Het inwonerequivalent getoetst

Het inwonerequivalent getoetst

( interimrapport )

I

I I I I I I

I

postbus 414. 2280 AK rijswijk .)070

-

^980.287 stichting toegepast onderzoek reiniging afvalwater

I I I I I I I I I I I I I

Het inwonerequivalent getoetst

( interimrapport )

C

INLEIDING

Doel van het onderzoek

Achte,rgrond en probleemstelling

Opzet,uitvoeringenbeperkingenvanhetonderzoek opzet en u i t v o e r h g

beperkingen

BEREKENINGVANHETTOTALE ZUURSTOFVERBRUIK Inleiding

Pysiologischeafvalstoffen faeces

umne

menstruatie yjeZdahlstikstof subtotaat

Afvalstoffenvande persoonlijkeverzorging t o i l e t

-hen en baden

t o i l e t z e e p , shampao e . d . eubtotaat

A f v a l s t o f f e n v a n a c t i v i t e i t e n i n d e huishouding woedaelve~zorging

t e x t i e Zvsrsoqing ooninguerzorging subtotaal

Totaal zuurstofverbruik

METINGVANHETTOTALE ZIRIRSTOFVERBRUIK Inleiding

Heetobjecten

Bem~nstering~parametersenanalysefrequentie 1~msterplmne-am,mttlu1>

parameters en unaZysefrequentie Bepaling van het aantal inwoners/lozers Meetresultaten

Totaal zuurstofverbruik de per-iode ^20/5 t o t 1/7/84 de penode 1/7 t o t 15/7/84

EVALUATIE, VO0RU)PIGECONCLUSIESENAANBEVELINGEN

Ten geleide

Het onderzoek, d a t i n d i t interimrapport wordt beschreven, v a l t u i t e e n i n twee deelprojecten d i e onafhankelijk van elkaar i n h e t e e r s t e h a l f j a a r van 1984 werden uitgevoerd.

De Vakgroep Huishoudkunde (afdeling Verzorgingatechnologie) vande Landbouwho- geschool t e Wageningen t o e t s t e h e t inwonerequivalent langs rekenkundigeweg,aan de hand van fysiologische enhuishoudkundige gegevens*; h e t TechnischMviesbu- reau van de Unie van Waterschappen t o e t s t e h e t i.e. door meting

aan

zqven woon- wijken. Deuithuizigheid vandebewonersvandezearijkenwerd bepaalddoorhetM- viesbureauvoorToerismeenRecreatieKappe1hoffB.V.

De co6rdinatie en de samenvattende rapportage werden verzorgd door h e t STOM- s e c r e t a r i a a t .

Beide deelprojectenwerdennamensde STOBAbegeleiddooreencommissie .bestaande u i t de heren B. Vermij (RIZA, v o o r z i t t e r ) , ir. K. Diekema (hoogheemraadschap van de Uitwaterende Sluizen i n Kennemerland en Westfriesland), ir. M. Bas ("Kracht- werktuigen", afdeling Industriewater), ir. J. van Selm(waterschapReggeenDin- kel)endeheerH.H.Wertheim(BureauBedrijfsafvalwatergeiieente~terdam).

Niet a l l e e n aan zuurstofbindende s t o f f e n werd aandacht beateed; ookzwaremeta- len. f o s f a a t en l e i d i n g w a t e r v e r b ~ i k z i j n "meegenomn". De uitkomsten hiervan warenbij hetschrijvenvanditinterimrapportnognietbeschikbaar.

Veel dank i s de STOM verschuldigd aan a l l e n d i e de s n e l l e afwikkeling van d i t e e r s t e toetsingsonderzoek mogelijk maakten. Daarvan moetea i n h e t bijzoader worden genoemd de medewerkers van de Diensten Openbare Werken van k t e r d a m , Enschede, Maarssen, Steenwijk en Vught, alsmede de projectgroep Bmissie- registratievanTNOte Apeldoorn.

De d i r e c t e u r van de STOM.

drs. J. F.Noorthoorn van d e r K N ~ j f f.

%t rapport van 1r.J.P. Groot-Marcus en ir. G.P.P.M. H e s s e l ~ n s v e r d h i j n t alm

SAMENVATTING . .. . Het onderzoek d a t i n ditinterimrapportwordtbeschrevenis een e e r s t e t o e t s i n g vandegetalwaardevanhetinwonerequivalent,alsbedoeldinartikel19,lid3van de Wet verontreiniging oppervlaktewateren.

Getoetst werd h e t gemiddelde t o t a l e zuurstofverbruik van de verontreinigende s t o f f e n i n het afvalwater d a t per inwoner van Nederland per etmaal i n de privé- sfeerwordtgeloosd, zowel voordetotalehoeveelheidvandeze s t o f f e n , a l s v o o r

het gedeeltevanuit de privé-huishouding.

. ,

_n

8

Op b a s i s van productie- en v e r b r u i k s s t a t i s t i e k e n , mensfysiologische- en huis- _- ,

q

8

houdkundige~gegevenswerdenbeidegetalwaardenviaeenbureauetudieberekend.

Geheel onafhankelijk van deze bureaustudie werden beide g e t a l l e n bepaald door metingen aan zeven gescheiden gerioleerde woonwijken. M t betekent d a t de ver- ontreiniging d i e v i a neerslag van s t r a t e n en daken h e t r i o o l s t e l s e l bereikt b u i t e n h e t onderzoekis gehouden.

De wíjken werden geselecteerd op basis van regionale spreiding, afwezigheid van lozingen van i n d u s t r i e en bedrijven en aanwezigheid van bemaling. M t l a a t s t e om de monstername t e vereenvoudigen en de v e r b l i j f t i j d van h e t afvalwater tussen de afzonderlijke wooneenheden en h e t monsterpunt zoveel mogelijk t e bekorten.

Bemonsterd en geanalyseerd werd op 2 4 u u r basis; de monsters werden beneden +4'C bewaard engetransporteerd. De gemiddelde uithuizigheid vandebewoners vanelke wijk~rdbepaaldviaeenenqu~teonder100willekeuriggekozenhuishoudingen.

Het r e s u l t a a t v a n beide benaderingenstemt zeergoed totuitstekendovereen.

Het gemiddelde t o t a l e zuurstofverbruikvan a l l e verontreiniging d i e per persoon per etmaal met h e t afvalwater i n de privé-sfeer wordt geloosd, bedraagt

-

afgerond

-

c i r c a 160 gram (105 gram CZV plus 4,57 x 11.6 = 53 gram voor de Kjeldahlstikstof). In deze hoeveelheid i s derhalve ook h e t zuurstofverbruik begrepenvande s t o f f e n d i e buitendewoonruimte indeprivé-afeerwordengeloosd (bijvoorbeeldopschool,werkensportaccommodatie).

Vanuit de woonruimte wordt

-

^afgerond

-

ongeveer 130 gram zuurstofbindende s t o f f e n per persoon per etmaal geloosd (87 gram CZV

+

^{4.57 x 9.6 =} 43 gram voor de Kjeldahlstikatof ).

Beide g e t a l l e n liggen onder de huidige waarde (180 gram) van h e t inwonerequiva- l e n t ; h e t gemiddelde t o t a l e zuurstofverbruik van a l l e verontreiniging r u i m 10%

enhetverbruikvanhetgedeeltedatvanuitdewoonruimtewordtgeloosdbijna30%~

D i t v e r s c h i l komt vrijwel geheel op rekening van de wijze waarop h e t aandeel van h e t CZV i n het inwonerequivalent b i j de invoering van de Wet verontreiniging op- pervlaktewateren i s berekend.

