ICS: 03.100.70, 27.015
Bureau voor Normalisatie Jozef II-straat 40 bus 6 1000 Brussel
T. +32 2 738 01 11 F. +32 2 733 42 64 info@nbn.be
BTW BE0880.857.592 IBAN BE41 0003 2556 2110 BIC Code BPOTBEB1
www.nbn.be
© NBN 2018
Belgische norm ISO 50001:2018
EN ISO 50001:2018
NBN EN ISO 50001:2018
Energiemanagementsystemen - Eisen met gebruiksrichtlijnen (ISO 50001:2018)
Geldig vanaf 19-09-2018
Vervangt NBN EN ISO 50001:2011
Deze Europese norm EN ISO 13485:2016 heeft de status van een Belgische norm. Deze Europese norm bestaat in drie officiële versies (Duits, Engels, Frans). De Nederlandstalige versie is uitgegeven onder de verantwoordelijkheid van het NBN en heeft dezelfde status als de officiële versies. Hoewel de grootste zorg is besteed aan deze Nederlandstalige uitgave, kunnen fouten en onvolledigheden niet geheel worden uitgesloten. Het NBN kan dan ook niet aansprakelijk worden gesteld voor rechtstreekse en/of onrechtstreekse schade, ontstaan door of verband houdend met de toepassing van deze uitgave.
©2020 NBN. All rights reserved - PREVIEW 12 eerste pagina’s
©2020 NBN. All rights reserved - PREVIEW 12 eerste pagina’s
NBN-i
Nationaal voorwoord
Deze norm is opgesteld door de internationale Technische Commissie ISO/TC 301, ‘Energy management and energy savings’ in samenwerking met de Europese Technische Commissie CEN/CLC/JTC 14 ‘'Energy management, energy audits, energy savings’. Verdere details wat dat betreft worden verstrekt in het Voorwoord bij deze norm.
De Europese norm werd door het Bureau voor Normalisatie (NBN) ongewijzigd geregistreerd en gepubliceerd als Belgische norm.
De Nederlandstalige versie van deze norm is opgesteld door het NEN.
Deze NBN- versie is grotendeels gebaseerd op de NEN-versie, maar houdt tegelijk rekening met een aantal verschillen op het vlak van terminologie tussen Nederland en Vlaanderen. De onderstaande synoniemenlijst vermeldt de termen waarvoor het NBN een afwijkende keuze heeft gemaakt.
Synoniemenlijst
Engelse term Nederlandse term
in de NEN-versie Nederlandse term in de NBN-versie address <risks, opportunities> oppakken <risico’s, kansen> aanpakken <risico’s, kansen>
adequately protected afdoend beveiligd voldoende beveiligd
contracting het contracteren het aannemen
energy efficiency energie-efficiency energie-efficiëntie
energy objective energiedoelstelling strategische energiedoelstelling
energy target energietaakstelling operationele energiedoelstelling
valid <results> valide geldig
…
©2020 NBN. All rights reserved - PREVIEW 12 eerste pagina’s
©2020 NBN. All rights reserved - PREVIEW 12 eerste pagina’s
EUROPESE NORM
EUROPEAN STANDARD NORME EUROPÉENNE EUROPÄISCHE NORM
EN ISO 50001
augustus 2018
ICS 03.120.20 Vervangt EN ISO 50001:2011
Nederlandstalige versie
Energiemanagementsystemen - Eisen met gebruiksrichtlijnen (ISO 50001:2018)
Energy management systems - Requirements with guidance for use (ISO
50001:2018)
Systèmes de management de l'énergie - Exigences et recommandations pour la
mise en œuvre (ISO 50001:2018)
Energiemanagementsysteme - Anforderungen mit Anleitung zur
Anwendung (ISO 50001:2018)
Deze Europese norm is door CEN aangenomen op 6 augustus 2018.De Nederlandstalige versie is uitgegeven onder verantwoordelijkheid van het NBN en heeft dezelfde status als de officiële versies.
