Beter Presenteren: Hoe kunnen beginnende ondernemers meetbaar hun presentatievaardigheden verbeteren door middel van gamification via een mobiele applicatie?

Beter Presenteren.

Hoe kunnen beginnende ondernemers meetbaar hun

presentatievaardigheden verbeteren door middel van

gamification via een mobiele applicatie?

Naam:

Jeroen Hoogenhout

Studentnr:

500537914

E-mail:

jeroen.hoogenhout@hva.nl

Afstudeerbegeleidster:

Mariska van Walsum

Datum:

17 augustus 2014

Voorwoord

Voor u ligt mijn scriptie, welke de afsluiting vormt van mijn opleiding Communication & Multimedia Design aan de Hogeschool van Amsterdam. Een onderzoek naar het leren van presentatievaardigheden op een digitale manier. Dit onderzoek is verricht in de periode maart tot en met augustus 2014. Mijn dank gaat uit naar mijn afstudeer- begeleidster Mariska van Walsum en mijn tweede lezer Maarten van der Burg.

Natuurlijk dank ik ook iedereen die medewerking heeft verleend tijdens mijn onderzoek. Jonge ondernemers die ik heb mogen interviewen, presentatie-deskundigen die mij van informatie hebben voorzien en natuurlijk ook de vele test-personen. Daarnaast wil ik mijn vrienden, familie en klasgenoten bedanken voor hun adviezen, motiverende woorden en morele steun tijdens deze maanden.

Managementsamenvatting

Het presenteren voor een groot publiek is één van de grootste angsten bij veel mensen. Door gebrekkige presentatie- vaardigheden komt een goede boodschap niet altijd goed over. Je kunt een goed idee hebben en een goed product. Je kunt geloven in wat je te bieden hebt. Helaas betekent dat nog niet automatisch dat je publiek er ook zo over denkt. Om goed te kunnen presenteren heb je meer nodig dan alleen vakinhoudelijke kennis, of een goed idee.

Deze scriptie gaat over het leren van presentatievaardigheden via een mobiele applicatie. Om erachter te komen hoe beginnende ondernemers het beste kunnen leren presenteren ben ik dit gaan onderzoeken. Aan de hand van enquêtes en interviews ben ik meer te weten gekomen over de doelgroep. Door ze te observeren kreeg ik ook een beeld van de problemen die zij ondervinden tijdens het presenteren.

Uit mijn onderzoek blijkt dat er verschillende oorzaken zijn voor het feit dat veel mensen een hekel hebben aan presenteren. Je hebt mensen met presentatieangst. Zij vinden het echt eng om te presenteren en vaak hebben ze dan ook last van zenuwen. Daarnaast heb je ook mensen die een gebrek aan kennis hebben. Zij weten niet hoe ze bepaalde technieken moeten inzetten om een goede, overtuigende presentatie neer te zetten.

De problemen die de doelgroep ondervindt tijdens het presenteren zijn uiteenlopend. • Zenuwen (snelle hartslag, trillende stem, droge mond).

• Het moeite hebben om de aandacht van het publiek vast te houden. • Onzekerheid (negatieve gedachtenpatroon).

Door middel van deskresearch en het interviewen van een presentatiecoach heb ik mij verdiept in het presenteren. Een presentatie bestaat uit verschillende onderdelen. Om een effectieve presentatie te kunnen geven zul je alle facetten moeten beheersen. Het is uiteraard belangrijk om inhoudelijk goed voor de dag te komen, je moet weten waar je over praat. Maar daarnaast moet je ook letten op je stem, je houding, je taalgebruik en je attitude. Mensen luisteren liever naar iemand die eerlijk en enthousiast is en met plezier zijn of haar verhaal vertelt, dan naar iemand die zonder emotie wat zinnen opdreunt. Door vol enthousiasme iets te vertellen kun je mensen inspireren en motiveren.

Er zijn verschillende manieren om te leren presenteren. Zo worden er talloze cursussen gegeven en staat het internet vol met tips en theorie. Er zijn cursussen waarbij men video inzet of waarbij men de kans krijgt om te presenteren voor een virtueel publiek. Daarnaast zijn er ook een aantal apps die je kunnen helpen bij het leren presenteren, waaronder het engelstalige Presenter Pro.

Je kunt leren door theorie in te studeren, door anderen te observeren of door te reflecteren op jezelf. De meest effectieve manier om een vaardigheid te leren is echter “learning by doing”. Het voordeel van leren op een digitale manier is dat je leren volgens verschillende leerstijlen mogelijk kunt maken. De leerling is niet meer afhankelijk van een docent, maar kan zelf bepalen waar en wanneer hij of zij wilt leren. De leerling bepaalt zelf het leertempo. Het bespaart de doelgroep een hoop geld en tijd, wanneer zij kunnen leren presenteren via e-learning.

Het leren presenteren zal in de eigen tijd moeten gebeuren. Niet iedereen heeft echter behoefte om na een lange dag werken nog te moeten leren. Om deze mensen te motiveren om te leren kun je gamification inzetten. Games spelen in op menselijke psychologische kenmerken. Zo willen mensen van nature uitgedaagd worden en hebben ze behoefte aan het ontdekken en verkennen van dingen. Het spelen van een spel is een leuke bezigheid. De iPad is een zeer geschikt medium om mee te leren en wordt bovendien vaak gebruikt voor het spelen van spelletjes.

Naar aanleiding van de belangrijkste conclusies van het onderzoek is er een concept bedacht dat als oplossing kan worden gezien voor het probleem. Na veel brainstormen, ontwerpen en testen is er uiteindelijk een concept

ontstaan, waarmee beginnende ondernemers kunnen oefenen met presenteren en op verschillende manieren kunnen leren; PitchCam. Met deze iPad-game kun je door te oefenen voor een virtueel publiek ervaren hoe het is om voor een publiek te moeten presenteren. Daarnaast kunnen beginnende ondernemers hun elevator pitch oefenen voor andere gebruikers en live feedback krijgen. Door middel van punten, prestaties en rapportcijfers krijgt de gebruiker de mogelijkheid om zijn of haar ontwikkeling bij te houden.

Beter worden in het presenteren. Dat is uiteindelijk ook het doel van dit project; Beginnende ondernemers ontwikkelen zich op een leuke en speelse manier tot een goede presentator!

Inhoudsopgave

4.2. Beschrijving van de doelgroep 4.3. Achtergrondinformatie 4.4. Voorbereiding

4.5. Hulpmiddelen

4.6. Problemen tijdens het presenteren 4.7. Probleemgroepen 4.8. Conclusie 4.9. Persona 5. De presentatie 5.1. Onderzoeksmethodes 5.2. Definitie 5.3. Acht stappen 5.4. Soorten presentaties

5.5. Onderdelen van een presentatie 5.6. Conclusie

6. Leren presenteren

6.1. Onderzoeksmethodes 6.2. Zelfstandig leren 6.3. Motivatie om te leren 6.4. Leerstijlen van Kolb 6.5. Manieren om te leren 6.6. Conclusie 7. Concurrentie 7.1. Onderzoeksmethodes 7.2. Presentatiecursussen 7.3. Online cursussen 7.4. Overzicht concurrenten 7.5. Conclusie 8. E-learning 8.1. Onderzoeksmethodes 8.2. Definitie

8.3. Inzet van e-learning

8.4. Voor- en nadelen van e-learning 8.5. Leren met tablet

8.6. Conclusie

9. Gamification

9.1. Onderzoeksmethodes 9.2. Definitie

9.3. Toepassen van gamification 9.4. Leren en gamen

9.5. Gamification & serious games 9.6. Conclusie 10. Concept 10.1. Onderzoeksmethodes 10.2. Kernidee 10.3. User Requirements 10.4. Spelregels 10.5. Schermontwerpen 10.6. Verantwoording keuzes 11. Conclusie 12. Kanttekeningen 13. Aanbevelingen 14. Bibliografie Bijlagen 1. Dagboek 2. Observaties 2.1. Observatie #1 2.2. Observatie #2 3. Interviews 3.1. Interview ondernemer #1 3.2. Interview ondernemer #2 3.3. Interview ondernemer #3 3.4. Interview ondernemer #4 3.5. Interview ondernemer #5 3.6. Interview deskundige 4. Enquête 4.1. Vragenlijst enquête 4.2. Resultaten enquête 5. Moodboard 6. Scenario 7. Wireframes 8. Sitemap 9. Flowchart 10. Inspiratiebronnen 11. Testrapport 2 3 5 5 5 6 6 6 6 7 8 8 8 8 9 9 9 10 11 11 12 12 12 13 14 14 15 16 16 16 16 17 17 18 18 18 18 18 19 19 20 20 20 20 21 22 22 23 23 23 23 24 24 24 25 25 25 25 26 26 29 30 31 31 32 34 35 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 51 53 54 55 59 60 61 62

9. Gamification

9.1. Onderzoeksmethodes 9.2. Definitie

9.3. Toepassen van gamification 9.4. Leren en gamen

9.5. Gamification & serious games 9.6. Conclusie 10. Concept 10.1. Onderzoeksmethodes 10.2. Kernidee 10.3. User Requirements 10.4. Spelregels 10.5. Schermontwerpen 10.6. Verantwoording keuzes 11. Conclusie 12. Kanttekeningen 13. Aanbevelingen 14. Bibliografie Bijlagen 1. Dagboek 2. Observaties 2.1. Observatie #1 2.2. Observatie #2 3. Interviews 3.1. Interview ondernemer #1 3.2. Interview ondernemer #2 3.3. Interview ondernemer #3 3.4. Interview ondernemer #4 3.5. Interview ondernemer #5 3.6. Interview deskundige 4. Enquête 4.1. Vragenlijst enquête 4.2. Resultaten enquête 5. Moodboard 6. Scenario 7. Wireframes 8. Sitemap 9. Flowchart 10. Inspiratiebronnen 11. Testrapport

1.Inleiding

Presenteren. Veel mensen hebben er een hekel aan. Ik hoorde ook bij die groep. De negatieve spanning zorgde er vaak voor dat mijn presentaties niet helemaal vlekkeloos verliepen. Ik vergat wel eens wat ik moest zeggen of ik kwam niet goed uit mijn woorden. Tijdens mijn opleiding heb ik gemerkt dat ik niet enige ben die moeite heeft met het geven van presentaties. Het is een probleem dat bij veel mensen speelt.

