Een brug tussen Oost en West?
De functie van Chineestalige kranten in Nederland
Masterscriptie Journalistiek en media Universiteit van Amsterdam
Kim Nevina Visbeen Studentnummer: 10016953
Datum van voltooiing: 27-05-2019 Aantal woorden: 22.861 Begeleiding: Erik Borra Tweede lezer: Mirjam Prenger
Abstract
In Nederland worden drie Chineestalige kranten geproduceerd die zich specifiek richten op de Chinese gemeenschap in Nederland: Asian News, China Times en United Times. Dit
onderzoek bestudeert de functie en inhoud van deze drie kranten: voorbeelden van etnische media. Naast een expansie van etnische media is onderzoek naar deze kranten relevant vanwege de groeiende Chinese gemeenschap in Nederland en het belang dat de
Volksrepubliek China in toenemende mate hecht aan zijn banden met de Chinese diaspora. De groeiende populariteit van etnische media past daarnaast binnen een trend waarin wereldwijd allerlei verschillende alternatieve vormen van journalistiek opkomen. In het
wetenschappelijke veld van journalism studies geeft deze studie daarom een beeld van de rol die etnische media kunnen innemen in een mondiaal en multicultureel medialandschap.
Dit onderzoekt toont dat de Chineestalige kranten grotendeels in het Chinese schrift publiceren. Enerzijds hebben zij veel aandacht voor gebeurtennissen in het thuisland China en dragen de Chinese cultuur over door te publiceren over evenementen van de gemeenschap. Op zo’n manier oriënteren zij de gemeenschap op het land van herkomst en dragen bij aan een Chinese identiteitsvorming. Met succesverhalen boosten zij de gemeenschap en vormen een platform voor specifieke zorgen die deze groep aangaan. Anderzijds zijn de kranten gericht op ontwikkelingen in Nederland. Ze informeren leden van de gemeenschap die geen Nederlands spreken en werken als gids in een nieuwe omgeving. Etnische media hebben op deze manier een verbindende werking.
Deze tegenstelling is kenmerkend voor veel etnische media. Deze studie
beargumenteert dat de rol van Chineestalige kranten als etnische media verder draagt: door te schrijven over internationale zaken treden de kranten ook op als algemene
informatievoorziener. Daarnaast zien de kranten voor zichzelf met name op gebied van handel een rol als brug tussen Oost en West. Door te schrijven over Nederlandse feestdagen en de Nederlandse en Europese cultuur en geschiedenis, richten zij zich daarnaast ook op het overdragen van de cultuur van Nederland en Europa. Deze functies moeten daarom worden meegenomen in de theorievorming rondom etnische media.
Inhoudsopgave
Inleiding 1
1. Theoretisch kader 6
1.1 Etnische media: definitie en kenmerken 6
1.2 Functies van etnische media 8
1.3 De taak van journalisten en de journalistiek 10
2. De Chinese gemeenschap in Nederland en hun media 16
2.1 Chinezen in Nederland 16
2.2 De Chinese gemeenschap: een aantal kenmerken 17
2.3 China en hun media: binnen- en buitenland 19
2.4 Chinese media in Nederland 20
3. Methode 22 3.1 Case studie 22 3.2 Corpus 23 3.2.1 De kranten 23 3.2.2 Samenstelling inhoudsanalyse 24 3.2.3. Samenstelling interviews 26 3.2.4 Samenstelling documenten 26 3.3. Analyse 27 3.3.1 Kwalitatieve inhoudsanalyse 27 3.3.2 Data 27 3.3.3 Analyse 28 3.3.4 Semigestructureerde interviews 30 3.3.5 Interviewvragen 31 3.3.6 Analyse interviews 32 3.3.7 Positie onderzoeker 32 3.4 Beperkingen 33 4. Resultaten 34
4.1 De inhoud van Chineestalige kranten in Nederland 34 4.1.1 Chinese kranten in Nederland geven informatie in de herkomsttaal 34 4.1.2 Veel van het nieuws komt uit andere media 36 4.1.3 Veel nieuws over China, Nederland of een combinatie 39 4.1.4 Chineestalige kranten schrijven het meest over economie 40
4.1.5 Achtergrond journalisten 43 4.1.6 Moeite om alle Chinese migrantengroepen aan te spreken 45 4.2 De functie van de berichtgeving in Chineestalige kranten 46
4.2.1 Het verbinden aan China 47
4.2.2 Internationaal informerend 48
4.2.3 De kranten oriënteren lezers op Nederland 49 4.2.3 Culturele overdracht van de gemeenschap 49 4.2.4 Chineestalige kranten zijn een booster voor de gemeenschap 50 4.2.5 De berichtgeving promoot assimilatie 51 4.2.6 Chineestalige kranten in Nederland treden op als gids 52 4.2.7 Culturele overdracht van Nederland of Europa 53 4.2.8 Het stimuleren van handel tussen Nederland en China 54
4.2.9 Wachttoren of waakhond 55
4.2.10 De kranten treden amper mobiliserend op 56 4.2.11 Weinig negatieve berichtgeving en misstanden 57
5. Conclusie en discussie 59
5.1 Wat Chineestalige kranten publiceren 59
5.2 Waarom Chineestalige kranten maken wat zij maken 60
5.3 De functie van Chineestalige kranten 61
5.4 Verschillen en aanvullingen op de literatuur 62
5.5 Zelfreflectie en discussie 63
Literatuurlijst 65
Bijlagen 68
Bijlage 1 – Codeboek: inhoudsanalyse Chineestalige kranten 68
Bijlage 2 – Uitgewerkt codeboek 72
Bijlage 3 – Interviewvragen 73
Bijlage 4 – Transcriptie interview I 75
Bijlage 5 – Transcriptie interview II 87
1
Inleiding
In de winkels in de Hollandse Chinatowns liggen elke dag verschillende Chinese kranten in stapels klaar om meegepakt te worden door winkelbezoekers. Ze zijn in het Chinees
geschreven, toch worden meerdere van deze kranten in Nederland geproduceerd. De kranten zijn typische voorbeelden van etnische media: media gecreëerd voor, en in de meeste gevallen ook door, immigranten, etnische, raciale en taalkundige minderheden en inheemse
bevolkingsgroepen (Matsaganis, Katz, & Ball-Rokeach, 2011; Matsaganis & Katz, 2014; Şahin, 2018). Het is een genre dat groeit in omvang en bereik (Matsaganis, Katz, & Ball-Rokeach, 2011; Deuze, 2006). Zo telde Nederland in 2006 meer dan honderd printmedia gericht op culturele minderheden, of die culturele diversiteit als centraal thema hebben. Daarnaast werden nog zo’n negentig gelijksoortige bladen geïmporteerd (Mira Media, 2006).
De kranten die in de Chinatowns liggen, worden voor de Chinese minderheid in Nederland geproduceerd. Nederland kent er drie: China Times (中国商报), Asian News (华 侨新天地) en United Times (联合时报). De drie kranten hebben elk een oplage tussen de vijfenveertig- en de vijftigduizend en zijn gratis te verkrijgen in Chinese restaurants, toko’s, winkels en vliegtuigen. Toch is er over deze bladen maar weinig bekend. Waarover schrijven zij en waarom? Welke functies hebben deze kranten? Deze vragen staan centraal in het onderzoek wat voor u ligt.
Etnische media moeten als aparte categorie media worden benaderd. Etnische media verschillen in vorm en functie ten opzichte van mainstream en lokale media. Mainstream media worden geproduceerd voor en over een meerderheid van de samenleving. Lokale media dienen een publiek in een specifieke plaats. Beiden informeren mensen zodat zij kunnen participeren als burgers (Şahin, 2018). Meer algemeen kan het doel van journalistiek worden geformuleerd als het voorzien van informatie aan burgers zodat zij in staat zijn de best mogelijke beslissingen te maken over hun leven, gemeenschap, maatschappij en overheid (American Press Institute).
Etnische media dienen echter een meer complexe set aan functies voor hun publiek (Matsaganis & Katz, 2014). Zo functioneren etnische media als een platform voor specifieke zorgen van immigranten en etnische en taalkundige minderenheden, die vaak in de
mainstream media ontbreken. Daarnaast verbinden etnische media migranten aan hun gastland, brengen ze migranten op de hoogte over lokale gebeurtenissen en helpen door als een gids te fungeren in een voor hen onbekende en nieuwe samenleving (Zhou & Cai, 2002). Ze hebben vaak een assimilerende functie doordat zij in hun verhalen aandacht hebben voor
2
de betrokkenheid van migranten bij de lokale politiek en publiceren over de relatie tussen thuis- en gastland (Viswanath & Arora, 2000). Soms vervullen etnische media de
journalistieke taak van waakhond, door op te komen voor de rechten van een minderheidsgroepering en het organiseren van gezamenlijke acties (Shi, 2009).
Etnische media helpen daarbij met de integratie van migranten in het land van
vestiging, doordat zij relevante informatie geven in de taal van de migrantengroep en deze zo voor hen beschikbaar maken (Georgiou, 2005). Veel leden van de diaspora beheersen de nationale taal niet volledig en voelen zich comfortabeler bij hun eigen moedertaal. Dit heeft consequenties voor hun economische, culturele en politieke participatie en voor hun toegang tot informatie over diensten en rechten zoals uitkeringen en banen, stelt Georgiou (2005, p. 494). Veel lokale en nationale minderheidsmedia focussen zich dan ook op het verstrekken van dit soort relevante informatie in minderheidstalen. Dat onderschrijft ook Şahin (2018) in haar studie naar Turkse media in het Verenigd Koninkrijk:
‘Supplying information for these communities in their native language about services,
rights and political, social and economic developments in the local and national
contexts in which they are embedded are the key functions of these media’ (Eigen cursivering, Şahin, 2018, p. 1276).