De CEN- en CENELEC-leden zijn verplicht zich te houden aan het huishoudelijk reglement van de CEN/CENELEC waarin is vastgelegd onder welke voorwaarden aan deze Europese norm, zonder veranderingen, de status van nationale norm moet worden gegeven. Bijgewerkte lijsten van en bibliografische gegevens betreffende zulke nationale normen kunnen op aanvraag worden verkregen bij het centrale secretariaat en bij elk CEN- en CENELEC-lid.
Deze Europese norm bestaat in drie officiële versies (Duits, Engels en Frans). Een versie in een andere taal, die onder
verantwoordelijkheid van een CEN- en CENELEC-lid in zijn landstaal is gemaakt en die is aangemeld bij het centrale secretariaat, heeft dezelfde status als de officiële versies.
Leden van de CEN en de CENELEC zijn de nationale normalisatie-organisaties van België, Bulgarije, Cyprus, Denemarken, Duitsland, Estland, Finland, Frankrijk, Griekenland, Hongarije, Ierland, IJsland, Italië, Kroatië, Letland, Litouwen, Luxemburg, Macedonië, Malta, Nederland, Noorwegen, Oostenrijk, Polen, Portugal, Roemenië, Servië, Slovenië, Slowakije, Spanje, Tsjechië, Turkije, het Verenigd Koninkrijk, Zweden en Zwitserland.
Managementcentrum CEN-CENELEC:
Wetenschapsstraat 23, B-1040 Brussel
© 2018 CEN/CENELEC Alle rechten van gebruik, in welke vorm en op welke wijze dan ook, zijn wereldwijd voorbehouden aan CEN- en CENELEC- leden.
Ref. No. EN ISO 50001:2018
©2020 NBN. All rights reserved - PREVIEW 12 eerste pagina’s
Europees voorwoord
Dit document (EN ISO 50001:2018) is opgesteld door Technische Commissie ISO/TC 301 ‘Energy management and energy savings’, in samenwerking met Technische Commissie CEN/CLC/JTC 14 'Energy management, energy audits, energy savings', waarvan UNI het secretariaat voert.
Aan deze Europese norm moet uiterlijk in februari 2019 de status van nationale norm worden gegeven, door publicatie van een identieke tekst of door bekrachtiging, en strijdige nationale normen moeten uiterlijk in februari 2019 worden ingetrokken.
Er wordt gewezen op de mogelijkheid dat sommige elementen van dit document onderwerp zijn van patentrechten. CEN is niet verantwoordelijk voor identificatie van dergelijke patentrechten.
Dit document vervangt EN ISO 50001:2011.
Volgens het huishoudelijk reglement van CEN-CENELEC zijn de normalisatieorganisaties van de volgende landen verplicht deze Europese norm in te voeren: België, Bulgarije, Cyprus, Denemarken, Duitsland, Estland, Finland, Frankrijk, Griekenland, Hongarije, Ierland, IJsland, Italië, Kroatië, Letland, Litouwen, Luxemburg, Macedonië, Malta, Nederland, Noorwegen, Oostenrijk, Polen, Portugal,
Roemenië, Servië, Slovenië, Slowakije, Spanje, Tsjechië, Turkije, het Verenigd Koninkrijk, Zweden en Zwitserland.
Verklaring van bekrachtiging
De tekst van ISO 50001:2018 is zonder wijzigingen door CEN als EN ISO 50001:2018 aanvaard.