1.1. Aanleiding

In het derde jaar van mijn studie heb ik workshops presenteren gevolgd. Hier heb ik vooral geleerd rust in mijn hoofd te creëeren tijdens presentaties, waardoor ik mijn zenuwen beter de baas kon zijn. Daarnaast heb ik ook veel geleerd over hoe je zowel de verbale als non-verbale communicatie kunt verbeteren. Dit alles heeft er voor gezorgd dat ik het nu veel leuker vind om een presentatie te geven. Nu wil ik er graag voor zorgen dat bij anderen ook de knop omgaat en dat ze het leuk gaan vinden en er minder moeite mee hebben om een presentatie te geven. Daarbij wil ik mij richten op beginnende ondernemers. Ik ben van mening dat presenteren een beroepscompetentie is die iedere ondernemer zou moeten beheersen. Om jezelf of je bedrijf goed op de kaart te zetten zul je jezelf namelijk zo goed mogelijk moeten presenteren.

Toen ik aan dit project begon, had ik in eerste instantie het idee om iets te maken waarmee de doelgroep haar zenuwen onder controle kon krijgen. Met name op het moment vlak voor de presentatie, dan is namelijk de spanning vaak het hoogst. Maar tijdens mijn onderzoek kwam ik er al snel achter dat het hebben van zenuwen slechts één onderdeel is van een presentatie. Het is weliswaar één van de meest voorkomende problemen die mensen ondervinden tijdens het presenteren, maar je zenuwen in bedwang houden zegt in principe weinig over je presentatie-vaardigheden. De focus ging al snel naar het principe “leren door te doen”. Ik zou een product gaan maken, waarmee je ook daadwerkelijk je presentatie kunt oefenen.

De onderdelen die in deze scriptie aan bod zullen komen zijn; • Het gedrag van de doelgroep tijdens presentaties

• De criteria waar een goede presentatie aan moet voldoen • De methodes om te leren presenteren

• De kracht van e-learning

• Gamification en educatieve games • Het uiteindelijke concept

1.2. Onderzoeksmethodes

Ik begin deze scriptie met een doelgroepsonderzoek. Door middel van observaties van presentaties, het houden van interviews met beginnende ondernemers en het bijhouden van een dagboek heb ik veel informatie weten te vergaren over de doelgroep. Welke problemen ondervinden zij tijdens het presenteren? En welke gedachten gaan er door hun heen? Hoe bereiden zij zich voor? En wat zijn hun motivaties om beter te worden?

Vervolgens ga ik dieper in op het onderwerp presenteren. Door middel van desk-research, het observeren van presentaties en een interview met een presentatie-coach ben ik meer te weten gekomen over alles wat bij een presentatie komt kijken en waar een effectieve presentatie aan moet voldoen.

Door middel van literair en online onderzoek zal ik uitleg geven over e-learning en gamification. Wat houdt het in en hoe kun je het effectief inzetten? Om tot een uiteindelijk product te komen, zijn er o.a. wireframes, scenario’s en een flowchart gemaakt. Tot slot eindig ik met een conclusie van het onderzoek, het uiteindelijke concept en de

2. Probleemstelling

Het valt mij op dat er veel mensen zijn die een hekel hebben aan het geven van presentaties. Zij vinden het vervelend en dat is ook best begrijpelijk, want spreken in het openbaar is spannend. Het vooruitzicht van een presentatie zorgt vaak voor onzekerheid, wat leidt tot uitstel, stress en falen op het moment suprême. Je zenuwen niet goed onder controle kunnen krijgen, je tekst vergeten, een monotoon stemgeluid hebben. Er zijn zoveel redenen, waarom een presentatie niet altijd vlekkeloos verloopt en waardoor je verhaal niet goed overkomt op het publiek. Dat is doodzonde, want het hebben van presentatieskills biedt je juist vele kansen.

Een goede presentatie geeft met name ondernemers de kans om zichzelf of hun product op de kaart te zetten. Als je net bent begonnen met een eigen bedrijf dan is het belangrijk dat je jezelf weet te verkopen om nieuwe opdrachten binnen te slepen. Ik richt mij in dit onderzoek voornamelijk op beginnende ondernemers. Zij zijn net afgestudeerd, een eigen bedrijf begonnen en wellicht nog onzeker. Het is niet gemakkelijk om direct al opdrachten binnen te halen, daarvoor heb je presentatieskills nodig. Goed presenteren en pitchen is noodzaak voor zowel ondernemer als bedrijf.

2.1. Onderzoeksvraag

Nu de context duidelijk in kaart is gebracht kan de volgende onderzoeksvraag geformuleerd worden:

Hoe kunnen beginnende ondernemers meetbaar hun presentatievaardigheden verbeteren door middel van gamification via een mobiele applicatie?

De hoofdvraag is te beantwoorden aan de hand van de volgende deelvragen:

• Hoe is het gedrag van de doelgroep vóór en tijdens het geven van een presentatie? • Wat komt er allemaal bij kijken bij het geven van een presentatie?

• Welke leermethodes zijn er om presentatievaardigheden te verbeteren? • Wat is de kracht van e-learning?

• Wat is gamification en hoe kun je het inzetten als leermethode? • Waar moet de applicatie aan voldoen?

2.2. Doel

Het antwoord op mijn hoofdvraag heeft als doel het in kaart brengen hoe je op een simpele en goedkope manier de presentatievaardigheden van beginnende ondernemers kunt verbeteren. Ik wil voor beginnende ondernemers een applicatie ontwikkelen waarmee zij hun presentatievaardigheden op een effectieve manier kunnen ontwikkelen. Goed presenteren en pitchen is een noodzaak voor een ondernemer en voor het bedrijf. Het uiteindelijke doel is dat zij zich-zelf ontwikkelen tot een goede presentator.

2.3. Oplevering

Naast deze scriptie is er ook nog een eindproduct gemaakt. Ik heb een concept bedacht voor een ipad-applicatie waar-mee beginnende ondernemers kunnen oefenen met presenteren, zodat zij hun vaardigheden kunnen verbeteren. Het eindproduct is een klikbaar prototype van de door mij gebouwde iPad-app; PitchCam. Het prototype laat zien wat het concept inhoudt, wat je er mee kunt doen en welke functionaliteiten het heeft. In hoofdstuk 10 wordt hier verder op in gegaan.

3. Kennisgebieden

Mijn onderzoek zal zich richten op drie verschillende kennisgebieden die in relatie staan met het CMD-vakgebied. In onderstaande afbeelding worden de drie kennisgebieden aangegeven in cirkels. Een combinatie van deze drie kennisgebieden zal leiden tot de oplossing. De oplossing ligt dan ook in het midden.

Leren

Op het gebied van leren zal ik verder ingaan op het begrip e-learning. Het komt steeds vaker voor dat mensen leren op een digitale manier. (Remon Hendriksen, 2013) Er zijn tegenwoordig zelfs de zogeheten Steve Jobs scholen, waarbij de iPad een prominente rol speelt in het onderwijs. E-learning is de toekomst. Maar hoe kun je het effectief inzetten om bijvoorbeeld te leren presenteren? Dat mensen hun presentatievaardigheden kunnen aanleren en verbeteren door bijvoorbeeld te oefenen op de tablet.

Presenteren

Het tweede kennisgebied is het begrip presenteren. Om een oplossing te bedenken voor het probleem zal er onderzoek gedaan moeten worden naar presentaties en presentatoren. Waarom vinden veel mensen het lastig om een goede presentatie te geven? Wat gaat er om in hun hoofd? En waar moet een goede presentatie eigenlijk aan voldoen?

Gamen

Tot slot zal er ook dieper worden ingegaan op het kennisgebied gamen. Volgens onderzoeksbureau Gartner was

gamification in 2011 één van de trends die een sterke groei zouden doormaken. Gamification stond in de Gartner Hype Cycle van juli 2012 bijna op de top van de cyclus. (Marketingfacts. Rutger Teunissen, 2013)

Gamification is een wereldwijde hype. (Frankwatching. Jeptha Peijs, 2014) Hoe kun je gamification inzetten om een bepaalde vaardigheid te leren? In dit geval het leren presenteren?

4. Doelgroep

Om een oplossing te bedenken voor het probleem is er onderzoek gedaan naar de doelgroep. Met behulp van verschillende onderzoeksmethodes zal er een antwoord worden gegeven op de volgende deelvraag;

Hoe is het gedrag van de doelgroep vóór en tijdens het geven van een presentatie?

4.1. Onderzoeksmethoden

Er is onderzoek gedaan naar het gedrag van beginnende ondernemers vóór en tijdens het presenteren. Tegen welke problemen lopen zij aan wanneer zij een presentatie moeten houden? Om het gedrag van de doelgroep in kaart te brengen zijn er observaties gemaakt van presentaties (Zie bijlage 2), er zijn gesprekken gevoerd en vijf diepte-interviews (Zie bijlage 3) gehouden met een aantal ondernemers. Ook is er een dagboek (Zie bijlage 1) bijgehouden door een beginnende ondernemer om erachter te komen wat het denkbeeld is van een beginnende ondernemer vóór en tijdens het presenteren. Daarnaast is er een enquête (Zie bijlage 4) gehouden onder 50 beginnende ondernemers om het gedrag van de doelgroep in kaart te brengen. Er is gekozen voor ondernemers die tussen de 0 en 2 jaar geleden een eigen onderneming zijn begonnen. Door middel van deskresearch is er ook onderzoek gedaan naar wat mensen in het algemeen vinden van presenteren. Om een duidelijk profiel te kunnen schetsen van de doelgroep is er een persona (Zie hoofdstuk 4.9) gemaakt en een moodboard (Zie bijlage 5).