Tegelijkertijd dragen etnische media bij aan het creëren en behouden van een eigen etnisch culturele identiteit. Yin (2015) beargumenteert in zijn onderzoek naar Chineestalige media in Nieuw-Zeeland dat online etnische media de reconstructie van ‘Chinees zijn’ bevorderen: als migranten en als etnische minderheid in het land van vestiging. Volgens Christiansen (2004) vormen minderheden in hun nieuwsconsumptie een ‘diaspora identiteit’. Şahin (2018) noemt de ‘media space’ die etnische media bieden, waar minderheidsgroepen aansluiting met elkaar, het gastland en hun thuisland kunnen vinden.
Minderheden zijn daarnaast kritisch op de wijze waarop zij gerepresenteerd worden in mainstream media (Husband, 2005; Matsaganis, Katz & Ball-Rokeach, 2011). Dit kan, naast de taalbarrière in mainstream media, een reden zijn waarom zij zich richten tot etnische media. Dit betekent echter niet dat etnische media de plaats innemen van reguliere media, aangezien deze vaak naast elkaar worden gebruikt (Deuze, 2006).
Sinds de groeiende populariteit van etnische media zijn er veel studies geweest die zich richten op deze specifieke vorm van journalistiek (Matsaganis, Katz & Ball-Rokeach, 2011; Riggins, 1992). Veel onderzoeken naar etnische media focussen zich echter vooral op
3
hun publiek, waaronder studies naar de invloed van etnische media op de identiteitsvorming van een gemeenschap (zie bijvoorbeeld Yin, 2015). Onderzoek naar de producenten en makers van etnische media is beperkt (zie Husband, 2005; Matsaganis & Katz, 2014).
Dit geldt in nog grotere mate voor onderzoek naar etnische media in Nederland. Studies focussen zich vooral op bijvoorbeeld mediagebruik door migranten (zie onder andere Chow, Zwier & Van Zoonen, 2008; Schothorst, Verzijden & Doeven, 1999) of de relatie tussen mediagebruik en integratie (zie bijvoorbeeld Peeters & Haenens, 2005). De enige studie naar Chinese kranten in Nederland richt zich op de discourse in de kranten (Chong, 2016). Chong concludeert dat het thuisland niet langer een ‘verbeelding’ is van diaspora gemeenschappen. Door cross-border technologieën en welvaart ten tijde van globalisering kan het ‘thuisland’, China dus, inmengen in de representatie van de diaspora. Zij noemt dit
‘politics of homeland’. Dit maakt verder onderzoek naar deze kranten des te relevanter. Chong richt zich op het narratief in de kranten, waaruit volgens haar onder andere blijkt dat China wordt afgebeeld als de ‘Mother of all Chinese’. Zij kijkt echter niet naar de functie die etnische media en Chineestalige kranten in Nederland specifiek vervullen. Deze studie onderzoekt daarmee een vraag die in haar onderzoek nog niet beantwoord wordt. Terwijl de complexiteit aan verschillende functies, die uit eerder studies naar etnische media naar voren komen, het belangrijk maakt om de functie van Chinese kranten in Nederland te onderzoeken. Het aantal Chinezen in Nederland is daarnaast de afgelopen twintig jaar sterk gegroeid (CBS, 2018). Vooral Chinese Nederlanders met een eerste generatie
migratieachtergrond consumeren weinig Nederlandse media (SCP, 2011). Onderzoek naar Chineestalige kranten in Nederland kan inzicht geven in de rol van etnische media in Nederland.
De kranten benadrukken op hun website hun eigen rol in het bieden van binnen- en buitenlands nieuws. Zo omschrijft China Times zichzelf als een ‘independent media organization, with the purpose of serving the Chinese community in the Netherlands’. De Chineestalige kranten positioneren zichzelf als daarmee als nieuwsvoorzieners voor de Chinese gemeenschap in Nederland. Dit onderzoek past daarom bij andere studies naar etnische media binnen het veld van journalism studies. Deze studie bestudeert de drie
Chineestalige kranten in Nederland: China Times (中国商报), Asian News (华侨新天地) en United Times (联合时报). De hoofdvraag van dit onderzoek is:
4
Het etnische medialandschap is complexer dan vaak door onderzoekers wordt aangenomen. Vaak wordt aangenomen dat etnische media geproduceerd worden door een etnische gemeenschap om zo de culturele, politieke, economische en dagelijkse behoeften van deze gemeenschap te bedienen. Onderzoek naar Chineestalige media in Amerika toont echter:
‘This assumption is only partially true given the fact that many ethnic outlets are transnationalized or transnationalizing, i.e. their materials are in part produced by their parent outlets in home countries rather than by immigrant communities themselves in host countries’ (Shi, 2009, p.599).
Shumow (2012) concludeert bovendien in zijn onderzoek naar Venezolaanse media in de Verenigde Staten dat de productie van media voor immigranten plaatsvindt in een
transnationale context, waarbij gebeurtenissen in Venezuela sterk de inhoud van deze media bepalen. Gezien dit gegeven zal in dit onderzoek gekeken worden naar de transnationale context waarin de Chineestalige kranten geproduceerd worden. De Chinese overheid probeert in toenemende mate Chinezen in het buitenland aan zich te binden en positief te stemmen (Van Pinxteren en Pieke, 2017, p. 26). De samenwerkingen die de Chineestalige kranten in Nederland met Chinese media uit de Volksrepubliek China hebben, maakt onderzoek naar hun inhoud daarom des te relevanter.
Om de functie van Chineestalig kranten te onderzoeken worden de kranten inhoudelijk geanalyseerd. Welke functie hebben de berichten? En in hoeverre richten zij zich in hun berichtgeving op China of op Nederland? Welke taal gebruiken de kranten om hun lezers te informeren? Interviews met journalisten bij deze kranten zullen verder inzicht geven in de taak en rol die deze kranten voor zichzelf zien weggelegd. De deelvragen luiden als volgt:
• Wat produceren Chineestalige kranten in Nederland? Wat is de functie van hun berichtgeving?
• Waarom doen zij dat?
Wat zien Chineestalige kranten in Nederland als hun taak?
Dit onderzoek sluit aan bij eerdere onderzoeken naar de functie van etnische media. Het eerste hoofdstuk zal deze eerdere onderzoeken naar etnische media bespreken en ingaan op
5
context waarin etnische media zich hebben ontwikkeld en de plaats die Chineestalige kranten in Nederland innemen. Het derde hoofdstuk beschrijft de methode en gebruikte corpus. Het vierde hoofdstuk toont de resultaten van de inhoudsanalyse en de interviews. Het vijfde hoofdstuk bevat tot slot de conclusie en discussie.
6
1. Theoretisch kader
Dit onderzoek bestudeert de functie van Chineestalige kranten in Nederland; etnische media gericht op de Chinese gemeenschap. Er is echter niet één vorm van etnische media. De
verschillen worden in dit theoretisch kader behandeld en de verscheidene begrippen voor deze media uiteengezet. Literatuur over etnische media toont dat etnische media ook verschillende functies kunnen vervullen: van informerend over het ‘nieuwe’ land waar migranten zich hebben gevestigd, tot verbindend met het thuisland. Ze kunnen zowel integrerend als assimilerend zijn. De media werken zowel als booster voor de gemeenschap als plek voor identiteitsvorming. Om te kunnen onderzoeken welke functies de Chineestalige kranten in Nederland hebben, zullen in dit hoofdstuk alle functies van etnische media uit eerdere studies worden besproken. Het tweede deel van dit theoretisch kader richt zich op de journalistieke rolopvatting. De set aan functies van etnische media heeft invloed op de rol van journalisten bij etnische media en de inhoud van de kranten. Om uiteindelijk te kunnen concluderen waarom Chineestalige kranten maken wat ze maken, is het daarom belangrijk te begrijpen hoe de makers daarvan hun eigen taak opvatten.
1.1 Etnische media: definitie en kenmerken
Bestaande studies naar etnische media laten zien dat etnische media in verscheidene vormen voorkomen. De variatie uit zich op verschillende vlakken: van de begrippen waarmee in de wetenschap etnische media worden aangeduid, tot de verschillen tussen etnische
mediaorganisaties en hun inhoud. Daarom zullen hieronder de verschillen worden besproken en de belangrijkste eigenschappen van etnische media worden benoemd.
Zoals eerder gezegd, kunnen etnische media gedefinieerd worden als media die worden gemaakt voor, en vaak door, immigranten, raciale, etnische en taalkundige
minderheden en inheemse bevolkingsgroepen die over verschillende landen zijn verspreid (Matsaganis, Katz & Ball-Rokeach, 2011; Matsaganis & Katz, 2014; Şahin, 2018). In de wetenschap worden voor etnische media verschillende termen gebruikt, zoals minority media,
immigrant media, diasporic media, community media en ethnic minority media.