Daarbij i s uitgegaan van een i n Duitsland bepaalde BZV-waarde ( h e t "ïmhoffge- t a l " ) voor hetdimensionerenvan rioolwaterzuiveringsinrichtingen. Lozingenvan bedrijvenenbedrijfjesindeverzorgendesfeer(balclrerijen,slagerijen,café's, e.d.) z i j n d a a r b i j inbegrepen,evenalsdeverontreinigingdiemetenvianeer~lag v a n d a k e n e n s t r a t e n h e t r i o o l s t e l s e l b e r e i k t .

Bovendien werd d i t g e t a l (54 gram per persoon per etmaal) met een, volgen# d i t toetsingsonderzoek t e hoog gekozen vermenigvuldigingsfactor naar CZV omgere- kend. Deze f a c t o r , i n d e Wvo op 2,5 g e s t e l d , ligtvolgensditonderzoekongaveer b i j 2 , l .

Verondereteld i s d a t g e e n v e r a n d e r i n g e n i n h e t a f v a l w a t e r z i j n o p g e t ~ ~ e n t u s s e n de individuele wooneenheden en het meetpunt. D e afstand daartussen bedroeg gemiddeld 300 meter. Nader onderzoek i n 1984 z a l h i e r duidelijkheid moeten verschaffen. Ook de r e l a t i e tussen uithuizigheid en lozingsgedrag moet &er worden onderzocht; e r zijnaanwijzingendat uithuizigheid op lozingsbasie l a g e r u i t v a l t d a n o p t i j d b a s i s .

Over eventuele seizoeneffecten z i j n i n h e t geheel geen uitspraken moaelilk:

daaromwordtaanbevolende metingeninhet najaar van 1984teherhalen.

2 INLEIDING

2.1 Doelvanhet onderzoek

Toetsing van het gemiddelde t o t a l e zuurstofverbruik van de verontreinigende s t o f f e n i n het afvalwater d a t per inwoner van Nederland per etmaal i n de privé- s f e e r wordtgeloosd, zowel voorde t o t a l e hoeveelheldvandeze s t o f f e n , a l e voor het gedeeltevanuit de privé-huishouding.

Onder " t o t a a l zuurstofverbruik" wordt verstaan de som van h e t Chemisch Zuurstof Verbruik (CZV) en h e t zuurstofverbruik van de stikstofhoudende afvalproducten van de mens (de K j e l d a h l s t i k s t o f ,

WKJ,

voor meer dan 90% afkomstig van de stofwisseling).

De verontreiniging d i e m e t neerslag van s t r a t e n en daken wordt afgevoerd (de

"regenwaterproblematiek") i s n i e t i n d i t onderzoekbetrokken.

2.2 Achtergrondenprobleemstelling

Ten behoeve van h e t dimensioneren van rioolwaterzuiveringsinrichtingen ( m i ' s ) berekende Imhoff i n de jaren d e r t i g u i t metingen aan h e t afvalwater van a u i t s e gemeenten "ohne gewerbliche Verschmutsung" een Biochemisch ZuurstofVerbruik

(BZV) van 54 gram per persoon per etmaal (p.p.e. ). Voor zover nog kon wordenhage- g a a n , i s meestalgemetenaanheteindvangemengde r i o o l s t e l s e l s .

Met "gewerblich" i s a l l e e n de "grote" i n d u s t r i e bedoeld; lozingen van bedrijven en b e d r i j f j e s i n d e verzorgende s f e e r - z o a l s (ambachtelijke)bakkerijen,slage- r i j e n , h o t e l s , c a f é ' s en r e s t a u r a n t s

-

z i j n d a a r b i j inbegrepen,evenala d e v e r - ontreiniging vandaken en s t r a t e n d i e met e n v i a d e neerslaghetrioolstelrelbe- r e i k t .

B i j de invoering v a n d e Wet verontreiniging oppervlaktewaterenwerâ het Imhoff- g e t a l van BZV naar CZV omgerekend door vermenigvuldiging m e t 2.5. Deze ver- houding werd bepaald door meting aan gemengde s t e l s e l s met overwegend huishou- delijkafvalwater*.

Hetresultaat,eenCZVvan 135grarn(54~2,5),ve~erderdmet45,7gramvoorhet zuurstofverbruik van de stikstofhoudende afvalproducten van de mens (de Kjel- U i t d i t h i s t o r i s c h overzicht b l i j k t d a t deze getalwaarde eerder maatgevend i s voor de dimenaionering van mi's dan voor de samenstelling van huishoudelijk afvalwaterop het puntwaarditdewoonruimte verlaat.

Het begrip inwonerequivalent i s e c h t e r n i e t i n de Wo opgenomen terwílle van het ontwerpen van m i ' s , maar t e r b e s t r i j d i n g vandekostenvanmaatregelen t o t het tegengaanenvoorkomenvanverontreinigingvanoppervlakteroater.

I n d u s t r i ë l e verontreiniging wordt zo d i c h t mogelijk b i j h e t punt van lozing gemeten, aan zo vers mogklijk afvalwater; daarom i e b i j d i t toetsingsonderzoek eveneens zo d i c h t mogelijk b i j h e t lozingspunt, c.q. de indivlduelewoonruimte, geme ten.

2.3 0pzet.uitvoeri~enbeperkingenvanhetonderzoek 2.3.1 opeet en uitvoering

Het onderzoek i s afgewikkeld v i a twee deelprojecten d i e , onafhankelijk va elkaar,inheteerstehalfjaarvan1984werdenuitgevoerd.

* B i j d i e gelegenheid werd ook h e t Imhoffgetal voor Nederlandse w t a n d i g h d e n g e t o e t s t . Metingen van Dirkzwager (1968) komen gemiddeld u i t op een

BZV

van 38 gramp.p.e. e n e e n t o t a a l zuurstofverbruikvan 145gram;99gramCZV+4,57~10,1

gram voor de NKj.

..

Ir. J.P. Groot-Marcus e n ir. G.P.F.M. Hesselmans 7 kgroep Huishoudkunde ( a f d e l i n g V e r z o r i n g s t e c h n o l o g i e ) van de LandbouwhogeschoolteWageningentoet- s t e n de getalwaarde van h e t inwonerequivalent op b a s i s van mensfysiologi- sche,huishoudkundige,productie-enverbruiksgegevens.

Het r e s u l t a a t van hun u i t g e b r e i d e b u r e a u s t u d i e i s samengevat i n hoofdstuk 3 var ^7:

d i t r a p p o r t .

Het Technisch Adviesbureau v a n d e U n i e v a n w a t e r s c h a p p e n (TAUW) B.V. t o e t s t e h e t

+ij

inwonerequivalent door meting aan zeven woonwijken zonder l o z i n g e n van b e d r i j - ven. I n d i t kader c o ö r d i n e e r d e h e t TAUW onder meer de v e r v a a r d i g i n g van d e meet- enmonstername-apparatuurende o p s t e l l i n g , i n r e g e l i n g e n h e t onderhouddaarvan.

"%

De uitkomsten van d i t d e e l p r o j e c t z i j n g e g e v e n i n hoofdstuk 4.

b

^-.

T i j d e n s d e t o e t s i n g s p e r i o d e (van h a l f mei t o t medio j u l i ) verzorgde h e t TAUW ook,,,, ' ' hetdagelijkseophalenenanalyserenvande _monsters. b ' , L $

-J

Als onderaannemer van h e t TAUW bepaalde h e t Adviesbureau voor Toerisme e n ^{r # (} R e c r e a t i e Kappelhoff B.V. doorenquSteringdegemiddeldeuithuizigheid op t i j d -

b a s i s v o o r d e v e r s c h i l l e n d e m e e t o b j e c t e n i n d e p e r i o d e t o t 1 j u l i .

>.

& .

