Proefnemingen met hyperfosfaat en rhenaniafosfaat

I N S T I T U U T V O O R B O D E M V R U C H T B A A R H E I D

RAPPORT 10-1972

PROEFNEMINGEN MET HYPERFOSFAAT EN RHENANIAFOSFAAT

door

J.PRUMMEL

1972

Instituut voor Bodemvruchtbaarheid, Oosterweg 92, Haren (Gr.) Inst. Bodemvruchtbaarheid, Rapp. 10-1972

INHOUD Inleiding 3 Nieuwe p r o e v e n 6 R e s u l t a t e n v e l d p r o e v e n 7 R e s u l t a t e n potproef 10 C o n c l u s i e s 17 Samenvatting 18 L i t e r a t u u r 19

Dit r a p p o r t v e r s c h e e n ook in "De Buffer" 18(1972) 21-34

INLEIDING

Sinds kort worden Hyperfosfaat en Rhenaniafosfaat als nieuwe meststoffen uit Duitsland in ons land geimporteerd. De chemische vorm van het fosfaatbestanddeel wijkt af van die van de gebruikelijke meststoffen superfosfaat en thomasslakkenmeel.

Hyperfosfaat bestaat uit fijn gemalen, zacht natuurlijk fosfaat van fijn kristallijne structuur (fluorapatiet, Ca,.(PO.),F), afkomstig uit Tunesië (Gafsafosfaat). Rhenaniafosfaat is een door gloeien onder toediening van soda en kiezelzuur (zand) uit natuurlijk fosfaat v e r k r e -gen produkt, dat bestaat uit mengkristallen van in hoofdzaak CaNaPO . en Ca_SiC4 (gloeifosfaat).

Beide fosfaten zijn in gekorrelde vorm zowel als enkelvoudige fosfaatmeststoffen als gemengd met kalizout (chloorhoudende PK-meststoffen) in de handel. De k o r r e l s vallen na bevochtiging snel

uit-een. Merknamen zijn Hyperphos en Hyperphoskali, Rhenaniafosfaat en Rhe-Ka-Phos. De mengsels hebben verschillende P/K-verhoudin-gen.

Door de afwijkende chemische samenstelling kan de landbouwkun-dige waarde van het fosfaatbestanddeel verschillen van die van de ge-bruikelijke handelsmeststoffen.

Uit vroegere proeven met poedervormig Hyperfosfaat Reno (fijn-gemalen, zacht natuurlijk fosfaat, eveneens afkomstig uit Tunesië) bleek, dat deze meststof in het eerste jaar minder gcede resultaten

gaf dan superfosfaat en thomasslakkenmeel (Van der Paauw en Prummel, 1949). Bij voortgezet gebruik werd de achterstand geringer en op

nieuwe dalgrond was de werking bij lage pH zelfs praktisch gelijk aan superfosfaat en thomasslakkenmeel. De werking van natuurlijke fos-faten wordt bepaald door de mate, waarin het gehalte aan in water op-losbaar fosfaat in de grond door bemesting wordt verhoogd, afhanke-lijk van de pH van de grond (Van der Paauw, 1965, 1966). Naarmate de |5H hoger is, is de toename in water oplosbaar fosfaat, en daarmee de werking, geringer. Natuurlijke fosfaten komen volgens deze

proe-ven in aanmerking bij voortgezet gebruik op zand- en dalgrond, waar-van de pH niet hoger is dan 4, 2 à 4, 5 (pH-KCl). Voor de optimale

groei van de gewassen is deze pH te laag. Er is geen reden om na-tuurlijke fosfaten te gebruiken op vastleggende gronden, omdat de werking van deze meststoffen daar nog meer wordt verlaagd dan van

superfosfaat.

Ook uit andere literatuurgegevens blijkt de werking van natuur-lijke fosfaten af te hangen van de pH (o.a. Werner, 1969). Er is een vrij goed effect op zure gronden, op neutrale en alkalische gronden neemt deze sterk af. Volgens Munk en Bärmann (1970) is de werking van natuurlijke fosfaten niet alleen afhankelijk van de pH, m a a r ook van klimatologische faktoren en van de vochtigheidstoestand van de grond (door hen omschreven met biologische activiteit). Bij optimale vochtvoorziening en niet te hoge pH kan een vrij redelijke werking worden verwacht.

Uit de literatuur ia niet zonder meer af te leiden, tot welke pH natuurlijke fosfaten een redelijke werking vertonen. De gegevens hier-over lopen uiteen. E r zijn enkele gegevens, waaruit blijkt dat deze meststoffen ook bij vrij hoge pH (tot pH-KCl ca. 6) nog een goede wer-king fcunnen bezitten. In dit verband zijn de uitkomsten van Vetter en Früchtenicht (1970) op voor Nederlandse omstandigheden verbare zand- en lemige gronden van belang. Hyperfosfaat bleek gelijk-waardig te zijn aan thomasolakkenmeel tot pH-KCl ca. 5.7 (een ver-gelijking met superfosfaat ontbrak). Bedacht moet worden, dat deze hoge pH verkregen is kort na bekalking. Het is bekend dat kalk een ongunstige invloed heeft op de beschikbaarheid van natuurlijke fosfa-ten. Er zijn uit de literatuur evenwel enkele aanwijzingen, dat een zure grond na bekalking zijn eigenschappen om natuurlijke fosfaten in een voor de planten beschikbare vorm om te zetten nog enige tijd kan behouden.