©2020 NBN. All rights reserved - PREVIEW 12 eerste pagina’s
EN ISO 50001:2018
5
Inhoud
Contents
Voorwoord ... 7
Inleiding ... 9
1 Onderwerp en toepassingsgebied ... 12
2 Normatieve verwijzingen ... 12
3 Termen en definities ... 12
3.1 Termen met betrekking tot organisatie ... 12
3.2 Termen met betrekking tot managementsysteem ... 13
3.3 Termen met betrekking tot eis ... 14
3.4 Termen met betrekking tot prestaties ... 16
3.5 Termen met betrekking tot energie ... 19
4 Context van de organisatie ... 20
4.1 Inzicht in de organisatie en haar context ... 20
4.2 Inzicht in de behoeften en verwachtingen van belanghebbenden ... 20
4.3 Het toepassingsgebied van het energiemanagementsysteem vaststellen ... 20
4.4 Energiemanagementsysteem ... 21
5 Leiderschap ... 21
5.1 Leiderschap en betrokkenheid ... 21
5.2 Energiebeleid ... 22
5.3 Rollen, verantwoordelijkheden en bevoegdheden binnen de organisatie ... 22
6 Planning ... 23
6.1 Acties om risico’s en kansen aan te pakken ... 23
6.2 Doelstellingen, operationele energiedoelstellingen en de planning om ze te bereiken ... 23
6.3 Energiebeoordeling ... 24
6.4 Energieprestatie-indicatoren ... 25
6.5 Referentie voor energiegebruik ... 25
6.6 Planning voor het verzamelen van energiegegevens ... 25
7 Ondersteuning ... 26
7.1 Middelen... 26
7.2 Competentie... 26
7.3 Bewustzijn ... 27
7.4 Communicatie ... 27
7.5 Gedocumenteerde informatie ... 27
7.5.1 Algemeen ... 27
7.5.2 Creëren en actualiseren ... 28
7.5.3 Beheersing van gedocumenteerde informatie ... 28
8 Uitvoering ... 28
8.1 Operationele planning en beheersing ... 28
8.2 Ontwerp ... 29
8.3 Inkoop ... 29
9 Evaluatie van de prestaties ... 30
9.1 Monitoren, meten, analyseren en evalueren van energieprestaties en het EnMS 30 9.1.1 Algemeen ... 30
©2020 NBN. All rights reserved - PREVIEW 12 eerste pagina’s
EN ISO 50001:2018
6
9.1.2 Beoordeling van naleving van wettelijke en andere eisen ... 30
9.2 Interne audit ... 31
9.3 Directiebeoordeling ... 31
10 Verbetering ... 33
10.1 Afwijkingen en corrigerende maatregelen ... 33
10.2 Continue verbetering ... 33
Bijlage A (informatief) Richtlijn voor gebruik ... 34
Bijlage B (informatief) Overeenkomst tussen ISO 50001:2011 en ISO 50001:2018 ... 44
Bibliografie ... 46
Alfabetische lijst van termen ... 47
©2020 NBN. All rights reserved - PREVIEW 12 eerste pagina’s
EN ISO 50001:2018
7
Voorwoord
ISO (International Organization for Standardization) is een wereldwijde federatie van nationale normalisatie-instituten (de ISO-leden). Het opstellen van internationale normen wordt doorgaans uitgevoerd door de technische commissies van ISO. Elk lid dat interesse heeft in een onderwerp waarvoor een technische commissie is samengesteld, heeft recht op vertegenwoordiging in deze commissie. Ook internationale organisaties, zowel overheidsinstanties als ngo’s, nemen in
samenwerking met ISO deel aan deze werkzaamheden. ISO werkt nauw samen met de International Electrotechnical Commission (IEC) inzake alle elektrotechnische normalisatie.
De procedures die zijn gebruikt voor het ontwikkelen van dit document en de procedures die zijn bedoeld voor het verdere onderhoud ervan, worden beschreven in deel 1 van de ISO/IEC-richtlijnen.
Hierbij wordt met name gewezen op de verschillende goedkeuringscriteria die nodig zijn voor de verschillende soorten ISO-documenten. Dit document is opgesteld volgens de redactionele regels die in deel 2 van de ISO/IEC-richtlijnen zijn opgenomen (zie www.iso.org/directives).
Er wordt gewezen op de mogelijkheid dat sommige elementen van dit document onderwerp zijn van patentrechten. ISO is niet verantwoordelijk voor identificatie van dergelijke patentrechten. Nadere informatie over eventuele patentrechten die zijn geïdentificeerd tijdens het ontwikkelen van het document, is te vinden in de inleiding en/of de ISO-lijst met ontvangen patentverklaringen (zie www.iso.org/patents).