De c o ö r d i n a t i e van h e t t o t a l e onderzoek e n d e i n t e g r a l e samenvattende r a p p o r t a g e

werden v e r z o r g d d o o r h e t STOM-secretariaat.

'9:

₇

_q

2.3.2 beperkingen

De uitkomsten van h e t onderzoek van d e Vakgroep Huishoudkunde van d e LH- ^{I c}

- -a

Wageningen worden u i t e r a a r d d i r e c t beïnvloed doordenauwkeurigheidwaarmee h e t ^s

a a n d e e l en d e z u u r s t o f v r a a g van d e v e r s c h i l l e n d e componenten van h e t t o t a l e

!B=

zuurstofverbruikkunnenwordeningeschat.

D i t i s i n de e e r s t e p l a a t s van belang voor f a e c e s , u r i n e , v o e d s e l r e s t e n e n tex- ^d

47

t i e l r e i n i g i n g dieinbelangrijkematedehoogtevanditverbruikbepalen. O m t r e n t , ^,

,

!

4

de z u u r s t o f v r a a g van d e z e componenten z i j n weinig nauwkeurige gegevena-

.-.,,.

beschikbaar. +f

Daarnaast b l i j k t h e t z e l d e n mogelijk d e r e s u l t a t e n van s o o r t g e l i j k e bureaustu-C

'?

^d

d i e s i n d e t a i l met e l k a a r t e v e r g e l i j k e n d o o r d a t i e d e r e a u t e u r d e v e r s c h i l l e n d e vervuilingsbronnenopandere w i j z e r u b r i c e e r t .

1:

Het r e s u l t a a t v a n h e t onderzoekdoor h e t TAUWwordtinde e e r s t e p l a a t s beïnvloed

.-p

door de r e p r e s e n t a t i v i t e i t van d e t o e t s i n g s p e r i o d e voor h e t g e h e l e jaar.. J,n&

H i e r o v e r i s geen enkele u i t s p r a a k mogelijk; daarom wordt aanbevolen de metinge i n h e t n a j a a r 1 9 8 4 t e h e r h a l e n .

De keuze v a n d e m e e t o b j e c t e n i s n i e t a s e 1 e c t ; z i j z i j n u i t g e z o c h t o p b a s i s v a n r e - h ; i i ' g i o n a l e s p r e i d i n g , t e r w i j l niet-bemalen stelselswegenscomplicatiesbij demon-

sterneming o p v o o r h a n d w e r d e n u i t g e s l o t e n .

.F ^&$j Uithetdoel,waarvoorhetinwonerequivalentinde Wvoisopgenomen,volgtdatdi- , ^m' 4 r e c t aan de a f z o n d e r l i j k e woonruimte zou moeten worden gemeten. Voor een s t e e k -

proefvanenigerleiomvangbrengtditzeerhogekostenmetzichmee.

Om de regenwaterproblematiek u i t t e s l u i t e n en h e t a f v a l w a t e r zo v e r s mogelijk teh.

kunnen opvangen i s daarom gemeten aan gescheiden g e r i o l e e r d e woonwijken, w a a r b i j z o d i c h t m o g e l i j k b i j deafzonderlijkewooneenhedenisbemonsterd~

Voor de g e s e l e c t e e r d e o b j e c t e n i s de a f s t a n d (4.2) tussenwoningenmeetpuntae- r i n g ; g e l e t op d e a a r d en d e l e d i g i n g s t i j d van h e t s t e l s e l i s een mogelijke a f b r a a k van d e

verwaarloosd.

z u u r s t o f v r a a g overbruggen van d e z e a f s t a n d

4

S t o f f e n d i e b i j d r a g e n t o t h e t t o t a l e z u u r s t o f v e r b r u i k z i j n i

-fysiologische a f v a l s t o f f e n ( f a e c e s , u r i n e , menstruatie, huid, hu e.d. );

-afvalstoffenvanproductenvoordepersoonlijkeverzorging(zeep, shampoo,toi l e t p a p i e r , tampons, e t c . 1;

-afvalstoffenafkomstigvanactiviteiteninhethuishouden(zoals voedselbe reiding,afwassen,textielreinigingenschoonmakenvandewoning).

Voor iedere component van e l k van deze d r i e categorieën i s nagegaan wat voor producten daaraan ten grondslag liggen en wat voor a f v a l s t o f f e n d a a r b i j i n h e t afvalwater komen. Het chemisch zuurstofverbruik (CZV), d a t h i e r u i t voortvloeit, is berekenduit1iteratuurgegevensoverdezeproducten.Terondersteuning~rden enkele laboratoriummetingen uitgevoerd; de uitkomsten daarvan e i jn gegeven b i j de afzonderlijke subparagrafen van d i t hoofdstuk. B i j de berekeningen is zoveel mogelijkuitgegaanvan r e ë l e v e r b r u i k s c i j f e r s vanhuishoudens.

Tussen hetuitmakro-gegevens berekende consumptief vetbruikvanvoedingamidde- len e n d e naar redelijkheid geconsumeerde hoeveelheidwordteenverschilvan20B 30Xgeconstateerd. D i t verschil,datookinGroot-Brittanniëiawaargenomen,is dehoeveelheiddie~opdewegtussenproducenteneindverbruikerverlorengaat.

U i t het CEV en de Kjeldahlstikstof i s de t o t a l e zuurstofvraag b e c i j f e r d van de a f v a l s t o f f e n d i e i n Nederland per persoon per etmaal (p.p.e.) i n de priv6-sfeer wordengeloosd.

Sommige postenkondenvrij nauwkeurigwordengeraamd,anderealleengrof;aanhet eindvande t e l l i n g isafgerond.

U i t een tijdsbestedingsonderzoek op l a n d e l i j k e schaal b l i j k t d a t aien gemiddeld twintig procent van de t i j d nietindewoningdoorbrengt.Metbehu1pvanditgege- ven i s u i t de t o t a l e zuurstofvraag h e t d e e l bepaald d a t p.p.e. vanuit de e o n - ruimte wordt geloosd. Deze benadering gaat u i t van de veronderstelling d a t h e t uithuizigheidspercentage g e l i j k is aan h e t percentage zuurstofverbruik d a t buitendewoonruimtewordtgeloosd ( z i e e c h t e r : 4 . 4 , t a b e l 4 , p . 14). Voorenkele producten i s de uithuizigheid met een afwijkend percentage gecorrigeerd, omdat daarvoorgegevensoverhetverbruikindehuishoudingbekendwaren.

Het r e s u l t a a t ( t a b e l 1, p. 10) weerspiegelt jongstejaarwaarovervolledigegegevensbe

Fysiologischeafvalstoffen faeces

Recente energiebalansstudies m e t proefpersonen, komtmethethuidigegemiddeldevoedingspatrooni vandeopgenomenenergieviadefaeceswordt B i j de gemiddelde voedselconsumptie van 10 de energie-inhoudvande faeceaderhalve 570 KJ.

Deze 570 K J is afkomstig van een mengsel afbraakproducten daarvan. De quotiënten

gemiddelde CZV-waarde b l i j k e n e r g d i c h t b i j e l k a a r t vooreengemengddieetkaneenCZVvan0,067 grampetKJ Het CZV vahde faeces bedraagtderhalwcirca38gramp.p.e

3.2.2 urine

Ret n e t t o (= na a f t r e k van a f s n i j v e r l i e s , enz middeld ongeveer 70 gram per etmaal. D i t komt o urine word; uitgescheiden.

