VRIJDAG 16 JUNI 1950 No. 114

(1)

VItiJlliD IN

DEMOCRATIE

VRIJDAG 16 JUNI 1950 No. 114

MOETEN DE HUREN OMHOOG?

Pag. 5

W E EK B L A D V A N DE V 0 L K S P A R 1 IJ V 0 0 R V R IJ HE I D EN D E M 0 C R A T IE

Ministers, Volksvertegenwoordigers Politieke Partij

en

D e gedachtenwisseling naar aanleiding van de bij de laatste debatten over het Indonesische vraagstuk door onze Twee~

de Kamerfractie ingediende motie heeft het probleem der ministeriële verantwoordelijk~

heid nog eens in het middelpunt der alge- mene aandacht geplaatst. Niet ieder is het daarbij aanstonds duidelijk geworden, wat het verschil is tussen de individuele verant- woordelijkheid van een minister en de collec- tieve verantwoordelijkheid van een Kabinet.

.Voor een juist inzicht in de houding door bnze fractie met betrekking tot de door haar ingediende motie ingenomen komt het mij niet ondienstig voor qaaraan een min of meer principiële beschouwing te wijden.

• • •

I n het wezen der zaak is het probleem zeer eenvoudig Men moet alleen goed.

weten te onderscheiden. Wie dat niet doet, raakt het spoor spoedig bijster.

Het allereerste onderscheid, dat men hier heeft te maken, is dat tussen een Rege- , ring en een Kabinet. Dit wordt in de laats~e

tijd steeds meer uit het oog verloren. Toch

IS

de zaak zeer eenvoudig. De Regering is de Koning met de ministers; het Kabinet zijn de ministers alleen. Het is daarom onjuist te spreken van een Regering-Schermerhom of een

Regering~Drees.

Men mag' alleen spre- ken van de Regering van Koningin Wilhel- mina of Koningin Juliana. Van die Regering is de Koning het hoofd en zijn de ministers de leden. Een

Minister~President,

die, gelijk ik het de heer Schermerhom wel heb horen doen, van zichzelf spreekt als van "het hoofd der Regering'' zondigt tegen een der grond- regelen van ons constitutioneel bestel.

Gold het hier nu alleen een woordèn- kwestie, dan zou men zich er niet druk over behoeven te maken. Men zou kunnen vol- staan met er de schouders over op te halen en te zeggén: het is niet elegant, maar prac- tisch effect heeft het niet en daarom kan men er verder wel over zwijgen. Zo is het echter niet. Het verkeerde inzicht leidt tot gevolgtrekkingen, die voor de practijk belangrijke consequenties kunnen

hebb~n.

Doordat men Regering en Kabinet identifi- ceert meent men, dat een uitspraak, die het beleid der Regering op een bepaald punt af- keurt gericht is tegen het Kabinet in zijn ge- heel, terwijl dit wel het geval kan zijn, doch het allerminst behoeft te zijn.

De Regering is de Koning. De Koning kan echter niet handelen zonder de mede- werking van een of meer ministers. Door die medewerking te verlenen neemt een minister of nemen de ministers de

verantwoordelijk~

heid voor de handeling dès Konings op zich.

De Koning zelf is onschendbaar. Hem kan de critiek op het regeringsbeleid nooit tref- fen. Dit geldt evenzeer voor het handelen · als voor het nalaten ener handeling. Ook voor het stilzitten der Regering zijn de mi- nisters verantwoordelijk. Wanneer derhalve het beleid der Regering wordt afgekeurd dan richt dit vonnis zich tegen een of meer

mi~

nisters, nimmer tegen de Koning zelf.

T ot dusver is er geen moeilijkheid.

· Thans rijst echter de vraag: indien het beleid der Regering wordt afgekeurd, tegen welke minister of ministers richt zich die afkeuring dan?

Hier komt nu het vraagstuk der minis-:- teriële homogeniteit in het geding. De Rege- ring is een eenheid. In beginsel is iedere mi- nister verantwoordelijk voor geheel het rege- ringsbeleid. Dit geldt voor ieder besluit, al betreft het de geringste zaak. Wil een mi- nister geen verantwoordelijkheid dragen voor enig besluit, hetzij van het. Kabinet, hetzij van een ander minister iridividueel, dan is er voor hem maar één middel: heengaan. Daar- om zal een minister altijd weer hebben af te wegen of hij de bezwaren, die hij heeft tegen

door Mr. P. J. Oud

een bepaald beleid zo overwegend acht, dat hij meent daarvoor zijn eigen taak te moeten prijsgeven. Dat de betekenis, die hij aan die eigen taak hecht daarbij een belangrijk

ge~

wicht in de andere schaal zal leggen. is

van~

zelfsprekend. Slaat daardoor de schaal naar aanblijven door, dan wordt daarmed·e de verantwoordelijkheid voor het minder juist geachte beleid aanvaard.

H et voorgaande betreft alleen de ver7 houding der ministers onderling. Nu die tegenover de Kamer. De Kamer, aange- wezen om het reÇJeringsbeleid te controleren, heeft de bevoegdheid over dat beleid een uit- spraak te doen. In welke vorm zij die uit- spraak wil kleden, is haar zaak. Zij kan het laten bij het uitspreken van een eenvoudige wens. Zij kan een oordeel geven, waaraan zij geen enkele politieke consequentie ver- binden wil, omdat zij vertrouwt, dat dit

oor~

deel ook zonder zodanige consequentie

vol~

doende effect zal sorteren. Zij kan· echter ook verder gaan. Zij kan het oordeel

inkle~

den in zodanige vorm, dat het ten aanzien van een of meer ministers een .,consilium --abeundi" \... een raad om ontslag te vragen ...- inhoudt. Wordt zo'n oordeel gegeven, dan brengt het constitutioneel gewoonterecht met zich, dat de door het oordeer getroffen minister heengaat. Tegen welke minister of · ministers zij haar uitspraak zal richten, is de zaak van de Kamer. Richt zij het slechts tegen een enkele minister, dan spreekt zij daarmede niet uit, dat zij de andere ministers voor het gevoerdè beleid niet verantwoorde- lijk acht, doch geeft zij alleen te kennen dat zij hun aftreden niet wenst. En zo goed als de Kamer vrij is aan het uitspreken van haar oordeel geen enkele politieke consequentie te verbinden, zo goed is zij ·vrij om die conse- quentie te beperken tot een enkele bewinds- man:

Bij de door onze fractie voorgestelde motie was dit laatste het geval. De fractie heeft niet de geringste twijfel gelaten, dat zij aan de door haar voorgestelde uitspraak, die een afkeuring inhield van het regeringsbeleid

op het stuk van het zelfbeschikkingsrecht der Indonesische bevolkingsgroepen, alleen een consequentie wilde verbinden ten aan- zien van de Minister van Uniezakea en Overzeese Rijksdelen. Niet omdat de andere ministers daarvoor niet mede-verantwoorde- lijk zouden zijn, maar omdat zij vertrouwde, dat, indien deze minister zou worden ver- vangen, alsnog een ander beleid zou kunnen worden gevoerd. Men kan het ook aldus uit- drukken: zij had in de andere ministers haar vertrouwen niet verloren, in de l'vlinister van Uniezaken en Overzeese Rijksdelen wel.

Natuurlijk heeft de Kamerfractie daarbij ook overwogen de eigen taak, die de andere mi- nisters hebben te vervullen. Het is zo klaar als de dag, dat men ook ten aanzien van een individuele minister het voor en tegen van zijn persoonlijk beleid tegen elkander af- weegt. Die afweging leerde haar, dat het allerminst in 's lands belang zou zijn te ach- ten, indien de Minister van Buiten1andse Zaken zou aftreden. Voor zijn werk op het terrein der Europese samenwerkin0 is zij vol bewondering. Voor en tegen 11fwegcnde slaat hier voor haar de schaal ten volle nam het vertrouwen door.