Matsaganis, Katz en Ball-Rokeach (2011) benaderen deze termen kritisch. De term
minority media kent zijn beperking. Onder ‘minderheden’ vallen groepen die een minderheid
vormen in de gehele populatie. Niet op alle plekken vormen minderheidsgroepen echter werkelijk een minderheid. In bepaalde steden maken minderheidsgroepen zelfs een groot deel van de inwoners uit. De term immigrant media beslaat niet alle soorten etnische media (zoals
7
media van inheemse volkeren in Amerika) en wijzen vooral op ‘nieuwe’ immigranten. Media kunnen echter ook tweede en derde generatie migranten als doelgroep hebben. Veel
immigranten of etnische gemeenschappen vallen niet binnen de definitie van diaspora, waardoor de term diasporic media niet van toepassing is voor media van deze
bevolkingsgroepen. In navolging van Matsaganis, Katz en Ball-Rokeach wordt dan ook in dit onderzoek de term etnische media aangehouden, aangezien de Chinese media in Nederland zich duidelijk op Chineestaligen richten met een Chinese migratieachtergrond.
Wanneer etnische media worden vergeleken met mainstream media, wordt onder mainstream verstaan: ‘That part of society within which ethnic and racial origins have at most minor impacts on [an individual’s] life chances or opportunities’ (Alba & Nee, 2003, p. 12, zoals gequote in Matsaganis, Katz & Ball-Rokeach, 2011). Onder mainstream valt de etnische meerderheid in een samenleving. Mainstream en etnische meerderheid zijn echter niet
hetzelfde, aangezien de grenzen van wat gezien wordt als ‘mainstream society’ breder zijn en veranderen over tijd. Daarom definiëren Matsaganis, Katz en Ball-Rokeach mainstream media als: ‘those media that are produced by and are produced for the mainstream of society; however that is defined in a specific country and at a particular point in time’ (Matsaganis, Katz en Ball-Rokeach, 2011, p. 11)
Media die vallen onder de definitie ‘etnische media’ variëren. Zo lopen de makers van etnische media uiteen van leden van een etnische gemeenschap tot grote mediaorganisaties. De inhoud van etnische media kan gericht zijn op het leven van die etnische gemeenschap of op nieuws van het thuisland. Ze kunnen de taal van het gastland gebruiken, de taal of een dialect van het thuisland, of beiden. Het publiek kan een etnische gemeenschap in een bepaalde stad zijn of een diasporagemeenschap verspreid over tientallen landen. Etnische media beslaan kranten, tijdschriften, radiostations, tv-zenders en websites. Het etnisch medialandschap is dus erg divers (Matsaganis, Katz, & Ball-Rokeach, 2011, p.6-7).
De meerderheid van etnische media zijn echter kleine organisaties en veel daarvan functioneren niet als winstgevende bedrijven. Etnische mediaorganisaties steunen geregeld op vrijwilligers en laagbetaalde medewerkers. De mensen die werken op de redacties hebben uiteenlopende achtergronden en motivaties. Sommigen hebben een opleiding tot journalist gevolgd en zien het werk als opstap voor een carrière in een mainstream mediaorganisatie, anderen hebben juist een loopbaan bij een mainstream medium achter de rug of combineren werk bij de twee soorten media. Ook komt het vaak voor dat werknemers bij etnische media eerst een andere carrière uitoefenden (Matsaganis & Katz, 2014).
8 1.2 Functies van etnische media
Etnische media vervullen verschillende functies; deze variëren van het versterken van een culturele identiteit (Yin, 2015; Christiansen, 2014) tot het helpen met integreren door het bieden van relevante informatie in de taal van de minderheid in kwestie (Georgiou, 2005; Zhou & Cai, 2002). In deze sectie worden de functies besproken die uit eerdere onderzoeken naar etnische media naar voren kwamen, zodat een raamwerk kan worden gevormd voor het onderzoeken van de functie van Chineestalige kranten.
Zoals eerder in de inleiding genoemd, kunnen etnische media dienen als een gids voor immigranten in hun nieuwe omgeving en de etnische gemeenschap op de hoogte brengen over lokale gebeurtennissen (Zhou & Cai, 2002). Etnische media geven bijvoorbeeld informatie over diensten, rechten, en politieke, sociale en economische ontwikkelingen uit de lokale en nationale context (Şahin, 2018). Op zo’n manier helpen zij met integreren, doordat zij
relevante informatie aanbieden in de taal van de minderheid in kwestie en deze informatie zo toegankelijk maken voor een gemeenschap, die vaak de nationale taal van het land waar zij naartoe zijn gemigreerd niet spreken (Georgiou, 2005).
Het is namelijk voor burgers van belang om media te kunnen raadplegen. Veel mensen steunen op media in het geven van belangrijke informatie, zodat zij begrijpen wat er om hen heen gebeurt en zo weloverwogen beslissingen over hun eigen leven kunnen maken
(American Press Institute). Volgens Matsaganis, Katz en Ball-Rokeach zijn mainstream media echter van nature minder begaan met de ‘ongoing negotiation’ van etnische identiteit, cultuur en ras (2011, p.15). Etnische minderheden hebben vaak te maken met een taalbarrière, waardoor zij geen media in het land van vestiging kunnen raadplegen of zich meer
comfortabel voelen bij hun moedertaal. Daarom concluderen Matsaganis, Katz en Ball-Rokeach dat etnische minderheden vaak hun toevlucht zoeken bij etnische media.
Bij etnische media kunnen minderheden leren begrijpen wat ze tot
Chinees-Nederlands maakt (in plaats van alleen Chinees of alleen Chinees-Nederlands), manieren vinden om ‘erbij te horen’ en samen te leven met mensen met een andere culturele achtergrond (2011, p.15). Matsaganis, Katz en Ball-Rokeach stellen verder dat etnische media een bijdrage leveren aan het ‘grotere sociale proces’, zoals wat het betekent om een burger te zijn van het land van vestiging.
Etnische media kunnen ook de identiteit van een etnische gemeenschap versterken. Yin beargumenteert in zijn onderzoek naar Chineestalige media in Nieuw-Zeeland dat online etnische media de reconstructie van ‘Chinees zijn’ bevorderen: als migranten en als etnische minderheid in het land van vestiging (2015). Community media publiceren onder andere over
9
evenementen, vieringen, programma’s, kalenders voor de gemeenschap, en zorgen zo voor een culturele overdracht (Viswanath & Arora, 2000). Deze informatie trekt niet primair de gevestigde gemeenschapsinstituties of machtige groepen in twijfel, maar versterkt het gevoel dat het systeem goed functioneert. De continue en feestelijke publicaties behouden en
versterken ook de etnische identiteit onder de tweede generatie.
Etnische media kunnen echter ook assimilatie promoten door in hun verslaggeving te focussen op verhalen die de betrokkenheid van de gemeenschap bij de lokale politiek tonen, positieve gevoelens tussen het thuisland en het gastland promoten of die vertoningen van patriotisme door leden van de gemeenschap bevatten (Viswanath & Arora, 2000).
Etnische media bieden niet alleen informatie over de gemeenschap, maar ook over gebeurtenissen uit het thuisland (Viswanath & Arora, 2000). Daarnaast zijn etnische media vaak ‘transnationalized’ of ‘transnationalizing’, toont onder andere Shi (2009) aan. Bij veel etnische media worden de items voor een groot deel geproduceerd door gelieerde
mediaorganisaties uit het thuisland (Shi, 2009, p. 599). Naast het productieproces, wordt ook de inhoud sterk bepaald door gebeurtenissen in het thuisland, toont Shumow (2012) in zijn onderzoek naar Venezolaanse media in de Verenigde Staten. Chong laat zien dat in de verhalen in Chineestalige kranten in Nederland sprake is van een ‘transnationaal
nationalisme’, waarin het thuisland als ‘Mother of all Chinese’ wordt neergezet (2016). Etnische media nemen verder deel aan discussies over beleid dat de etnische gemeenschap treft (Matsaganis, Katz & Ball-Rokeach; 2011). Etnische media vormen een zogenoemde ‘sociale barometer’ voor de etnische gemeenschap: men kan iets aflezen over de huidige stand van de relatie tussen de etnische gemeenschap en de rest van de maatschappij. Etnisch media kunnen dienen als een mobiliserende kracht: bij bijvoorbeeld veranderingen in beleid kunnen etnische media de gemeenschap mobiliseren en een plek zijn voor debat. Daarmee kunnen etnische media bewustzijn creëren voor problemen die niet in mainstream media worden geadresseerd (Matsaganis, Katz & Ball-Rokeach; 2011) Zo functioneren etnische media als een platform voor specifieke zorgen van immigranten en etnische en taalkundige minderenheden, die vaak in de mainstream media ontbreken (Matsaganis, Katz, 2014). Soms vervullen etnische media de journalistieke taak van waakhond door op te komen voor de rechten van een minderheidsgroepering en het organiseren van gezamenlijke acties (Shi, 2009). De etnische pers kan dienen als waarschuwingssysteem of ‘wachtpost’ tegen externe dreigingen. Kranten kunnen als wachtpost tegen externe dreigingen bijvoorbeeld verhalen maken over schendingen van burgerrechten, veranderingen in immigratiewetten, en misdrijven tegen immigranten (Viswanath & Arora, 2000).