Het CZV van ureum i s nul; de urine bevat echter ook k l e i n e hoeveelheden d e organisch materiaal ( c r e a t i n e , c r e a t i n i n e , aminozuren e.d.). Het CZV hierva wordtgeschatop2gramp.p.e.

menstruatie

Onder deze rubriek vallen maandverband, tampons enmenstruatievocht. Waandver band w o r d t i n h e t algemeen n i e t door het r i o o l gespoeldstamponswcl. Alleenee deel ( c i r c a 3.6 miljoen personen i n 1980) van de vrouwelijke bevolki menstrueert;daarvangebruiktslechtseenvijfdetampons.

Betrokken op de t o t a l e bevolking bedraagt h e t CZV van de menstruatie 0 , l g r a a s p.p.e.

XjeZdahZstikstof

B i j e e n n e t t o eiwitconsumptievan70gramperpersoonperet.aalwordtongeveer1 gram s t i k s t o f opgenomen. E e n k l e i n d e e l Nervanwordtomgezetinharen,nagelse lichaamsgroei; c i r c a 10 gramkomtvia faeces, urine enmenstruatie i n h e t a f v a l water.

U i t de chemische r e a c t i e v e r g e l i j k i n g volgt voor deze hoeveelheid s t i k s t o f ee zuurstofvraag van 4.57 x 10 = 45,7 gramp.p.e.

3.2.5 subtotcaat

Het t o t a l e CZV van de fysiologische a f v a l s t o f f e n d i e per pereoon per etmaal me d e K j e l d a h l s t i k ~ t o f 4 5 ~ 7 gram.

het afvalwater wordengeloosd, bedraagtderhalve 40,l gram,dezuurstofvraagvan 3.3 Afvalstoffenvandepersoonlijkeverzorging

3.3.1 t o i t e t

Toiletpapierbestaatuitcellulose. U i t gegevens v a n h e t Centraal Bureauvoorde S t a t i s t i e k is berekend d a t h e t verbruik i n de eigen woning 6,7

-

8,3 gr- p.p.e.

bedraagt. M t s t e m t goed overeenmeteen s c h a t t i n g op b a s i s vande frequentievan toiletgebruik.

Het CZVvantoiletpapierkomtzodoende op9,5gramp.p.e. ( t o t a a l ) resp. 7,8 (ai- leen de woning).

3.3.2 douchen en baden

U i t literatuurgegevens b l i j k t d a t 89% van de huishoudens i n Nederland o v e r e e n douche beschikten30Xovereenbad. Ingrotehuishoudenswordtperpersoonmiadet vaak gedouched of gebaad dan i n kleine huishoudens; gemiddeld wordt 0,48 keer pe daggedouched en0,28 maalgebaad.

I n laboratoriumexperimenten met mannen i s voor douchen een CZV geneten van 1 , l r gramperpersoonenvoorbaden 1,27 gram.

Op b a s i s v a n d e z e c i j f e r s b e d r a a g t h e t CZV voordouchenenbaden0.6gramperper soon per etmaal. Het t o t a l e CZV voor lichaamsreinigiqgl is op 0 ,i gram p.p.e. ge s t e l d a l s correctievoorbuitenshuisdouchennaaportbeoefening.

3.3.3 toiletzeep, shampoo e.d.

De voornaamste productenvoor de lichaamsverzorging z i j n t o i l e t z e e p en shampoo;

scheerzeep, badschuim, badzout. l o t i o n s , enz., z i j n kwantitatief v e e l minder

,

belangrijk.

Per huishouden worden per j a a r 13,2 stuks zeep gekocht à 90 gram per stuk. Het gemiddeldeetmaalverbruikishieruit berekendop 1.2-1,Sgramp.p.e.

Toiletzeepbevat gemiddeld 70 - 8 0 procent vetzuur; h e t CZVvandegebruiktevet- zuren bedraagt hoogstens 3,2

-

3,4 gram per gram. Het CZV van t o i l e t z e e p komt hiermee op 2.5 gramp.p.e.

Shampoo bevat behalve water en een a a n t a l toevoegingen negen t o t v i j f t i e n procent detergent,meestalnatriudaurylsulfaat(berekendeCZV:2gram0~pergram).

U i t gegevens van h e t Centraal Bureau voor de S t a t i s t i e k is een verbruik van 1 m l p.p.e. berekend. HetCZVvanshampooisopbasisvandezegegevensgeschatop0,3 gramp.p.e. Deze waarde houdtgeen rekening met haarwassenbij dekapper;gezien de beperktematewaarinditgebeurtenhetzeergeringeCZVvanahaapooieeencor- r e c t i e daarvoorachterwegegelaten. Omdezelfde redenisookdezuurstofvraagvan cdme-spoelingenverwaarloosd.

Het CZV van de overige producten is geschat op 10% van de som van h e t CZV van toi- letzeep en shampoo; h e t CZVvandeproductenuitdeze rubriekkomtdaardoorop3,l gramp.p.e.;hiervanwordttenminste90%(2,8g)indewoninnverbruikt.

Het t o t a a l van de a f v a l s t o f f e n van de persoonlijke verzorging, d a t per persoon per etmaal met h e t afvalwater wordt geloosd, vertegenwoordigt een CZV van 13,3 gram.

3.4 Mvalstoffenvanactiviteitenindehuishouding 3.4. i v o a d s ~ l v e r s o ~ g i n g

Slechts een deel van de t o t a a l voor consumptie beschikbare voedingsmiddeleii wordt gegeten. Sommige delen (vooral b i j groente) z i j n n i e t eetbaar. Daarnaast g a a t c i r c a twintig procent verloren door breuk, a f s n i j v e r l i e s en bederf (zowel b i j de d e t a i l l i s t a l s i n hethuishouden)enalswas-enkookverlie~enenrestenop borden en i n pannen. Het d e e l van deze verliezen, d a t de huishouding met h e t a f v a l w a t e r v e r l a a t , is geschat o p b a s i s van de belangrijkstebestanddelenvande Nederlandsenaaltijdendebereidingdaarvan.

aardappelenengroente

Gecorrigeerd voor v e r l i e s enbederfindetailhandelenwoningie116gramgroente en 183 gram aardappelen per hoofd van de bevolking per etmaal beschikbaar.

Groenten bevatten 9gramdroge s t o f per 100 gramenaardappelen23 gram;opbasis van de retentiewaarden ( 0 ,g5 resp. 0.99) komt b i j h e t wassen hiervan m a x i w l 0 , 9 gramdroge s t o f i n h e t afvalwater. DitkomtovereenmeteenCZVvan 1 gramp.p.e.

De kookverlieeenvangroentenenaardappelenzijnberekendopbaai8vaaondcrz~

en gegevens u i t de Nederlandse Voedingsmiddelentabel. ü e t d r o g e s t o f v e r l i e s b i j h e t koken van groenten i s zeer g e r i G ( < 1%) en daarom verwaarloosd; voor aard- appelenwordtditgeschatop2,9gramperpersoonperetnuial. Omgerekendgeeftdit een CZV van 3 ,Z gram.

Was; en kookverliezen voor aardappelen en groente komen samen derhalve op 4,2 gramp.p.e.

v l e e s e n j u s

Na c o r r e c t i e voor het verliespercentage ( z i e 3.4.1) i s c i r c a 136 gram v l e e s per persoon p e r d a g beschikbaar. Waarschijnlijk wordt l o o g r a m b i j de warme maaltijd genuttigd. De bijbehorende j u s wordt voor tweederde geconsumeerd; h e t r e s t a n t wordt g e d e e l t e l i j k v.oor andere gerechten gebruikt. Geschat wordt d a t maximaal een kwart van d i t r e s t a n t (8 gram) wordt doorgespoeld; omgerekend ( v i a de energie-inhoud van de j u s ) g e e f t d i t een CZV van 4,3 gramp.p.e. Bovenstaande schattingen komen i n orde van g r o o t t e overeen met gegevens u i t laboratorium- metingenaanafwaswater.