Nu spreekt het ook al weer vanzelf, dat anderen dit vertrouwen niet behoeven te de- len. Zij .hebben dan het volste recht daarvan te doen blijken door aan de Kamer een an- dere uitspraak te vragen. Behalve de com- munisten heeft niemand daaraan behoefte gevoeld.

I • *' •

T hans kom ik tot de houding, die het Kabinet tesenover de motie heeft aangenomen. Het Kabinet heeft haar als een uitspraak tegenover de Minister van Unie- zaken en Overzeese Rijksdelen alleen niet willen aanvaarden. Zijn reactie was: wordt deze motie aangenomen, dan treedt het gehele Kabinet af. Alweer, het Kabinet heeft het volste recht deze consequentie aan het aan~

vaarden door de Kamer van enig voorstel van welke aard ook, te verbinden. Men kan van ÇJevoelen verschillen of zo'n reactie van het Kabinet van goed staatkundig beleid ge- tuigt, maar dit tast het recht van het Kabinet om aldus te handelen niet aan. Alleen moet men goed begrijpen, dat de figuur een heel andere is of de Kamer het vertrouwen aan een Kabinet opzegt of dat een Kabinet ver- klaart te zullen heengaan, indien een besluit valt, dat op zichzelf geen wantrouwensvotum tegen het Kabinet inhoudt. De figuur is hier dezelfde, als wanneer een minister een amen- dement onaannemelijk verklaart. De Kamer heeft dan geen wantrouwen in de minister uitgesproken. De minister heeft alleen zijner- zijds verklaard, dat hij voor een wet, waarin dat amendement zou worden opgenomen, geen verantwoordelijkheid wil dragen.

Natuurlijk· moet de Kamer, wanneer er

een dergelijke reactie van de regeringstafel

komt, daarmede ernstig rekening houden. Zij

moet zich de vraag stellen of de zaak, waar-

om het gaat, van zodanig gewicht is, dat zij

de door haar niet gewenste Kabinetscrisis

eventuegl in de koop wil medenemen. Zii

(vervolg op pag. 7)

(2)

\'RIJHEID EN DEMOCRATIE lt JlJNf 19150 - PAG.

~

its~n

Tweede Kamer hesprak haar eigen *

schadeloosstelling

I '

H~t was wel een heel bijzoodere beslissing, welke de Tweede Kamer de vorige week had te nemen. De beslissing namelijk over.

het . voorstel van de Regering om de schadeloosstelling voor de leden van deze Kamer te verhogen. Enerzijds meest dit leiden tot een zekere schroom bij de behandeling van dit ODderwerp, waarbij leden persoonlijk zo nauw betrokken warea, anderzijds was er, voor wie zich daartoe geroepen voelden, volop gelegenheid tot het spuien van de nodige demagogie. Beide, de schroom èn de dema- gogie, zijn niet achterwege gebleven.

naarmede is aangeweztl'l, hoe- zeer het álgemeen belang bij dit (wij geven het toe) moeilijke en veelkantige vrarag:!lttuk

i~;.;betrokken.

Daarvan, van dit algemeen· belang, ging de woordvoerder van onz·e frac- tie bij dit onderwerp, drs. Korthals, in zijn korte en sobere woord dan ook terecht uit.

Een verhoging van de schadelbos- stelling, zo zei hij; mag alleen wor- den gemotiveerd uit het oogpunt van algemeen belang. En wanneer men daarvan uitgaat, is 't op hoger peil brengen van deze vergoeding drin· · gend noodzakelijk.

Deze laatste - die demagogie - werd volop ten toon gespreid door de communistische afgevaardigde, de heer Gortzak, die zeHs op de bekende manier de gepensi01meerden en de ouden van dagen er weer bij wist te halen.

D at een vergelijking met deze categorieën in aHe opzichten volkomen rnalik gaat, moet, naar het ons voorkomt, zelfs een kind kunnen aanvoelen.

Daar ook een te hoge vergoeding, welke het karakter van een volledige

"salariëring" zou aannem·en, gevaren zou opleveren, is de vaststelling van

·het juiste bedrag wel uiterst moei•

Hoe was en is het gesteld met deze "schadeloosstelling''? Zij bedroeg; sedert 1947, f 6000 per jaar. Op zichzelf, bij de· enorme toeneming: van het parlementaire werk, reeds geen "kapitaal", wanneer zij, zoals de

eigenlijk~

bedoeling is, in haar geheel kon dienen ter globale vergoeding

.'\"all

gederfde inkomsten, welke de leden, indien zij deze functie niet bekleedden, ó'p andere wijze zouden kunnen genieten.

lijk.

Onze woordvoerder kon zich met de voorstellen van de Regering, zo- als deze thans luidden, echter wel verenigen, vooral ook daar hierbij een zekere differentiatie is toegepast naar gelang van de afstand, waarop·

men van Den Haag woont.

"l{uimtekundige ~ ordening"

in het geding

Het voorstel, zoals dat tenslotte met overgrote meerderheid van stem- men is aanvaard, luidde aldus, dat de basis-schadeloosstelling wordt verhoogd van f

6000.-

tot f

7200,-,

maar dat leden, die op een afstand van

25

tot

75

km. van Den Haag wonen, daar f

600.-

boven krijgen en zij, die op een grotere afstand dan

75

km. wonen,

f 1200·.-.

De hoogst·e totale schadeloosstèmng is Het is .echter goed, dat het. nog

. eens nadrukkelijk wordt gesti"

puleerd: daarvan moesten en' nioetèn de leden óók a

11

e directe of indi- recte onkosten, uit hun representa- tieve functie voortvloeiende, betalen, met uitzondering alléén voor het treinabonnement of een gelijkwaar- dige vergoeding voor de autorijders onder hen.

Hiertoe behoren, voor de overgrote meerderheid, die niet in

of

nabij Den Haag woont, maar (wij doen slechts een willekeurige greep uit "Parle•

ment en Kiezer") uit Leeuwarden en Middelburg, uit Oldenzaal en Heer- len, uit Haren (Gr.), Balk (Fr.), Roermond en Hoogezand moeten ko- men, in de eerste plaats de

hotel~

rekeningen.

Daar komen voor a

11

e leden van rle Kamer dan bij de kosten voor lunches en maaltijden bij de vele lange middag- en talrijke avondver- gaderingen, voorafgegaan dikwijls nog door afdelings-, commisie- en fractievergaderingen op de ochten- den, de kosten voor noodzakelijke abonnementèn op een gehele reeks van dag-. week- en maandbladen en vaktijdschriften, de bijzondere finan- ciële verplichtingen, voortvloeiend uit het min of meer qualitate cwa zitting nemen in comité's van aan- beveling voor alle mogelijke doelein- den,. porti- en telegramkosten, tele·

, foongesprek Ren, e.d.

• * •

W ie dit alles in aanmerki:qg neemt (en wij zijn zeker nog·

niet volledig geweest), heeft niet veel fantasie nodig om zich voor te stellen hoe weinig er in werkelijk- heid overblijft voor het eigenlijke doel der schadeloosstelling: een be- scheiden tegemoetkoming in gederfde inkomsten bij het belangrijl'e tijds- verlies, dat deze functie met zich brengt.