4.2. Beschrijving van de doelgroep

De doelgroep bestaat uit beginnende ondernemers die 0 tot 2 jaar geleden een eigen bedrijf zijn gestart. Als onder-nemer moet je jezelf altijd kunnen presenteren. Om ideeën te pitchen of om jezelf op de kaart te zetten. Onderonder-nemers zijn ambitieus en houden van uitdaging. Ze zitten vol met goede ideeën, maar op de een of andere manier lukt het ze niet om een goede presentatie te houden. Er schuilt onzekerheid in de ondernemers. De onervarenheid is hiervan de reden. Ze weten niet wat ze kunnen verwachten en voelen zich enigzins onzeker ten opzichte van de meer ervaren concurrenten. Dit bleek onder meer uit gesprekken die zijn gevoerd met de doelgroep (Zie bijlage 3). Om een duidelijk profiel te schetsen van de doelgroep is er een persona gemaakt (Zie hoofdstuk 4.9).

4.3. Achtergrondinformatie

Dat veel mensen een hekel hebben aan presenteren is bekend. Uit een onderzoek van De Presentatie Groep in

samenwerking met 123test blijkt dat Nederlanders even bang zijn voor een terroristische aanslag als voor het ‘spreken voor een groep’. Naar verhouding vinden 750.000 Nederlanders spreken in het openbaar zelfs het engste dat er is. De top 5 van grootste angsten:

1. ongeluk van naasten 2. de dood

3. verlaten worden

4. spreken voor een groep

5. terrorisme

Een veel voorkomende oorzaak van angsten is het feit dat men ergens geen controle over heeft. Denk hierbij aan angst voor spinnen of ziekte. Maar presenteren is juist iets dat je kunt leren. (123test)

Wanneer er op Google gezocht wordt naar ‘presenteren’ treft men 2.070.000 resultaten. Men ziet al gauw opties als ‘’ presenteren is niet leuk”, “ik heb presenteerangst”, “hoe geef ik een goede presentatie”. Dit geeft al aan dat er door veel mensen gezocht wordt naar manieren om een goede presentatie te kunnen geven. Dat blijkt ook bij de resultaten op Google Trends. Er wordt veel gezocht naar tips om beter te kunnen presenteren.

4.4. Voorbereiding

De ondernemers schenken gemiddeld zo’n 4 tot 6 uur aan het voorbereiden van een presentatie. Dat blijkt uit een enquête (Zie bijlage 4) gehouden onder 50 beginnende ondernemers uit verschillende delen van het land en werkzaam in verschillende soorten branches. Deze enquête is afgenomen om een realistisch beeld te schetsen van het gedrag van de doelgroep met betrekking tot het geven van presentaties. De voorbereiding vindt vaak thuis of op het werk plaats. Het oefenen gebeurt vaak door het verhaal in het hoofd door te nemen, voor de spiegel of voor bekenden.

Het meerendeel van de ondervraagden vindt het wel leuk om te presenteren. De meeste ondernemers zijn van nature sociaalvaardig. Zij hebben vaak wel hun praatje klaar. Wat dat betreft valt het te verklaren waarom de meeste onder-nemers het wel leuk vinden om te presenteren.

Vind je het leuk om te presenteren?

4.5. Hulpmiddelen

Uit de enquête kwam ook naar voren dat Powerpoint nog steeds vaak wordt gebruikt tijdens presentaties. Ook Prezi en Keynote zijn populair. Digitale presentaties hebben de voorkeur bij de ondernemers. De laptop wordt daarvoor het vaakst ingezet, maar ook de tablet wordt steeds vaker gebruikt.

4.6. Problemen tijdens het presenteren

Op menig fora wordt er door scholieren, studenten , maar ook ondernemers (Forum KvK) om advies van anderen gevraagd als het aankomt op het gebied van presenteren. Hieruit blijkt dat er behoefte is om beter te worden in het presenteren. Uit observaties en gesprekken met een aantal beginnende ondernemers blijkt dat de problemen die zij ervaren tijdens het presenteren zeer uiteenlopend zijn. Angst, zenuwen, trillende stem, niet uit je woorden komen, zweethanden, blackouts, faalangst, een verveeld publiek en moeite om te overtuigen zijn enkele van de veel voor-komende problemen die worden genoemd.

Hoeveel uur bereid je je gemiddeld

voorop een presentatie? Waar bereid je je voor op een presentatie? Op welke manier oefen jij jepresentatie?

Van welk programma maak je gebruik om een presentatie te maken?

Welke hulpmiddelen gebruik je tijdens het presenteren?

verhaal door in mijn hoofd

4.7. Probleemgroepen

Ieder mens zit anders in elkaar en heeft zijn eigen problemen met presenteren. Volgens presentatiecoach Natasja van Schaik (zie bijlage 3.6) kun je de problemen onderscheiden in drie groepen;

• Mensen die te maken hebben met fysieke ongemakken, zoals kleuren van het gezicht en zweten.

• Mensen met een mentaal ongemak, waarbij het vooral tussen de oren zit. Bijvoorbeeld het krijgen van een black-out.

• Mensen met gebrek aan kennis over hoe je moet presenteren. Zij weten niet dat er technieken zijn waarmee je met meer gemak kunt presenteren.

Mensen die te maken hebben met presentatieangst vallen in de middelste groep. Zij hebben vooral een mentaal probleem. Presentatieangst hangt samen met:

• Slechte ervaringen • Gebrek aan vaardigheden

• Negatieve gedachten en denkpatronen

Ik heb last van zenuwen Ik heb last van fysieke ongemakken Ik vind het eng om voor veel mensen te spreken Ik weet niet hoe ik een goede presentatie moet geven. Mijn verhaal kwam niet goed over op het publiek. Anders

Welke problemen heb jij wel eens ondervonden tijdens het presenteren?

Slechte ervaringen zorgen ervoor dat mensen denken dat het in het vervolg weer mis zal gaan. Mensen kunnen ook angstig worden, omdat ze geen idee hebben hoe ze moeten presenteren. Als je vantevoren de hele tijd denkt dat het mis zal gaan, dat mensen je gaan uitlachen of dat je de presentatie gaat verknallen dan zal dat ook angst veroorzaken. (Universiteit Leiden)

Denkpatroon

Wat opvalt is dat mensen die het niet leuk vinden om te presenteren vaak negatieve gedachten hebben wanneer zij moeten presenteren. Dit blijkt uit het experiment dat ik heb uitgevoerd. (Zie bijlage 1 voor de uitwerking van het experiment.) Door een beginnende ondernemer een dagboek bij te laten houden tijdens het proces van de presentatie, dus vanaf de voorbereiding tot aan de presentatie zelf, is er een opvallende uitkomst ontstaan. Mensen met een

positieve gedachtengang stralen meer zelfverzekerdheid uit en hebben minder last van zenuwen. Dit blijkt ook uit twee observaties van presentaties. Iemand die het leuk vind om te presenteren heeft geen last van negatieve gedachten en komt zelfverzekerd over, terwijl iemand die een hekel heeft aan presenteren constant negatieve verwachtingen heeft en onzeker overkomt.

Ondernemers die aangeven het leuk te vinden om te presenteren lopen tegen andere problemen aan dan diegene die het als niet leuk ervaren. Zij hebben meer moeite met “technische problemen”. Dus hoe zorg ik ervoor dat mijn publiek niet afhaakt of hoe open ik de presentatie. Terwijl de mensen die het niet leuk vinden om te presenteren meer last hebben van zenuwen, onzekerheid en negatieve denkpatronen.

4.8. Conclusie

Beginnende ondernemers zijn ambitieus, maar tegelijkertijd ook onzeker. Die onzekerheid schuilt zich in de onervarenheid. Dit zien zij ook terug tijdens het presenteren. De problemen die zij ervaren zijn zeer uiteenlopend. Fysieke ongemakken, mentale ongemakken of een gebrek aan kennis. De doelgroep wil wel graag beter worden in het presenteren. Met al deze onderzoeksresultaten is er een persona gemaakt om een duidelijk en overzichtelijk beeld te geven van de doelgroep.

4.9. Persona

Joost is drie maanden geleden begonnen met zijn eigen bedrijf nadat hij is afgestudeerd. Hij is erg ambitieus en wil zich graag opwerken naar de top. Hij heeft echter moeite om opdrachten binnen te slepen. Dit komt doordat zijn

presentaties niet altijd even vlekkeloos verlopen. En dat terwijl hij regelmatig moet pitchen. Joost wil graag van zijn onzekerheid af en wil leren om een goede presentatie te geven, waarmee hij al zijn klanten kan overtuigen.

Hobby’s / computergebruik

• Joost is in het bezit van een iPad. Deze gebruikt hij zowel voor zijn werk als privé. • Hij houdt er van om spelletjes te spelen op zijn tablet.

Gedrag

• Hij is onzeker over het feit dat hij een beginner is, dit uit zich tijdens het presenteren. • Hij heeft moeite om de aandacht van zijn publiek vast te houden tijdens het presenteren. • Hij is ambitieus en wil graag beter worden in de dingen die hij doet.