Het t o t a l e CZV van de v e t t e n u i t de voeding, d i e met h e t afwaswater worden g e l o o s d , i s h i e r g e s c h a t o p g e m i d d e l d 6 g r a m p . p . e .

broodmaaltijd

Van de broodmaaltijden gaan r e s t e n melk, broodkruimels e n v e t (bijvoorbeeldvan gebakken e i e r e n ) v i a h e t afwaswater verloren. U i t onderzoek inGroot-Brittannië b l i j k t d a t h e t t o t a l e v e r l i e s aan melk, graanproducten en v e t t e n een calorische waarde h e e f t d i e , omgerekend i n CZV, 9 gramp.p.e. bedraagt. D a a r v a n i s 6 g r a m a l toegerekend aan de v e t t e n ( z i e : v o r i g e r u b r i e k ) ; de resterende 3gramwordenals de CZV-bijdragevandebroodmaaltijdaanhetafvalwaterbeschouwd~

Volgens h e t Centraal Bureau voor de S t a t i s t i e k b e z i t 11% van de Nederlandse huishoudens een vaatwasmachine ( s i t u a t i e 1982). De afwasfrequentie per bezittend huishouden bedraagt 0,64 per etmaal o f , omgerekend naar de hele bevolking, 0,025 maal p.p.e. Op b a s i s van de aanbevolen dosering vaatwaspoeder (30gramperkeer)betekentdit 0,75grampoederp.p.e.

Als handafwasfrequentie i s 0,62 p.p.e. gevonden; perweekwordt, gemiddeld. 39 gram afwasmiddel gebruikt. D i t g e e f t een verbruik aan handafwasmiddel van 3,45 gramp.p.e.HetCZVvanbeidevaatwasmiddelensamenisberekendop4.5gramp.p.e.

Het CZV voor de voedselverzorgingthuiskomtdaarmee op 17,7 gramp.p.e.; gecor- rigeerd voor h e t gemiddelde a a n t a l malen d a t men buitenshuis e e t i s d i t 28 gram t o t a a l .

K j e l d a h l s t i k s t o f

G e s c h a t w o r d t d a t b i j de vaatwas 0,3 gramKjeldahlstikstofwordtgeloosd~

wasmiddelen

Volgens gegevens van het Centraal Bureau voor de S t a t i s t i e k beschikt 92% van de huishoudensin Nederland over een wasmachine. U i t onderzoeknaar h e t gebruik van wasmiddelen i n Nederland b l i j k t d a t per keer wassen i n een wasmachine gemiddeld

110gramwasmiddelwordtgebruikt.

De wasmiddelen kunnen worden onderverdeeld i n twee categorieön: kook- en bont- wasmiddelen en fijn-en wolwasmiddelen. De e e r s t e categorieheefteenczv-waarde van0,49grampergramwasmiddel,detweedevan0,55grampergramwasmiddel~

Waarschijnlijk wordt i n 89% van h e t t o t a a l a a n t a l machinewasbeurten kook- of bontwasmiddelgebruikt e n i n 11Xfijn-of wolwasmiddel. B i j eengemiddelde frequ- e n t i e van 1 ,2

-

1 , 3 keer per persoon per r e k komt d i t neer op een lozing van 137 gra~wasm~ddelmeteenCZV-waardevan68,2gramperpersoonperweek~

Niet a l het wasgoed w o r d t i n de machine gewassen; gemiddeldwast meninNederland 0,37 k i l o per persoon per week met de hand. Om één k i l o wasgoed te reinigen i s c i r c a v i j f literwaternodigen25gramwasmiddel. D i t l a a t s t e i s een theoretisch

wasmiddelwordttoegepast. D i t b r e n g t d e hoeveelheid handwasmiddelop14grcuper persoonperweekbij een CZVvan7,6gram.

I n t o t a a l bedraagtde hoeveelheid geloosd machine-enhandwasmiddelderhalve 151 gramperpersoonperweekmeteenCZVvan75,8 o f 1 1

wasverzachter

persoon per week. Wasverzachters bevatten 1,s

-

^5% tensiden (meestal kation- a c t i e v e , quaternaire ammoniumverbindingen) met een theoretische CZV van 2.95 grampergramtenside. Hieruit volg teengemiddelde CZVvan0,6gramp.p.

wasserij enwasserette

p.p.e.

Kjeldahlstikstof

s t i k s t o f p.p.e.

Op grond van de vorengegeven berekeningen bedraagt de bijdrage van de tex- tielverzorging aan de t o t a a l geloosde hoeveelheid CZV c i r c a 23 gram p.p.e. plus 0.7gramstiketofmeteen zuurstofvraagvan3,2gramp.p.e.

3.4.3 woningverzorging

Onder deze rubriek v a l l e n groot onderhoud (verven, dakgoten vernieuwen, ene.

niet-dagelijks onderhoud (vloerbedekking shamponeren) en d a g e l i j k s onderho ( s t o f f e n , dweilen, zemen etc. ).

De vervuiling a l s g e v o l g van g r o o t - e n n i e t d a g e l i j k s onderhoud is hierverwmr- loosd omdat deze a c t i v i t e i t e n s l e c h t s i n c i d e n t e e l plaatsvinden. Op banis van v e r b r u i k s c i j f e r s en CZV-waarden van de verschillende soorten a l l e s r e i n i g e r s

3.4.4 subtotaat

Het t o t a l e CZV van de a f v a l s t o f f e n van huishoudelijke a c t i Kjeldahlstikstofm~teenzuurstofvraagvan3,2gramp.p.e.

3.5 Totaalzuurstofverbruik

In de voorgaande paragrafen van d i t hoofdstuk i s de t o t a l e hoeveelheid CZV en K j e l d a h l s t i k s t o f . d i e p e r p e r s o o n p e r e t m a a l i n d e p r i v é - 8 f e e r i s o r d t g e l o 0 ~ d , ~ a berekening benaderd.

Gevonden werd 99,4 gram CZV en 10.7 gram Kjeldahlstikatof, samen overeenkoie metpent~talezuurstofvraagvan149~ram.

Het d e e l vandeze 149gramdatvanuitdewoon valstoffenuitdecategorieën"persoonlijke

a c t i v i t e i t e n q ' v r i j exactworden geraamd u i t onderzoek, l a b o r a t o r i u i a e t i n g e n e n gegevens van het Centraal Bureau voor de S t a t i s t i e k enlof de branche- verenigingen.

Daarnaast i s u i t e e n landelijktijdsbestedingsonderzoekvan1980 doorde Lñbere- kend d a t de gemiddelde bewoner van ons land 22% van z i j n t i j d buitenshuis door- brengt. Op grond van deze gegevens en onderzoek naar t o i l e t g e b r u i k i s aangenomen d a t de lozing van faeces, urine en t o i l e t p a p i e r voor 80% vanuit de woonruimte plaatsvindt.

Het r e s u l t a a t , t e g e l i j k de samenvatting van h e t r e s u l t a a t vanditdeelonderzoek, isgegeveninonderstaande tabel.

Zategorie en

I

^CZV

s o o r t

af v a l s tof f en

l-

t o t a a l Fysiol. a f v a l s t o f f e n

I

-

^{f aeces 38}

- u r i n e 2

-menstruatie 091

---

subtotaal 40.1 Pers. verzorging

I

- t o i l e t p a p i e r 9 95 -douchenenbaden Os7

-

zeep,shampoo, e.d. 3 , l

--

subtotaal 13.3

h i s h . a c t i v i t e i t e n

I

roning

E

zuurstof verbruik*

- -

t o t a a l woning

Tabel l.Berekening van h e t inwonerequivalent u i t fysiologische en huiahoud- kundigegegevens ( a l l e s g e m i d d e 1 d i n g r a ~ n p . p . e ) .