Vooropstellend, dat het hier dus geen "salaris" betreft. zoals 'n amb-

tenaar. dat voor zijn werk ontvangt, en dat het dienen van de openbare zaak nu eenmaal een kwestie is van roeping eh nimmer een rekensom- metje mag worden, zal toch ieder, die deze kwestie reëel beziet, moeten toegeven, dat in een al te lage scha- deloosstelling een groot g·evaar is celegen. Het gevaar namelijk, dat

zij, die zich krachtens' hun capaci- teiten,. hun speciale belangstelling en het. vertrouwen, dat bepaalde groe- pen van ons volk in hen stellen, in- derdaad geroepen zouden mogen voe- len, nochtans op gro.nd van de ver- plichtingen tegenover zichzelf en hun gezin, daarvan zouden afzien of een- maal :{{amerlid zijnde, bij een wijzi- ging in hun persoonlijke financiële omstandigheden daarvan alsnog af- stand zouden moeten doen.

dus f

8400.-. ·

• • •

De Tweede Kamer keurde in de- zelfde week, waarin het boven besproken onderwerp aan de orde was,· ook nog goed. het ontwerp

"Voorlopige regeling inzake het Na- tionale Plan en streekplannen·

Het betrof hier slechts een tijd·e-

Q ~ezeburger heeft vorige week in Vrij, Nederland e·en hoofdartikel gelezen over de ondergang van 't avondland mèt een snippertje morgenland er- bij: de heer die dat schreef meg·kte even, in. 'n kolom-

0 ' '

0 ~ f

-9 '

en-een-half, op, dat 't af.:.

gelopen is met Europa en Noord-Amerika. Punt. Uit:

Wanneer .ik hem goed begrepen heb, is alle curtuur en cultuurmogelijkheid in Azië, want ik· mag wel- dannemen dat er in Australië en Afrika evenmin hoop is? · . Ik had dit artikel zitten lezen voor een venster dat ge- opend stond op een bos in de zomerzon. W mlneer

U

het op een plaatje zag zoudt U het niet geloven,

zó

volmaakt- pathetisch als het was: Want er lag een kleine vijver met kr_oos tussen de bomen. En in die vijver lag, onbeweeglijk,

Wtt

en zeer schoon: een zwaan. Er liep een bospaadje langs.

En er zong een vogel.

Ergens aan de rand van Bergen-Binnen, als U denkt dat ik alleen maar een· plaatje te bekijken zit.

Ik las dat stuk in Vrij Nederland en ik keek naar de witte zwaan op het groene kroos in de gouden zon en hoorde die vogel zingen en ik dacht dat het schrijven over cultuur en het wanhopen aan cultuur en het binden van cultuur aan tijd en plaats niet zeer wijs is van de ene dag op de andere en dat het gemakkelijker is met een zilt brok cultuu1·-pessimisme te komen aandragen en het met een breed gebaar op tafel tussen de boterhammen en de jam te werpen, dan het wáár te maken voor wie de witte zwanen zien en de orgelende vogelkelen horen kunnen.

En dat wie mdio en bioscoop ten bewijs roepen voor de onde1·gang van het avondland wel de weg van de ge- ringste weerstand kiezen voor de argumentatie hunner wanhoop.

Zo mag deze burger die vrije Nederlander raden naar'de witte zwanen te gaan op de onbeweeglijkheid van het kroos op de vijver en de adem in te houden voo1· het zingen van een kleine vogel in de zon - om de wijsheid te proeven die in het middaglicht om de werellll is.

En om. niet naar de domste verschijnselen van àl te beperkte tijdelijkheid zijn onherroepelijk "finis" te schrijven achter wo01·den. die te gemakkelijk geschreven zijn voor aHe goede broeders van

DEZE BURGER

..

lijke regeling, ter vervanging- van tie bij de herster-wetgeving Vérvallt'ln uitvoeringsbeschikkingen, in de bezet- tingsjaren op dit punt tot stand ge·

bracht. Vóór

1

Januari

1952

zal nu een nieuwe Ruimtewet moeten tot stand komen, waarover: o:·a. in het rapport van de commissie-Van den Bergh voorstellen zijn gedaan.

,Men is, en wel zeer terecht,

in

onze kringen altijd wat huiverig voor begrippen als "ordening" en "plan·

politiek". Dat neemt niet weg, dat ook onzerzijds nooit zou worden ont- kend, dat in deze moderne tijd van steeds toenemend verkeer bijvoor- beeld allerlei "ordenende" verkeers- regelingen nodig zijn. En zo kan óók erkend worden, dat, zoals een schrij"

ver in "De

N~derlaiJ.dsche

Gemeente"

opmerkte (onze geestverwant, de heer Ritmeester haalde deze woorden·

met instemming aan), in ons dicht- bevolkte land met zijn snel groeien•

de bevolking, met zijn steeds toene- mend en intensiverend verkeer, zijn schreeuwend gebrek aan cultuur- grond, zijn

on~fwendbare

behoefte aan rationele industrialisatie, alies niet zonder . de met de nodige be- voegdheden toegeruste leiding der overheid vanzelf terecht kan komen.

*

* *

D e heer Ritmeester merkte in zijn rede op, dat, nu het ver- slag van de Staatscommissie voor de herziening van de Woningwet was verschenen en daarbij ontwerpen van wet waren aangeboden omtrent de

"ruimtekundige ordening", de vraag zeker gewettigd was of dit wetsont- werp nog wel diende te worden

b~

handeld, althans te worden

aanvaar!~'.

Hij had zich aanvankelijk geschaard achter hen, die van gedachte waren, dat het beter ware, dat de streek·

plannen enige jaren geen voortgang

zou~en

hebben en dat het goed zou zijn een rustperiode te doen intreden.

waarin de juistheid van hetgeen tot nu toe is geschied nog eens nader zou kunnen worden beoordeeld.

And-erzij.ds achtte hij de argumen- ten van de Regering

echt~Jr

wel zeer belangrijk, dat reeds twee z.g. ,Jq.-

cetplannen" waren vastgesteld

eJl'

dat o.m. reeds in vergevorderde staat van voorbereiding waren de plannea voor Kennemerland-Zuid,. IJmond- Noord de Zaanstreek, het Gooi, bet

Westl~nd

de Bommelerwaard, de 'Peel en het gebied Mook-Bergen..

Van nog meer betekenis achtte hij het bovendien dat in het bijzonder de. drinkwater:.roor,ziening zorg baa'l't en dus bescherming van de water·

wingebieden dringende eis is.

l< .. ..

D

e heer Ritmeester kon zich

dan

ook tenslotte met

de

gedach- ten, die tot indiening van dit

~ets·

ontwerp hadden gevoerd, veremgen.

Het behoefde, naar · zijn mening, daarbij weinig betoog, dat het tl't stand komen van een "Nationaal Plan'', waarvoor reeds vóór de oor- log van verschillende zijden was

ge~

pleit, meer dan noodzakelijk is. J?e

Staatscommissie-Frederiks zag

111

haar rapport van

26

April

1940

het nationale plan als "noodzakelijk sluitstuk'' van het geheel der be- langen, die door de gemeentelijke ontwikkelingsplannen en

de

streek- plannen worden verzorgd en ook de Staatscommissie-Van den Bergh spreekt over een of meer nationale bestemmingsplannen.

Nadat, in overleg mede met mi- nister In 't Veld, door amew:leringen (waaraan ook d:e heer Ritmeester door de indiening van enkele wijzi:.

gingsvoorstellen heeft medegewerkt) nog enige verbeteringen in het

on~

werp waren aangebracht, kon het zelfs zonder h,oofdelijke stemming.

worden aanvaard.

A •

(3)

UtUHEID EN DEMOCIU.TO:

f&UIIlD 11 .IIMOCIATJI

Voorzitter Redà.ctie-comm.: Drs. H. A. Korthals.

Redactie-secretaris~ Mr.

E. Elias.

Adres: Victoria Hotel Amsterdam, Kamer

·435.

Administratie: Postbus 4 3, A'foort, te1. 5267.