De pH-waarden tot waar tos natuurlijke fosfaten volgens deze gegevens voor gebruik in aanmerking komen, liggen nogal wat hoger dan tot dusver in ons land wordt aangenomen.

Rhenania-gloeifos-faten alleen gegevens van elders beschikbaar. Rhenaniafosfaat blijkt onafhankelijk van de pH over het algemeen een goede werking te heb-ben. Op zure grond komt het effect overeen met thomasslakkenmeel, op neutrale en alkalische gronden met superfosfaat (Scharrer, 1950; Scheffer, 1954; Werner, 1967; Schmitt, 1969).

NIEUWE PROEVEN

Om m e e r gegevens te krijgen over de toepassingsmogelijkheden van deze meststoffen voor ons land werden in 1971 enkele veldproeven en een potproef uitgevoerd. Aanleiding om nieuw onderzoek te doen was tevens, dat de meststoffen in tegenstelling tot vroeger, nu gekor-reld zijn. Bovendien zou de grondstof voor de bereiding van Hyper-fosfaat in oplosbaarheid van het Hyper-fosfaatbestanddeel in een 2procentige oplossing van mierenzuur en in fijnheid gunstig afwijken van v r o e -ger. Met de door ons gebruikte partijen bleek dit echter niet het geval te zijn, zodat het oude en het nieuwe produkt in dit opzicht v e r g e -lijkbaar waren.

De proeven werden uitgevoerd op zandgrond. Hyperphoskali ZO/20 werd in acht veldproeven vergelijken met ASF 20/20 en h o m a s -kali l l / l l . In een negende proef, aangelegd door de Verenigde Kunst-me itfabrieken Mekog-Albatros N. V., werd Hyperphoskali vergeleken m«t superfosfaat, thomasslakkenmeel en thomaskali l l / l l . Het proef-gewas was in alle gevallen aardappelen. De meststoffen werden in de herfst vb&r het ploegen toegediend en ingewerkt met cultivator, eg of frees. In de proef van Mekog-Albatros werd superfosfaat bij herfst-toediening v66r en na het ploegen gegeven en bij voorjaarsbemesting v66r en na het poten. Alle meststoffen waren gekorreld, behalve thoma s s lakkenm eel.

In de potproef werden bij zes verschillende zand- en leemhouden-de gronleemhouden-den (drie uit Neleemhouden-derland en drie uit Duitsland) menocalciumfos-faat (Ca(H2P04)2« hoofdbestanddeel van superfosfaat), thomasslakken-meel, Hyperfosfaat en Rhenaniafosfaat vergeleken, alle in poedervorm

in de herfst toegediend en gemengd met de gehele grond (proefgewas aardappelen, gevolgd door Engels r a a i g r a s , beide in jonge toestand geoogst). Het tweede gewas werd niet opnieuw met fosfaat bemest. De gronden uit Duitsland waren afkomstig van door de Landwirtschafts-kammer te Oldenburg uitgevoerde fosfaatproeven te Laer (Melle), Oythe ;v«chta) en Ostenwalde (Vetter en Früchtenicht, 1970).,

R E S U L T A T E N V E L D P R O E V E N T w e e v a n de a c h t p r o e v e n m e t H y p e r p h o s k a l i , A S F en t h o m a s k a l i h a d d e n e e n P w g e t a l v a n 7 e n 8, i n de o v e r i g e v a r i e e r d e h e t P w -g e t a l v a n 15 t o t 3 0 , De p H - K C l l i e p u i t e e n v a n 4 , 3 t o t 5, 3 . In -g e e n v a n d e z e p r o e v e n t r a d b i j d e o p b r e n g s t v a n a a r d a p p e l e n e e n b e t r o u w b a r e f o s f a a t w e r k i n g o p , z o d a t e e n v e r g e l i j k i n g t u s s e n de m e s t s t o f -v o r m e n n i e t m o g e l i j k w a s , G e m i d d e l d w e r d e n d e in t a b e l I -v e r m e l d e u i t k o m s t e n v e r k r e g e n . T A B E L I , E f f e c t v a n de f o s f a a t b e m e s t i n g o p de k n o l o p b r e n g s t e n h e t o n d e r w a t e r g e w i c h t v a n a a r d a p p e l e n ( v e l d p r o e v e n ) 0 kg P2o5/ h ; 60 A S F 20/20 P r e v a l e n t (4 p r o e v e n ) K n o l l e n k g / a OWG g 4 7 6 4 7 9 4 8 1 4 7 5 B i n t j e (4 p r o e v e n ) K n o l l e n k g / a OWG g 4 3 3 370 427 369 T h 11/11 4 8 7 4 7 8 4 4 3 3 7 3 20/20 3. 120 A S F T h 20/20 11/11 4 7 6 4 7 4 4 9 0 4 9 0 4 7 5 477 4 5 9 376 4 4 7 4 1 8 373 371 H y 20/20 4 8 6 4 7 8 4 3 2 368 180 A S F 20/20 4 7 7 4 7 6 4 6 7 375 T h l l / l l 4 8 3 4 8 2 4 4 4 371 20/20 4 8 4 4 7 9 4 2 3 3 6 8 Th = T h o m a s k a l i Hy = H y p e r p h o s k a l i Bij de k n o l o p b r e n g s t à 300 g v e r s c h i l l e n de u i t k o m s t e n n i e t van die bij de knolopbrengst« De r e s u l t a t e n zijn d a a r o m n i e t v e r m e l d .