Doelen

• Leren om de aandacht van zijn publiek vast te houden • Zelfverzekerd overkomen tijdens het presenteren • Hij wil graag uitgedaagd worden

Joost van Doorn

Leeftijd: 23 jaar Beroep:

Eigen mediabedrijf

Jaren actief: 3 maanden Woonplaats:Amsterdam

“Het lukt me maar niet om anderen te

overtuigen, dat is erg frustrerend.”

5. De presentatie

We weten nu welke problemen de doelgroep ervaart tijdens het presenteren en hoe hun gedrag is. In dit hoofdstuk zal er uitgelegd worden waar een effectieve presentatie aan moet voldoen. Er zal een antwoord worden gegeven op de volgende deelvraag:

Wat komt er allemaal bij kijken bij het geven van een effectieve presentatie?

5.1. Onderzoeksmethoden

Om meer te weten te komen over presenteren is er op verschillende manieren onderzoek gedaan naar dit onderwerp. Aan de hand van lesmateriaal van een cursus presenteren en met behulp van het boek “Spreken in het openbaar voor Dummies” van Malcolm Kushner wordt er beschreven waar een goede presentatie aan moet voldoen. Dit laatste boek staat vol met tips en oefeningen die je kunnen helpen bij het geven van een presentatie. Malcolm Kushner is een deskundige op het gebied van communicatie.

Ook zijn er diverse sites bestudeerd die gespecialiseerd zijn in alles op het gebied van presentaties. Verder zijn er een aantal “colleges” bekeken op TedEX en YouTube van presentatie en communicatie deskundigen zoals, Amy Cuddy. Door twee presentaties te observeren is er ook met eigen ogen gekeken hoe het er aan toe gaat tijdens het

presenteren. Door onderzoek te doen naar waar een goede presentatie aan moet voldoen is er rekening mee gehouden in het ontwerp van het eindproduct. Zo richt het eindproduct zich o.a. op het presenteren binnen een bepaalde tijd en op het interactie zoeken met het publiek. Hierover meer in hoofdstuk 10.

5.2. Definitie

Presenteren: De eigen visie, ideeën of mening helder, duidelijk, en zonodig boeiend of enthousiasmerend overbrengen op anderen. (Encyclo, 2014)

Presenteren is een output vaardigheid. De effectiviteit van een presentatie wordt bepaald door de mate waarin de zender van de informatie impact heeft op de ontvanger van de informatie. (Hogeschool van Amsterdam. Van Schaik, 2012) Presenteren is tevens een sociale activiteit. Het publiek speelt een cruciale rol in de productie van kennis. Dus presentaties enkel om informatie over te dragen zijn zinloos en maken geen gebruik van de potentie van presentaties. Een presentatie moet een goede balans creeren tussen spreken en luisteren en tussen de drie bouwstenen; Logos, ethos en pathos. Je argumenten (inhoud) kunnen nog zo goed zijn, maar als jouw lichaamstaal iets anders uitstraalt dan zal het moeilijker worden om je publiek te raken. (Excellentpresenteren, 2011)

5.3. De fases van het presenteren

Presenteren is meer dan alleen maar je visie of je ideeën vertellen. Er komt veel meer bij kijken. Het gaat niet alleen om de inhoud, maar de manier waarop je iets vertelt is minstens zo belangrijk. Er moeten verschilllende fases doorlopen worden voordat je uiteindelijk een presentatie kunt geven. Volgens het boek “Spreken in het openbaar voor Dummies” van communicatie-deskundige Malcolm Kushner bestaat een presentatie uit onderstaande stappen.

Stap 1: Allereerst bepaal je de doelstelling van de presentatie. Een presentatie kan verschillende doelen hebben.

• Informatieoverdracht • Jezelf profileren

• Stimuleren tot het maken van beslissingen • Je publiek verleiden

• Vragen uitlokken

• Je publiek provoceren tot debat • Poging tot leren

• Inspireren van publiek om zich verder te verdiepen

Voor startende ondernemers zal de presentatie vaak het doel hebben om zichzelf te profileren en anderen te stimuleren om beslissingen te maken. Dit bleek ook uit de gesprekken die ik heb gevoerd met een aantal beginnende ondernemers.

Stap 2: De volgende stap is het brainstormen over de inhoud en de stijl. Wat ga je vertellen en op welke manier. Het is

hierbij belangrijk om de behoeften van het publiek vast te stellen, de argumenten alvast te vormen en ervoor te zor-gen dat je voldoende kennis hebt over het onderwerp. Voordat je gaat presenteren is het handig om jezelf de volzor-gende vragen te stellen.

• Hoeveel mensen zijn er? • Waarom zijn ze er?

• Wat is de compositie van je publiek? • Wat is het begripsniveau van je publiek? • Wat is de status van je publiek?

• Wat is jouw reputatie?

• Vanuit welke positie ga je presenteren?

Stap 3: Tijdens presentaties zullen er altijd mensen zijn die (kritische) vragen gaan stellen. Om te voorkomen dat je

met je mond vol tanden staat is het handig om je hierop alvast voor te bereiden. Anticipeer op mogelijke vragen en bereid deze voor.

Stap 4: De volgende stap is het schrijven van de speech en de visuele hulpmiddelen klaarmaken. Selecteer de bruikbare

informatie die je hebt gevonden uit je onderzoek en deel je presentatie in. Elk verhaal heeft een kop en een staart. De romp verbindt de twee uiteinden.

Stap 5: Tijdens het presenteren is het handig om een visueel hulpmiddel bij de hand te hebben. Powerpoint, Keypoint

en Prezi zijn tools om je presentatie visueel aantrekkelijk mee te maken.

Stap 6: Vervolgens ga je de presentatie oefenen. Dit kun je doen voor de spiegel of voor bekenden. Bepaal de lengte van

de presentatie. En probeer de timing elke keer dat je oefent te verfijnen.

Stap 7: Plankenkoorts aanpakken. Plankenkoorts is iets dat in je hoofd zit. Het heeft alles te maken met de manier

waa-rop je tegen dingen aankijkt. Wanneer mensen alleen maar negatieve gedachtes hebben voordat zij moeten presenteren, dan zal dat ook zijn uitwerking hebben tijdens de presentatie.

Stap 8: Na al deze stappen is het dan eindelijk het moment aangebroken; Je gaat de presentatie houden.

“I passionately believe that it is not just what you say that counts, it is also how you say

it – that the success of your argument critically depends on your manner of presenting

it.”

5.4. Soorten presentaties

We onderscheiden drie soorten presentaties. (leren.nl, 2014) • Overtuigingsgerichte presentaties

• Kennisgeorienteerde presentaties • Gelegenheids presentaties

Overtuigingsgerichte presentaties

De overtuigingsgerichte presentatie is het meest van toepassing bij beginnende ondernemers. Zij zullen potentiële klanten willen overtuigen om met hen in zee te gaan. Het doel van deze presentaties is om anderen te overtuigen. Veel ondernemers hebben een verkooppraatje. Een verkooppresentatie heeft als doel het bedrijf zo goed mogelijk neer te zetten en de verkoop van producten en diensten te stimuleren. (leren.nl, 2014)

Elevator Pitch

Een veel voorkomende presentatie onder ondernemers is de Elevator Pitch. Vrij vertaald betekent ‘elevator pitch’ een verkooppraatje-in-de-lift. In de tijd van een ritje met de lift moet je jezelf presenteren als de ideale oplossing voor het probleem van je gesprekspartner. (Carrieretijger, 2013) Waarom is het geven van een Elevator Pitch zo belangrijk? Door het format, 60 tot 90 seconden, dwingt het je om je echt te beperken tot de kern. Welk probleem los je op? Voor welke klant? Waarom wil de klant juist jou hebben? Wat wil je dat ze over jou onthouden of wat wil je dat ze gaan doen? (Edo van Santen, 2014)

5.5. Onderdelen van een presentatie

Tijdens het presenteren zijn er meerdere factoren waar rekening mee gehouden moet worden. Hieronder volgen de onderdelen van een presentatie:

Omgaan met zenuwen

De meeste mensen hebben last van zenuwen wanneer ze een publiek moeten toespreken. Ze krijgen last van natte handen, een onbestemd gevoel in de buik, of ze gaan trillen. Zelfs ervaren sprekers zijn nog regelmatig nerveus vlak voordat ze op gaan treden, en vinden het zelfs een slecht voorteken wanneer ze niet een lichte spanning voelen. Een zekere mate van nervositeit hoort dus bij het spreken in het openbaar. Zenuwen hebben niet altijd een slechte uit-werking. Ze helpen je op cruciale momenten beter te presteren en ze zorgen ervoor dat je je beter concentreert op de prestatie. Wanneer de zenuwen hoog gaan opspelen kan het echter een negatieve uitwerking hebben, zoals het krijgen van een black-out. (Marscha Furth, UVA)

Een eerste indruk

Wanneer je iemand voor het eerst ontmoet ben jij natuurlijk niet de enige die zich een indruk aan het vormen is: de ander is zich op het zelfde moment een indruk aan het vormen van jou! In het algemeen willen mensen graag goed voor de dag komen. Ook mensen die zeggen dat het ze niks kan schelen wat anderen denken. Een eerste indruk bepaald de verwachting die het publiek van je heeft. (Roos Vonk, Eersteindruk.nl)

Houding

Je houding vertelt het publiek al veel over jezelf. In je houding geef je non-verbale informatie over jezelf, informatie over wat voor een persoon je bent zonder dat je daarover iets hebt verteld. Een spreker die zijn schouders laat afhangen, alleen naar zijn aantekeningen of naar het plafond staart of die steeds op één been wiebelt, komt minder overtuigend over. (Marscha Furth, UVA)