Abonnementsprijs ]1.90 p. kwartaal, !'7 .50 p. jaar.

Voor het zenden van abonnements- en adverten- tie-gelden: Postgiro no.

2<!5103,

ten name va11 .tie Penningmeester van de Stichting "Vrijheid

eu

Democratie" te Amersfoort.

Losse nummers

15

cent.

Veor advertenties wende men zich tot de admi- nistratie

of

tot de hoofdvertegenwoordiger: L.

Vlug, .Geestbrugweg 69, Rijswijk {Z.-H.J.

Volk$gntwikkeling

Z eer onlangs heeft prof. dr. J. P. Kruijt op een vergadering van de :Maatschappij tot

Nut

van 't Algemeen een interessante inleiding gehouden over het onderwerp:

"pntwikkel~ng

voor volwassenen". In zijn rede constateerde spr.

o.m. dat onze tijd met de ontwikkelingsarbeid

is

vastgelopen. Enerzijds zien wij een toenem.eadt>

ve-rvlakking voor zo ver het betreft het

bezoe~

aan lezingen, C(1Iloerten etc., anderzijds hesehl1rt de bevolking over meer vrije tijd dan vroegC'l'

<e11

is ook het 8.l'lalfabetisme practisch verdweaen.

Zeer terecht sprak de inleider als

zijn

overtuiging uit, dat het voortbestaan van onze cultuur van de VO'lksontwikkeling afilangt. "Wanneer de re- sultaten",

zo

zeide hij, "tot op heden zo gering waren, toont dit aan hoezeer wij onze methoden moeten vernieuwen en meer in overeenstemming meeten

brengen

met

de

eisen die de tegenweor-

ddge problemen stellen. De volksontwikkeling v.oor arbeiders is iets dat met een nieuw elan en nieuwe inzichten moet worden aangepakt. Het is een moeilijke taak, maar ook hier gaat het om de toekomst van ons volk". Prof. Kruijt heeft hiermee een wel zeer belangrijk probleem aange·

Sllleden, dat helaas nog te weinig op de voor- grond treedt. De vrijheid-van een volk wordt niet alleen en uitsluitend bepaald op politieke gron- den. Het gaat tenslotte om de verstandelijke en daaruit voortvloeiende geestelijke ontwikkeling.

lildien het volk in geestelijk opzicht niet op een Jaoger niveau wordt gebracht, wordt het rijp voor llictatoria.le gedachten. Het begrip democratie wordt overigens waardeloos, indien het niet is tègrondvest op een behoorlijke

geeste~ke

ont- wikkeling van het volle Daarom zal er inderdaad 11aar nieuwe methoden moeten worden gestreefd G>m de volksontwikkeling aantrekkelijker te ma- ken. Hier ligt ook voor het particuliere initiatief ren groot terrein braak, waarbij wij o.m. denken aan de leiders van grote bedrijven die in dit op·

zicht in de eigen sfeer heilzaam werk zouden kunnen verrichten.

Om-mezwaai

N aar uit Londen wordt gemeld, heeft de Britse Labourpartij besloten haar plannen van nationalisatie, voor zover deze nog niet zijn uitgevoerd of door het parlement reeds aanvaard, niet verder uit te voeren en de volgende verkie-

<Eingscampagne in te gaan met de belofte, dat zo- wel de particuliere ondernemingen als de belangen .-an de arbeiders zullen worden gesteund. Deze entwikkeling bewijst opnieuw, dat het socialisme

m zijn starheid met betrekking tot de overdrev,en eemeenschapsgedachte en de volkomen uitschake- ling van het particuliere initiatief, volkomen

dood~

lOQpt. Noodgedwongen ziet men .zich

daR

•ok in Engeland genoodzaakt, de waarde van het particuliere initiatief te erkennen, waarmede wel is bewezen, dat dit particuliere initiatief eea essen- tieel onderdeel uitmaakt van een gezond econo-

HET EUROPESE BOS

misch stelsel. Anderzijds leert men hieruit, dat gelijk in ons lanti, het socialisme als beginsel aan het werwateren is en als zuivere .orthodoxe leer- stel1ing votkomen heeft afgedaan. Als zodanig be- .ginnen

de

·socialistische partijen, principieel gezien, hoe langer hoe minder betekenis te krj.igen en ziet de kiezer op den duur niet meer het verschil tus- sen de "compromis-socialistische" bewegingen en

·lle

.,.bu.rgerlijke" partijen. Uit dit alles blijkt, dat

het

socialisme als leer zichzelf heeft overleefd, .emdat de ,;kapitalistisché" maatschappij zich in een ·geheel andere richting heeft ontwikkeld dan de socialisten van de oude stempel ooit hebben vermoed. Vooral de verbetering van de sociale • maat·r-egelen gedcttrende de laatste

20

jaar, hebben het bestaansrecht van de sociaaistische bewegingen ifl sterk-e mate aangetast. Thans zijn verschillende doelstellingen van de ou.de socialisten ·bereikt en de praktijk heeft bewezen, dat het wel zeer moeilijk valt nieuwe ,.revolutionnaire" leuzen te bedenken, waaTVot'lr de massa warm loopt.

H oe funest de hoge sociale lasten v0or Jaet

l:M!-

. drijfslevèn kunnen zijn, is thans weer

in

West-Duitsland gebleken, waar deze lasten een dusdanige hoogte hebben bereikt, dat zij ·een ern- stige belemmering voor het bedrijfsleven aldaar dreigen te vormen. Zo bedraagt in West-Duits- land het aantal ontvangers van steun en sociale hulp elf millioen. Leden van ·het huisgezin mede- gerekend, komt men op een totaal van vijftien millioen. Daartegenover staan twintig milHoen werkende personen. Terwijl in

1913

bij een volks- inkomen van

46

milliard Mark rond anderhalt milliard Mark of 31/2 % aan sociale doeleinden werden besteed, moest in

1949

bij een volksinko- men van "0 milliard .Mark ruim 12 milHard Mark aan sooiale lasten worden afgedragen. Indien de economische toestand .zich g,unstig ·blijft ontwik-

k~len,

zal de belastingopbrengst in

1950

circa an- derhalf milliard Mark bedragen. Daarvan moet worden betaald

4,6

milliard Mark bezettingskosten,

5,2

mîl1iàrd Mark sociale lasten en

ruim 1

milliard Mark :voor woningbouw, hulp aan

Berlijn

en prijs-

·subsidie. Dat onder dergelijke omstandigheden het bedrijfsleven zich niet ten volle kan ontplooien, is wel duidelijk. Dergelijke lasten - en dat woMt maar al te vaak vergeten - tasten mede de be-

staansbron aan van de .arbeiders, .. die men .. ander- zijds met het scheppen van deze sociale lasten wil tegemoet komen. Het gaat hier tenslotte om een.

evenredige verdeling, waarbij men steeds moet op- passen, dat men het evenwicht niet uit het oog verliest. Helaas is dit laatste echter maar al te vaak het geval.

Manieren

D e Kominform heeft volgens communistische 'kringen in West-Duitsland een nieuwe techniek ontwikkeld om de trouw van ,partijleden op de proef te stellen. Vele communisten hebben brieven gekregen zogenaamd 'Uit· Z11id"Slavië.

De

brieven gaven critiek op de partijen van Moskou en lieten weten, dat er gelegenheid bestond om meer inlichtingen te krijgen over de ontwikkelinc van het communisme onder Tito. Een Duits com- munist kreeg vier van deze brieven, vóórdat

hij

in de gaten had, dat er· iets niet in de haak was.

Hij bracht de laatste twee naar het partijbureau.

De eerste twee had hij onmiddellijk . verscheurd.

Onmiddellijk vroeg men hem: "Zijn dit de enige brieven, dié u hebt

gehad~.