De u i t k o m s t e n van de M e k o g A l b a t r o s p r o e f (pHKCl 4, 9» P w -g e t a l 17) m e t a a r d a p p e l e n w o r d e n v e r m e l d in fi-g. 1. Mît t o e n e m e n d e fosfaatgift n e e m t de o p b r e n g s t toe ( o p b r e n g s t s t i j g i n g 9%). De invloed van de b e m e s t i n g op het o n d e r w a t e r g e w i c h t i s bij t h o m a s s l a k k e n m e e l en t h o m a s k a l i zwak positief. De k n o l o p b r e n g s t wordt het m e e s t v e r

-8 550 500 -knollen,kg/are sup. • _ _ Th kali * Hyp kali - L _ L _L JL J 60 120 180 240 kg P2Os/ha 500 475 --owg. g • i • "m* ~ ~ i o Ay* • 1 Th Th.kali -X"A ^ o • • i 1 sup ' H y p k a l i 60 120 180 240 kg P2Os/ha • superfosfaat o Thomasmeel A Thomaskali • Hyperphoskali 700 -knollen a 300g, k g / a r e 6 5 0 -600 60 _L Hyp. kali J 120 180 240 kg P j O s / h a

Fig.1.' Invloed van de fosfaatbemesting op de

knolopbrengst en het onderwatergewicht van aard-appelen (proef Mekog/Albatros)

hoogd door b e m e s t i n g m e t superfosfaat, zonder v e r s c h i l t u s s e n h e r f s t -en v o o r j a a r s t o e d i e n i n g (gewas niet v e r m e l d ) -en t h o m a s s l a k k e n m e e l , gevolgd door t h o m a s k a l i en H y p e r p h o s k a l i , die onderling weinig v e r -s c h i l l e n . Bij de k n o l o p b r e n g -s t à 300 g blijft H y p e r p h o -s k a l i a c h t e r in w e r k i n g .

10

RESULTATEN P O T P R O E F

De r e s u l t a t e n van de potproef worden v e r m e l d in t a b e l II voor de d r o g e s t o f o p b r e n g s t en in t a b e l III voor het fosfaatgehalte van de geoogste produkten (aardappelloof en E n g e l s r a a i g r a s , d r i e s n e d e n ) . De d r i e N e d e r l a n d s e gronden (IB 1551, 1649 en 1550) en de d r i e D u i t s e g r o n d e n (Melle(niet bekalkte grond), Ostenwalde en Yechta) zijn g e -r a n g s c h i k t in volgo-rde van o p k l i m m e n d e pH (pH-KCl 4, 2 tot 5 , 8 ) , T e v e n s is van de gronden het P w - g e t a l v e r m e l d ( P w - g e t a l 5 tot 25).

De m e s t s t o f f e n zijn afgewogen n a a r het gehalte aan t o t a a l fosfaat. T e r v e r g e l i j k i n g geven wij de o p l o s b a a r h e i d in o r g a n i s c h e z u r e n a a n in p r o c e n t e n van het in m i n e r a a l z u u r o p l o s b a r e g e h a l t e . Deze b e d r o e g v o o r t h o m a s s l a k k e n m e e l in 2% c i t r o e n z u u r 93%, v o o r Hyperfosfaat in 2% m i e r e n z u u r 78% en voor Rhenaniafosfaat in a l k a l i s c h a m m o n i u m -c i t r a a t 98%.

A a r d a p p e l l o o f

De o p b r e n g s t k r o m m e n voor C a ( H - P 04) - op de d r i e s t e r k op

fosfaat r e a g e r e n d e N e d e r l a n d s e gronden zijn m i n of m e e r S-vormig., De Duitse gronden m e t hoge P w - g e t a l r e a g e e r d e n m i n d e r s t e r k op f o s f a a t b e m e s t i n g dan de N e d e r l a n d s e g r o n d e n .