*CZV+ 4,57 NKj

U i t t a b e l 1 b l i j k t d a t de bijdrage .van het CZV aan h e t inwonerequiv, ^{' t} 89 gram bedraagt. D i t g e t a l stemt qua t o t a a l uitstekend overeen met de s :ti= van Biewnd u i t 1968.

Biewnd berekendeeenbiologischezuurstofvraag(BZV)van42grcuperpersoonper etmaal; a l s men d i t g e t a l vermenigvuldigt m e t de CZV/BZV-verhouding (2 , l 3 ) van vershuishoudelijkafvalwater(tabel5,p.16) resulteerteenCZVvan90graa.

Oponderdelenwordenechtergroteverschillengevonden.

4 METINGVANHETTOTALE ZUURSTOPVERBRUIK 4.1 Inleiding

PotentiEle meetobjecten werden geïdentificeerd v i a h e t gegevens~escand van h e t project "emissieregistratie" van TNO en h e t ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke 0rdeningenHi1ieubeheer.Ditbestand.opgebouwdtussen1975en1982, bevatrioleringsschema's en-gegevens v a n b i j n a a l l e Nederlandsegemeenten.

Tabel 2 , ontleend aan "Inventarisatie vangegevensover inNederlandvoorkomende r i o o l s t e l s e l s " (Nationale Werkgroep Riolering en Waterkwaliteit, 1984), l a a t zien d a t ongeveer t i e n procent vande bevolking i s aangesloten opeengescheiden r i o o l s t e l s e l . De meeste van deze s t e l s e l s z i j n na 1950 aangelegd. Dat g e l d t overigens ook, i n i e t s mindere mate, voor de gemengde s t e l s e l s .

I I

i a a r v a n a a n l e g

=(aangesloten inwoners I : 11.000.0'00)

Tabel2.RioolstelselsinNederland:type,jaarvanaanlegenaantalaange- sloteninwoners.

Op grondvandedoelstellingvanhetonderzoek(2.l)kwamengemengde s t e l s e l s a l s meetobject n i e t inaanmerking.

4.2 Meetobjecten

B i j de e e r s t e s e l e c t i e werdende volgende criteriaaangehouden:

-geelotenrioleringseenheid (geenlozingenvananderegebieden,geenfouteasn- s l u i t i n g e n , afvoer v i a één l e i d i n g ) ;

meting z o d i c h t m o g e l i j k b i j dewoongemeenschap ( t e r m i n i m a l i s e r i n g v a n d e k a n i opafbraakvanzuurstofvraag enbezinking i n d e transportleiding);

- g e e n l o z i n g e n v a n i n d u s t r i e o f b e d r i j v e n ;

- a l l e e n bemalen objecten ( omde t i j d tussen lozings-enmonsternamepunt zovee:

mogelijk t e bekorten en problemen b i j de monsternam t e vermíjden);

-

maximaal c i r c a 1000 wooneenheden per object (om de enqu'ête naar de uithuizig- heidbinnendemeetperiodetekunnenafwikkelen).

Zevenenegentig wijken, buurtschappen enz., voldeden (op papier) aan deze rand- voorwaarden; nagedetailleerdebestuderingvande rioleringsschema's resteerden hiervan 27 objecten. Om eventuele regionale v e r s c h i l l e n t e kunnen observeren werd gekozen voor meting i n Steenwijk. Enschede, Maarisen, Vught en Amsterdam.

Deze plaatsen werden geselecteerd op l o g i s t i e k e c r i t e r i a (monsters ophalen v66r 12.00 uur, route op één dag t e rijden. enz. ).

InAmsterdamzijn,bij wijze vandup10,tweewijkeninhetzelfde stadsdeelbeion- ster$; in.Enschedetweequawelstandverschillende objecten,eenvillaparkenee~

wijkmetflatsené€ngezinswningen.

Een k o r t e k a r a k t e r i s e r i n g van deze objecten volgt hieronder; de inwonertallei zijndegeregistreerdewoningbezetting.

Wijk :Meijehof -1002wooneenheden,3450inwoners.

Wijk :Nieuwlandhof-1504wooneenheden,4350inwoners.

Typering ^: Beide wijken z i j n onderdeel van de nieuwbouwwijk Gaas#Wdam, Rolen- drechtenReigersbos. E r z i j n relatiefveelgezinnen*btjongekin- deren.

S t e l s e l : Het r i o o l s t e l s e l w r d aangelegd i n de periode 1978

{IW.

Meetpunt : De gemiddelde afstand tussen de individuele woonee&an en h e t meetpunt bedroeg 200 meter (Nieuwlandhof) en 250 a t e r (Mei jehof) ,de maximale afstand400 resp. 500meter.

Enschede

wijk

,

: Stokhorst/Park Stokhorst-941wooneenheden,3200inronners.

Typering : Stokhorst is een semi-bungalowparkmet vrijstaandewoningenen twee-onder-éénkapwoningen. Park S t o k h o r s t t e l t m e e r r i j t j e s h u i z e n

(2 B6woningenonderéénkap); ookisereenbejaardenflat.

S t e l s e l :Hetrioolstelaelwerdaangelegdtussen1970en1977.

Meetpunt : Degemiddelde efstandvandeafzonderlijkew0oneenhedentothet h e t meetpuntbedroeg300meter,demaximaleafatand1700~ter.

Wijk : Stroinkslanden-891 wooneenheden,3200inw0ners.

Typering : Zoweleengezinswoningenalséén-entweepersoonsflats,overisegend huurwodngenmeteenseergedleerdebevolking.

S t e l s e l :Hetrioolstelselwerdaangelegdtussen1976en1980.

Meetpunt :Gemiddeldeafstandvandewooneenhedentothetmeetp~nt300meter, demaximaleafstand 7600meter.

Maarssen

Wijk :Kamelenspoor-490wooneenheden,1696inwoners.

Typering :Nieuwbouwgebied met veel forensenen gezinnenmet jongekinderen;

zeergemêleerde bevolking.

S t e l s e l : Aangelegdin 1977.

Meetpunt :De afzonderlijkewooneenhedenliggengemiddeld 150metervanhet meetpunt en maximaal 300 meter.

Steenwijk

Wijk : Oostermeenthe -1230wooneenheden,4200inrconers.

Typering : Een nieuwbouwwijk met een zeer g e d l e e r d e bevolking (ve&l "import", weinigautochtonen),gezinnenmetjongekinderen,gcen&énper-

soonswoningen, twee bejaardentehuizen. O a k g e d l e e ~ d q u r b e r o e p e n :

ambtenaren,leraren,militairen,e.d.

S t e l s e l :Aangelegd tussen1972en 1980.

Meetpunt :~edddeldeafstandvandewooneenhedentothetmeetpunt250meter.

maximaleafstand 750meter.

Vught

Wijk : DeBaarzen-1200wooneenheden.4100inwoners.

Typering : Jonge, ruim opgezette wijkmet veel (75%) e i g e a w b n i n g b u i t , v e e l "ii- p o r t " e n v e e 1 f0rensen;overdag "leeg".

S t e l s e l :Aangelegd i n d e periode 1966 -1974.

Meetpunt :Degemiddeldeafs~ndvandeindividuelewoo8eenhedentothet r e t - puntbedroeg500meter,demaximaleafstand 1200meter.

monsterkamer

Fig. l Het inwonerequivalent: schema m o n s t e r n a m e a p p a r a t u u r ( z i e t e k s t ) De meet- en bemonsteringseenheid i s i n de p e r s l e i d i n g van h e t wijkgemaal ingebouwd; d e verpompte hoeveelheid a f v a l w a t e r wordt met e e n magnetische doorstroommeter bepaald. Het verpompte d e b i e t wordt g e r e g i s t r e e r d m e t een totaalteller;hetmonstername-apparaatwordtgestuurdmeteenvoorkeuzeteller.