10
De etnische media zijn tegelijkertijd ook indicatoren van sociale verandering en geven inzicht aan mensen die niet tot deze etnische gemeenschap behoren over kwesties die spelen. Verschillende initiatieven moedigden dan ook over de afgelopen jaren een samenwerking tussen mainstream media en etnische media aan (Matsaganis, Katz & Ball-Rokeach; 2011). De diversiteit groeit binnen populaties, wat etnische media ruimte biedt om uit te groeien tot grotere (winstgevende) organisaties. Mainstream media en adverteerders willen tegelijkertijd weten hoe zij dit publiek kunnen bereiken. Door etnische media worden etnische
gemeenschappen meer zichtbaar en door technologische vooruitgang groeien het aantal kanalen waarop zij hun boodschap verkondigen. Ook kunnen mediaorganisaties wereldwijd makkelijker samenwerken (Matsaganis, Katz & Ball-Rokeach; 2011)
Viswanath & Arora (2000) stellen verder dat lokale etnische kranten bij het verslaan van problemen pogen de gemeenschap in een positief daglicht te stellen en op zo’n manier als een booster voor de gemeenschap werken. Andersom verwacht de gemeenschap van de pers dat zij aan zowel de buitenwereld als de gemeenschap zelf een positief imago laten zien. Daardoor zullen etnische kranten focussen op thema’s als human interest features en profielen, succesverhalen van immigranten en vrijwilligerswerk uitgevoerd door de gemeenschap waarmee zij hun bijdrage aan de maatschappij laten zien. Verder vindt veel verslaggeving binnen een commerciële en consumerende context plaats. Veel etnische media zijn afhankelijk van ondernemers en bedrijven. Tegelijk is er juist weinig aandacht voor negatieve verhalen over de gemeenschap, zoals criminaliteit.
Er zijn dus verschillende functies van etnische media te onderscheiden. De beschreven functies verklaren deels waarom zij deze vervullen: de gemeenschap waarvoor zij schrijven spreekt bijvoorbeeld de taal van het land van vestiging slecht, of onderwerpen die in de
gemeenschap leven vinden slechts met moeite hun weg naar mainstream media. Verschillende studies laten zien dat de complexe set aan functies die etnische media vervullen ook invloed hebben op hoe journalisten van etnische media zichzelf en hun eigen rol zien (Husband, 2005; Şahin, 2018). Om de tweede deelvraag van dit onderzoek te kunnen beantwoorden – waarom maken de Chineestalige kranten wat ze maken – zal daarom eerst de journalistieke
rolopvatting en taak worden besproken. Vervolgens kijken we naar de invloeden op journalisten bij etnische media, die doorwerken in hun visie op de taak van journalistiek.
1.3 De taak van journalisten en de journalistiek
Waarom produceren de Chineestalige kranten in Nederland de artikelen die zij maken? Om
11
(hoofd)redacteuren bij de kranten zelf als hun taak zien. De complexe set aan functies die etnische media vervullen, zoals hierboven beschreven, hebben invloed op hoe journalisten van etnische media zichzelf en hun eigen rol zien (zie bijvoorbeeld Şahin, 2018; Husband, 2005). Omdat blijkt dat journalisten bij etnische media, als het gaat om hun professionele identiteit, zichzelf vergelijken met journalisten bij mainstream media (Şahin, 2018), zal eerst worden besproken wat die journalistieke rolopvatting inhoudt.
Studies naar de rol van journalistiek richten zich vooral op mainstream media. Terwijl alternatieve vormen van journalistiek, zoals publieke journalistiek of vredesjournalistiek, andere rollen, normen en gebruiken hanteren dan mainstream journalistiek (Şahin, 2018). Deuze (2006) beargumenteert verder dat de opkomst en groeiende populariteit van etnische media gezien moeten worden binnen een bredere sociale trend: de wereldwijde opkomst van allerlei soorten gemeenschapsmedia, alternatieve journalistiek, oppositiejournalistiek, publieke journalistiek en burgerjournalistiek. Het succes en de impact van etnische media moeten daarom volgens hem geplaatst worden in een ‘participerende mondiale mediacultuur in multiculturele samenlevingen’ (Deuze, 2006). Dit beide onderschrijft het belang onderzoek te doen naar etnische media als alternatieve vorm van journalistiek. In dit onderzoek worden de Chineestalige kranten dan ook als aparte categorie media benaderd.
Wanneer de journalistieke taak wordt bevraagd, is het goed om bewust te zijn dat journalistiek in de wetenschap vaak als een ideologie wordt gezien. Daarbij wordt
journalistiek getracht te begrijpen door te kijken naar hoe journalisten betekenis geven aan hun werk (Deuze, 2005). Volgens Deuze (2005) pogen onderzoekers naar beroepsideologie grip te krijgen op wat journalistiek is en op wat ‘echte’ journalistiek zouden moeten zijn. Veel mediawerkers baseren hun professionele perceptie en praktijk op deze dominante
beroepsideologie van journalistiek.
Beroepsideologie rechtvaardigt de positie van journalisten in de samenleving. Volgens Deuze zijn journalisten volgens deze beroepsideologie van de (Westerse) journalistiek met name dienstverleners ten opzichte van het publiek. Ze worden bijvoorbeeld gezien als ‘waakhonden’ of ‘boodschappers’ van informatie. Verder moeten journalisten ‘onpartijdig, neutraal, objectief en (dus) geloofwaardig’ zijn. Ze moeten autonoom, vrij en onafhankelijk hun werk doen. Omdat journalisten met het nieuws werken, wordt hun werk gekenmerkt door de actualiteit; snelheid en tijd zijn essentieel. Daarnaast hebben journalisten volgens de Westerse beroepsideologie een gevoel voor ethiek (Deuze, 2004, p. 147).
Veel journalisten geloven dat de waarden die vaak worden toegedicht aan journalistiek geloofwaardigheid en legitimering verschaffen aan hun werk (Deuze, 2005). De manier
12
waarop journalisten hun relatie met de maatschappij definiëren, geeft betekenis aan hun werk. Veel onderzoekers bestuderen in hun studies journalistieke rollen echter vanuit een Westerse blik en vanuit het idee dat media bijdraagt aan democratie en burgerschap. Zo bekritiseren Hanitzsch en Vos (2018) dat op zo’n manier de journalistieke wetenschap door een te smalle blik naar journalistiek kijkt, wat niet recht doet aan de realiteit. Daarnaast wordt er geen rekenschap gegeven aan andere benaderingen in non-democratische en niet-Westerse contexten, en andere vormen van journalistiek naast politiek nieuws.
In een eerdere studie tonen Hanitzsch en Mellado dat journalisten uit achttien landen verschillende invloeden op hun werk ervaren (2011). In een ander grootschalig onderzoek naar journalistieke culturen vergelijken Hanitzsch et al. (2011) rolpercepties en ethische opvattingen tussen journalisten van achttien landen. Ze concluderen dat sommige functies zoals onpartijdigheid, onbetrokkenheid, het bieden van politieke informatie en het controleren van de overheid, wereldwijd gezien worden als essentiële journalistieke functies. Terwijl bijvoorbeeld verschillende aspecten van inmenging, objectiviteit en het belang van het scheiden van feiten van meningen zich wereldwijd verschillend uitspelen (Hanitzsch et al, 2011). Het is dus belangrijk om te beseffen dat de rol van journalistiek wereldwijd kan verschillen en cultureel bepaald is.
Hanitzsch gaat ervan uit dat er verschillende groepen van journalisten bestaan die vergelijkbare ideeën hebben over wat de sociale functies zijn van journalistiek. In zijn analyse naar de zelfperceptie van journalisten over hun sociale rol onderscheid Hanitzsch vier
‘journalistieke milieus’. Journalistieke milieus gaan over professionele oriëntaties; in literatuur over journalistiek wordt hier ook wel naar gerefereerd als professionele
rolpercepties (Hanitzsch, 2011).
Hanitzsch (2011) onderscheidt daarin wereldwijd vier professionele milieus van journalisten: de populist disseminator (journalisten in deze groep zijn sterk publiek
georiënteerd), de detached watchdog (met een sterke waardering voor hun rol als afstandelijke observeerder en controleur van de macht), de critical change agent (voorvechters van sociale verandering) en de opportunist facilitator (zien journalisten als constructieve partner van de overheid in het proces van economische ontwikkeling en politieke verandering). Hanitzsch (2011) stelt dat het milieu van de detached watchdog het meeste voorkomt in westerse landen, terwijl de opportunist facilitators vooral voorkomen in ontwikkelingslanden of landen die een transitie doormaken. Daar zien journalisten zichzelf juist zien als constructieve partner van de uitvoerende macht.
13
Wat deze studies laten zien, is dat de context waarin journalisten werken (zoals de politiek en machtsverhoudingen in een land) doorwerken in hoe zij naar hun eigen rol en taak als journalist kijken. Dat geldt ook voor etnische media. Verschillende studies laten namelijk zien dat de complexe set aan functies die etnische media vervullen, invloed hebben op hoe journalisten van etnische media zichzelf en hun eigen rol zien.
Husband (2005) toont dat makers van etnische minderheidsmedia spanning ervaren tussen een professionele identiteit en status enerzijds en hun etnische identiteit anderzijds. In sommige gevallen worden de ‘diasporische connecties’ van deze media organisatorisch gereproduceerd; sommige kranten zijn bijvoorbeeld sterk afhankelijk van een
moederorganisatie of gelieerde krant gevestigd in het thuisland. En vaak ontstaan
minderheidsmedia als directe reactie op de onzichtbaarheid van een gemeenschap of een negatieve of stereotyperende beeldvorming van die gemeenschap in de mainstream media (Husband, 2005, p. 467). Dit kan volgens Husband ertoe leiden dat de etnische identiteit en de journalistieke beroepsideologie niet naadloos of zonder inspanning samensmelten.