Eventuele handelsnamen die in dit document worden gebruikt, zijn verstrekt ter informatie voor het gemak van de gebruiker en houden geen aanbeveling in.
Uitleg over de vrijwillige aard van normen, de betekenis van ISO-specifieke termen en uitdrukkingen met betrekking tot conformiteitsbeoordeling, evenals informatie over hoe ISO voldoet aan de in de Technical Barriers to Trade (TBT) vervatte beginselen van de Wereldhandelsorganisatie (WTO), wordt gegeven op de volgende URL: www.iso.org/iso/foreword.html.
Dit document is opgesteld door Technische Commissie ISO/TC 301 'Energy management and energy savings'.
Deze tweede editie herroept en vervangt de eerste editie (ISO 50001:2011), die technisch is herzien.
De belangrijkste wijzigingen ten opzichte van de vorige editie zijn de volgende:
— invoering van de eisen van ISO voor managementsysteemnormen, waaronder een hoofdstructuur, identieke kerntekst en gemeenschappelijke termen en definities, om een grote mate van
compatibiliteit met andere managementsysteemnormen te bewerkstelligen;
— betere integratie met strategische managementprocessen;
— verheldering van taal en documentstructuur;
— grotere nadruk op de rol van de directie;
— invoering van contextvolgorde voor de termen en bijbehorende definities in hoofdstuk 3 en bijwerking van bepaalde definities;
— opname van nieuwe definities, waaronder verbetering van de energieprestaties;
— toelichting op uitsluitingen van soorten energie;
©2020 NBN. All rights reserved - PREVIEW 12 eerste pagina’s
EN ISO 50001:2018
8
— verheldering van ‘energiebeoordeling’;
— introductie van het concept van normalisatie van energieprestatie-indicatoren [EnPI(‘s)] *) en bijbehorende referenties voor energiegebruik [EnB(‘s)] **);
— toevoeging van informatie over het plan voor het verzamelen van energiegegevens en eisen die daarmee verband houden (voorheen het plan voor energiemeting);
— verduidelijking van tekst met betrekking tot energieprestatie-indicatoren [EnPI(‘s)] en referenties voor energiegebruik [EnB(‘s)] om beter inzicht te geven in deze concepten.
Feedback of vragen naar aanleiding van dit document behoren te worden gericht aan het nationale normalisatie-instituut van de gebruiker. Een volledige lijst van deze instituten is te vinden op www.iso.org/members.html.
*) Nationale voetnoot: EnPI = 'energy performance indicator'.
**) Nationale voetnoot: EnB = 'energy baseline'.
©2020 NBN. All rights reserved - PREVIEW 12 eerste pagina’s
EN ISO 50001:2018
9
Inleiding
0.1 Algemeen
Dit document heeft tot doel organisaties te helpen systemen en processen in te richten die nodig zijn om de energieprestaties continu te verbeteren, met inbegrip van energie-efficiëntie, -gebruik
en -verbruik. In dit document worden de eisen gespecificeerd voor een energiemanagementsysteem (EnMS) voor een organisatie. Geslaagde implementatie van een EnMS ondersteunt een cultuur van verbetering van de energieprestaties; het succes van de implementatie is afhankelijk van
betrokkenheid op alle niveaus van de organisatie, vooral van de directie. In veel gevallen gaat dit gepaard met cultuurveranderingen binnen een organisatie.
Dit document is van toepassing op de activiteiten die onder het beheer van de organisatie vallen. De toepassing ervan kan worden aangepast aan de specifieke eisen van de organisatie, met inbegrip van de complexiteit van haar systemen, de reikwijdte van gedocumenteerde informatie en de beschikbare middelen. Dit document is niet van toepassing op productgebruik door eindgebruikers buiten het toepassingsgebied en de begrenzing van het EnMS en het is ook niet van toepassing op het ontwerp van producten anders dan faciliteiten, apparatuur, systemen of energiegebruikende processen. Dit document is van toepassing op het ontwerp en de inkoop van faciliteiten, apparatuur, systemen of energiegebruikende processen binnen het toepassingsgebied en de begrenzing van het EnMS.