Op de grond van M e l l e (pH 4, 8) w a s e r p r a k t i s c h geen v e r s c h i l t u s s e n de m e s t s t o f v o r m e n . De g r o o t s t e o p b r e n g s t v e r m e e r d e r i n g w e r d in de o v e r i g e gevallen v e r k r e g e n m e t C a ( H2P O . )2, m e t een s o m s

klein v e r s c h i l gevolgd door Rhenaniafosfaat. Het effect van H y p e r f o s faat w a s in d e z e gevallen g e r i n g . Bij pH 4, 2 (IB 1551) w a s de a c h t e r -stand e c h t e r m i n d e r groot dan bij h o g e r e pH. Bij pH 5, 3 en h o g e r v e r h o o g d e d e z e m e s t s t o f de o p b r e n g s t n a u w e l i j k s . De w e r k i n g van t h o m a s s l a k k e n m e e l was over htst a l g e m e e n b e t e r dan van H y p e r f o s f a a t , m a a r nog duidelijk m i n d e r dan van C a ( H _ P 04)? en Rhenaniafosfaat.

De u i t k o m s t e n van h e t c h e m i s c h e g e w a s o n d e r z o e k wijzen e v e n -e -e n s op -e-en m i n d -e r go-ed-e o p n -e -e m b a a r h -e i d van H y p -e r f o s f a a t . D-e

11

TABEL I I . Invloed van de fosfaatbeiesting op de drogestofopbrengst van aardappelen en Engels raaigras (potproef)

PjO., g/pot 1e gewas 2e gewas 1e gewas 2e gewas 1e gewas 2e gewas aard., Eng.raai, aard., Eng.raai, aard., Eng. ra a i , g loof g(3 sneden) g loof g(3 sneden) g loof g(3 sneden)

Ca(H«P0. ) , 0 Th Hy Rb CaÏH/Oj, 0,225 0,450 0,900 1,800 0,225 0,450 0,900 1,800 0,225 0,450 0,900 1,800 0,225 0,450 0,900 1,800

>o

• 0,225 0,450 0,900 1,800 IB 1551 1,4 1,6 2,6 6,6 16,4 1,3 3,3 4,1 6,7 1,7 2,3 3,9 5,9 1,6 2,5 3,9 12,1 Melle 11,1 14,4 15,0 16,4 16,7 (pH 4,2) (Pw-getal 6) 14,4 23,6 32,7 36,3 37,0 24,5 29,8 39,2 49,7 22,6 33,6 38,0 43,9 22,3 32,8 38,6 43,9 (pH 4,8) (Pw-getal 17) 47,6 46,8 46,7 47,3 47,0 IB 1649 1,6 2,1 2,2 5,1 8,7 2,2 2,6 3,4 4,2 1,8 2,1 2,0 2,3 2,2 2,8 3,9 5,9 Ostenwalde 5,6 5,7 11,5 7,5 16,4 (pH 5,3) (Pw-getal 7) 24,7 30,0 34,5 42,1 44,9 29,3 39,3 41,9 45,6 23,0 33,4 30,3 39,3 28,0 37,0 41,9 51,9 (pH 4,9) IB 1550 1,0 0,9 1,8 3,6 9,0 1,8 2,3 3,0 2,3 1,0 1,2 1,7 1,5 1,6 2,4 2,5 6,5 Vecbta (Pw-getal 25) 51,3 52,1 54,4 51,4 48,2 6,7 7,9 10,5 9,4 14,9 (pH 5,6) (Pw-getal 5) 16,7 27,4 36,7 44,9 47,1 27,4 32,7 42,0 51,4 25,3 29,7 31,6 36,6 29,8 33,0 43,9 49,5 (pH 5,8) (Pw-getal 21) 57,6 56,5 57,6 56,0 55,5 Tb By 0,225 13,7 0,450 14,8 0,900 16,3 1j800 17,5 0,225 13,8 0,450 14,9 0,900 15,3 1,800 16,0 46,0 47,6 47,7 47,2 48,3 48,5 50,1 47,0 3,1 5,9 7,1 6,2 5,1 6,6 7,3 8,3 50,8 52,5 54,2 55,0 50,5 55,1 54,7 55,9 7,7 9,4 10,8 11,2 6,5 8,2 7,6 8,9 56,1 54,5 56,3 56,7 54,8 54,0 58,1 56,0 Rb Tb- H»-0,225 0,450 0,900 1,800 13,7 14,9 15,9 17,0 > tboeasslakkenaeel < Hyper fosfaat Rb J Rbenaniafosfaat 46,4 43,2 47,0 46,3 6,0 5,7 12,6 8,1 53,4 50,8 52,3 58,1 9,2 9,4 11,5 12,6 57,9 56,9 56,2 57,6

12

TABEL l u . Invloed Van de fosfaatbeaesting op het fosfaatgehalte van aardappelloof m Eßgels raai-gras (potproef) P2O5, Ca(H-P L Th By Rh Ca(HJ> Ù Th Hy Rh g/pot

V 2

0 * 0,225 0,450 0,900

!»2ÜL

0,225 0,450 0,900

2i?2L

0,225 0,450 0,900 ! J 2 2 L 0,225 0,450 0,900 1,800

V 2

0 ' 0,225 0,450 0,900 1,800 0,225 0,450 0,900 1,800 0,225 0,450 0,900 !iü®L 0,225 0,450 0,900 1,800 % P-0, in de droge stof L 5

aard. CÎÎ^a ïTSiLAl

1 •S.1J51 (pt snede 2 4,2} (EiAjgetal 0,26 0,28 -0,32 0 , 0 0,47 0,88 __0,62__1,00_ 0,28 0,65 0,37 0,74 0,41 0,75

-SsS-JiSL

0,29 0,70 0,31 0,84 0,48 0,76

Ji^LH.