Zo schrijft Husband dat ‘professioneel zijn’ vaak een emotionele, soms zelfs fysieke afstand vereist van degenen die men zegt te dienen. Dat staat in scherp contrast met veel etnische minderheidsmediawerkers voor wie die ‘professionele’ scheiding tussen
‘professional self’ en ‘social self’ niet past bij hun professionele identiteit en routine (Husband, 2005, p. 473). Etnische identiteit is immers een belangrijk aspect van de mediaorganisatie waarvoor zij werken en hun eigen dagelijkse leven.
Dit maakt ze tegelijkertijd kwetsbaar voor verwijten van verantwoordelijkheid van de etnische gemeenschap die zij dienen (Husband, 2005). Journalisten bij etnische media
proberen te voldoen aan de eisen en verwachtingen van hun gemeenschap, stelt ook Şahin (2018, p. 1276). De journalisten zijn ‘closely tied’ aan de gemeenschap die zij bedienen. Die relatie wordt soms door de journalisten als een beperking ervaren bij bepaalde journalistieke kwaliteiten, zoals de journalistieke taak van waakhond of onpartijdigheid (Matsaganis & Katz, 2014). Omdat lezers en kijkers etnische media zien als de ‘stem van de gemeenschap’ voelen sommige zich zelfs genoodzaakt producenten te disciplineren als zij afwijken van deze taak (Matsaganis & Katz, 2014, p.937). De wijze waarop journalisten hun publiek en diens verwachtingen en behoeftes zien, is volgens Şahin een sleutelfactor in hoe zij hun
14
‘They identify their role as providing a public service by acting as a resource for information and civic engagement, as they believe that is what their audience wants and needs from them’ (Eigen cursivering, Şahin, 2018; p. 1288)
Tegelijkertijd voelen ze ook dat de verwachtingen en interesses van hun publiek het uitoefenen van journalistiek tot op zekere hoogte beperkt en ervaren het als tegenstrijdig in hun professionele identiteit en werk. Dat komt onder andere doordat ze vrezen iemand uit de gemeenschap of een groep te beledigen, het idee hebben dat zij een laag opgeleid publiek moeten bedienen, en tegelijk proberen op te treden als stem van de gemeenschap. Dit heeft invloed op hun journalistieke werk en brengt extra verantwoordelijkheden ten opzichte van hun lezers mee (Şahin, 2018; 1288).
Tegelijkertijd zien ze het juist als hun verantwoordelijkheid om informatie te bieden over zowel het land van vestiging als het thuisland, maar ook om leden van de gemeenschap binnen het gastland met elkaar te verbinden (Şahin, 2018). Uit het onderzoek van Şahin naar journalisten bij Turkstalige kranten in het Verenigd Koninkrijk bleek dat deze mediawerkers het als hun taak zien om op te treden als waakhond van de gemeenschap, maar het moeilijk vinden om machtige belangen te bevragen, onderzoeken of tegen te spreken, zeker als de krant waarvoor zij werken goede banden heeft met machtige personen of groepen in de gemeenschap. Ook is het moeilijker om op te treden als waakhond van het bedrijfsleven. De kranten worden namelijk gratis verspreid, waardoor advertenties hun voornaamste bron van inkomsten zijn (Şahin, 2018).
Zoals eerder gezegd mogen etnische media dan verschillen van mainstream media, journalisten vergelijken zichzelf als het gaat om hun professionele identiteit wel degelijk met mainstream journalisten. Etnische journalisten worden vaak bekritiseerd niet objectief te zijn, en gelabeld als ‘community advocates’ of als ‘mission-drive media’ (Matsaganis & Katz, 2014, p). Şahin stelt in haar onderzoek dat de journalisten bij Turkse media wel dezelfde opvattingen hebben van wat het betekent om professioneel te zijn en journalistieke waarden zoals objectiviteit, rechtvaardigheid en nauwkeurigheid nastreven. Tegelijkertijd zien ze zichzelf als minder professioneel en willen zichzelf soms geen journalist noemen.
Vergelijkbare gevoelens van onprofessionaliteit zijn ook zichtbaar in andere studies (Matsaganis, Katz & Ball-Rokeach 2011; Shumow, 2014). Dat heeft meerdere redenen, zoals de al eerder genoemde nauwe banden tussen de journalisten en de gemeenschap, die een druk op de journalisten legt (Şahin, 2018). Maar daarnaast kampen etnische media ook met een gebrek aan inkomsten en personeel, waardoor veel werknemers soms meerdere functies
15
binnen de organisatie hebben. Zij kunnen bijvoorbeeld tegelijkertijd redacteur zijn en advertenties moeten binnen halen (Şahin, 2018).
De relatie tussen etnische en mainstream media wordt als ‘asymmetrisch’ gezien, vanwege onder andere het verschil in financiële middelen die zij tot hun beschikking hebben. Zo moeten de journalisten in het onderzoek van Matsaganis en Katz naar de makers van etnische media veel van hun verhalen baseren op berichten van mainstream mediaorganisaties of persbureaus. Journalisten bij etnische media voelen zich ‘minder belangrijk’ of ‘minder professioneel’, doordat zij moeilijker toegang krijgen tot instituties en prominente personen als politici (Matsaganis & Katz, 2014). Veel journalisten bij etnische media krijgen
bijvoorbeeld maar met moeite mensen van de (lokale) regering te spreken (Matsaganis, Katz, & Ball-Rokeach, 2011, p. 232).
Al deze factoren hebben dus invloed op hoe journalisten bij etnische media zichzelf zien én hoe zij hun werk kunnen doen. Zij zien het als hun verantwoordelijkheid om hun publiek te dienen in het geven van informatie over thuis- en gastland en te rapporteren over zaken die spelen in de gemeenschap. Tegelijkertijd werken ze onder lastige omstandigheden met weinig financiële middelen en legt de gemeenschap bepaalde verwachtingen bij hen neer. Vanwege de soms nauwe banden tussen media en gemeenschap kunnen journalisten moeite hebben belangen te bevragen en vanwege commerciële belangen is de rol als waakhond lastig uit te voeren. Etnische media moeten als alternatieve media worden benaderd, maar
journalisten bij de etnische media vergelijken zichzelf wel met de professionele rolopvatting van journalisten bij mainstream media. Dit alles vormt de context waarbinnen journalisten van etnische media opereren.
De journalisten bij de Chineestalige kranten in Nederland bewegen zich in
vergelijkbare omstandigheden, waarbij zij aan de ene kant een specifiek publiek proberen te dienen in het geven van informatie en aan de andere kant zelf ook deel uitmaken van die gemeenschap. Als kleine redacties zijn ze samenwerkingen aangegaan met Chinese media uit de Volksrepubliek China. Om te begrijpen welk publiek zij proberen te bedienen, gaat het komende hoofdstuk in op de Chinese gemeenschap in Nederland en de karakteristieken van Chinese media in binnen- en buitenland.
16
2. De Chinese gemeenschap in Nederland en hun media
De Chineestalige kranten in Nederland richten zich specifiek op de Chinese gemeenschap in Nederland. Dat blijkt alleen al uit het feit dat dit onderzoek toont dat de Chinese kranten hun artikelen met name in het Chinees publiceren, een resultaat wat later in deze studie verder wordt besproken. Om echt te begrijpen wat de functie van deze kranten is, is het noodzakelijk om eerst te kijken naar de context van de kranten in Nederland. Daarmee volgt deze studie de methode van een ‘thick description’ (Geertz, 1973) met het doel bepaalde gebeurtenissen of daden in relatie tot hun culturele context te beschrijven. In dit hoofdstuk staan dan ook de volgende vragen centraal. Hoe ziet de Chinese gemeenschap in Nederland eruit? En hoe ziet het Chinese medialandschap eruit? Alleen zo kan een compleet beeld worden gevormd van de plaats die de drie Chineestalige kranten in Nederland innemen.
2.1 Chinezen in Nederland
Meer dan honderd jaar geleden kwamen de eerste Chinezen naar Nederland. Chinezen zijn een van de oudste migratiegemeenschappen in Nederland (Pieke en Benton, 1995). Er kunnen vier immigratiegolven worden onderscheiden. De eerste groep, die zich in het begin van de twintigste eeuw vooral in Amsterdam en Rotterdam vestigde, bestond voornamelijk uit zeelieden. De tweede golf ontstond na de Tweede Wereldoorlog, toen Chinezen uit voormalig Nederlandse koloniën naar Nederland trokken. De derde golf vond plaats in de jaren zeventig en tachtig en bestond voornamelijk uit arbeidsmigranten uit Hong Kong en China, gevolgd door hun familie. Ook kwamen er Chinese bootvluchtelingen naar Nederland vanwege de oorlog in Vietnam en migranten uit Zuidoost-Azië. De Chinezen die vanaf het eerste decennium van de eenentwintigste eeuw naar Nederland kwamen, de vierde golf, deden dat voornamelijk voor zaken of studie (SCP, 2011).
