Voorstel voor gebruik van symbolen in economische calculaties

N31545.0229

INSTITUUT VOOR CULTUURTECHNIEK EN WATERHUISHOUDING -Y-NOTA 229 d.d. 23 maart 1965

BIBLIOTTT^T' ^F, ÜAAFF

Voorstel voor gebruik van symbolen in Droeve... -:. • <eeg ia economische calculaties Porib.ic . H

6700 AE Wageningen

Drs. L. J. Locht

CENTRALE LAND BOUWCATALOGUS

0000 0672 2744

Inleiding Doel nota V e r r i c h t e w e r k z a a m h e d e n P r e t e n t i e nota Delen nota P a r . 1 : Uitgangspunt T i n b e r g e n en K l a a s s e n S u b s c r i p t e n en super Scripten Steekproef t . g. o. populatie P r e f i x e n

Engelse woorden (latijnse s t a m ) P a r . 2: Mobiliteit Symbolen nodig

G e b r u i k e, i en m bij s t r o o m - en v o o r r a a d g r o o t h e d e n i a l s symbool voor r e e k s , gedeeltelijk vervangen door t , r , h

V en V voor i n - en export van g o e d e r e n , N voor v o o r r a a d Keuze l e t t e r m (metvc)

P a r . 3 : Vermogen Symbool nodig naast K en S

Bepaling begrippen W, W en W , b a l a n s Vergelijking m u t a t i e s W en W

W /W voor v r e e m d / e i g e n v e r m o g e n Keuze van W a l s l e t t e r

P a r . 4: Beroepsbevolking Symbool nodig n a a s t a en P Voordelen bij gebruik L

Werkloosheid (U)

P a r . 5: Land V o o r s t e l gebruik F m e t H en O voor land in ha Voordelen bij gebruik k^, voor p r o d . c a p . Symbool nodig voor land in ha

Keuze van F a l s n a a m l e t t e r (+H en O)

P a r . 6: V e r l i e s en Winstrekening Uitgaven (X) en k o s t e n (X' en TC e . d . ) Winst (Q) en baten in het a l g e m e e n (B)

Inkomen van buiten bedrijf (Y.)

Afschrijvingen d, D m e t / l voor afschrijvingsvoet P r i j z e n als p m e t index, en ruilvoet (f)

P a r . 7: Tijd Symbool nodig voor leeftijd en voor with en without Keuze van a voor ' a g e ' en A voor ' a c t i v e '

P a r . 8: D i v e r s e n b en B voor bedrijf en aantal b e d r i j v e n Equipment zo mogelijk a l s k

F , I, S en G a l s indexen voor de s e c t o r e n landbouw, r e s p e c t i e v e l i j k i n d u s t r i e , d i e n s t e n en o v e r h e i d G voor t a x e s , gifts and g r a n t s

P a r . 9; G r i e k s e l e t t e r s Gangbare n o t a t i e s

E l a s t i c i t e i t e n en flexibiliteiten Groeivoeten

Q u o t a s , voeten en o v e r i g e eenvoudige v e r h o u dings c i j f e r s R e s t

Staat 1 : Overzicht van de v o o r g e s t e l d e a l g e m e n e r e g e l s en t e k e n s Staat 2: Overzicht van het v o o r g e s t e l d e gebruik van l e t t e r s

In v e r s c h i l l e n d e afdelingen van het Instituut w o r d e n economische calcu-l a t i e s opgezet of d a a r t o e dienende v o o r s t u d i e s v e r r i c h t . In deze nota w o r d e n v o o r s t e l l e n gedaan voor de notatie van de d a a r b i j voorkomende b e g r i p p e n m e t t e k e n s en n a a m l e t t e r s . D a a r m e d e wordt beoogd dat op het Instituut:

1. zoveel mogelijk gangbare n o t a t i e s worden gebruikt

2. ook o v e r i g e n s één uniforme notatie wordt aangehouden. W e l i s w a a r is n i e t te v e r m i j d e n dat één symbool voor m e e r d e r e b e g r i p p e n wordt gebruikt, m a a r wel dat voor één b e g r i p v e r s c h i l l e n d e symbolen v o o r k o m e n .