De d e e l s t r o o m v o o r de monstername wordt u66r de dooratroommeter a f g e t a k t e n v i a e e n v e r s n i j d e r t e r u g g e v o e r d n a a r d e pompkelder.

Wanneer de pomp i n b e d r i j f komt, wordt de v e r s n i j d e r Tngeschakeld en a f s l u i t e r 1 geopend; wanneer de v o o r k e u z e t e l l e r een startcommandogeeft,gaatook a f s l u i t e r 2 open. N a v e r s t r i j k e n v a n d e s p o e l t i j d ( c i r c a 10 seconden) g a a t a f s l u i t e r 2 w e e r d i c h t e n l o o p t h e t o v e r t o l l i g e monsterwater v i a d e r e t o u r l e i d i n g n a a r d e pompkelder.

Na 10 seconden wordt a f s l u i t e r 3 geopend en l o o p t h e t monster (180 ml) n a a r h e t monstervat;daarnagaatdezeafsluiterweerdicht.

Het verzamelmonster wordt b i j +4' C i n e e n gekoeld v a t bewaard, ook t i j d e n s h e t v e r v o e r e n gedurende h e t bewaren op h e t laboratorium. D i t om v e r a n d e r i n g van de eigenachappenvanhetafvalwaterzoveelmogelijktevoorkomen~

4.3.2 parameters en aa'lysefiequentie

De m b n s t i r s werden op e t m a a l b e s i s genomen e n binnen 24 u u r na monstername ge-

vandevoorgaandetweewekén.

.-

.

..

~p - - ^~

Alle analyses z i j n u i r e v o e r d conform de vigerende

N

^{- y}

4

^-.-

$

^- .

, , t w

^{E -}

1

658 ). ^{. .}

-~,.

^{,: -7} .f& L

.-A&

- ^.F-

G e l i j k t i j d i g met h e t zware metalenonderzoek is ook de boeveelheid zware. metalen i n h e t leidingwater bepaald om de netto-bijdrage van de priv6-huishouding t e

-

kunnenbenaderen. Daarnaastwerdcontinudehoewelhe'dneerslaggetegistreerd.

Van e l k monster z i j n bepaald: B Z V ~ ~ O ( a t ) , CZV, N K j . Ptot, Cl-, bezinksel, droge ^- s t o f en de zware metalen Cd, C r , Cu, N i , Pb, Zn, Hg en As. Het leidingwaterver- b r u i k i s viaenqutteringbenaderd.

4 . 4 Bepalingvanhetaantalinwoners/lozers

Op e l k meetobject werd de gemiddelde uithuizigheid bepaald voor de periode van - .

h e t begin t o t h e t einde van de e e r s t e s e r i e metingen (20 m e i t o t l j u l i ) . Daartoe werden per object honderd willekeurig gekozen huishoudingen.geïnterviewd. Naar ' ;:.

de uithuizigheid tussen 1 j u l i en h e t einde van de metingen (15 j u l i ) wordt

i$z

achteraf onderzoekingesteld.

8 .

D e u i t h u i z i g h e i d i s i n t w e e categorieënverdeeld, naargelang vande t i j d d a t m e n -! ~8 . . aaneengeslotenvanhuisis:heledagenwegnaarbootofcampingisnietvergelijk- ^{8 :} baar m e t werkof schoolbezoek; dagtochtennietmetuithuizigheidwegens sportbe- ^- o e f e n i n g n a s c h o o l o f a r b e i d . ^._ _{8 7,-}

_

^.I, > # , '

.

^{8 -}

H e t r e s u l t a a t van de enautte. i n termen van "korte"-. "lange"- en t o t a l e uithui- - zigheid, isgegevenindeonderstaande tabel.

Uithuizigheid (type)

"Korte" uithuizigheid

-

^werk

-

schoolbezoek

-

bios/cafébezoek

-

sportbeoefening s u b t o t a a l

"Lange" uithuizigheid -dagtochten

-

naar boot/camping -met feestdagenweg

-

vakantie e l d e r s s u b t o t a a l TOTAAL

Amsterdam

I

^Enschede

l

^Mrssen

1

^Swijk

Nlndhf lijnhf Stkhrst

=l=

Tabel 3. Het inwonerequivalent: gemiddelde uithuizigheid op de verschillende ^T meetobjecten(20/5t/m30/6/1984, inXvanhettot8alaantalured.

.d

^j

..

^{i Y}

Uithuizigheid op t i j d b a s i s correspondeert e c h t e r n i e t met uithuizigheid op 10-t -,

,

aingsbasis; de mens l o o s t z i j n a f v a l s t o f f e n n i e t t i j d p r o p o r t i o n e d . M t ver-1

s c h i jn s e l wordt g e i l l u s t r e e r d door de uitkomsten van een enqu8te nur f r e q w n t i e i 1

'3s

en aard van t o i l e t g e b r u i k onder de werknemers van het TAUW (Tabel 4 ) . 3!

.ki.:#

(

toiletgebruik

"Groot"

-gemiddelde

-

standaarddeviatie ''Klein"

-

gemiddelde

-standaarddeviatie

P -

t o t a a l

I

^woning

I

^werk

a a n t a l X aanta

+

a a n t a l X

Tabel&. Hetinwonerequiva1ent:aard en f r e q u e n t i e v a n t o i l e t g e - bruikp.p.e. (werknemersvaneeningenieursbureau).

B i j een aandeel van faecee plus urine van 57% (berekend u i t t a b e l l ) i n het t o t a l e zuurstofverbruik per persoon per etmaal bedraagtde uithuizigheid op lozingsba- sis 28% (57 x 0 , 4 8 ) per werknemerperwerkdag. B i j eenacht-urigewerkdagentwee- m a a l d r i e k w a r t i e r r e i s t i j d i s z i j n u i t h u i z i g h e i d o p t i j d b a s i s e c h t e r 4 0 X .

D i t voorbeeld zou erop kunnenduidendateen te laag a a n t a l l o e e r s p e r n e e t o b j e e t r e s u l t e e r t wanneer h e t a a n t a l geregistreerde inwoners op t i j d b a s i s voor uithui- zigheid wordt gecorrigeerd (om h e t t o t a l e zuurstofverbruik per persoon per etmaal t e berekenen).

4.5 Meetresultaten

Hiervoor wordt verwezen naar b i j l a g e 1. Voor i e d e r meetobject z i j n daarin opge- nomen: de datum, de dag van de week, de regenval en h e t chloridegehalte; d i t l a a t s t e i s eenveelgebruikteindicatorvoorcontaminatienetneerslag.Voortsis de hoeveelheid afvalwater opgevoerd; BZV, C Z V en NKj spreken voor zich. Onder

" t o t a a l zuurstofverbruik" is de t e l l e r gegeven van de breuk waaruit h e t inwoner- equivalent i s teberekenen: CZV+4,57maaldeKjeldahlstikstof;alslaatsteisde CZV/BZV-verhoudingvermeld.

Daarnaast z i j n de gebruikte demografische gegevens opgevoerd: geregistreerde inwoners, a a n t a l wooneenheden en uithuizigheidepercentage op t i j d b a s i s , ge- s p l i t s t i n "korte1'- en

"*fl

t&&uizigheid, conform de enquste d i e i s samengevat i n t a b e l 3.