In 2018 telde Nederland volgens gegevens uit het gemeentelijk bevolkingsregister 96.618 personen met een migratieachtergrond uit China, Hong Kong, Macau, of Taiwan (CBS, 2018). Hieronder worden personen met een eerste of tweede generatie
migratieachtergrond gerekend. Hoeveel personen met een Chinese achtergrond exact in Nederland wonen, is niet te zeggen. Ook vanuit andere Aziatische landen zoals Vietnam en Singapore en de voormalig Nederlandse koloniën Indonesië en Suriname kwamen Chinezen naar Nederland. Zij worden echter tot deze herkomstlanden gerekend en zijn daarom niet als zodanig in het bevolkingsregister te herkennen. Het SCP schat in 2011 daarom het aantal
17
Chinezen in Nederland op 110.000. De Chinese bevolkingsgroep vormt daarmee de vijfde grootste niet-westerse bevolkingsgroep in Nederland (SCP, 2011).
De afgelopen twintig jaar is het aantal Chinezen in Nederland sterk toegenomen. Dit komt met name door migratie uit de Volksrepubliek China, niet zozeer doordat de tweede generatie groeit. De instroom bestaat voor de helft uit studiemigranten. Ook is er een toename van het aantal kennismigranten (SCP, 2011, p.12). Waar in 2000 volgens het gemeentelijk bevolkingsregister nog 48.789 personen een migratieachtergrond uit China, Hong Kong, Macau of Taiwan hadden, groeiden dat in 2010 tot 74.245 personen en in 2018 verder tot 96.618 personen (CBS, 2018). De gemeenschap groeide de afgelopen tien jaar dus met zo’n 22.000. Aangenomen kan daarom worden dat een nieuwe schatting hoger uit zal pakken.
2.2 De Chinese gemeenschap: een aantal kenmerken
De Chinese gemeenschap staat bekend als gesloten en gericht op de eigen etnische groep. Ze worden vaak gezien als hardwerkend en onzichtbaar. Veel van de opvattingen zijn gebaseerd op de veronderstelling dat de Chinezen in Nederland losstaan van China zelf. Dat klopte misschien nog in de twintigste eeuw, maar zeker niet meer in de eenentwintigste eeuw (Van Pinxteren en Pieke, 2017). In de twintigste eeuw kunnen de Chinezen in Nederland amper een band hebben met hun thuisland, doordat na de val van het keizerrijk (1911) en de
communistische overwinning (1949) China steeds meer in een isolement raakte. Met de hervormingen in 1978 begint China zich stapje voor stapje open te stellen. Tegenwoordig is er sprake van een mondiale handelseconomie.
De Chinezen die naar Nederland komen, veranderen daarmee ook. In de twintigste eeuw vindt vaak kettingmigratie plaats: door familie- en dorpsgemeenschappen komen
mensen uit hetzelfde gebied naar Nederland. De huidige migranten zijn echter vaak studenten, ondernemers, toeristen en expats die vanwege individuele keuze besluiten naar Nederland te komen (Van Pinxteren en Pieke, 2017).
In 2011 publiceerde het SCP een groot rapport naar de positie van de Chinese groep in Nederland, met als hoofdvraag: hoe staan zij er als groep voor? En hoe doet de tweede
generatie het ten opzichte van de eerste generatie? Daaruit rijst een beeld van de Chinese bevolking als relatief hoog opgeleid. Chinees-Nederlandse kinderen doen het goed in het onderwijs. Voor dit onderzoek is het relevant om te weten dat desondanks de taalbeheersing van de eerste generatie slecht is. Zo schrijft het SCP in hun rapport:
18
‘Chinese Nederlanders van de eerste generatie hebben in vergelijking met andere migrantengroepen veel moeite met de Nederlandse taal en spreken die taal weinig in de context van het eigen gezin. Gezien het relatief hoge opleidingsniveau en de lange verblijfsduur van Chinezen is het opvallend dat de taalbeheersing slecht is.’ (SCP, 2011)
Voor de eerste generatie is het belangrijk om de moedertaal te behouden, concludeert het SCP (p.13). De meesten spreken Mandarijn of Kantonees. De tweede generatie spreekt echter wel goed Nederlands. Een op de vijf spreekt geen Chinees. De focus op de Chinese taal zal later in dit onderzoek een van de verklaringen zijn voor het bestaansrecht van de Chineestalige
kranten in Nederland en de rol als informatievoorziener voor de gemeenschap.
De Chinese Nederlanders wonen verspreid door Nederland. De grootste gemeenschap is te vinden in Rotterdam, gevolgd door Amsterdam en Den Haag (p.15). Dat de redacties van de Chinese kranten die in dit onderzoek centraal staan, zijn gevestigd in Rotterdam (Asian News en United Times) en Den Haag (China Times) zal dan ook niet verbazen.
Uit het SCP onderzoek blijkt dat Chinese Nederlanders minder op autochtone
Nederlanders gericht zijn dan andere migrantengroepen. Voor dit onderzoek is van belang in hoeverre de Chinese gemeenschap op Nederland of China is gericht. Dat is namelijk
interessant wanneer we kijken over welke landen de kranten het meeste nieuws verslaan én kan een verklaring zijn voor waarom de lezers ervoor kiezen een Chineestalige krant te verkiezen boven een Nederlands medium. Het SCP-onderzoek concludeert:
‘Minder dan de helft identificeert zich (zeer) sterk met Nederland, zij gebruiken relatief weinig Nederlandse media, participeren weinig in het verenigingsleven en hebben niet zo frequent contact met autochtone Nederlanders.’ (p. 15)
Dit is volgens de onderzoekers van het SCP extra opvallend omdat de Chinese gemeenschap verspreid over Nederland woont en vaak in buurten met veel autochtonen. Intern is de Chinese gemeenschap gefragmenteerd door de variantie in herkomstregio en taal, maar er vindt relatief veel contact plaats binnen de herkomstgroep. Het SCP schrijft:
‘Zij lijken sterker gericht op de herkomstgroep (Chinezen) dan op het herkomstland (China): de identificatie met de herkomstgroep is zeer sterk, gevoelens van heimwee en de wens om terug te keren naar het herkomstland zijn beperkt.’ (p.16)
19
Wel onderhouden de meesten contact met familie in China en bezoeken het land regelmatig. Het is belangrijk (en relevant voor dit onderzoek) om te beseffen dat er grote verschillen bestaan tussen Chinese migratiegroepen. De onderzoekers van het SCP concluderen dat er drie profielen kunnen worden geschetst. De eerste generatie is al lang in Nederland (deze emigreerde voor 1990 of tussen 1990 en 2000) en is hard werkend en gesloten. De groep die na 2000 naar Nederland kwam, bestaat vooral uit studie- en kennismigranten, is hoogopgeleid en weinig bij Nederland betrokken. De derde groep bestaat uit Chinese Nederlanders van de tweede generatie. Die groep is hoogopgeleid en voelt zich verbonden met Nederland (SCP, p.18-19). Later in dit onderzoek blijkt dat de Chineestalige kranten moeite hebben om voor alle verschillende Chinese groepen even relevant te zijn.
Etnische minderheden gebruiken internet als medium vaak om banden met het thuisland te versterken of in stand te houden (Peeters & D’Haenens, 2005). Om Nederlandse media te kunnen gebruiken, is het noodzakelijk om Nederland te spreken en verstaan. Uit onderzoek blijkt dat Chinese Nederlanders relatief weinig Nederlandse kranten en
tijdschriften lezen (SCP, p.171). Dat toont ook al eerder onderzoek: vaker dan andere etnische groepen lezen migranten met een Chinese migratieachtergrond alleen ‘eigen’ tijdschriften of kranten (Schothorst et al, 1999). Onder de tweede generatie, die de Nederlandse taal goed beheerst, ligt het Nederlandse mediagebruik wel veel hoger (SCP, 2011). Ander onderzoek naar mediagebruik onder Nederlands-Chinese jongeren laat echter zien dat er onder deze groep vaker sprake is van een kosmopolitische en Chinese media-oriëntatie dan dat zij zich op Nederlandse media richten (Chow et al., 2008). Chinese media zijn al met al dus een
belangrijke mediabron voor de Chinese gemeenschap in Nederland.
2.3 China en hun media: binnen- en buitenland
Omdat de Chineestalige kranten in Nederland samenwerkingen hebben met Chinese media in China, is het van belang stil te staan bij de Chinese staatscensuur. China kent een zeer
beperkte persvrijheid (Van Pinxteren en Pieke, 2017). Op een ranglijst van de non-profit organisatie Reporters Sans Frontières uit 2018 staat China op plaats 176, waarbij plaats 180 voor het land is met de minste persvrijheid (https://rsf.org/en/ranking/2018). Enerzijds zijn er in China staatsmedia die worden aangestuurd door de Chinese Communistische Partij (CPP) of een staatsorgaan. Deze media spreken namens de CCP. Anderzijds zijn er in China media die vooral proberen een groot publiek te bereiken en zich richten op adverteerders. Deze worden door Van Pinxteren en Pieke in hun boek naar de representatie van Nederland in
20
Chinese media ook wel ‘markgerichte media’ genoemd (Van Pinxteren en Pieke, 2017, p.25). Ze zijn minder een doorgeefluik van de overheid en de CCP en richten zich meer op
showbizznieuws en lifestyle, maar ook zij moeten zich houden aan de regels van censuur. Sommige media zitten tussen deze twee vormen in.
In de Europese Unie worden veertig à vijftig Chineestalige dag- en weekbladen gepubliceerd. Daarvan worden de meeste gratis verspreid. Hun inkomsten bestaan uit gelden van advertenties. Veel uitgevers van de kranten hebben ook andere bedrijven. De kranten fungeren voor hen vaak in feite als openbaar platform (Van Pinxteren en Pieke, 2017, p. 26). Voorbeelden van Chinese kranten in Europa zijn Sing Tao Daily Europe, European
Commercial News, Epoch Times, People’s Daily Overseas Edition Europe, en Kan Zhongguo (Observe China). De kranten hebben hun hoofdkantoor in grote Europese steden en schrijven voor de Chinese diaspora in Europa (Chong, 2016). Veel kranten verschijnen naast een Chineestalige editie ook in andere talen.