Hij zei: "Ja". "Dat is vreemd," zei de partijman, die hem te woord stond. ,.Ik had gedacht, dat je meer brieven ge- kregen zou hebben."

Een .fout

K ort geleden moesten wij in ons blad schrij- ven 'over

<ee11 ~q>erte

onjuistheid, die was voergekomen in het blad Burgerrecht. In het num- mer van 10 Juni komt de redactie van dat blad.

·hierop terug. Zij schrijft het volgende:

"Het weekblad V1·ijheid en DemGcratie htreit gns betrapt ,op . een fout. Een onzer redacteuren had namelijk in een commemt14r

16 JUNI lDöO - PAG. I

een slip of the pen gemaakt en het doen voorkomen, als zou de V.V.D. in het parle- ment vóór het wetsontwerp P.B.O. hebben gestemd. En dat is niet waar. Dat juist dèze fout gemaakt werd, heeft een eigenaardige psychologische oorzaak. De V.V.D. heeft in de achte1· ons liggende jaren in zo geringe mate stelling genomen tegen de P.B.O. - sommige liberale organen bleken er zelf voor geporteerd - dat de mening kon postvatten, dat deze partij zich niet kantte tegen het wetsontwerp. Het standpunt, dat de V.V.D.

tenslotte innam, was voor velen dan ook een verrassing. Daa1·mee is de fout niet goed ge- praat, doch het commentaar dat Vrijheid en Democratie .e.r op geeft, geeft er een bijzon- der reli·ef aan. Het blad kan niet nalaten ·OP de gewone zure toon die het jegens anderen pleegt aan te slaan, op indirecte wijze te laten blijken, dat het voor de actie van Burgerrecht niets gevoelt. Dat wisten wij wel.

Het V.V.D.-weekblad vindt in het onze nooit iets, wat het vermelden waard is. Doch dat is niet geheel juist. Want in het verleden heeft Vrijheid .en Democratie nooit een ge- legenheid laten voorbijgaan om Comité Bur- gerrecht tot voorwerp te maken van critiek.

De redactie schrijft, dat zij Burgerrecht pHchtmatig leest. Plichtmatig? Welk plichts- gevoel drijft de 1·edactie? Dat zij het matig leest is iets, wat wij eerder geloven."

Tot zover de redactie van Burgerr-echt. Het blijkt weer, dat het niet elkeen gegeven is volmaakt onjuist optreden op een juiste wijze te erkennen.

,,F ollow-up" noodzakelijk I n zijn rede ter gelegenheid van het vijfjarig

.bestaan van het Contact-Centrum op Voêr·

lichtings,gebied heeft Prins- Bembard vorige week Zaterdag in

de

Witte Sociëteit te 's Gravenhage zeer behartigenswaardige dingen gezegd over de vo&rliehtiflg. In het bijzonder betrok hij daarbij zijn reis naar Zuid-Amerika, welke naar

·zijn

me- ning door 'n "follow-up" aangevuld moest worden.

Wij

delen deze mening volkomen. Wil een ,.good·

will" mission, zoals Prins Bernhard die ':heeft ,on- -dernomen, blijvend .effect sorterèn, dan is het in•

.derdaad noodzakelijk, dat thans de voorlichting over ons land en de propaganda voor ons land in Zuid-Amerika met kracht aangevat wordt. Het is :tevens noedzakelijk,

dat .ook bij bet

omderwijs meer aandacht aan deze gebieden wordt geschon•

ken, opdat reeds in de jonge jaren de belangstel•

ling wordt gewekt :voor een gebied, waar, juist in deze tijden, voor ons land nog vele mogelijkheden

liggen. ·

Nederlands Voorlichter No.l

0 p de ·herdenkingsbijeenkomst van het vij!- · jarig bestaan van het Contact Centrum op Voorlichtingsgebied is Prins Bernhard door de Bestuursraad van deze organisatie tot ere-lid be- noèmd, een naar onze smaak zeer verdiende on- derscheiding.

De

voorzitter zeide, dat de Franse persfotografen bij het bezoek dat de Koningin en de Prins aan Parijs

hadt~en

gebracht, het denk- beeld hadQen gehad de Prins tot erelid van hun organisatie te ben.Gemen, maar zo&ls het wel eens meer met ch:annanlle F1·ansc .den'-:lJcclden gaat, tot uitvoering hiervan was het niet gekomen. De 'Nederlanders .iijn nuchterder en mi8sehien zo nu en dan iets zakelijker en zij

breng~n

een charmant denkbeeld ia de praktijk En daarom werd "Neder- lands voorlichter no. 1" tot erelid van het Contact Centrum benoemd. Daarmede wen! a::mgegeven, hoezeer Prins Bernhard in het Nederlands volk en voor het Nederlandse volk we;:kt om :iuist in deze

tijden

meuwe mogelijkheden voor ons land en oas volk te openen. Hij is daarbij inderdaad voorlichter nu. 1, omdat hij .doo1· zijn functie en door zijn positie als echtgenoot ·van onze Koningin deuren voor Nederland kan openen. die anders wellicht slechts met grote moeite

ZOèld~n

opengaan.

MAN, VROUW, MODE

Vroegere generaties spraken nooit van Europa. Dat was een geografisch begrip, een kaart in de atlas, maar die dadelijk op de volgende bladzijden uiteen viel in nationale componenten. We zagen door de nationale bomen het Euro- pese bos niet.

T och is qe persoonlijke houding van

de

man ten aanzien van de mode essentieel anders dan die van de vrouw.

De man wn er, in het algemeen gesproken, uitzien aiR àlle andere mannen, de vrouw echter wil er uitzien als .andere mooiere vrouwen. Dat is· een diep-geworteld Zé'lfbedrog waaraan zelfs de nuchtere overcritische Nederlandse v11ouw telkenmale ten prooi valt, en die haar baars ondanks iwingt om aan vaak onflatteuze modes mee te doen.

(Nieuw Europa)

"HELP UUCH ONDEREEN"

A 1 die mensen, die zo met hun elleb0gea werken ·om vooruit te komen, al die egoïsten, die alleen maar aan zichzelf denken,

al

diè ijverige lieden, die nooit tijd hebben voor anderen, moesten dag in, dag uit zo'n bordje voor de neus gehangen krijgen, waarop dat

zi~

Mautrichtse woord geschreven stond: Help uuch ondereen. Misschien bracht het qen aan het nadenken. En als ze het eens pro- beerden, zouden ze merken, dat helpen nog prettiger is dan gebolpen te worden. Als we het allemaal eens probeerden:

elkaar te helpen. In

de

uren, dat we thuis

~.

liggen de lamserl om elkaar te helpen voor het oprapen. In onze olli.gang met de buren is het al precies hetzelfde. De nog noodzakelijke samenwoningen zouden d:rag.elijk worden, wan··

neer ledereen Zidl aan dit beginsel hield: "Help uuch onder-

een." (Steenkool)

ALLER- HANDE

Nieuwe Rotterdamse Cov.mnt)

DE STICHTING VAN DEN ARBEID

I n de bezettingstijd zijn in vele en veierlei Juingen plannen tot samenwerking en vernieuwing opgesteld. Vele daar- van bielten echter, toen zij na 1945 in de realiteit hun levenskracht moesten bewijzen, tegen de weerstanden niet opgewassen. De 'Stichting van den Arbeid is een der weinigEl uitzonderingen. Om dit feit te verklaren moet. men bedenken, dat de Stichting van den Arbeid uitdrukking geeft aan tendenties, welke zich reeds voor de oovlog hadden geopen- baard. De topfiguren van het sociale leven hadden toen reeds· regelmatig contact met elkaar.