I

4.6 Totaalzuurstofverbruik J I ', '

:'u

^- -,, '

ra, -7.1

4.6.1 de periode 20/5

-

^{1/7/84 * - _ s ,I}

I n t a b e l 5 z i j n h e t B Z V ~ ~ O , het CZV, de N K j en h e t t o t a a l zuurstofverbruik per persoon per etmaal berekend u i t de metingen i n de periode van 20 mei t o t en met 30 juni;daamabegonineenaantalgebiedendejaarlijksezomervakantie.

Deberekeningenzijnuitgevoerdmettweeverschillendenoeeers:

a. hetgeregistreerdeaantalinwonersperobjectvolgenshetbevolkingsregi~ter vande betreffende gemeente, verminderd met' h e t a a n t a l personen d a t ,

gemiddeld, op t i j d b a s i s u i t h u i z i g is. De percentages, waarmee is gecorri- geerd. z i j n opgevoerd onder "TOTAAL" I n t a b e l 3.

Met de uitkomsten van de enquCte b i j h e t TAUW i s geen rekening gehouden vanwege debeperkteomvangvandeze steekproef.

b. het a a n t a l inwoners volgens hetbeyo

Het r e s u l t a a t van de berekening met noemer "a" i s het t o t a a l

( 8 )

per persoon per etmaal; noemer "b" l e v e r t h e t gedeelte vanuit de privé-huishouding (H). .

I

^BZV

Meetobject

-

^Meijehof

-

Nieuwlandhof

Enschede

I

Steenwijk

1

⁵⁰

Vught

4

czv

Tabel 5. H e t inwonerequivalent g e t o e t s t (meetperiode 20/5

-

1/7/1984).

C -totalehoeveelheidingrammenperpersoonperetmaal.

H-gedeelte vanuitde privé-huishouding.

4.6.2

dB

fisr-iode 1/7

-

^15/7/84

Voor deze periode z i j n a l l e e n de vrachten b& ithuizigheidspercentage wagbij h e t schrijven v a n d i t interimrapport nog nietbepaald.

4.7 De CZV/BZV-verhouding

r ' . ,

^,

B i j de invoering van de WVO *zoai

verhoudingvan2,5voorhuishoudelijkafvalwater.

De r e s u l t a t e n van d i t toetsingsonderzoek suggereren d a t deze wqarde t e hoog i gesteld. De oorzaak daarvan i s wellicht d a t z i j d e s t i j d s werd bepaald voor ge mengde s t e l s e l s . Het afvalwater was waarschijnlijk a l geruime t i j d o n d e r d g e bovendien werdende monsters n i e t gekoeld bewaard; d a a r b i j v e r s c h u i f t de vefhou ding ten gunste van het CZV.

L. ' ^L

' * '

i ' cc . - .

*Gebruik van de mediaan (middelste waa proeven van n i e t a l t e g r o t e omvang wordt uitschietersbeïnvloed,demediaannietof

16

3 EVALUATIE,VOORLOPIGECONCLUSIESEIVAANBEVELINGEN 5.1 Evaluatie

Het onderzoek van de LH-Wageningen (hoofdstuk 3 ) r e s u l t e e r t i n een t o t a a l zuurstofverbruik van 149 gram voor a l l e verontreinigende s t o f f e n d i e i n Nederland per persoon per etmaal i n de privé-sfeer m e t het afvalwater worden geloosd. Wetingendoor h e t TAUW, voor uithuizigheidgecorrigeerd,viseenenquête van h e t bureau Kappelhoff (hoofdstuk 4 ) stemmen hiermee zeer goed overeen; z i j komenuit op 158gramperpersoonperetmaal.

Voor h e t t o t a l e zuurstofverbruik van h e t gedeelte van de verontreinigende s t o f f e n , d a t gemiddeld per persoon per etmaal vanuit de privé-huishouding met h e t afvalwater wordt geloosd, bestaat een uitstekende overeenkomst t u s w n het r e s u l t a a t van beide benadetingen; Wageningen komt op 128 gram, h e t TAUW op 132 gram.

5.2 Voorlopigeconclusies

Het gemiddelde t o t a l e zuurstofverbruik van a l l e verontreiniging d i e per persoon per etmaal met h e t afvalwater i n de privé-sfeer wordt geloosd, bedraagt

-

afgerond

-

c i r c a 160 gram (105 gram CZV plus 4,57 x 11,6 = 53 gramvoor de Kjeldahlstikstof). In deze hoeveelheid i s (door de c o r r e c t & voor de uithuizigheid) ook h e t zuurstofverbruik begrepen van de s t o f f e n d i e ' b u i t e n de woonruimte i n de privg-sfeer worden geloosd (bijvoorbeeld op rchool. werk en sportaccommodatie).

Vanuit de woonruimte wordt

-

^afgerond

-

ongeveer 130 gram zuurstofbindende s t o f f e n per persoon per etmaal geloosd (87 gram CZV

+

4 3 7 x 9,6 = 43 gram voor de Kjeldahlstikstof ).

Beide g e t a l l e n liggen onder de huidigewaarde (180gram) v o o r h e t i n m e r e q u i v a - l e n t ; h e t gemiddelde t o t a l e zuurstofverbruik van a l l e verontreiniging ruim 10%

enhetverbruikvanhetgedeeltedatvanuitdevoonniimtewordtgeloosdbijna30%.

D i t v e r s c h i l komt vrijwel geheel op rekening van de wijze waarop het aandeel van h e t CZV i n h e t inwonerequivalent b i j de invoering van de Wet verontreiniging oppervlaktewateren i s berekend.

Daarbij i s uitgegaan van een i n Duitsland bepaalde BSV-waarde ( h e t Inhoffgetal) voor h e t dimênsioneren van rioolwaterzuiveringsinrichtingen. Lozingen van be- d r i j v e n en b e d r i j f j e s i n de verzorgende s f e e r (bakkerijen, s l a g e r i j e n , café's, e.d.) zijninditgetalinbegrepen,evenalsdeverontreinigingvandakenenstra- ten d i e m e t e n v i a d e n e e r s l a g h e t r i o o l s t e l s e l b e r e i k t .

Bovendien werd d i t g e t a l (54 gram per persoon per etmaal) met een, volgens d i t toetsingsonderzoek t e hoog gekozen vermenigvuldigingsfactor asar CZV omgere- kend. Deze f a c t o r , i n de WVO op 2,5 g e s t e l d , l i g t volgens d i t onderzoek ongeveer b i j 2 , l .

5.3 Aanbevelingen

Verondersteld is d a t geen veranderingen i n h e t afvalwaterzijnopgetredentUSsen de individuele wooneenheden en het meetpunt. De afstand daartussen bedroeg ge- middeld 300 meter. Voor de BZV z i j n veranderingen n i e t ondenkbaar; voor h e t CZV l i j k e n z i j n i e t waarschijnlijk. Nader onderzoek i n 1984 z a l h i e r duidelijkheid moetenverschaffen.

De & l a t i e tussen uithuizigheid en lozingsgedragmoet naderwordenwdersocht.

Daartoe moet a l s e e r s t e de uithuizigheid op de verschillende meetobjecten i n de maand j u l i wordenbepaald (voordeze periode zijnalleennogmaardevrachtenbe- kend). Ook een nadere s t a t i s t i s c h e analyse van h e t cijfetmat ^' ia1 (op verbanden tussen de diverse parameters onderling en dageffecten) k g - - d i t verband van belangzijn.

üver eventuele seizoenseffecten z i j n i n het Zowel hierom, a l s vanwege de korte duur van aanbevolendemetingeninhetnajaarvan 1 9 8 4 t

CbP (Lp)

344 290 426 337 294 U 7 302 277 252 199 314 340 37 1 352 n 5 331 223 n 0 353 320 322 292 339

m

329 Z10 349 315 W

ni

353 z99 z99 z96 m 7 253

E

E