Lichaamstaal is van invloed op hoe anderen ons zien, maar het kan ook veranderen hoe we onszelf zien. Sociaal psycholoog Amy Cuddy toont in haar college op TEXex hoe “krachtposes”, een houding van zelfvertrouwen, zelfs wanneer wij ons onzeker voelen het testosteron- en cortisolniveaus in de hersenen kan beïnvloeden, en misschien zelfs een impact hebben op onze kans op succes. Als mensen meer zelfvertrouwen krijgen zullen zij ook beter worden in het geven van presentaties. (Amy Cuddy, 2012)

Attitude

Ook je attitude is belangrijk tijdens het presenteren. Mensen luisteren liever naar iemand die eerlijk en enthousiast is en met plezier zijn of haar verhaal vertelt, dan naar iemand die zonder emotie wat zinnen opdreunt. Door vol

enthousiasme iets te vertellen kun je mensen inspireren en motiveren. De manier waarop je iets overbrengt kan het succes van je presentatie bepalen. Met een professionele attitude kom je bovendien een stuk geloofwaardiger over. (Karen de Vries, 2014)

Stemgebruik

Stemgebruik is een belangrijk onderdeel van de presentatie. Luisteraars kunnen al veel horen aan de stem van een spreker: betrokkenheid, spanning, enthousiasme en mate van zelfvertrouwen. Mensen horen graag een duidelijk, natuurlijk stemgeluid. Tijdens een presentatie moet je letten op de volume, de intonatie, het spreektempo, de articulatie en de schrijftaal en spreektaal. (UVA, Mascha Furth)

Interactie met het publiek

Veel sprekers vergeten van de zenuwen tijdens de presentatie contact te leggen met het publiek. Ze klampen zich vast aan de tekst en hebben maar één doel voor ogen: zo gauw mogelijk het verhaal afdraaien, zodat het weer achter de rug is. Maar om overtuigend over te komen is het van groot belang dat het publiek zich persoonlijk aangesproken voelt. Een spreker kan contact met het publiek maken door de mensen in de zaal aan te kijken en door ze aan te spreken. Door oogcontact te maken, kun je het publiek aan je ‘binden’: wie luisteraars blijft aankijken, betrekt ze bij de inhoud van de presentatie. Je kunt het publiek ook bij de presentatie betrekken door het rechtstreeks aan te spreken. Zo kun je een open vraag stellen waar het publiek op kan antwoorden of tussendoor om bevestiging vragen met een gesloten vraag. (UVA, Mascha Furth)

Inhoud

De manier waarop je iets brengt is erg belangrijk, maar de inhoud uiteraard ook. Het publiek moet kunnen zien dat je weet waar je het over hebt. Kennis en deskundigheid worden vaak gewaardeerd door het publiek. Het is daarom ook erg belangrijk om je argumenten achter de hand te hebben, mochten er kritische vragen worden gesteld. (Kushner, 2004)

5.6. Conclusie

Om een effectieve presentatie te kunnen geven is een goede voorbereiding belangrijk. De presentator moet weten wat hij wilt vertellen, een duidelijk doel hebben van zijn presentatie en kennis hebben over het onderwerp. Vooraf moet je duidelijk weten wie je publiek is en op welke manier je het verhaal gaat brengen.

Tijdens het presenteren zijn er verschillende onderdelen waar men op moet letten. O.a. stemgebruik, taalgebruik, de inhoud van de presentatie, de houding en lichaamstaal, de attitude waarmee het verhaal wordt gebracht en het omgaan met de spanning. Wanneer kun je spreken van een effectieve presentatie? Om antwoord te geven op deze vraag heeft er een interview plaatsgevonden met een presentatiecoach (zie bijlage 4.6) en is er desk-research gedaan. Deskundigen op het gebied van presenteren weten waar een effectieve presentatie aan moet voldoen. Uiteindelijk is er een criterialijst ontstaan waar een effectieve presentatie en een effectieve presentator aan moet voldoen.

Effectieve presentaties hebben:

• Een heel duidelijke doelstelling.

• Een goed doordacht argument om de doelstelling te ondersteunen. • Een duidelijk thema.

• Visuele hulpmiddelen om de boodschap te versterken, in plaats van de aandacht er van af te leiden. • Inzicht in de behoeften van het publiek.

• Een “hook” die het publiek trekt en hun motiveert om te luisteren.

Effectieve presentator:

• Enthousiasme en commitment aan het onderwerp. • Kennis van het onderwerp.

• Zelfverzekerd gedrag (oogcontact, gebruik van stiltes, toon en spreektempo variëren, en open gebaren) • Overtuigende bewoordingen.

• Taalgebruik dat past bij de stijl van het onderwerp van de presentatie. • Gepaste kleding.

• Blijft dichtbij zichzelf.

Wat wordt er meegenomen in het uiteindelijke product?

Onzekerheid speelt een rol bij de doelgroep. Het concept zal er daarom op gericht zijn om de gebruiker te laten oefenen met presenteren, zodat zij zich op hun gemak gaan voelen voordat zij een echte presentatie moeten geven. De elevator pitch is een zeer korte presentatie die iedere ondernemer zou moeten beheersen. Vanwege de korte duur is het uitermate geschikt om te gebruiken in een spel. Een goede presentatie bestaat uit zowel techniek als attitude. De gebruiker zal zich daarom op beide gebieden kunnen verbeteren door het spelen van de game.

6. Leren presenteren

Nu we weten waar de doelgroep moeite mee heeft en waar een effectieve presentatie aan moet voldoen gaan we in dit hoofdstuk achterhalen welke leermethodes geschikt zijn om te leren presenteren.

Wat zijn effectieve leermethodes om presentatievaardigheden te verbeteren?

6.1. Onderzoeksmethodes

Er is onderzoek gedaan naar de motivatie om te leren. Wat zorgt ervoor dat de beginnende ondernemers ook daadwerkelijk zullen gaan leren presenteren. Door boeken en artikelen te lezen ben ik hier meer te weten over gekomen. Ook is er onderzoek gedaan naar verschillende leerstijlen. Ieder mens zit anders in elkaar en leert op zijn eigen manier. Daarnaast is er door middel van desk-research gezocht naar oefeningen om presentaties te verbeteren en heeft er een gesprek plaatsgevonden met een presentatiecoach.

6.2. Zelfstandig leren

Om zelfstandig te kunnen leren zijn allerlei vaardigheden nodig, zoals: jezelf motiveren, bepalen wat je leerdoel is, een aanpak kiezen, jezelf vragen stellen, eventueel hulp vragen, jezelf kunnen beoordelen, en dergelijke. (Janssen.T, 2002)

6.3. Motivatie om te leren

Robbert van de Pluijm (IT-Works) schreef een whitepaper over gemotiveerd leren. Uit zijn onderzoek blijkt dat studenten die gemotiveerd zijn voor een leeractiviteit, meer tijd en moeite in het leren besteden. Ook gebruiken ze dat wat ze geleerd hebben vaker in de toekomst (Malone, 1980). Om het meest optimale leerresultaat te behalen, zullen gemotiveerde studenten ook enthousiast, gefocust en betrokken moeten zijn. Gemotiveerde studenten zijn geïnteress-eerd in wat ze doen en hebben plezier in het leren. Ze doen hun uiterste best, en tonen groot doorzettingsvermogen. De studenten vertonen dan zelfgestuurd gedrag, meer gedreven door eigen wil dan door externe krachten (Ryan, 2006).

Intrinsieke motivatie & extrinsieke motivatie

Dit zelfgestuurd leergedrag kan voortkomen uit intrinsieke motivatie, waarbij de student betrokken is bij een activiteit vanuit eigen interesse of plezier, of bijvoorbeeld uit een vorm van extrinsieke motivatie. De student is dan gemotiveerd voor de activiteit, omdat de uitkomst van het leerproces door hem of haar belangrijk wordt gevonden. (Deci en Ryan, 1985).

Intrinsieke motivatie is dus de motivatie die van binnenuit komt. Als we dit terugkoppelen naar het project, dan zou je kunnen zeggen dat de intrinsieke motivatie van de beginnende ondernemer bestaat uit de motivatie om vanuit zichzelf te willen leren presenteren. De behoefte om vanuit zichzelf beter te worden, oftewel zelfontplooiing. De extrinsieke motivatie is de beloning die vormt. Het feit dat je ziet dat je beter wordt in het presenteren. Dat je jezelf hebt ontwikkelt.

Uit onderzoek van Deci en Ryan (1985) blijkt dat hoe groter de drang om ons gedrag zelf te mogen bepalen des te groter de motivatie tot leren zal zijn. Als activiteiten worden uitgevoerd uit interesse of persoonlijke betrokkenheid zal dat ook de motivatie tot leren verhogen. (Ryan, 2006). Het gevoel van competentie ontstaat als de leersituatie als uitdagend, maar niet te moeilijk, wordt ervaren. Als de uitdaging te klein is, treedt er verveling op en wordt er niet veel geleerd. Is de uitdaging te groot dan geeft men op en zal men weinig leren.

Mensen zijn van nature gemotiveerd om vaardigheden te ontwikkelen en problemen op te lossen. Dit betreft de zo-geheten “competentie-motivatie” (Bransford, 2000). Een leeruitdaging doet zich voor als er een groot verschil wordt ervaren tussen het begrip van de huidige situatie en al opgedane kennis of verwachting. Onderwijs dat als zinvol voor zichzelf wordt ervaren bevordert de motivatie. Ook als de activiteit veel inzet en/of tijd vraagt van de lerende.

6.4. Leerstijlen van Kolb

Om iets te leren is het dus belangrijk om ook de motivatie te hebben om te leren. Leren kun je op verschillende manieren doen. In totaal zijn er 4 leerstijlen, dat wil zeggen 4 manieren waarop je dingen kunt leren. Afhankelijk van de leerstof en de situatie gebruik je een bepaalde leerstijl. Mensen hebben echter ook een favoriete manier van leren, oftewel een voorkeursleerstijl.