T e r v o o r b e r e i d i n g van deze nota is een u i t g e b r e i d o v e r z i c h t g e m a a k t van de notatie in de l i t e r a t u u r . Daarbij heeft het accent gelegen op de e c o n o -m i s c h e l i t e r a t u u r , -m a a r zijn ook studies in landinrichting, planologie en d e r g e l i j k e opgenomen.

Het navolgende p r e t e n d e e r t nog niet m e e r dan een v o o r s t e l t e zijn, een g e s p r e k s b a s i s . D a a r o m zijn in de tekst van de nota ( p a r a g r a f e n 1 t / m 9) de b e l a n g r i j k s t e overwegingen v e r m e l d die tot de v e r s c h i l l e n d e k e u z e n h e b b e n geleid. De uiteindelijke v o o r s t e l l e n zijn in staten opgenomen en w e l :

Staat 1: Overzicht van algemene r e g e l s en van het gebruik van t e k e n s Staat 2: Overzicht van het gebruik van l e t t e r s , v o o r a l a l s n a a m l e t t e r s . H i e r b i j is het gebruik van de a u t e u r s die a l s uitgangspunt zijn genomen, a l s b a s i s aangegeven. Over de afwijkingen en aanvullingen op hun gebruik heeft o v e r l e g p l a a t s gehad m e t Prof. B o s en Prof. K l a a s s e n , w a a r v o o r wij hun g a a r n e dank betuigen.

Door i s aangegeven dat wordt v o o r g e s t e l d een notatie niet over t e n e m e n

door dat de notatie i s toegevoegd,

door ( ) dat de notatie niet a l s uitdrukkelijk v o o r s t e l is o v e r g e n o m e n . De b i j de t e c h n i s c h e kant van de calculatie te gebruiken symbolen zijn nog niet opgenomen; alleen A, B en D zijn a l s voorbeelden v e r m e l d . Het w a r e gewenst in onderling o v e r l e g ook h i e r v o o r een notatie af te s p r e k e n .

P a r . 1

De e e r s t e keuze is geweest die van de a u t e u r ( s ) wiens notatie a l s u i t -gangspunt is genomen. Voor de n a a m l e t t e r s is in de e e r s t e p l a a t s gekozen Tinbergen en Bos in M a t h e m a t i c a l Modeis of Economie Growth (1962) v o o r a l omdat :

De p r o b l e e m s t e l l i n g nauw aansluit bij de onze Zij een u i t g e b r e i d o v e r z i c h t geven

Zijzelf aansluiting hebben gezocht bij gangbare n o t a t i e s T i n b e r g e n een z e e r gezaghebbend econoom is

Hun notatie vooral aansluit bij de a n g e l s a k s i s c h e l i t e r a t u u r , zulks in t e g e n s t e l l i n g tot bijvoorbeeld de notatie van de E . G . ( I 9 6 0 ) .

Voor de o v e r i g e t e k e n s (vooral die uit de s t a t i s t i e k ) is g e b r u i k t : K l a a s s e n in Inleiding tot de Methoden e t c . (1957), v o o r a l omdat h i j aansluit bij ( v r o e g e r ) gebruik van T i n b e r g e n .

Een b e l a n g r i j k v e r s c h i l t u s s e n T i n b e r g e n en K l a a s s e n i s de p l a a t s i n g van i n d e x e n . N e m e n we a l s voorbeeld c dan is c het hoofdsymbool, h het

s u p e r s c r i p t , een bovenindex (upperindex) en t het s u b s c r i p t , een b e n e d e n i n d e x (lower index). T i n b e r g e n nu gebruikt vooral super Scripten, het s u b s c r i p t

a l l e e n a l s tijdsaanduiding (t). Ook worden nog perfixen gebruikt z o a l s r in r h

c. , m e t n a m e voor het b e t r o k k e n r e g i o . Machten w o r d e n g e s c h r e v e n door het symbool m e t de i n d i c e s t u s s e n haken t e p l a a t s e n , dus bijvoorbeeld (c ) . K l a a s s e n gebruikt v o o r a l s u b s c r i p t e n om het s u p e r s c r i p t t e r e s e r v e r e n v o o r m a c h t e n en schrijft dus bijvoorbeeld c, . K l a a s s e n s notatie heeft a l s v o o r d e e l dat het eenvoudiger aandoet, vooral in die gevallen dat t geen rol s p e e l t .