(Sociale Voorlichting)

(4)

VltiJHEID EN DEMOCRATIE

EEN GETUIGENIS

} n het blad "Uitzicht" schrijft het Kamerlid Welter o.m. het vol- gende:

"Uit de nota der Regering, houdende inlichtingen over de toestand in Indo- nesië, haar afgedwQngen onder de dreiging van een interpellatie door de heer Gerbrandy, bleek, zoals ook persberichten hadden vermeld, dat van het zelfbeschikkingsrecht niets terecht geko'men was; de ene deelstaat na de andere was geliquideerd.

De Regering, · dit constaterende, merkte laconiek op, dat zij .in verband daarmede geëigende stappen bij de R.I.S. had ondernomen:

Hàd de heer Oud dit laten: passeren, dat zou hij zich in de ogen van ieder redelijk den:kend mens, onmogelijk hebben

gema~kt

in. verband met zijn conditio sine qua nón bij de souverei- niteitsoverdracht.

Het was dus volkomen logisch en natuurlijk, dat hij een motie indiende waarin de ernstige teleurstelling der Kamer werd uitgesproken over dit hernieuwd falen der Regering t.a.v.

een essentieel punt der souvereini- teitsoverdracht. , ,

De motie werd verworpen met al- leen de socialisten en de ' katholieken voor, benevens, bien étonnés de se trouver ensemble, de heer Tilanus en freule Wttewaall.

* •

*

0 ver deze motie is in de katho- , lieke, de- socialistische en daar- mede gelijk te stellen pers (de N.R.

C.) een waar gekakel lusgebarsten.

Geen der .betrokken orgànen con•

stateerde het simpele feit, dat de heer Oud in December tegenover de Rege- ring dreigend de vuist had gebald en dat, indien hij thans niet had toege- slagen, hij kortweg belachelijk zou zijn geworden. Neen, deze voor de hand liggend? conclusie werd zorg- vuldig verzwegen voor de lezers en insteçle da,arvàri werden zij vergast op een gezapig dan wel .venijnig - naar gelang van de, aard ·van het orgaan - geleuter over de vraag wat dè heer . Oud wel inet ûjn m<>tie zou hebben

bedo,e.ld.

( ·wat anderen zegen )

Hij wil minister worden, insinueer- den er enkelen; hij wil toen rol spelen in

1952

een ander;. hij wil een "troi- sième force" maken, maar de 'A.R.

doen lekker toch niet. mee, vlijmde, een derde;

h'ij

heeft zich "verkeken'', orakelde weer een ander, zonder te

zeggen hoe en waarop; hij is gedwon- gen door het Hoofdbestuur van zijn partij, verzon er een, enz.

En vervolgens schreef men

-~geza

pig of venijnig - hoofdartikelen te- gen elkaar over de veronderstelde bedoelingen van de heer Oud.

Over het zelfbeschikkingsrecht, dat zo dood was als een pier, over het fa- len der Regering, geen woord ....

Scheepswerven en Machinefa brlek BOLNES

c

llllllllllllllllllla!HUIIHIIIIIHIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIHIII!IIItlltllillllllllllllllllllllltllllllillllllllllllllllilllllllllllliiiii!IIIIIIIHHIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIUIIII

Machinefabriek ^én scheepswerf

van

P. SMIT Jr. ^N.V.

ROTTERDAM

H iermede werd tweeërlei doel bereikt. In de eerste plaats was men de heer Oud onaangenaam, hij werd gestraft omdat hij het gewaagd had het weefsel van onzakelijke praat- jes, dat nu al jaren lang over het In- dische beleid stelselmatig wordt ge- worpen, te verscheuren.

En in de tweede plaats - werd de aandacht van het publiek afgeleid over de zaak, waarover het hier eigen- lijk ging, over het verschrikkelijk falen der Regering in een kardinaal punt van Regeringsbeleid, van het beleid dat men jaren lang à tort et à travers verdedigd had eri dat nu in

al

zijn povere naaktheid den volke ver- toond zou moeten worden, ïndien men niet een afleidingsmanoeuvre had ,

verzonnen. ' ·

De waarlijk ontstellende gevolgen·

der souvereiniteitsoverdracht - door de oppositie woord voor woord en letter voor letter voorspeld -

moch~

ten stellig niet in het centrum der be- langstelling worden geplaatst als ge- volg van de motie-Oud, omdat dit al- licht bij de lezer de vraag zou hebben doen opkomen: Wie zijn hiervoor ver- antwoordelijk?

De economische en financiële de- bacle, zo dacht men blijkbaar, werken we wel weg in algemene financiële beschouwingen, die - so wie so - alleen enkele insiders begrijpen.

Moorden, diefstallen, de vlucht van duizenden wanhopige Nederlanders voor chaos en verwarring, wordt óf niet vermeld, ót in kleine letters op de derde of vierde pagina, maar het publiek confronteren met de afschu- welijke gevolgen van de Indië-poli- tiek, die men verdedigd had, dat mocht in geen geval.

16 JUNI 1950 - PAG.

t

De heer Oud had dit t.a.v. één punt gedaan, daarvoor moest hij worden gestraft door een aanval op zijn poli- tieke persoon en verder moest de zaak van het zelfbeschikkingsrecht en daarmede het gehele bankroet der Indië-politiek worden onzichtbaar ge- maakt op de manier der inktvissen, die het water om zich vertroebelen zodra ze in

gev;;~ar

verkeren."

BilthoYeniersters tezamen

Mevr. mr. J. M. Stoffels-Van Haaf- ten hield een lezing voor de "vrou- wen in de V.V.D." te Bilthoven.

,,Wat betekent onze stem en wat 'kunnen we ermee bereiken". Een :mdanks de grote warmte zeer

be· ,

vredigend .aantal toehoorsters luis-

terd~

aandachtig naar deze interes- sante voordracht,

rta

afloop waarvan zich een uitvoerige discussie ontwik- kelde.

Apeldoornsters bijeen

De Vrouwengroep in de V.V.D.,

af-

deling Apeldoorn, hield een bijeen- komst in Huize Haytink. Voor een twintigtal dames hield Mr. .Schelte- ma-Cónradi een causerie over het echtscheidingsrecht en de nieuwe huwelijkswetgeving. Na de pauze werden vele vragen gesteld en op prettige en duidelijke wijze beant- woord. Na een dankwoord van de presidente aan de spreekster werd er nog een bestuursverkiezing gehouden en de presidente Mej. Dra. S. Boek- hoff weer voor twee jaar herkozen in haar functie.

•mnnnunm ^1111111 IIIIIIIIIIIIIUIIIIII-·IIIItlllllllllllllllllllllllllliiiUIIIIIIIIIIR

I _•

DE ROTTERDAMSCHE DROOGDOK MIJ. N.V.

IIIIIIIIIHIII!IIHIHIIIIIIIIIIffii!RH111811111111111111!11RtaiiiiRIIUHHIIHI!HIIIHHIHI!IHIIIHIIIIIUIIIIIHI111111111111111!11111111111!111!HHIIHit!HHIIIIBUIUIU

r

N. V. Staaldraadkabel- en Herculestouwfabriek

voorheen

]. C. DEN H-AAN

I ^GORINCHEM I I

~---J

IIIIIIIIII!IIIIIIIIHIIlllliiiiiiiiiiiHIIIIIIIHIHIIHIIIIIIIIiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiJIIIIIIIIIIIHIIIIIIIIIIIIilllillll!!l!lllllllllllllilllll!lllllllllilflilllllllllllil!lllllll!lllllitlllll!tHII

~LOEREH

HY. BETON-! PlATENFABRIEK

\6l8RS. HYti.IEFF HYMEGEtt

~~ ~IMfllllllllllllllllllllfliiiiiiHII!IlllilllllllllllllflllllllllfiiHilllllllilliiii!IIIIIHIHIIUillllllllllll·tlllffl!IIIHIHIIIIII!HIIIIH~

⁰

IIMIIIIIIIHHI!IIIIIr.lllllllllllllllllltltllltilii!IIHIIIWIIIIIII!IIIII-II!II!IilitllllliiiHIIHIIIIHHIIIIIIIIU!IIIIIIIIIHHntiHIIIIIII!IHIIIIHHIIIIIIIlll~

(5)

..