Leerpsycholoog Kolb was van mening dat een leerproces uit verschillende stappen bestaat. Hij noemde die stappen leerfasen en alle stappen samen een leercyclus. Een ‘leerervaring’ kan op iedere plaats in de cyclus starten, waarna je vervolgens de andere fasen, met de klok mee, doorloopt. Hij ontdekte ook dat ieder mens zijn eigen voorkeur heeft: de leerstijlen van Kolb. Die voorkeur wordt gevormd door een combinatie van twee leerfasen. Voor de dromer bijvoor-beeld zijn de concrete ervaring en de reflectie favoriet. Hij beheerst dat stukje van de cyclus het beste. (Bridge2learn, 2014)

6.5. Manieren om te leren

Dukers & Baelemans heeft een lijst samengesteld met manieren om te leren die inspelen op de verschillende leerstijlen. Het zoveel mogelijk inspelen op de leervoorkeuren van mensen vergroot de effectiviteit van het leren, het verschaft meer grip op het leerproces, het vergroot de betrokkenheid, de acceptatie en het draagvlak, het geeft meer

zelfvertrouwen en het leidt tot meer herkenbaarheid. Het ‘leren’ wordt plezieriger en minder belastend. (Dukers & Baelemans, 2012)

• Observeren (leren door te kijken naar anderen, kunst afkijken) • Participeren (leren door deel te nemen en te ‘sparren’ met anderen) • Instuderen (leren door het verwerven van kennis)

• Uitproberen (leren door oefenen) • Praktiseren (leren door te ontdekken) • Reflecteren (leren door na te denken)

Als we kijken naar deze lijst dan valt op dat een aantal manieren ook ingezet kan worden voor het leren van presenteren.

Leren door te observeren

Je kunt leren door naar andere presentatoren te kijken. Menig presentatiecursussen laten deelnemers beelden zien van succesvolle presentaties en ook voorbeelden van slechte presentaties. Door het immiteren van andere presentatoren kun je tevens ontdekken welke presentatiestijl het beste bij je past. Het is goed om andere presentaties te beoordelen. Leg dit naast de manier waarop jij het zelf doet. Wat doe je anders, wat doe je niet, wat doe je juist wel? Wat kun jij hieruit leren? Welke fouten wil jij vermijden? (easy360 2011)

Leren door instuderen

Je kunt leren door middel van een theoretische benadering. Er zijn heel veel tips en oefeningen die je kunnen helpen bij het presenteren. Een gebrek aan kennis is een van de oorzaken van presentatieangst. Als de kennis er is zal dat een zorg minder zijn. Er is veel informatie beschikbaar over het onderwerp presentatievaardigheid in boeken, op internet of door middel van cursussen. Er is dus altijd wel iets te vinden dat qua toonzetting en inhoud aanspreekt.(easy360, 2011)

Leren door praktiseren

De cognitieve wetenschap noemt learning by doing, oftewel ervaringsleren, de effectiefste leermethode. Hoe realistischer en relevanter de ervaring, hoe groter het leereffect. (Ranj, 2014) Hoe vaker je het doet, des te beter het zal gaan. Oefening baart kunst. Probeer dingen uit en evalueer wat wel en wat niet goed en pas het toe in het vervolg. (easy360, 2011)

Leren door reflecteren

Wat ook vaak voorkomt tijdens presentatiecursussen is het inzetten van video. Als je jezelf terugziet op beeld, dan werkt dat confronterend. In de meeste gevallen zorgt het er ook voor dat het beeld dat een presentator van zichzelf heeft positief veranderd. Het is een goede manier van zelfreflectie, vindt ook presentatiecoach van Schaik.

6.6. Conclusie

Er zijn verschillende effectieve manieren om te leren presenteren. Belangrijk is om ervoor te zorgen dat de intrinsieke motivatie om beter te worden aanwezig is. Ieder mens heeft zijn eigen voorkeur voor een leerstijl. Je kunt leren

presenteren door andere presentaties te observeren, door theoretische kennis in te studeren en vervolgens uit te voeren in de praktijk, of door te reflecteren. Om vooruitgang te boeken is het belangrijk om bewust te worden van wat je goed of fout doet en wat je hier aan kunt doen. Als de leersituatie als uitdagend wordt gezien, zal dat de kans op succesvol leren verhogen.

7.Concurrenten

7.1. Onderzoeksmethodes

Door middel van desk-research is er gekeken naar verschillende aanbieders van presentatiecursussen, presentatie-apps en andere manieren waarmee men kan leren presenteren. Op welke facetten van het presenteren richten de

verschillende cursussen zich en hoe zijn de recensies van cursisten? Daarnaast zijn er twee concurrerende

presentatie-apps zelf gebruikt om te kunnen ervaren wat de sterke en zwakke punten zijn. Er is een overzicht gemaakt van een vijftal concurrenten om ze met elkaar te kunnen vergelijken.

7.2. Presentatiecursussen

Er worden vele presentatiecursussen aangeboden op het internet. Wat opvalt is dat deze vrij prijzig zijn. Voor een goede presentatiecursus kun je al enkele honderden euro’s kwijt zijn. Tijdens deze cursussen worden alle facetten van

presenteren behandeld. En dat gebeurt op diverse manieren.

Er zijn trainingen die specifiek gericht zijn op één onderdeel zoals bijvoorbeeld stem- en klanktrainingen of een cursus over spreekangst, maar er zijn ook cursussen die alle facetten behandelen.

7.3. Online concurrenten

Ook zijn er talloze websites en blogs met handige tips en adviezen om je presentatievaardigheden te verbeteren. Op het gebied van mobiele applicaties heb je de app Presenter Pro. Een engelstalige app waarin je wordt geinformeerd over alle onderdelen van een presentatie. Van je stem tot je houding. Het is echter alleen tekstuele informatie. Er is op dit moment nog geen applicatie op te markt waarmee je ook daadwerkelijk een presentatie kunt oefenen door het te doen.

Naam

Type

Sterke punten

Zwakke punten

Prijs

Bridge2learn

bron: http://www.persoonlijke-leer- stijl.com/begeleidingstraject_presen-tatievaardigheden.html

Cursus • Individuele oefeningen • Persoonlijk begeleidings-

traject

• Inzetten van video

• Prijzig

• Men oefent niet voor een publiek

395 euro

Presenter Pro

bron: App Store App • Veel tips en theoretische kennis

• Mogelijkheid om presentaties te beoordelen

• Gratis

• Weinig praktijk

• Alleen Engelstalig gratis Speechen.nl

bron: http://speechen.nl/de-kern-van-presenteren/

Cursus • Veel theorie

• Hulp bij het neerzetten van een goede elevator pitch

• Presenteren voor mede- cursisten

• Prijzig

• Je bent een hele dag kwijt 380 euro

Speaking Happens

bron: http://www.speakinghappens. nl/

Coaching • Oefenen voor een virtueel publiek

• Focus op zowel techniek als het mentale vlak

• Inzetten van video

• Wachtlijst afhankelijk

van doelen presentator Elevator Pitch App

(Edo van Santen)

bron: App Store

App • Voorbeeldmateriaal (video) • Veel nuttige tips

• Tweetalig (NL en EN)

• Geen praktijk Gratis

Bovenstaande apps en cursussen kunnen we zien als belangrijke concurrenten. Zij voorzien in dezelfde behoeften. Het uiteindelijke product zal een ipad-app worden, vandaar dat er ook gekeken is naar apps. De overige drie concurrenten zijn cursussen die redelijke bekendheid genieten of hoog zijn aangeschreven.

7.5. Conclusie

Het voordeel van een presentatiecursus is dat men vaak goede persoonlijke begeleiding krijgt van een professionele presentatiecoach. Men krijgt veel individuele aandacht en ook de mogelijkheid om te oefen voor mede-cursisten. Vaak wordt ook video ingezet, waarbij de cursist een goed beeld krijgt van zijn of haar eigen sterktes en zwaktes. Tijdens de meeste cursussen is er aandacht voor alle facetten van het presenteren. Zowel het mentale gebeuren als de

presentatietechnieken.

Bij de presentatie-trainingen van Speaking Happens laten ze mensen oefenen met een virtueel publiek. Volgens Speaking Happens maken hersenen nauwelijks onderscheid tussen een gefilmd publiek dat je levensgroot vertoont en een echt publiek. Als spreker ervaar je dezelfde gevoelens. Speaking Happens werkt daarom met een virtueel publiek waarbij je op een veilige manier vertrouwd kan raken met spreken voor een groep. Bij deze methode kun je het

virtuele publiek zich laten vervelen en op hun telefoon laten kijken, maar je kan ze ook geinteresseerd laten opleven als het spannend wordt. Deze methode werkt, omdat de spreker zo een positieve ervaring kan opdoen met presenteren voor publiek. (Speaking Happens)

Het nadeel van deelnemen aan presentatiecursussen is vaak de hoge prijs die je ervoor moet betalen. Je kunt al gauw enkele honderden euro’s kwijt zijn. Ook moet men tijd vrij kunnen maken om een cursus te kunnen volgen.

Op het gebied van apps, zijn er enkel concurrenten die zich richten op het leren via een theoretische benadering. Zo is er de Engelstalige app Presenter Pro. Deze app voorziet je van informatie over werkelijk alle onderdelen van het pre-senteren. Je kunt er echter niet mee in de praktijk oefenen. Er is nog niet echt een app op de markt, waarmee je ook daadwerkelijk zelf kunt oefenen. Daar ligt een gat in de markt, want zoals in een eerder hoofdstuk beschreven is het leren door te doen de meest effectieve leermethode om een vaardigheid te leren.

8. E-learning

We weten inmiddels wat effectieve leermethodes zijn om te leren presenteren en welke concurrenten er op de markt zijn. Omdat de focus ligt op een digitale oplossing, zal er onderzoek gedaan worden naar e-learning: leren op een digitale manier. De volgende deelvraag zal hierbij worden beantwoord:

Wat is de kracht van e-learning?