Nadat wij aanvankelijk T i n b e r g e n hebben gevolgd wordt t h a n s v o o r g e s t e l d o m tot K l a a s s e n s notatie t e b e s l u i t e n en wel z o ,

dat de tijdsaanduiding a c h t e r aan (eventueel naj wordt geplaatst

dat t e k e n s wel a l s bovenindex worden g e s c h r e v e n , m e t n a m e t e k e n s v o o r

afwijkingen in het b e g r i p ; bijvoorbeeld n u n

dat de afwijkingen in het b e g r i p die m e t een l e t t e r w o r d e n aangegeven m e t dubbelsymbolen w o r d e n aangegeven z o a l s die al bekend zijn in MC en TC voo: m a r g i n a l e en t o t a l e k o s t e n . T h a n s analoog bijvoorbeeld GY voor b r u t o i n k o -m e n . Wanneer geen -m a c h t e n voorko-men kan ook Y w o r d e n g e s c h r e v e n .

K l a a s s e n beveelt aan om latijnse l e t t e r s te gebruiken voor de c o n s t a n -t e n (en p a r a m e -t e r s ) in de s-teekproef en g r i e k s e voor de cons-tan-ten in de

p o p u l a t i e . In v e r s c h i l l e n d e gevallen i s dat ook al i n g e b u r g e r d ( s , ö , T.Q). A l s a l g e m e n e r e g e l lijkt ons dit m o e i l i j k door v o e r b a a r , omdat zoveel symbolen worden gebruikt. Ook een a n d e r e n o t a t i e s komen v o o r , z o a l s n voor het a a n t a l in steekproef en N voor de populatie; en het gebruik van een accent c i r c o n f l e x e Wij zouden l a a t s t g e n o e m d e notatie willen aanhouden.

Door aan te sluiten bij Tinbergen p a s s e n de m e e s t e n a a m l e t t e r s b i j engelse woorden bij v o o r k e u r die m e t een latijnse s t a m of a n d e r s z i n s t e v e n s p a s s e n d bij f r a n s e en/of n e d e r l a n d s e w o o r d e n . Het wordt dan gewenst dit a l s p r i n c i p e over te n e m e n , dus ook voor nieuwe symbolen toe te p a s s e n .

P a r . 2

Naast de symbolen van T i n b e r g e n hebben wij behoefte aan symbolen voo de delen van grootheden (bijvoorbeeld bevolking en v e r m o g e n ) die van e l d e r s toevloeien , bijvoorbeeld de m i g r a t i e , of zijn toegevloeid, bijvoorbeeld het v r e e m d e v e r m o g e n (idem afvloeien).

T i n b e r g e n heeft h i e r v o o r ook een n o t a t i e . Hij schrijft bijvoorbeeld a, a en a , a ; dat wil zeggen dat de h e r k o m s t en b e s t e m m i n g a l s prefixen en suffixen worden v e r m e l d (r en r ' zijn r e g i o ' s , h en h ' zijn s e c t o r e n Wanneer vele r e g i o ' s of s e c t o r e n in de analyse zijn opgenomen w o r d e n n u m m e r gebruikt.

Voor ons is dit m i n d e r geschikt omdat

dikwijls a l l e s ten opzichte van één s e c t o r en/of één r e g i o wordt b e z i e n . r h

Dan i s a r e e d s a ; het geeft dus overbodige informatie

de h e r k o m s t of b e s t e m m i n g dikwijls onbepaald blijft. Dan i s onbekend 1 2

of het h of h moet zijn.

Een eenvoudige schrijfwijze is gevonden door de symbolen e en i, d i e door T i n b e r g e n alleen gebruikt worden voor goederen en d i e n s t e n ( s t r o m e n ) , ook t e gebruiken m e t b e t r e k k i n g tot bevolking, v e r m o g e n , e t c . D a a r a a n i s toegevoegd m voor i - e. Bijvoorbeeld:

P . a l s de bevolking v o o r z o v e r van e l d e r s afkomstig (de i m m i g r a n t e n ) , W., L . , voor het v r e e m d e v e r m o g e n r e s p e c t i e v e l i j k de v r e e m d e a r b e i d .

D e i m m i g r a t i e wordt Te s c h r e v e n als A P Strikt genomen i s dit(bij v o o r r a a d

-grootheden)niet juist omdat bijvoorbeeld P . ook a n d e r s z i n s v e r a n d e r d (geboorte en s t e r f t e ) . Zowel Bos als K l a a s s e n hebben ons afgeraden o m een afzonderlijke r e e k s symbolen (voor de v o r m i , e , e t c . ) in te voeren.