0,29 0,67 0,32 0,66 0,47 0,84 0966 1,11 0,42 0,46 0,48 0,61

-2i2L

0,45 0,47 0,60 _1,00_ e, 44 0,48 0.58

J»1L

0,47 0,46 0,60 1,11 Hell« (pH 4,8)(Pw 0,51 0,82 0,59 0,89 0,71 1,04 0,72 1,11 0,95 1,28 0,58 0,87 0,62 0,91 0,74 1,09 0,78 1,27 0,58 0,91 0,61 0,93 0,60 0,97

JJlJiL

0,55 0,87 0,63 1,03 0,76 1,11 0,93 1,22 1 j 6) 0,42 0,47 0,53 0,55

JfeüL

0,46 0,51 0,54 0,?4 0,48 0,49 0,57

Ä

6

L

0,43 0,49 0,57 0,75 -ge-tal 17) 0,72 0,90 1,12 1,23

-2ï5L

0,96 0,97 1,30 1,40 0,78 1,02 1,15

-3iE.

0,67 1,13 1,19 1,41 0,61 0,80 0,75 0,95 1,15 • i i g o o a a 0,74 0,7? 0,88 0,68 0,79 0,86

.1»2,

0,75 0,81 0,92 1,16 aard. En g. ra ai snede 1 2 .18 16*9 (pB 5,3) ' (Ps-getal 0,33 0,75 0,53 0,37 0,65 0,56 0,36 "0,89 0,60 0,41 0,94 0,74

.2âLl£LlûL

0,36 0,77 0,58 0,S6 0,72 0,61 0,36 0,84 0,79

2àL2él.2âl.

0,35 0,6? 0,56 0,33 0,60 0,63 0,33 0,96 0,66 0,34 0,84 0,77 0,35 0,69 0,59 0,36 0,76 0,62 0,43 0,84 0,75 0,48 1,00 1,04 3 7) 0,54 0,58 0,59 0,65 aard. Eng.raai snede 1 2 JüSpJpH 5,6) 3 (Pv-getal 5) 0,26 0,40 0,51 0,29 0,71 0,52 0,35 0,64 0,60 0,4? 0,76. 0,68

_

0

î?5..L?î!LU«l!L3i'!?.

0,55 0,51 0,66

ML.

0,73 0,57 0,68 0,71 0,29 0,59 0,52 0,34 0,79 0,57 0,34 0,79 0,73 _0,39__1,OOi_O,94_ 0,24 0,53 0,52 0,28 0,60 0,54 0,30 0,61 0,59 0,36 0,77 0,69 0,55 0,30 0,59 0,49 0,63 0,34 0,63 0,60 0,66 0,43 0,«5 0,76 0,82 j 0,62 1,00 1,04 Ostenwaide (pH 4,9) 1 Vechta (pH 5,8) (Pu-getal 25) 0,52 0,79 0,68 0,56 0,94 0,82 0,63 1,02 1,01 0,69 0,80 1,39 0,64 0,83 0,82 0,63 0,97 0,98 0,70 1,03 1,13

.îëLlêLl'lL

0,59 0,91 0,79 0,67 1,01 1,00 0,72 1,05 1,14

.lëLlûtlàl.

0,6? 0,89 0,88 0,72 1,05 0,98 0,74 1,16 1,22 0,95 1,26 1,48 (P».getal 21) 0,58 0,62 0,88 0,75 0,66 0,70 0,94 0,58 1,07 0,88 0,58 1,08 0,88 0,73 1,13 0,95 0,68 j 0,61 1,09 0,88 0,68 ! 0,62 1,06 0,90 0,7? 0,68 1,14 0,97 0,67 { 0,58 1,02 0,86 0,66 0,56 1,08 0,85 0,84 0,55 1,04 0,90 1,00 j 0,58 1,00 0,88„ 0,65 f 0,57 1,07 0,90 0,81 0,66 1,12 0,88 0,88 0,74 1,16 0,97 1,06 0,86 1,22 1,08 0,40 0,46 0,45 0,55 _0,77 m 0,44 0*53 0,53 _M9 0,45 0,45 0,52 _0,52 0,43 0,45 0,55 0,74 0,68 0,72 0,83 0,87 1,04 0,77 0,85 0,92 _yH 0,76 0,76 0,88 _0,85____ 0,79 0,78 0,90 1,05 Th - thoaasslakkenaeel Hy » Hyperfosfaat Rh - RbenattLafosfaat