\'JUJHEID EN DEMOCRATIE lG JUNI 1950 - PAG. 5

Moeten de huren om-hoog?

Eenzijdige loon- ^en prijspolitiek bracht de regering In • ^ee~ dwangpositie

I n onze vorige bijdrage (V. en ,D.

van

2

Juni) hebben wij reed&

doen uitkomen, dat blijkens het Voor- lopig Verslag vele leden der Tweede Kamet· . ernstig bezwaar hadden tegen het door de regering . gedurende de laatste jaren gevoerde beleid ten aan·

zit~p

van de huurprijzen van het· ge-·

bouwd, onroerend goed. In welk een impasse dit criderdeel van dP. loó·n- · en prijspolitiek is geraakt, demon- streren de volgende statistische gege- vens van het C.B.S. inzake de prijs- indexcijfers van het gezinsverbruik

(1938-1939

=

^100):

(;ezinnen met inkomens van f

40.- tot

f

50.-

per week

15 Sept. 15

April

1949 1950 Totaal

der

~reûnsuitgaven 197 214

Huur 100 100

Gezinnen met inkomens beneden .f

1800.- per jaar

Totaal

der

gezinsnitgaven 216 237

Huur 100 100

Deze cijfers tonen aan, dat de kos- ten van levensonderhoud nog steeds stijgen, ook zonder dat de sociaal en economisch gerechtvaardigde verho- ging der huren daartoe heeft bijge- dragen. Dit betekent niet alleen een met de dag ongunstiger wordende po- sitie van de eigenaren van gebouwd onroerend goed, maar evenzeer een bemoeilijking van de oplossing der sociale gevolgen van de gevoerde - huurpolitiek. Het is immers zonder meer duidelijk, dat de huurders twee of drie jaar geleden beter in staat zouden zijn geweest een geleidelijke huurverhoging in hun gezinsultgaven te verwerken dan thans, nu de beste- ding der beschikbare middelen niet langer door de goederenschaarste wordt ingetoomd en - niet het minst doqr de te zware belastingdruk - slechts door omzichtig passen en me·

ten· uitvoerbaar is.

Met "De Maasbode" zijn wij van , mening, dat de regering veel te lang heeft gewacht met aanpassing de!i huren aan een redelijk peil, zo- als; dat voor vrijwel alle andere goe- detien en diensten is geschied. Zij heéft de belangen der eigenaren een- voudig opgeofferd aan haar angst voor een reactie der arbeidende be- volking en zij ziet zich nu genoodzaakt onder over het algemeen veel ongun- stiger omstandigheden een huw·ver- hoging door te voeren, waarvan het percentage,

wil

het aan de toets der rechtvaardigheid kunnen voldoen, omstreeks

60%

zou moeten bedragen.

Dat zij het niet heeft aangedurfd zo- danig percentàge in het wetsonhverp op .te"nemen; kw1nen wi} hegrijpen;·

Men behoeft slechts de bovenvermel- de indexcijfers te bezien om de ge- volgtrekking te makeri, dat Bruintje een zo plotselinge en ingrijpende ver- hoging van de gezinsuitgaven niet zal kunnen trekken. Het is voor ons trou- wens de vraag, of een verhoging van slechts

15%,

zoals thans wordt voor- gesteld, ondanks de belastingcompen- satte. voor de minst draagkrachtige lagen der bevolking wel te verduren is. Het talmen van de regering liet het gunstige getij daarvoor voorbij gaan. Wellicht bestaat er aanleiding de huurverhoging in étappes te doen ge- schieden en het percentage, dat men uiteindelijk wil bereiken, belangrijk hoger te stellen. Noodzakelijke con- sequenties hiervan zijn nieuwe fis- cale tegemoetkomingen voor de huur- ders en een compensatie voor de eige-' naren gedurende het tijdvak, waarin het verhogingspercentage geleidelijk, oploopt, hetzij in de vorm van een aflopende subsidie, hetzij in de vorm van een overeenkomstige· verminde- ring van belastingen.

* * *

D e thans voorgestelde· oplossing kan ongewenste sociale gevol-' gen hebben en voldoet niet aan redec lijke.

ecorwm~h:e

.eisen;

zij·

is, .. een on-,

volmaa~~ en d12svjege slecht ,compro~

mis. , . .

De rcgerjng en in .het bijzonder de Minister van Financiën heeft herhaal- ûelijk het :Nederlandse volk voorge- houden, dat slechts arbeidzaamheid en spaarzin tot reëel ·h.èrstel .der. volks- huishouding kunnen leiden. Besparin- gen moeten evenwel veilig en renda- bel kunnen wórden . belegd en van ouds was· huizenbezit daarvoor een van de meest geëigende middelen. Wie zal echter geld in huizen gaan beleg- geil, wanneer de rente-opbrengst nog niet eens voldoende is voor het dek- ken der normale bedrijfslasten?

Van de meest bevoegde zijde, n.l.

door de Minister van Wederopbouw en Volkshuisvesting, is verklaard, dat de onderhoudskosten thans

31/2

maal zo hoog zijn als VQOr de -oorlog, toen het onderhoudspercentage gemiddeld

10-12%

bedroeg. Hieruit volgt, dat een huurverhogingspercentage van

25-30,

mede met het oog op de deva- luatie en de derde loonronde, alles- _zins verantwoord zou zijn. Daarmede zou men echter nauwelijks de directe kosten kunnen dekken, doch niet het ondernemersrisico en een redelijke opbrengst van het geïnvesteerde ka- pit:Jal, om··van de economisch verant- woorde afschrijving"en maar niet te spreken.

Bedrijfspanden

o e voorgestelde huurverhoging zal niet alleen voor woningen, doch ook voor bedrijfspanden gelden en dat is in beginsel redelijk. Ook de middenstander-huurder zal dus bij aanneming van het onderhavige wets- ontwerp zijn bedrijfslasten zien stij·

gen. Welke invloed dit zal hebben op de rentabiliteit van zijn onderneming is in het algemeen moeilijk te bepa·

len, omdat de omstandigheden zozeer verschillen. De indruk bestaat, dat de huren van bedrijfspanden dooreenge- nomen op een veel hoger peil liggen dan ,die van- ·de woningen, zodat me- nigmaal ,de vraag zal rijzen, of een verhoging met

15%

wel gerechtvaar- digd is. De verhuurder heeft immers veelal reeds bij het bepalen van de huurprijs rekening gehouden met de dwangpositie, waarin de huurder ver- keert, die niet zonder aanzienlijk na·

deel (verlies van klanten eJil, goodwill) zijn bedrijf kan verplaatsen, zo hij althans een ander geschikt pand zou vinden. Reeds vóór 1940 vertoonden de huren van bedrijfspanderf, in het bijzonder van winkels in gunstig ge-.

legen winkelstraten, een abnormale prijsvorming.