De oriëntatie en inrichting van Chinese media in Europa zijn over de afgelopen jaren veranderd. Dat komt onder andere door de toename van migratie uit de Volksrepubliek China, de opkomst van het internet, de Chinese overheid die in steeds grotere mate de Chinezen die in het buitenland wonen voor zich proberen te winnen en een groeiend nationalisme in China (Van Pinxteren en Pieke, 2017, p. 26). Volgens Van Pinxteren en Pieke leidde dit ertoe dat ‘een groeiend Chinees mediapubliek in Europa positiever tegenover de Volksrepubliek begon te staan’ (p. 27). Deze lezers waren economisch meer afhankelijk van China en hadden ook meer toegang tot informatie en verhalen uit het land. Het werd makkelijker (en goedkoper) voor Chineestalige kranten om artikelen over te nemen van Chinese internetbronnen. Tegelijkertijd werd het door de opkomst van het internet ook risicovoller om je als krant kritisch over China uit te laten. Naast kranten is Chinese satelliettelevisie beschikbaar in Europa (vanaf de jaren negentig), zijn er (lokaal georiënteerde) radiozenders en nieuwe media zoals het populaire WeChat, die de Chinese diaspora aan informatie voorzien.
2.4 Chinese media in Nederland
Hoe zit het met Chinese media in Nederland? Nederland ontvangt Chinese satelliettelevisie, heeft Chinees-Nederlandse radio en vele websites gericht op Chinese Nederlanders of Chinezen die (vanuit China of Nederland) geïnteresseerd zijn in Nederland omdat ze daar bijvoorbeeld willen gaan studeren of werken. De Koninklijke Bibliotheek bracht recentelijk in een onderzoek 446 websites van Chinese Nederlanders in kaart. Ook de sites van de kranten China Times, United Times en Asian News zijn in de collectie opgenomen. Uit het onderzoek
21
naar de sites blijkt dat veel websites over de Nederlandse cultuur gaan en over Chinees-Nederlandse relaties. Veertig proces van de sites zijn in het Nederlands (Bode et al, 2019). Het NRC Handelsblad concludeert naar aanleiding van dit onderzoek: ‘Chinese Nederlands treden online uit bubbel’ (NRC Handelsblad, 2018). Aangezien dit onderzoek over
krantenpublicaties gaat, zal deze sectie zich verder hiertoe beperken.
De eerste publicaties voor Chinezen in Nederland waren Dong Feng (Oost Wind), gepubliceerd door Indonesisch Chinese studenten in de jaren twintig en dertig, en Het Weerstand Bulletin, gepubliceerd door een patriottische organisatie tijdens de tweede
Chinees-Japanse oorlog. Deze laatste riep vooral op tot het doneren van geld en winterkleren om de oorlog in China te steunen. In 1975 begon de maandelijks Chinese He Hua Yue Kan (Nederlands-Chinees Maandblad), een tweemaandelijkse nieuwsbrief Shuang Yue Kan
(Tweemaandelijkse Periodiek), gevolgd door de tweetalige De Chinese Half-Maandelijke Info Krant, die door de Stichting Chinese Cultuur Recreatie en Maatschappelijk Wereld werd gepubliceerd tussen 1984 en 1996. De welzijnsorganisatie Stichting Welzijnbehartiging Chinezen publiceerde twee driewekelijkse kranten: Info-Blad Wah Fook (1995) en De Chinese Info Krant (1996) voor diensten voor de gemeenschap. Tussen 1977 en 2008 verscheen de Overzeese Chinezen, die werd gesubsidieerd door de Chinese en Nederlandse overheid. In de jaren negentig werden verschillende ‘advertising papers’ gestart door
migranten uit Hong Kong, om hun ondernemingen te promoten en advertenties aan te trekken. Asian News, China Times en United Times waren daarvan de populairste en bestaan dus nog steeds. In tegenstelling tot de hiervoor genoemde Chinees-Europese kranten, zijn deze drie kranten lokaal – Nederlands – georiënteerd. Alle drie de kranten liggen gratis in Chinese supermarkten, restaurants en andere Chinese winkels zoals massagesalons en kappers.
Zoals aan de geschiedenis van Chineestalige media in Nederland te zien is, waren de kranten dus veelal opgericht met een mobiliserend doel, vanuit Chinese welzijnsorganisaties om diensten voor de gemeenschap te verspreiden, of vanuit een commercieel oogmerk, om bedrijven te promoten. Dit laatste oogmerk resulteerde in de kranten die nu nog altijd gratis verspreid worden en in dit onderzoek centraal staan. Deze ontstaansgeschiedenis helpt de kranten vanuit de juiste context te benaderen. In het komende hoofdstuk zal uiteen worden gezet met welke methode de kranten zijn onderzocht.
22
3. Methode
Deze studie is gecentreerd rond twee vragen. Ten eerste: wat produceren Chineestalige kranten in Nederland? Anders gezegd: wat is de functie van hun berichtgeving? En ten tweede: waarom doen zij dat? Oftewel: wat zien Chineestalige kranten in Nederland als hun
taak? Met deze twee deelvragen kan vervolgens antwoord worden gegeven op de hoofdvraag:
wat is de functie van Chineestalige kranten in Nederland? In deze studie wordt gebruik gemaakt van ‘mixed methods’: het combineren van verschillende benaderingen binnen één onderzoeksproject (Denscombe, 2010). In dit onderzoek wordt dat gedaan door middel van een inhoudsanalyse van een selectie artikelen uit de drie kranten, aangevuld met interviews van journalisten werkzaam bij de kranten en documenten die de kranten zelf online
gepubliceerd hebben over hun missie. Het gebruiken van verschillende methodes heeft als voordeel dat een onderzoek betrouwbaarder wordt, omdat de bevindingen van de
verschillende methodes tegen elkaar kunnen worden afgewogen (Denscombe, 2010, p. 139). Daardoor ontstaat een completer beeld van het onderzoeksobject en sterke en zwakke punten van elke methode kunnen elkaar compenseren (p.141). Dit hoofdstuk beargumenteert de methodes die in dit onderzoek worden gebruikt.
3.1 Case studie
Deze studie neemt als case de drie Chineestalige kranten in Nederland. Een case studie houdt in dat een onderzoek zich focust op één onderzoeksobject. Een ‘case’ voldoet aan twee zaken: het is een op zichzelf staande entiteit, en heeft duidelijk afgebakende grenzen (Denscombe, 2010, p. 56). Dit onderzoek richt zich op één onderdeel van het etnische medialandschap in Nederland, namelijk Chineestalige media, en focust zich daarbinnen op Chineestalige kranten, waarvan Nederland er drie heeft. De case is daarmee duidelijk afgebakend. Het voordeel van een case studie is dat het de onderzoeker in staat stelt in te zoomen en te kijken naar details (Denscombe, 2010, p. 53).
Voor deze case is gekozen omdat de drie kranten een grote oplage hebben, gratis in veel Chinese supermarkten, restaurants, kappers, winkels, massagesalons en reisbureaus liggen en nieuwsgericht zijn. Daardoor bereiken de kranten veel mensen binnen de Chinese gemeenschap. Gekozen is om alle drie de kranten te analyseren, zodat er een breder beeld van Chineestalige media ontstaat, en er een conclusie kan worden getrokken over de functie van Chineestalige kranten, in plaats van alleen over één krant. Wat ook meespeelt in de keuze
23
kranten te onderzoeken, is dat alle edities van de kranten online in te zien zijn. Daardoor is er veel materiaal om te analyseren. De kranten staan allemaal op het digitale publicatieplatform Issuu. Verder is er nog niet eerder onderzoek gedaan naar de functie van Chineestalige kranten in Nederland, waardoor dit onderzoek een bijdrage kan leveren aan de bestaande literatuur over etnische media en hun functies. Chinese etnische media zijn daarnaast relevant vanwege de groei van de Chinese gemeenschap in Nederland enerzijds, en de Chinese
overheid die probeert de banden met de Chinezen overzees te versterken anderzijds.
3.2 Corpus
Nederland heeft drie Chineestalige kranten: Asian News, China Times en United Times. Door alle drie de kranten te onderzoeken, kunnen deze worden vergeleken én kan een algemene conclusie worden getrokken over de functie van Chineestalige kranten in Nederland. Deze sectie geeft eerst een kort overzicht van de kranten. Vervolgens zal de selectie van de onderzochte artikelen en geïnterviewde journalisten worden beargumenteerd.
3.2.1 De kranten
Asian News is de oudste krant van de drie. De krant werd in 1992 opgericht in Rotterdam. Asian News noemt zichzelf de ‘grootste Chinese krant in Nederland’ (Mediakit Asian News, 2019, p.2). Ze komt elke drie weken uit en heeft een oplage van vijftigduizend exemplaren. De krant wordt verspreid over Nederland (75%), Duitsland (10%) en België (15%). Verder worden de kranten naar zesduizend bedrijven in Nederland gestuurd die een connectie hebben met de Aziatische markt (p. 9). Asian News zegt daarnaast nog veertigduizend lezers te bereiken via hun sociale mediaplatformen (p.9), vanwege de ruim veertigduizend volgers die zij zeggen te hebben op hun WeChat kanaal (p. 17). Asian News is ook aanwezig op
Facebook en Twitter (p.2) en publiceert artikelen online.