De ontwikkeling en implementatie van een EnMS omvat een energiebeleid, doelstellingen,
operationele energiedoelstellingen en actieplannen die betrekking hebben op de energie-efficiëntie, het energiegebruik en -verbruik ervan en die voldoen aan de van toepassing zijnde wettelijke en andere eisen. Een EnMS stelt een organisatie in staat om doelstellingen en operationele
energiedoelstellingen te stellen en te bereiken, waar nodig maatregelen te treffen om haar energieprestaties te verbeteren en aan te tonen dat haar systeem voldoet aan de eisen van dit document.
0.2 Benadering van energieprestaties
Dit document geeft eisen voor een systematisch, door gegevens gestuurd en op feiten gebaseerd proces dat zich richt op het continu verbeteren van energieprestaties. Energieprestatie(s) is (zijn) een belangrijk element dat geïntegreerd is binnen de in dit document geïntroduceerde concepten om doeltreffende en meetbare resultaten gedurende een langere tijd te bewerkstelligen. Het concept van energieprestatie(s) houdt verband met energie-efficiëntie, energiegebruik en energieverbruik.
Energieprestatie-indicatoren (EnPI’s) en referenties voor energiegebruik (EnB’s) zijn twee samenhangende elementen waarop in dit document wordt ingegaan en waarmee organisaties verbetering van de energieprestaties kunnen aantonen.
0.3 Plan-Do-Check-Act-cyclus (PDCA)
Het in dit document beschreven EnMS is gebaseerd op het Plan-Do-Check-Act-systeem (PDCA) voor continue verbetering. Hiermee wordt energiemanagement geïntegreerd in bestaande processen van de organisatie; zie figuur 1.
Met betrekking tot energiemanagement kan de PDCA-benadering als volgt worden weergegeven:
— Plan: inzicht verwerven in de context van de organisatie, energiebeleid vaststellen en een
energiemanagementteam inrichten, nadenken over acties om risico’s en kansen aan te pakken, een energiebeoordeling uitvoeren, significant energiegebruik (SEU) identificeren en energieprestatie- indicatoren (EnPI’s), referentie(s) voor energiegebruik (EnB’s), doelstellingen en operationele energiedoelstellingen vaststellen, en plannen van aanpak vaststellen die nodig zijn om resultaten te
©2020 NBN. All rights reserved - PREVIEW 12 eerste pagina’s
EN ISO 50001:2018
10
leveren die de energieprestaties overeenkomstig het energiebeleid van de organisatie gaan verbeteren.
— Do: de plannen van aanpak, operationele en onderhoudsbeheersmaatregelen, alsmede communicatie implementeren, competentie waarborgen en energieprestaties in aanmerking nemen bij ontwerp en inkoop.
— Check: energieprestaties en het EnMS monitoren, meten, analyseren, evalueren, auditen en er (een) directiebeoordeling(en) van uitvoeren.
— Act: maatregelen treffen om afwijkingen aan te pakken en de energieprestaties en het EnMS continu te verbeteren.
Figuur 1 — Plan-Do-Check-Act-cyclus 0.4 Compatibiliteit met andere managementsysteemnormen
Dit document voldoet aan de eisen van ISO voor managementsysteemnormen, waaronder een hoofdstructuur, identieke kerntekst en gemeenschappelijke termen en definities, en bewerkstelligt daarmee een grote mate van compatibiliteit met andere managementsysteemnormen.Dit document kan zelfstandig worden gebruikt; een organisatie kan er echter ook voor kiezen haar EnMS met andere managementsystemen te combineren of haar EnMS te integreren in het bereiken van andere bedrijfs-, milieu- of maatschappelijke doelstellingen. Twee organisaties met vergelijkbare activiteiten, maar met energieprestaties op een verschillend niveau, kunnen beide voldoen aan de eisen van ISO 50001.
Dit document bevat de eisen die worden gebruikt om conformiteit te beoordelen. Een organisatie die wil aantonen dat zij voldoet aan dit document, kan dit doen door:
— zelf de naleving vast te stellen en een eigenverklaring uit te geven, of