In een geval, n i . bij pH 4, 2 (IB 1551) wordt Hyperfosfaat g u n s t i g e r b e o o r d e e l d dan uit de o p b r e n g s t b e p a l i n g gebleken i s . In dit geval k o m t Hyperfosfaat in werking o v e r e e n m e t de a n d e r e m e s t s t o f f e n . De g e h a l -ten m e t Rhenaniafosfaat zijn p r a k t i s c h gelijk aan die m e t Ca(H P O , ) . . T h o m a s s l a k k e n m e e l heeft m e e s t a l i e t s b e t e r gewerkt dan Hyperfosfaat, m a a r m i n d e r dan de a n d e r e m e s t s t o f f e n .

E n g e l s r a a i g r a s

F o s f a a t b e m e s t i n g heeft de o p b r e n g s t van E n g e l s r a a i g r a s op de d r i e Duitse gronden nauwelijks verhoogd, zodat een v e r g e l i j k i n g t u s -sen de meststoffen niet mogelijk i s . Op de d r i e N e d e r l a n d s e gronden toonde Hyperfosfaat bij pH 4, 2 een evengoede werking a l s de a n d e r e m e s t s t o f f e n , bij pH 5, 3 en 5, 6 was het effect duidelijk m i n d e r , hoewel de de m e s t s t o f wel tot werking k w a m . De a c h t e r s t a n d in werking van Hy-perfosfaat ten opzichte van de a n d e r e m e s t s t o f f e n wordt in de loop van het g r o e i s e i z o e n dus g e r i n g e r , v o o r a l bij lage pH.

De fosfaatgehalten m e t C a ( H?P O . ) _ , Rhenaniafosfaat en t h o m a s

s l a k k e n m e e l zijn p r a k t i s c h even hoog, zodat het fosfaat van deze m e s t -stoffen volgens dit o n d e r z o e k even goed w o r d t opgenomen. E v e n a l s bij de o p b r e n g s t aan g r a s en het fosfaatgehalte van aardappelloof w e r k t e Hyperfosfaat bij pH 4, 2 v r i j w e l even goed a l s de a n d e r e m e s t s t o f f e n , bij pH 4, 8 en h o g e r w a r e n de gehalten m e t Hyperfosfaat e c h t e r m e e s t -al l a g e r ( v o o r a l bij pH 5, 3 en h o g e r ) .

In o v e r e e n s t e m m i n g m e t u i t k o m s t e n van Van d e r P a a u w (1965, 1966) wordt in dit o n d e r z o e k de w e r k i n g van de fosfaatmeststoffen voor elke g r o n d s o o r t bepaald door de m a t e w a a r i n het gehalte aan in w a t e r o p l o s b a r e fosfaat van de grond ( P w - g e t a l ) door de b e m e s t i n g is verhoogd.. C a ( H?P O . )? en Rhenaniafosfaat v e r h o g e n beide h e t P w - g e t a l

duidelijk m e t onderling weinig v e r s c h i l , gevolgd door t h o m a s s l a k k e n -m e e l (tabel IV). Hyperfosfaat v e r h o o g t het P w - g e t a l s l e c h t s in g e r i n g e m a t e . De stijging is v o o r a l gering bij hoge pH. Opvallend is de s t e r k e daling van het P w - g e t a l gedurende het g r o e i s e i z o e n .

Het v e r s c h i l in w e r k i n g t u s s e n de m e s t s t o f f e n w o r d t g e d e m o n -s t r e e r d in fig. 2 voor het v e r b a n d t u -s -s e n P w - g e t a l (gemiddelde van de bepaling op 12 m a a r t en 7 juni) en het fosfaatgehalte van a a r d a p p e l

-14

TABEL IV. Invloed van de fosfaatbenesting op bet Pv-getal (potproef)

PO,, g/pot* im J Ca(H/0.) 0 ' 0,225 0,450 0,900 1,800 Th 0,225 0,450 0,900 1,800 By 0,225 0,450 0,900 1,800 Rh 0,225 0,450 0,900 1,800 Ca(B/0A, 0 c 0,225 0,450 0,900 1,800 Th 0,225 0,450 0,900 1,800 By 0,225 0,450 0,900 1,800 Rh 0,225 0,450 0,900 1,800 P»-getal 16/12 12/3 1970 1971 7/6 1971 IB 1551 (PH 4,2) 8 8 1Î 11 17 15 27 26 55 46 10 11 11 14 22 16 39 36 10 9 13 9 14 13 17 20 12 10 18 15 28 30 58 52 3 3 6 13 25 4 6 8 20 3 4 7 12 4 5 9 28 Helle (pH 4,8) 18 21 22 23 30 27 47 44 80 84 21 22 27 25 34 31 49 52 21 19 25 21 22 30 27 31 21 23 32 34 37 45 90 101 10 12 15 24 45 12 13 23 49 11 16 20 24 12 16 19 35 31/8 1971 3 6 5 11 19 3 5 10 19 4 6 7 13 3 5 11 21 3 7 8 14 26 7 9 15 41 5 7 14 19 7 9 15 32 16/12 1970 12/3 1971 7/6 1971 B 1&9 (pH 5,3)