Asian News bestaat uit verschillende edities: een dagbladformaat met ‘Chinees actueel nieuws, juridische adviezen, interviews met bekende Chinezen en informatie van Chinese verenigingen en scholen in Nederland’, een tabloidformaat met ‘luchtig nieuws zoals kunst, cultuur, entertainment, lifestyle, festivals en evenementen’ en de Nederlandstalige bijlage AsianNL met ‘artikelen over o.a. zakendoen met China, juridische adviezen, culinaire tips, cultuur en interviews met succesvolle ondernemers’
(http://www.asiannews.nl/dutch/algemeen/asian-news/).
Twee vaste redacteuren schrijven voor het Chineestalige gedeelte van de krant, twee anderen voor de Nederlandstalige bijlage. De krant werkt samen met Xinhua News Agency
24
(新华社), China News Service (中新社) en Xinmin Evening News (新民晚报) (Mediakit Asian News, 2019, p.2).Vanwege het specifieke Chinese medialandschap is het goed om te weten wat de achtergrond is van deze nieuwsmedia. Xinhua News Agency is het officiële
staatspersbureau van de Volksrepubliek China. China News Service is na Xinhua News Agency het tweede grootste staatspersbureau van de Volksrepubliek China en is vooral gericht op overzeese Chinezen.Xinmin Evening News is een avondkrant uit Shanghai. Asian News neemt artikelen van deze media over in hun krant.
China Times (中国商报) werd in 2003 opgericht en verschijnt elke twee weken met een oplage van vijftigduizend exemplaren. De kranten worden verspreid over driehonderd distributiepunten in de Benelux en West-Duitsland (Mediakit China Times, 2019, p.6). De krant is een samenwerking aangegaan met verschillende vliegtuigmaatschappijen en ligt in de vliegtuigen van China Southern Airlines, China Eastern Airlines en AirFrance-KLM.
Daarmee streeft de krant ‘international exposure among tourists and businessmen’ na (p.8). China Times is ook op WeChat actief, waar het volgens eigen zeggen meer dan elfduizend volgers heeft (p.11). Vanuit de redactie in Nederland maken twee personen de content: een journalist en de hoofdredacteur. Verder werken er een aantal journalisten vanuit China. De krant heeft een samenwerking met Xinhua News Agency.
United Times, tot slot, werd opgericht in 2010 en is opvolger van de Chinese Times (Tang Ren Jie) die in 1992 is opgericht. De krant heeft een oplage van vijfenveertigduizend exemplaren, verschijnt elke drie weken en wordt verspreid in de Benelux en Duitsland (http://www.shunhe.nl/index.php?option=com_content&view=article&id=51&Itemid=57). Bij de krant werken zo’n twee a drie journalisten. Zij hebben een samenwerking met het Chinese staatspersbureau China News Agency. Ook nemen zij Engelstalige artikelen over van de Jin Wan Bao (Tianjin Now), een lokale krant uit Tianjin.
3.2.2 Samenstelling inhoudsanalyse
Bij de samenstelling van het corpus is een overzicht gemaakt van de hoeveelheid kranten die in één jaar werden gepubliceerd. Gekozen is om 2018 als jaar te nemen, omdat dit het meest recent afgeronde jaar is. Zo kan het dichtst benaderd worden wat de actuele rol is van Chinese kranten in Nederland. Kranten veranderen namelijk: China Times gaat van een krant naar een magazine look. In 2018 deed de krant dat al deels: normale edities werden afgewisseld met ‘special editions’. In 2019 zullen ze echter helemaal overstappen naar speciale magazine edities (Mediakit China Times, 2019). De inhoud van de krant zal echter hetzelfde blijven. In de samenstelling van het corpus is een ‘special edition’ meegenomen om te analyseren.
25
In 2018 publiceerde China Times vijftien edities. United Times en Asian News brachten beide zeventien publicaties uit. Voor een inhoudelijk representatieve corpus is besloten om van elke krant een editie per kwartaal te selecteren. Gekozen is om de edities van de verschillende kranten in dezelfde periode te selecteren, zodat het zichtbaar wordt wanneer artikelen en thema’s overlappen. Zo kunnen de kranten goed met elkaar vergeleken worden. Het corpus kwam neer op twaalf kranten. Elk artikel werd apart geteld en geanalyseerd.
Het corpus is tijdens de analyse enigszins aangepast. Dat had twee redenen. Ten eerste bevatte elke editie veel artikelen, waardoor het corpus te groot werd voor de tijd die er voor dit onderzoek stond. Ten tweede verschilden de kranten onderling van dikte. Eén editie van Asian News bestaat uit een tabloid, dagblad en bijlage, waardoor één editie ongeveer honderd artikelen omvatte. Dat is meer dan het aantal artikelen per editie van China Times en United Times. Tijdens het analyseren bleek ook dat verschillende edities van één krant hetzelfde waren opgebouwd. Daardoor trad er tijdens het analyseren herhaling op. Uiteindelijk is daarom gekozen om bij Asian News en United Times het corpus te verkleinen, zodat het aantal geanalyseerde artikelen per krant in aantal vergelijkbaar zijn. In totaal zijn er vier kranten van China Times, drie kranten van United Times en twee kranten van Asian News geanalyseerd. Het corpus bestaat uit 216 artikelen van China Times, 181 artikelen van United Times en 236 artikelen van Asian News (zie figuur 1). In totaal zijn 635 artikelen
geanalyseerd.
Code Media Data 2018 (edities) Aantal
1 - 216 China Times 4 jan.; 19 apr.; 5 jul.; 11 nov. (4) 216 217 - 398 United Times 11 jan.; 12 apr.; 5 jul. (3) 181
399 - 635 Asian News 11 jan.; 5 apr. (2) 236
Figuur 1. Samenstelling van het corpus
De samenstelling van 635 artikelen is groot genoeg om een conclusie te kunnen trekken over de functie van de kranten. Daarbij is het corpus per krant ook groot genoeg om te kunnen zien of ze inhoudelijk verschillen. Dit beide blijkt niet alleen uit het aantal artikelen dat is
geanalyseerd, maar ook uit het feit dat er herhaling optrad tijdens het analyseren. De analyse bereikte een punt van verzadiging: het punt waarop je volgens Koetsenruiter en Van Hout niets nieuws meer tegenkomt (2018). Voor een kwalitatief onderzoek is dat het moment dat je als onderzoeker weet dat je genoeg data hebt voor de analyse (p. 153).
26 3.2.3 Samenstelling interviews
Om te kunnen weten waarom de kranten deze artikelen publiceren, zijn aanvullende
interviews afgenomen met journalisten werkzaam voor de kranten. Er is contact op genomen met alle kranten, zowel telefonisch als via de mail. Bij één krant is zowel met een journalist als de hoofdredacteur een interview afgenomen. Een van die interviews werd in het Engels afgenomen, de ander in het Mandarijn. De interviews duurden gemiddeld iets meer dan een uur. Twee andere kranten zeiden beide geen tijd te hebben voor een interview. Ik heb meerdere malen opgebeld en meerdere mails gestuurd. De personen die de mails beantwoordden en de telefoon opnamen, waren echter zelf geen journalist. Ik kon mijn onderzoek en verzoek dus niet persoonlijk aan de journalisten voorleggen. Dat zal wellicht hebben meegespeeld in het feit dat ik geen toegang tot de kranten kreeg.
Via LinkedIn vond ik vijf personen die voor een van de twee kranten werken of werkten. Die heb ik allemaal een LinkedIn-verzoek gestuurd en een bericht met de vraag of ik hen voor mijn onderzoek mocht benaderen. Van één kreeg ik een reactie: een journalist die een jaar voor de redactie van een van de kranten heeft geschreven en nu nog als freelancer betrokken is. Omdat zij tegenwoordig in het buitenland woont, is het interview met haar via Skype afgenomen. Het gesprek duurde ongeveer anderhalf uur en is in het Engels gedaan. Ik heb gevraagd of zij aan haar collega’s wilde vragen of ik hen ook mocht benaderen
(sneeuwbalmethode), maar dat heeft helaas geen vruchten afgeworpen.
Het is belangrijk om te benadrukken dat alle drie de kranten uit een zeer kleine
redactie bestaan. Om de kranten te vullen, hebben ze alle drie samenwerkingen met media uit de Volksrepubliek China, waarvan ze artikelen mogen overnemen. De drie afgenomen interviews zijn te weinig om harde conclusies uit te trekken, maar er werken ook vaak maar een aantal journalisten vanuit Nederland aan de inhoud van de krant. Het kleine corpus is dus inherent aan de omvang van de redacties. Voor dit onderzoek moeten de interviews vooral als aanvulling worden gezien op de inhoudsanalyse. Daarbij geven ze antwoord op een vraag die uit een inhoudsanalyse nooit te halen valt: het wáárom achter bepaalde content.
3.2.4 Samenstelling documenten
De interviews worden aangevuld met documenten, die de kranten zelf online hebben gezet. Asian News en China Times hebben beide een ‘mediakit’ online staan, waarin zij zelf het doel van de kranten formuleren. United Times had geen mediakit beschikbaar. Verder zijn de teksten gebruikt die op hun eigen website stonden. Hierbij moet worden opgemerkt dat de