1 n tegenstelling tot de woningen, . ,wil,araan. de huuràe,rs meestal voor eigén ·rekériini{zo ··wein"ïg moge- lijk laten verrichten, is de onder- houctstoestand van bedrijfspanden ge- woonlijk aanzienlijk gunstiger, omdat de huurder er groot belang bij heeft, dat deze zowel wat inrichting als uiterlijk aanzien betreft, aantrekke- lijk en naar de moderne eisen inge- ri'Çht blijven. In deze gevallen heeft de huurder dan ook in de loop der jaren een aanzienlijk bedrag in de inrichting van het pand geïnvesteerd, waardoor dit een waardevermeerde- ring heeft ondergaan, waarvan de eigenaar meestal terstond en in elk geval later profijt trekt, zonder dat hij zich daarvoor offers heeft getroost.

Men kan dus stellen, dat hier de nog te verrichten onderhoudswerkzaam- heden als regel minder uitgaven van de eigenaar zullen vordeten dan bij woningen.

Tegenover deze in middenstands- kringen vrij algemeen gehuldigde op- vatting heeft "Huis- en Grondeigen- dom"; orgaan van de Nederlandse Bond van Huis-·· .en Grondeigenaren, echter gesteld, dat uit statistische ge- gevens van het· EconomiSch Instituut voor de . Middenstand valt af te lei- den, dat

•pd~t

."11\.iur' en water:' in vèle branches aanz-ienlijk is gedaald; voor

de

-te:lftjelbranche- -van.13.%

d~ ,,tat~le

exploitatiekosten in 1939 tot 5,72% in 1947/1948. Bovendien ·merkt mén

Op,

dat vooral de bedrijfspanden in .de ja- ren dertig aanzienlijke huurdalingen te zien hebben gegeven (lnder invloed van de economische depressie, zodat · · de ,basishuren dikwijls op een laag peil liggen. Een hogere percentage dan 15% zou men voor bedrijfspanden alleszins redelijk achten. ,

• * ..

W--ij zijn van mening, dat het vooral met betrekking tot be- drijfspanden zeer moeilijk is om al- gemeen geldende conclusies te trek- ken en het is op grond van deze over- weging, dat de LandeÜjke Midden- standscommissie onlangs in . een uit- voerig advies de Kamerfract-ie heeft geadviseerd voor deze categorie niet zonder meer

~11

uniform percentage voor huurverhoging voor te staan, doch een zekere differentiatie naar de omstandigheden mogelijk te maken.

Daartoe is een ander systeem van behandeling van deze gevallen nodig.

Bij algemene maatregel van bestuur zou kunne.n worden bepaald, dat aan- vragen van verhuurders van bedrijfs- panden in handen worden gesteld van . commissies, ·voor een bepaald rayon in het leven te roepen door de be- trokken Kamers van Koophandel en Fabrieken. :Oe samenstelling dezer commissies zou zodanig moeten zijn, dat daarin onder onpartijdige, des- kundige leiding vertegenwoordigers van de organisaties van huiseigenaren en van de bedrijfsgenoten-huurders samenwerken tot het nemen van een rechtvaardige beslissing: Hiermede zouden o.i. alle partijen zijn gebaat.

E

Hotels, pensions en kamerverhuurbedrijven

en speciale categorie uit . ·het bedrijfsleven, welke bij deze materie is geïnteresseerd,

vont~en d~

· exploitanten van hotels, logementen, pensions en

kamerverhuurbedrijv~Jl;l;

De Landelijke Middenstandscom- mi$sie heeft over dit onderwe11> over- leg gepleegd met Bedrijfsh~r~'ca én heeft op grond daarvan geadviseerd hotels en logementen geheel buiten de werking der wet te

lat~ii.

aange- · zien het meestentijds kortsto~dige ver- blijf in deze inrichtingÈm in feite nau•

w~lijks enïl~ ~,erband h~udt ~~thuilr en verhuur van onroerend-e goederen, waarop het wetsontwerp betrekking heeft. In tegenstelling met_ een over de pensionovereenkomsten in het Voorlopig Verslag geleverde. bescho~

wing is men van mening, dat de Prij- zenbeschikking Pensions

1949

betrok- kenen bevrediging schenkt en dat zij derhalve door een o~e~eenkomstige maatregel, steunende op de nieuwe wet, voorlopig dient te worden be- sten!iigd. Uiteraard geldt het hier de beroepspensions, die bij Bedrijfsho- reca staan ingeschreven. Mogelijk ware de pensionverlening door parti- .- culieren eveneens onder zodanige re-

geling te brengen.

0 . . .

mdat het wetsontwerp buiten de prijzen ook de huurbescher- ming regelt, acht men het wenselijk, dat voor pensionovereenkomsten de normale regelen van het 'Burgerlijk Wetboek en

nid

de bijzondere bepa- Jiu.g"'n .va.11:

d~~w~t,

z!Jllen.

;elde_n~ ,A~p,.:;,,

gezien er reeds· een belangrijk aan- _bod van pem;iongelegenheid; meestal

ruim uitgaande boven de vraag, be•

.staat, is er geen behoefte aan verder gaandê beperkende bepalingen. Bo·

vendien neemt bij het ruime aanbod de concurrentie toe, waardoor de ex- ploitanten vanzelf meer moeite zullen doen· om · gasten aan te trekken. Uit een enige tijd geleden ingesteld be- . drijfsonderzoek is gebleken, dat het economische resultaat van de pension- exploitatie over het algemeen ongun- stig is.

De . voor kamerverhuurbedrijven in de wet voorgestelde regeling is over het algeineen bevredigend. Ook hier moet echter worden opgemerkt, dat te betwijfelen valt, of de kantonrech- ter wel in staat zal zijn om, bij de overvloed van werk, welké hem op dit gebied reeds te wachten staat, een gedegen oordeel te vormen over de bedrijfseconomische aspecten, welke bij een nauwgezette toepassing van de desbetreffende wettelijke voorschrif·

ten in grote verscheidenheid aan de orde

zull~n

komen. Ook ten aanzien van deze categorie zou men het op • lossen van dergelijke moeilijke pro·

blemen beter aan een commissie van deskundigen kunnen overlaten.

V oorshands is het noodzakelijk, dat kamerverhuur in de wet•

telijke regeling opgenomen blijft;

daardoor verkrijgen de kamerbewo•

ners toch een zekere waarborg, dat aan redelijke eisen met betrekking tot onderhoud en verder dienstbetoon wordt voldaan, terwijl de · exploitan•

ten voor een hogere prestatie een be·

tere beloning ontvangen dan die, welke voor particuliere kamerverhuur zal worden vastgesteld. Voor deze zo- gënaamde "erkende kamerverhuur- bedrijven", dat zijn die, welke be- drijfsmatig" worden uitgeoefend, bij

· Bedrijfshoreca zijn aangesloten en deswege aan bepaalde eisen moeten voldoen, dient de thans geldende uit- zonderingaregeling door een op de wet steunende uitvoeringsmaatregel te. worden. bestendigd.

Tenslotte zij nog opgemerkt, dat het in hèt belang van een doeltreffende aanwending der beschikbare woon- ruimte zal zijn, indien dt;! wet onder de nodige waarborgen de mogelijk- heid zou openen. van huur en verhuur voor een doo\' partijen overeengeko- men termijn, na afloop waarvan de huurder geen beroep op huurbescher- ming kan doen. Hiertoe zou kunnen worden bepaald, dat de huurovereen- komst dit beding slechts dan rechts- geldig kan inhoude!l, wanneer partijen terzake een verklaring van geen be·

zwaar van de rechter (r.esJ?·, commis·

sie) hebben verkregen. Dit. vraagst~k doet zich o.a. bij seizoens-exploitatie voor, zodat met een bevredigende op- lossing ook het vreemdelingenverkeer zou zijn gediend.

Wij zijn ervan overtuigd, dat de volksvertegenwoordiging bij de be·

handeling dezer wet meermàlen voor moeilijke beslissingen zal worden ge- steld, omdat ook hier telkens weer het dualisme, leidende tot een afwe- ging van belangen, zich manifesteert.