1

11 13 23 34 11 13 17 34 9 10 11 12 13 16 27 47 8 9 12 20 39 9 11 16 26 8 8 9 13 11 15 25 44 Ost en walde 28 37 40 67 128 31 35 45 84 28 30 35 39 33 38 29 97 25 36 45 63 134 31 35 48 69 27 31 33 44 32 40 63 85 4 6 5 13 22 7 7 9 17 5 6 7 7 7 7 12 30 (pB 4,9) 23 30 39 56 85 30 34 41 63 29 34 39 43 30 34 49 75 31/8 1971 4 7 8 10 17 4 6 8 20 4 5 5 7 5 7 9 16 9 13 17 26 55 12 15 23 37 12 13 15 25 13 16 21 40 16/12 1970 12/3 1971 7/6 1971 TB 1550 (pH 5,6) 6 1Î 13 24 46 8 14 21 39 8 6 7 9 9 21 24 90 Vecht 21 25 30 37 61 24 27 32 41 23 23 24 23 26 31 3*9

6o

5 9 11 20 39 7 10 18 33 5 ' 5 6 8 10 12 25 47 3 4 6 14 29 3 5 11 21 ™*3 3 4 7 4 7 13 27 a (pH 5,8) 21 23 28 36 53 21 28 32 41 24 20 21 23 33 27 36 50 8 18 20 25 35 18 19 24 32 18 19 18 19 19 21 25 36 31/8 1971 2 2 4 8 20 3 4 7 12 2 2 3 5 2 4 8 15 17 17 20 22 30 18 20 22 29 16 18 16 18 17 21 21 31

* Bete st in g toegediend op 2 noveaber 1970 Tb • tboMsslakkenwel

By- Hyperfosfaat Rb - Rbenaniafosfaat

15 % P20s 1.0 r .iîV 'I. P2Os 0,9 0,8 0 , 7 -0,6 0 , 5 0,4 0,3 0 , 2 -Nederlandse gronden

t

A • O » co Y Y Y -0 Y

- ?o

-1 -1 • o 'A Y • uitse 1 .. • o o Y Y o • gronden • C a ( H , P Ot) , Y Thomasmeel A Hyperfosfaat o Rhenaniafosfaat i i i i 1 10 20 30 40 10 P w - g e t a M 2 / 3 - 7 / 6 20 30 40 60 60 70 80 90 Pw-getal 12/3-7/6

Fig.2. Verband tussen Pw-getal en P20r-gehalte

van aardappelloof in een potproef met drie Nederlandse en drie Duit'se zandgronden

g PzOVpot u./ 0.5 0.3 0,1 Nederlandse 9 A - A* AY

-f

• 1 ronden o 0 Y • l i £ A ° • D u i t s e gronden 0 10 20 30 0 Pw-getal 7/J6- 31/8 • C a ( H2P Ot) j Y Thomasfostaat A Hyperfosfaat o Rhenaniafosfaat I ' i 10 20 30 40 S0 60 70 P w - g e t a l ' 7 / 6 - 3 1 / 8

Fig. 3. Verband tussen Pw-getal en de fosfaat-opname bij Engels raaigras (som van 3 sneden) in een potproef met drie Nederlandse en drie . Duitse gronden

16

loof en in fig. 3 voor het v e r b a n d t u s s e n P w - g e t a l (gemiddelde van de bepaling op 7 juni en 31 augustus) en de fosfaatopname van E n g e l s r a a i -g r a s . N a a r m a t e de t o e n a m e in w a t e r o p l o s b a a r fosfaat -g r o t e r i s , is het effect op de opname en het fosfaatgehalte e v e n e e n s g r o t e r . De a c h -t e r s -t a n d van Hyperfosfaa-t -ten opzich-te van de a n d e r e m e s -t s -t o f f e n k o m -t h i e r b i j duidelijk tot uiting.

CONCLUSIES

1, In een veldproef op zandgrond m e t pH-KCl 4, 9 gaf g e k o r r e l d e Hy-p e r Hy-p h o s k a l i evenals g e k o r r e l d e t h o m a s k a l i in h e t e e r s t e j a a r van toediening m i n d e r goede r e s u l t a t e n dan superfosfaat en t h o m a s -s l a k k e n m e e l .

2 In een potproef bleef p o e d e r v o r m i n g Hyperfosfaat in w e r k i n g a c h

-t e r bij m o n o c a l c i u m f o s f a a -t en Rhenaniafosfaa-t. Hyperfosfaa-t was g e l i j k w a a r d i g aan t h o m a s s l a k k e n m e e l tot pH-KCl 4 , 9. Bij pH 5, 3 en h o g e r w a s t h o m a s s l a k k e n m e e l b e t e r , ofschoon d e z e m e s t s t o f ook dan m i n d e r goed w e r k t e dan m o n o c a l c i u m f o s f a a t en R h e n a n i a -fosfaat, die onderling weinig v e r s c h i l l e n ,

3„ Tijdens h e t g r o e i s e i z o e n w e r d de b e s c h i k b a a r h e i d van Hyperfosfaat b e t e r . De m e s t s t o f v/erkte op den duur bij pH-KCl 4, 2 p r a k t i s c h even goed a l s de a n d e r e m e s t s t o f f e n , bij h o g e r e pH bleef de w e r k i n g e c h t e r a c h t e r ,

4 . Het effect van de m e s t s t o f f e n wordt bepaald door de m a t e w a a r i n h e t in w a t e r o p l o s b a a r fosfaat in de grond door de b e m e s t i n g w o r d t v e r h o o g d , Monocalciumfosfaat en Rhenaniafosfaat v e r h o g e n beide h e t P w g e t a l , de o p b r e n g s t en het fosfaatgehalte h e t m e e s t H y p e r -fosfaat h e t minst,,

18

SAMENVATTING

Op v e l d p r o e v e n en in een potproef w e r d een o n d e r z o e k i n g e s t e l d n a a r de w a a r d e van Hyperfosfaat, H y p e r p h o s k a l i en Rhenaniafosfaat in v e r g e l i j k i n g m e t superfosfaat, t h o m a s s l a k k e n m e e l en t h o m a s k a l i . De werking van Rhenaniafosfaat kwam p r a k t i s c h o v e r e e n m e t superfos-faat. Hyperfosfaat v e r t o o n d e een duidelijke a c h t e r s t a n d in het e e r s t e j a a r van toediening. In de loop van het g r o e i s e i z o e n w e r d op z u r e grond m e t deze m e s t s t o f een b e t e r r e s u l t a a t v e r k r e g e n . Volgens dit o n d e r z o e k komt Hyperfosfaat in a a n m e r k i n g voor gebruik op z u r e gronden (pH-KCl c a . 4 , 5 en l a g e r ) .

19

LITERATUUR

Munk, H . , und B ä r m a n n , C , , 1970. Die Nähr Stoffwirkung w e i c h e r d i g e r Rohphosphate auf M i n e r a l b ö d e n u n t e r dem Einfluss v e r s c h i e -d e n e r Stan-dortfaktoren« P h o s p h o r s ä u r e 28: 103-143.

P a a u w , F . van d e r , 1965. F a c t o r s c o n t r o l l i n g the efficiency of r o c k p h o s p h a t e s for potatoes and r y e on humic sandy s o i l s . P l a n t Soil 22: 8 1 - 9 8 .

P a a u w , F . van d e r , 1966. W a a r o m natuurfosfaat a l s m e s t s t o f voor ons weinig a a n t r e k k e l i j k is„ Landbouwk. T i j d s c h r . 78: 2 2 3 - 2 2 6 . Paauw, F . van d e r , en P r u m m e l J. , 1949. B e m e s t i n g s w a a r d e van h e t

n a t u u r l i j k e fosfaat "Hyperfosfaat R e n o " . Ver s i . Landbouwk. O n d e r z . 55. 1.

S c h a r r e r , K. , 1950. A r b e i t e n ü b e r R h e n a n i a P h o s p h a t in W e i h e n -Stephan und Gie s s en. Z, P f l a n z e n e r n ä h r . , Düng. Bodenk. 50: 2 3 6 - 2 4 7 .

Scheffer, F . , 1954. Ueber die Düngewirkung von R h e n a n i a - P h o s p h a t auf M u s c h e l k a l k b ö d e n . Z , P f l a n z e n e r n ä h r . , Düng. Bodenk. 67:

142-149.

Schmitt, L, , 1969. U e b e r die Beziehungen zwischen c h e m i s c h e r

L ö s l i c h k e i t und P f l a n z e n p h y s i o l o g i s c h e r Wirkung v e r s c h i e d e n e r P h o s p h a t f o r m e n . L a n d w i r t . F o r s c h . 22: 109-115. V e t t e r , H, , und F r ü c h t e n i c h t , K. , 1970, E r g e b n i s s e von F e l d v e r suchen m i t H y p e r p h o s im V e r g l e i c h zu a u f g e s c h l o s s e n e n P h o s -p h a t d ü n g e r n . Z . P f l a n z e n e r n ä h r , Bodenk. 127: 2 1 8 - 2 3 3 . W e r n e r , W. , 1967. Die R h e n a n i a - D ü n g e r . V e r l a g M. und H , S c h a p e r , H a n n o v e r .

W e r n e r , W. , 1969. Kennzeichnung des pflanzenverfügbaren P h o s p h a t s n a c h m e h r j ä h r i g e r Düngung m i t v e r s c h i e d e n e n P h o s p h a t e n . Z .