen in feite de overgang naar een nieuw onderwerp aan. De begeleidende muziek heeft ook een functie bij overgangen.
De afbeeldingen
De afbeeldingen: wat betreft Het visuele aspect van dit scenario wordt vooral met behulp van afbeeldingen ondersteund. Bij de afbeeldingen heb ik aangegeven op welke manier ze weergegeven worden. Als de focus van de afbeelding in een scène verlegd wordt naar een ander punt van die afbeelding heb ik dat aangegeven. Bijvoorbeeld bij een afbeelding waarbij de focus verlegd wordt van links naar rechts. Andere termen die gebruikt
worden om beweging in de afbeeldingen aan te geven zijn bijvoorbeeld zoom-in en outs. De camera kan wat
betreft afstand in dit scenario op drie manier ingesteld zijn: total (een totaalshot), medium (voor de helft
ingezoomd) en close (meest verre inzoom, meestal om een bepaald detail uit een afbeelding of shot uit te lichten. Alle afbeeldingen zijn geannoteerd. Maar omdat het louter schriftelijk weergeven van het beeldmateriaal me iets te abstract was, heb ik alle afbeeldingen – voor zover er voorbeelden van waren te vinden - in een apart begeleidend boekje afgedrukt. Ik vermoed dat het begeleidende beeldmateriaal hierdoor iets meer diepgang krijgt..
De shots
De shots zijn zoals gezegd de beelden die zelf gedraaid dienen te worden. In de meeste gevallen speelt de presentator hierbij een prominente rol. Bij de schriftelijke weergave van de shots heb ik duidelijk gemaakt wat er precies gefilmd dient te worden en waar de focus van de camera zich op concentreert.
De covershots
Ook wel: ‘inserts’. Dit zijn afbeeldingen ter ondersteuning van de shots waarin de presentator een rol speelt en zijn meestal direct te relateren aan de inhoud van de scène.
De reconstructie:
