BUITENPLAATSEN LANGS DE AMSTEL – LES 1
L E S G R O E P 6 - L E E R L I J N E R F G O E D
Algemene informatie ---
• Groep: groep 6
• Tijdsduur: 60 minuten
• Type: voorbereidende les
• Vakgebieden: erfgoed
• Onderwerp(en): buitenplaatsen in de Gouden Eeuw
• Begrippen: buitenplaatsen, tuinhuisje
• Kerndoelen PO: 56
•
Competenties SLO Leerplankader: open staan voor betekenissen die anderen aan erfgoed(aspecten) geven; reageert met associaties en herinneringen aan eigen ervaringen en (eerder opgedane) kennis; met anderen een (beschouwings-)gesprek over cultureel erfgoed voeren en er verschillende betekenissen aan toekennen;Korte uitleg van de les ---
In deze les maken de leerlingen kennis met de buitenplaatsen uit de Gouden Eeuw in hun eigen omgeving. Ze bekijken een filmpje van Klokhuis en bespreken aan de hand van een digibord- presentatie de buitenplaatsen in hun eigen omgeving.
Benodigdheden ---
• Lesbrief
• Video ‘Klokhuis maakt geschiedenis – Buitenplaatsen’:
https://www.hetklokhuis.nl/tv-uitzending/2691/Buitenhuizen
• Powerpoint presentatie ‘Buitenplaatsen langs de Amstel’
• Begeleidende tekst digitale presentatie
Organisatie ---
• Lesbrief doorlezen
• Video klaarzetten
• Digitale presentatie klaarzetten
• Begeleidende tekst digitale presentatie uitprinten
Doelstellingen ---
NA DEZE LES
• Weten de leerlingen wat een buitenplaats is
• Weten de leerlingen dat er in hun eigen omgeving buitenplaatsen hebben gestaan
• Kunnen de leerlingen beargumenteren waarom een buitenplaats erfgoed is
UITWERKING VAN DE LES
Inleiding ---
INTRODUCTIE
Leg uit aan de leerlingen dat ze het deze les over buitenplaatsen gaan hebben. Weten de leerlingen wat een buitenplaats is? Kennen ze de buitenplaatsen langs de Amstel?
Je gaat met de leerlingen een video bekijken over de buitenplaatsen langs de Amstel. Schrijf vooraf de onderstaande vragen op het bord en neem ze door met de leerlingen. Leg uit dat je na afloop van het filmpje de vragen gaat bespreken. De antwoorden worden gegeven in het filmpje!
Wat is waar/niet waar?
Vraag 1: In de 17e eeuw bouwde men een buitenplaats buiten de stad omdat de stad in de zomer te veel stonk .
Antwoord: Waar. De grachten in de stad waren vuil en konden zomers erg stinken. Onder andere uitwerpselen van mensen gingen de stad in.
Vraag 2: In de 17e eeuw bouwden rijke mensen een huis langs het water omdat ze dan lekker konden zwemmen.
Antwoord: Niet waar.
Vraag 3: Er staan bij buitenplaatsen kleine tuinhuisjes. Deze waren voor het personeel. Die konden daar in hun pauze thee drinken.
Antwoord: Niet waar. Thee was in de 17e eeuw een kostbaar product. Alleen de rijke mensen dronken thee.
Vraag 4. De tuin van een buitenplaats was een plek om te ontspannen . Dat deden ze bijvoorbeeld door op vogeltjes te jagen.
Antwoord: Waar.
Uitvoering ---
INFORMATIE
• Bekijk met de leerlingen het videofragment van ‘Klokhuis maakt geschiedenis – buitenhuizen’
Bespreek met elkaar de antwoorden van de bovenstaande vragen.
• Bekijk met de leerlingen de digitale presentatie. Gebruik de ‘Begeleidende tekst presentatie’ om de afbeeldingen in de presentatie met de leerlingen te bespreken.
Evaluatie ---
KLASSENGESPREK
Houd met de leerlingen een gesprek over vrije tijd. Hoe brengen de leerlingen meestal hun vrije tijd of vakanties door?
• Waarin verschilt dat met vroeger? Hoe komt dat? (We kunnen gemakkelijk verder op reis, we hoeven de stad niet meer uit. Door de uitvinding van elektriciteit, televisie, computers etc. is ons dagelijks leven er anders uit gaan zien.)
• De mensen in de Gouden Eeuw waren vaak heel rijk. Met een mooie buitenplaats konden ze indruk maken op vrienden. Waar zou jij je vrienden mee naar toe nemen om indruk te maken?
• Er staan nu nog maar drie van de zestig buitenplaatsen langs de Amstel. Waarom zouden we deze willen bewaren? (Ze zijn mooi, ze vertellen iets over hoe mensen vroeger leefden, ze vertellen iets over mensen vroeger bouwden, we kunnen er nu nog steeds van genieten)
BUITENPLAATSEN LANGS DE AMSTEL – LES 2
L E S G R O E P 6 - L E E R L I J N E R F G O E D
Algemene informatie ---
• Groep: groep 6
• Tijdsduur: 60 minuten
• Type: onderzoeken
• Vakgebieden: erfgoed, beeldend
• Onderwerp(en): buitenplaatsen in de Gouden Eeuw
• Begrippen: gouden eeuw, buitenplaats, voorgevel, tuinkamer, opkamer, theehuisje, nutstuin
• Kerndoelen PO: 54 en 56
•
Competenties SLO Leerplankader: (be-)geleid brononderzoek doen op een fysieke plek en/of door middel van foto's; op een eenvoudig niveau historisch redeneren over verandering en continuïteit; bewuste keuzes maken en aan de hand van bijvoorbeeld een gesprek of werkstuk, een eigen of nieuwe betekenis geven aan cultureel erfgoed; keuzes motiveren en staat daarbij open voor feedback van anderen; accepteert en respecteert meningen, ideeën en gevoelens van anderen over erfgoedKorte uitleg van de les ---
In deze les onderzoeken de leerlingen de buitenplaats Wester-Amstel aan de hand van foto’s en plattegronden.
Benodigdheden ---
• Lesbrief
• Werkblad
• Kleurpotloden
• Diverse verse kruiden (rozemarijn, tijm, peterselie)
Organisatie ---
• Lesbrief doorlezen
• Werkbladen uitprinten
• Kleurpotloden klaarzetten
Doelstellingen ---
NA DEZE LES
• Weten de leerlingen de functies van de tuin van de buitenplaats.
• Hebben ze zich een voostelling kunnen maken van het leven op de buitenplaats.
UITWERKING VAN DE LES
Inleiding ---
INTRODUCTIE
Laat de leerlingen enkele kruiden ruiken en eventueel wat groenten zien als kool, pastinaak, etc.
Kunnen de leerlingen de verschillende kruiden en groenten benoemen?
Leg uit: de tuin van de buitenplaats was niet alleen om van te genieten. De tuin voorzag de familie van allerlei etenswaren. In deze les zullen we de verschillende functies van de tuin wat verder onderzoeken.
Uitvoering ---
INSTRUCTIE
Deel de werkbladen, tekenpapier en kleurpotloden uit.
• De leerlingen maken individueel het werkblad.
• De laatste opdracht op het werkblad is het maken van de tekening over een plek in de tuin.
Hiervoor dienen het tekenpapier en de kleurpotloden.
Evaluatie ---
• Bespreek met elkaar de vragen en antwoorden.
• Bespreek met elkaar de tekeningen.
BUITENPLAATSEN LANGS DE AMSTEL – LES 3
L E S G R O E P 6 - L E E R L I J N E R F G O E D
Algemene informatie ---
• Groep: groep 6
• Tijdsduur: 60 minuten
• Type: verwerkingsles
• Vakgebieden: erfgoed, literatuur
• Onderwerp(en): buitenplaatsen in de Gouden Eeuw
• Begrippen: hofdicht, 17e eeuws Nederlands
• Kerndoelen PO: 54, 55, 56
•
Competenties SLO Leerplankader: (be-)geleid brononderzoek doen op een fysieke plek en/of door middel van foto's, verhalenverteller, objecten, ritueel;bewuste keuzes maken en aan de hand van bijvoorbeeld een gesprek of werkstuk, een eigen of nieuwe betekenis geven aan cultureel erfgoed; keuzes motiveren en staat daarbij open voor feedback van anderen; accepteert en respecteert meningen, ideeën en gevoelens van anderen over erfgoed
Korte uitleg van de les ---
In deze les schrijven de leerlingen een Hofdicht over hun eigen lievelingsomgeving.
Benodigdheden ---
• Lesbrief
• Powerpointpresentatie (laatste vier slides)
• Tekstbladen met fragmenten uit Hofwijck
Organisatie ---
• Lesbrief doorlezen
• Digitale presentatie klaarzetten
• Tekstbladen uitprinten
Doelstellingen ---
NA DEZE LES
• Weten de leerlingen wat een Hofdicht is.
• Hebben de leerlingen zelfstandig een gedicht geschreven.
UITWERKING VAN DE LES
Inleiding ---
INTRODUCTIE
Stel: je bent op een mooie plek. Je verblijft op vakantie bijvoorbeeld op een leuke camping in Frankrijk, bij een lekker riviertje waar je in kunt spelen. Of je hebt een hoge toren beklommen. Hoe zorg je er nu voor dat je dat gevoel dat je had op die plek je later nog kan herinneren? (Vastleggen met een foto, beschrijven in een dagboek).
INFORMATIE
Vertel: sommige eigenaren van een buitenplaats schreven een mooi gedicht over hun buitenplaats.
Het gedicht ging over hoe mooi het huis was, wat je er allemaal in de tuin kon doen en waarom ze er zo van konden genieten. Zo een gedicht heette een ‘Hofdicht’. Het bekendste hofdicht werd
geschreven door Constantijn Huygens. Hij leefde in de Gouden Eeuw. Constantijn Huygens werkte aan het hof in de Den Haag. In zijn vrije tijd probeerde hij dat ‘hof’ zoveel mogelijk te ontwijken. De buitenplaats die hij liet bouwen noemde hij daarom ‘Hofwijck’.
Zijn gedicht over de buitenplaats, Hofwijck, is wel 300 versregels lang. Het is lastig om het te begrijpen omdat het geschreven is in 17e eeuws Nederlands. Dat klinkt voor ons een beetje
ouderwets, maar als je goed luistert is het wel te begrijpen. Probeer het maar eens: in het volgende stukje uit Hofwijck beschrijft Huygens hoe rijk zijn buitenplaats is aan eten. Je kon er bijvoorbeeld makkelijk vis vangen. Huygens ging graag met een van zijn werknemers Jan Maertsen in een bootje (praem) vissen.
“Daer zijn de gasten; flucks den Room-pot uyt den Polder, De Boonen van den staeck, de Netten van den solder, De Vijver in 't gewoel, de Snoecken in de Ly,
Jan Maertsen in de praem, en elck al even bly, Bly met de volle vanghst, die selden komt te missen Van ongeroofde winst van ongekochte visschen De peeren van den Boom, de Lijster uyt de strick, Elck vrolicker als 't huys, elck besiger als ick.”
• Wat zou hij bedoelen met ‘ongekochte vissen’? (Hij heeft de vissen niet gekocht, maar gratis uit eigen tuin!)
Hier beschrijft hij wat hij ziet bij de vijver. Wat ziet hij dubbel? En hoe komt dat?
“Een Vijver is voll vreughds, all waer hy Visseloos.
Lett op die Boomkens hier, lett ginder op die Roos.
En all wat om den boord van mijn' getierde grachten Hofwijcker Hof verrijckt met ongemeene prachten.
Een' Roose maeckter twee, vijf Boomkens zijnder tien, Vijf op het water-vlack, vijf op het land gesien.”
(Hij ziet de rozen en de bomen dubbel: een keer in het echt, en een keer in de weerspiegeling van het water.)
Uitvoering ---
INSTRUCTIE
Leg uit dat de leerlingen een mooi gedicht mogen schrijven over hun eigen lievelingsomgeving.
Dat kan een plek in de omgeving van school zijn, maar ook thuis of aan de hand van een foto.
• De leerlingen bedenken een plek die ze willen beschrijven.
• Welke woorden komen er bij ze op als ze aan die plek denken? Schrijf 8 woorden op.
• Probeer de plek in een aantal zinnen te omschrijven. De zinnen mogen rijmen, maar dat hoeft niet.
• In het gedicht Hofwijck worden soms simpele dingen met mooie woorden omschreven. Kan jij woorden in jouw omschrijving vervangen door een mooier woord? Probeer het eens bij twee woorden?
Bijvoorbeeld: lekker -> verrukkelijk. Mooi-> prachtig, etc.
• Probeer de omschrijving zo verleidelijk mogelijk te maken, net als bij een reclame.
Als de gedichten af zijn mogen de leerlingen de gedichten aan elkaar voordragen. Kunnen de andere leerlingen raden om welke plek het gaat?
Evaluatie ---
• Zijn de leerlingen tevreden met het resultaat?
• Vonden ze het leuk om over hun favoriete plek na te denken?