8.1. Onderzoeksmethodes

Door middel van deskresearch en gesprekken met deskundigen is er achterhaald wat e-learning is en wat de voor en nadelen zijn. Hier is uiteindelijk een analyse en een conclusie van gemaakt.

8.2. Definitie

E-learning is de toepassing van informatie en communicatietechnologie (ICT) op leerprocessen binnen een organisatie. (Van der Hoog en Fillipine, 2006)

8.3. Inzetten van e-learning

ICT kan op verschillende manieren worden ingezet om leren vorm te geven. (e-learning.nl, 2013) Dit hangt af van de volgende factoren:

• Formeel – informeel • Didactiek

• Asynchroon – synchroon • Mate van technologie

Formeel & informeel

Van formeel leren is sprake als het leren doelbewust en systematisch plaatsvindt. Een organisatie (school of opleiding-sinstituut) is initiatiefnemer van dit leren dat de vorm heeft van een cursus of opleiding. Van informeel leren is sprake als leren meer spontaan plaats vindt, op initiatief van de lerende zelf. In dit project gaan wij uit van het laatste. De beginnende ondernemers zullen zelfstandig moeten leren en ook uitzich zelf de motivatie moeten zoeken om beter te worden in het presenteren.

Didactiek

Er zijn verschillende theorieën over hoe jongeren en volwassenen leren. Deze theorieën zijn ook van invloed op e-learning. Sommigen vinden dat je het beste kunt leren bepaalde kennis op te nemen (bijvoorbeeld via een docent die de kennis overdraagt). Veel herhalen en positieve bekrachtiging zijn daarbij van belang. Doet de lerende iets goed, dan wordt hij beloond. Anders “gestraft”.

Maar er zijn ook mensen die er vanuit gaan dat er niet zo iets is als “vast staande kennis”. Deze mensen willen afstappen van het systeem waarin een docent de leerstof instrueert aan een groep lerenden met verschillende leerbehoeften. In plaats daarvan richten ze zich op het versterken van eigen verantwoordelijkheid van de lerende, het creëren van samen-werkend leren, en het benutten van relevante werkomgevingen als leeromgeving (Rubens & Admiraal, 2003).

Asynchroon – synchroon

Bij het vormgeven van e-learning kun je kiezen voor synchroon of asynchroon leren. Bij asynchroon leren gaat het om een leersituatie waarin de interactie in tijd vertraagd is (Van der Pool & Smits, 2003). Lerenden kunnen onafhankelijk van tijd en plaats in hun eigen tijdschema en tempo leren.

Bij synchroon e-learning bevinden de lerenden zich niet op dezelfde plaats, maar voeren zij wel leeractiviteiten op hetzelfde moment uit. Meestal gaat het daarbij om bijeenkomsten die begeleid worden door een moderator of om bijeenkomsten waar één persoon op afstand een inleiding verzorgd (waar anderen dan via hun computer op kunnen reageren). Voorbeelden zijn real-time chat en video of audio conferencing. Bij synchroon leren kan direct feedback ge-geven worden en is de docent of begeleider in staat om de inhoud van de sessie indien nodig aan te passen. Synchrone vormen van e-learning vergen wel meer organisatie (denk aan de logistiek) en zijn minder flexibel (lerenden kunnen minder goed in eigen tijd en tempo leren). (e-learning.nl, 2013)

Mate van technologie

Hoe e-learning wordt vormgegeven hangt ook af van het soort technologie dat wordt ingezet en vooral de mate waarin technologie wordt gebruikt. Aanvankelijk werd e-learning vooral gezien als volledig online leren. Deze manier van leren bleek in de praktijk lang niet altijd goed te werken. Veel lerenden stopten voortijdig met de cursus. Vervolgens is men beter gaan nadenken over een wenselijke mix tussen “face-to-face” leren en online leren. Dit wordt “blended learning” genoemd. Er wordt daarbij bijvoorbeeld gekeken naar hoe ICT de fysieke leeractiviteiten kan versterken (“technology enhanced learning”). Volledig online leren vindt meestal alleen plaats als de betrokkenen niet in staat zijn om elkaar persoonlijk te ontmoeten (bijvoorbeeld door grote afstanden).

8.4. Voor- en nadelen van e-learning

Aan de hand van een lijst met voor- en nadelen van e-learning samengesteld door www.e-learning.nl analyseren we de kracht van e-learning. Deze lijst is samengesteld aan de hand van verschillende bronnen. De punten die van toepassing zijn voor dit project zijn hieronder samengesteld.

Voordelen e-learning Flexibiliteit

Lerenden hebben tot 24 uur en zeven dagen per week toegang tot de leeromgeving. Het leermateriaal kan gemakkelijk in ‘brokjes’ worden verdeeld, waardoor de cursist de stof beter naar eigen behoefte kan opnemen. Het is mogelijk dat lerenden plaats- en tijdonafhankelijk leren, en dat ze precies datgene leren wat ze nodig hebben, op het moment dat ze het nodig hebben.

Besparing trainingstijd

Bij e-learning kunnen lerenden beter in eigen tempo leren en net zo veel tijd aan de training besteden, als zij dat nodig hebben. Snelle lerenden zullen daardoor minder tijd besteden aan de training.

Besparing reistijd en reis- en verblijfskosten

Dankzij e-learning hoeven lerenden minder te reizen om deel te nemen aan cursussen of opleidingen. Ze geven ook minder geld uit aan reis- en verblijfskosten.

Didactische voordelen

Een belangrijke winst van e-learning, is het feit dat het mogelijk is met ICT een rijkere leeromgeving te maken. Daar zijn veel voorbeelden van te geven. Zo is het mogelijk om geautomatiseerd voortgangstoetsen af te nemen. Via

simulaties en games kunnen lerenden in een veilige omgeving leren om gaan met complexe problemen, hun risico’s en onzekerheden. Door complexe vraagstukken te visualiseren, kunnen zij meer betekenis aan verbinden (wat een belangrijke voorwaarde voor leren is). Een laatste voorbeeld is dat je leren volgens verschillende leerstijlen via een elektronische leeromgeving mogelijk kun maken.

Competentiegericht leren

Cursisten kunnen met behulp van ICT ook competentiegericht leren. Ze doen eerst een test om te zien welke competenties ze kunnen verbeteren en op basis daarvan kan de e-learning cursus starten.

Nadelen e-learning

Vereiste houding en vaardigheden

E-learning doet een fors beroep op de werkdiscipline van de cursist. Met andere woorden, het vraagt een hoge inzet en een goede motivatie. Ook behoort een cursist te beschikken over ICT-vaardigheden. Dit betekent dat hij in ieder geval goed overweg moet kunnen met internet.

Voorkeur voor leren

De meeste mensen leren het liefst via persoonlijke contacten. Diverse onderzoeken wijzen uit dat lerenden ICT vermijden, als het even kan. Dit nadeel wordt waarschijnlijk minder naarmate degenen die zijn opgegroeid met de computer en Internet deel nemen aan opleidingen (“net generation”). Maar ook dan is het de vraag of men ook graag via Internettechnologie wil leren. In de praktijk blijkt bijvoorbeeld dat ICT-ers ook het liefste face-to-face trainingen volgen, omdat men al de hele dag met ICT werkt.

Leren in eigen tijd

Een werkgever vindt het ongetwijfeld prachtig dat zijn werknemers niet meer overdag naar een cursus moeten, maar de lerenden zelf zullen minder gemotiveerd zijn om in eigen tijd te gaan leren terwijl men nu in de tijd van de baas een cursus mag volgen.

Niet altijd geschikt

Het is niet mogelijk om alle leerdoelen te bereiken met e-learning. Wie durft bijvoorbeeld zijn blinde darm te laten verwijderen door een arts die online geleerd heeft te opereren?

8.5. Leren met tablet

Er is een opkomst van mobiele apps waarbij je vaardigheden kunt ontwikkelen of persoonlijke doelen kunt bewerk-stelligen. (FrankWatching, 2013) Enkele voorbeelden zijn RunKeeper (hardlopen), SuperBetter (motiveren), Stress Check (minder stress) en Headspace (ontspannen). Mensen zijn ambitieus en willen vaak beter worden in dingen. Er zijn tegenwoordig vele apps waarbij je jezelf kunt ontwikkelen. Wat hierbij opvalt is dat bij deze apps ook gamification is toegepast om een vaardigheid te leren of om een bepaald doel te bereiken. Beter worden in presenteren is natuurlijk ook een persoonlijk doel wat ondernemers willen bewerkstelligen.

Vanwege de handzaamheid is de tablet een ideaal apparaat om content op te bekijken. Het apparaat kan helpen onder-wijs te ondersteunen omdat het ideaal is voor het consumeren van content. Het vergaren van kennis kan voor

leerlingen een stuk aantrekkelijker worden gemaakt en iedere leerling kan eenvoudiger in zijn eigen tempo werken. Met de tablet en internet binnen handbereik wordt het voor de leerling laagdrempelig om informatie op te gaan zoeken. Door het toevoegen van video’s, simulaties, spelletjes en opdrachten aan de theorie zal de leerling met meer plezier kennis opdoen op de tablet. (Technologie-onderwijs, 2014)

Leren op een iPad blijkt tevens ook zeer effectief te zijn. Op een school in Californië werd een experiment gehouden met leerlingen die leerden via een iPad-app en leerlingen die leerden op de ouderwetse manier; met een boek. En wat bleek: de scholieren met de beste score leerden door middel van de iPad-app HMH Fuse: Algebra I. 78 procent van de scholieren die de iPad-app gebruikten wist een ‘goed cijfer’ te halen, terwijl het bij de studenten die uit een boek leerden 59 procent was. (Jolien Ruiten, 2013)

Uit onderzoek van Flurry blijkt dat we de meeste tijd op onze mobiele apparaten besteden aan spelletjes.