P P

Een b e z w a a r tegen het gebruik van i a l s index voor ' i m p o r t e d ' is dat i ook gebruikt wordt a l s a l g e m e e n symbool voor een r e e k s (x. m e t i van 1 tot en m e t n). In T i n b e r g e n ' s notatie zal dit e c h t e r niet veel v o o r k o m e n , omdat h i j

schrijft x , x , x, m e t t, r en h van 1 tot en m e t T, R en H (overwogen i s v o o r -al om m te s c h r i j v e n in p l a a t s van i en dan d, f of F voor m - e ) .

4

Eventueel kunnen voor goederen en d i e n s t e n n o r m a a l i en e g e -b r u i k t w o r d e n (met d a a r n a a s t I en E ) . M i s s c h i e n v e r d i e n e n V. en V wel de v o o r k e u r omdat

i vrijkomt door het gangbare gebruik voor d i s c o n t e r i n g s v o e t ( d a a r o m schrijft m e n i m p o r t ook wel a l s M)

bij e s o m s v e r w a r r i n g m e t het grondtal In mogelijk is ( d a a r o m schrijft m e n bijvoorbeeld EG, export ook wel a l s X).

Voor de v o o r r a a d goederen en diensten zouden wij geen a p a r t symbool willen aanwijzen, m a a r het a l s r e g e l willen o m s c h r i j v e n , d e s -noods kan N worden gebruikt.

Als symbool n a a s t e en i is m gekomen omdat

het i n t e r n a t i o n a a l een goede a s s o c i a t i e geeft m e t mobiliteit (mobility, m o b i l i t é ) en tevens m e t m i g r a t i e (migration) het al dikwijls is gebruikt voor import (bij ons i) en dus ook zo m e t mobiliteit is g e a s s o c i e e r d . Wanneer wij m in onze zin alleen als index gebruiken hoeft dat niet v e r w a r r e n d te zijn.

• ji beschikbaar is voor mobiliteitscoefficient. De productie-functie schrijven we namelijk meestal met »eer dan J variabe-len en dan kan if toch niet goed. gebruikt worden.

• de notatie die het beste aansluit bij Tinbergen (P als betalings-balanssaldo) voor t-nsvele bezwaren heeft (hoofdletter, functie-begrip en/of gebruik bij land)

• Bogue and Hagood is een van de beste studies over de migratie van de arbeid M gebruiken.

Tinbergensgebruik van m (rentevoet) kan worden opgevangen met Ï ^ voor de geldende rentevoet en i voor de rentevoet in het algemeen. Het gebruik in de statistiek van a voor gemiddeld, is vooral van belang in algemene statistische uiteenzettingen? andere wordt na-melijk de betreffende letter met gebruikt.

Par. 3« Naast de begrippen kapitaal (K) en besparingen (s) gebruiken we het begrip vermogen en wel omdat

• mobiliteit vai vermogen (bv. de verdeling van vermogen bij ver-erving) moet worden onderscheiden van mobiliteit van kapitaal

(goederen) (bv. de overdracht van machines).

• het begrip besparingen pleegt te worden gebruikt als een stroom grootheid, bijvoorbeeld de besparingen per jaar, terwijl de mo-biliteit zich niet alleen voordoet bij deze (nieuwe) besparingen maar ook bij de in het verleden geaccumuleerde besparingen.

De bepaling van het begrip kan het beste plaats vinden aan de hand van een balans. Deze wijze van opstelling speelt niet alleen een rol in de bedrijfsboekhoudingen, maar ook in de nationale- en regionale overzichten. Passiva Schulden ( W ^ Eigen vermogen (W ) Activa Grond Gebouwen Outillage Voorraden Kassen (*,) (K2) (K3) (N ) (M ) Vorderingen (w )

Het vermogen is gedefinieerd als de beschikkingsmacht die in het bedrijf (sector etc) werkzaam is, dat wil zeggen, dat W qua

grootte gelijk is aan K+N+M en W gelijk aan W+Wg. Er is slechts

één wezenlijk verschil tussen W en K namelijk dat tussen beschik-kingsmacht en concrete goederen.