(Tabletmagazine, 2014) Flurry heeft de gegevens van 400.000 applicaties op 1,3 miljard iOS en Android tablets en smartphones verzameld, en aan de hand hiervan uiteen gezet welke toepassingen het meest gebruikt worden. Volgens het onderzoeksbureau spenderen we gemiddeld 2 uur en 42 minuten per dag op de mobiele apparaten, 2,5 procent langer dan een jaar eerder. Een onderscheid tussen tablets en smartphones wordt niet gemaakt. Van de tijd die we op onze tablets en smartphone spenderen wordt 14 procent ingezet voor het surfen op het internet. De apps waar de meeste tijd aan besteed wordt zijn de spelletjes. Games zijn verantwoordelijk voor 32 procent van de tijd die we op iOS en Android apparaten besteden.

8.6. Conclusie

De kracht van e-learning is dat de leerling, in dit geval de beginnende ondernemer, zelf kan bepalen waar en wanneer hij wilt leren. De leerling bepaalt het leertempo. Het bespaart de doelgroep een hoop geld en tijd, wanneer zij kunnen leren presenteren op een digitale manier. Met e-learning kun je leren volgens verschillende leerstijlen mogelijk maken. Je bent niet meer afhankelijk van een docent. Het is echter wel belangrijk dat de gebruiker zelfstandig kan leren. Het zal tenslotte ook in zijn eigen tijd moeten gebeuren. Er moet dus een manier gevonden worden om de gebruiker hiervoor te motiveren. Dat zou kunnen door middel van een game op de tablet. De iPad is een zeer geschikt medium om mee te leren.

9. Gamification

Leren op een digitale manier kan dus erg effectief zijn. In dit hoofdstuk gaan we verder in op het onderwerp Gamification. Hoe kunnen we ervoor zorgen dat de doelgroep het leuk gaat vinden om de applicatie te gebruiken. Kunnen we ze motiveren om te gaan leren door middel van het spelen van een game?

Wat is gamification en hoe kun je het inzetten als leermethode?

9.1. Onderzoeksmethodes

Om deze vraag te beantwoorden is er deskresearch gedaan naar gamification en e-learning. Er zijn artikelen gelezen zoals die van The Fun Theory over hoe je activiteiten leuker kunt maken en het leerrendement kunt verhogen door er een spelelement aan toe te voegen. Ook zijn er voorbeeldcases bekeken van onder ander Ijsfontein en Ranj-games, zij zijn gespecialiseerd in serious games. Er is onderzocht wat nou het verschil is tussen gamification, games en serious gaming. En hoe kan gamification er voor zorgen dat er deep learning wordt bereikt?

9.2. Definitie

Gamification is het toepassen van gamedenken en gametechnieken in niet-game omgevingen. Bij gamification gebruik je spelelementen om gebruikers te motiveren en hun ervaring te verrijken. Het principe van gamification is niet nieuw, we spelen al eeuwen spelletjes. 72% van de huishoudens speelt inmiddels video games. Daarin ervaren we hoe effectief games zijn in het verleiden, vastgrijpen, motiveren en binden van hun spelers. Die technieken toepassen in de echte wereld is waar gamification over gaat. Bij gamification staat centraal dat je gedrag wilt stimuleren. Dit doe je door in te spelen op de intrinsieke motivatie. Dit is de motivatie die uit een persoon zelf komt. De achterliggende redenen die mensen hebben om bepaalde dingen te doen. Bijvoorbeeld leren, status of erkenning. (Marketingfacts, 2013)

9.3. Toepassen van gamification

De gamification methode die nu veel wordt toegepast is veelal gebaseerd op extrinsieke vormen van motivatie. Om een voorbeeld te geven: “Als je voor ons deze saaie enquête doorloopt, dan krijg je daarvoor een beloning in de vorm van korting, punten of credits.” Deze vorm van motiveren werkt maar tijdelijk, spreekt niet een dieper liggende behoefte of bevrediging aan en is daardoor niet effectief op de langere termijn. (FrankWatching, 2012)

Gamification gebaseerd op intrinsieke motivatie werkt daarentegen veel krachtiger en ook voor een langere periode. (FrankWatching. Christiaan Kromme, 2012) Je gaat hier niet alleen mensen belonen als zij door een saai proces heen zijn gelopen, maar je gaat het proces zelf ook aanpassen om ervoor te zorgen dat het proces doorlopen op zich al leuk is. In de gamewereld zien we precies hetzelfde: je hebt games die men speelt om een bepaalde highscore te halen en je hebt games die men eenvoudigweg blijft spelen omdat het spel leuk is.

Als we wat beter naar de menselijke psychologie gaan kijken, dan zien we dat mensen bepaalde universele

psychologische kenmerken hebben waarop ons gedrag is gebaseerd. En als we dieper in deze universele kenmerken duiken, dan zien we al snel dat we helemaal niet zoveel van elkaar verschillen als dat we zelf denken. Enkele menselijke psychologische kenmerken toegelicht: (Hunicke, R.)

Uitdaging en competitie: mensen worden graag uitgedaagd; mensen willen zich van nature bewijzen. Maar is de

uit-daging te groot, dan durven we hem niet aan te gaan; is de uituit-daging te klein, dan beginnen we er niet eens aan.

Vriendschappen: sociale relaties zijn erg belangrijk voor mensen, dit geeft ons het gevoel dat we onderdeel zijn van iets

groters dan onszelf.

Ontdekken en verkennen: iedereen heeft een zekere mate van nieuwsgierigheid, we willen van nature allemaal weten

wat het onbekende ons te bieden heeft. Dankzij deze natuurlijke eigenschap ontwikkelen wij ons namelijk als mens, nieuwsgierigheid verleid ons tot het we verkennen nieuwe plekken en het uitvinden nieuwe manieren om iets te doen.

Expressie: identiteit, zelfexpressie en erkenning is voor iedereen erg belangrijk, dit bevestigt namelijk wie we zijn. Rangorde: reputatie en status geven ons meer zelfvertrouwen en aanzien binnen een sociale groep.

De achterliggende psychologische principes motiveren mensen vanuit natuurlijke drivers tot het veranderen van gedrag. Ook al zijn we als mens allemaal anders, we worden veelal gedreven door dezelfde psychologische principes. (FrankWatching, 2012)

9.4. Leren en gamen

Bij traditionelere manieren van leren wordt aan het begin de theorie uiteengezet. Vervolgens wordt die theorie geoefend en toegepast om tot slot te worden getoetst. Een groot nadeel van deze methode is dat pas aan het einde van het traject de relevantie duidelijk wordt. In een spel is dat precies andersom. De speler krijgt direct alle

verantwoordelijkheid en het vertrouwen. Dit vertrouwen geeft de speler meer energie en doorzettingsvermogen om zijn taak uit te voeren, dan wanneer hij zijn geschiktheid eerst via een lange en moeizame weg moet bewijzen. Het spelen van een game is eigenlijk een opeenstapeling van het maken van fouten. Beschikt de game over een goed feed-backsysteem, dan past de speler zijn fouten aan en leert proefondervindelijk. (Ijsfontein, 2014)

Bij traditionele vormen van leren weet je eigenlijk pas waar je staat nadat je een toets hebt gedaan. Nog los van de lage effectiviteit van dit systeem, houdt het geen rekening met de verschillen in leervermogen van de studenten. In een game wordt de speler geconfronteerd met een opeenvolging van korte feedbackloops, waarbij het systeem zich continu aan-past aan het specifieke niveau van elke speler. De leerstof wordt traag aangereikt op het moment dat iemand het moeilijk vindt en snel wanneer de speler het uitstekend begrijpt. Dankzij de korte feedbackloops vindt een speler van-zelf zijn eigen tempo en doorloopt hij een veel natuurlijker leercurve. (Ijsfontein, 2014)

9.5. Verschil gamification & serious games

Als je een onderscheid tussen serious games en gamification wilt maken, dan zou je kunnen zeggen dat serious games tijdelijke, afgebakende omgevingen zijn waarin elementen uit de werkelijkheid worden nagebootst, terwijl het bij gam-ification juist andersom is. Daar worden principes vanuit de gamewereld in de werkelijkheid geïmplementeerd. Serious games zijn niet puur voor het vermaak ontwikkeld. Gamification projecten spelen zich af “in de werkelijkheid”, terwijl serious games zich afspelen in een fictieve game omgeving. Dit levert een verschil op voor de speler. Wanneer iemand een spel speelt weet hij dat er in dat spel andere regels gelden dan in werkelijkheid, en de speler committeert zich daaraan. De speler weet dat het niet echt is maar doet alsof. Hierdoor wint het spel aan realisme, maar dit

principe levert voor de speler ook een veilige omgeving op waarin hij vrij kan experimenteren, zonder het risico op ernstige consequenties. (Ranj, 2014)

9.6. Conclusie

Gamification is het toepassen van gamedenken en gametechnieken in niet-game omgevingen. Bij gamification staat centraal dat je gedrag wilt stimuleren. Dit doe je door in te spelen op de intrinsieke motivatie. Dit kan door in te spelen op de menselijke psychologische kenmerken. Zo willen mensen zich van nature bewijzen en houden ze van

uitdagingen. Hier kun je op inspelen door een spel te maken waar een uitdaging in zit voor de gebruiker. Het verdienen van punten of het krijgen van kortingen zorgen voor extrinsieke motivatie. Deze werken echter vooral op de kortere termijn. Het voordeel van het leren via een game is dat de leerling continue feedback krijgt. Tijdens het spelen van een game weet de gebruiker waar hij staat en waar hij aan moet werken.