6

-In de S t a t i s t i e k van h e t N a t i o n a a l Vernomen ( S . E . ° . 3e. kw. I960) i s h e t vermogen g e d e f i n i e e r d a l s (de g e l d s f e e ? v v i l t a l s z e l f -s t a n d i g e po-st weg) K+N+M+W -W. du-s a l -s het eigenverrcogen ('V°).

Een wezenlijk v e r s c h i l met K i s bovendien W -W. (» - W ) . Wc i s t e

9 1 X zien als de normale grootte van W (en dus van K+N+M), immers W «

W als alles uit eigen^ermogen is gefinancierd en geen eigen

ver-mogen is afgevloeid. Eet verschil tussen W en W laat zich illustrerei aan het geval van vererving. Bij de boedelscheiding wordt W° omge-zet in W ; in W en K behoeft niets te veranderen. Wordt naderhand uit de besparingen W. afgelost dan gaat dat ten koste van de aan-groeiing: van W niet van W . Een ander voorbeeld is het opnemen van een hypotheek: is er toevloeiing van W, niet van W°. Bij koop van land door de pachter die het al in gebruik gehad heeft, is er af-vloeiing van W en niet van W°.

Bij het hiervoor behandelde gebruik geldt:

W«W + W en kan de verhouding vreemd tot eigen vermogen geschreven

/ o G

worden als W / W . Het balanstotaal is te schrijven als W of als W° + W. of als W + W ,

i e

Als symbool is de letter W gekozen om de volgende redenen: • Het heeft een goede associatie in de Engelse taal in 'Wealth' • Het werd reeds in een dergelijke betekenis gebruikt, namelijk

voor kapitaalgoederen plus reële waarden van de kassen(Klundert, in De Economist nov. 1963)

• Het min of meer vrij is van ander gebruik

• Een vrij elegant schema wordt verkregen, namelijk V » (nationale) productie

W = (nationaal) vermogen X » (nationale) uitgaven Y - (nationaal) inkomen

, De eenvoudigste schrijfwijze zou zijn om S te gebruiken (en dan I voor de aangroeiing van het vermogen). Bij dit gebruik van S in een juist iets andere betekenis dan waar iedereen aan gewend is, vrezen we echter begripsverwarring. Wel is nog een mogelijk-heid oa S* te gebruiken(nl. de voorraad grootmogelijk-heid behorende bij 3 ) .

Zelf hebben wij eerst V gebruikt vanwege de associatie »et 'Vermogen* en omdat Tinbergen's Y was te vervangen door P(als pro-ductie) en zijn P(bevolking)door N dat ook door de EEG wordt ge-bruikt, min of meer aansluitend bij N voor populatie in de statis-tiek.

Bijzonder beswaar vas, dat voor productie volume v in gebruik moest blijven. Later hebben wij M gebruikt voor een vorm van W*>. Dit gebruik is wellicht te handhaven.

Par. 4. Naast de begrippen van Tinbergen arbeid (a) en bevolking (P) gebruiken we dikwijl3 het begrip beroepsbevolking en wel omdat

• voor a (zoals voor k) geldt 'definition adopted to production laws'. In de regel zal a dus een aantal arbeidsjaareenheden zijn in principe zelfs gecorrigeerd op qualiteitsverschillen. In eerste aanleg zullen wij moeten werken met een begrip zoals dat in de statistieken wordt gebruikt, onder meer wil dit zeggen dat

* het is uitgedrukt in personen. Een mogelijkheid is om a te

schrijven.

• een ander verschil tussen a en de beroepsbevolking is de werk-loosheid en de pendel. Een mogelijkheid is nu om a te schrijven.

• Het verschil met P is eventueel «t- e®n index te schrijven, met

name P of P. voor de actieve bevolking.

Omdat we beroepsbevolking dikwijls als index moeten gebruiken is *o

a onbruikbaar en P met een index eigenlijk evenmin. We moeten daarom een nieuw symbool invoeren.

Voor L als naamletter pleit, dat

» het een goede associatie heeft in de Engelse taal in 'Labour force* • het reeds dikwijls in deze betekenis is gebruikt ook in studies

onder leiding van Tinbergen (âttalah 1958)

« de letter door Tinbergen, met 1 voor loonvoet en \ voor ar-beidsexponent geheel aan arbeid is gekoppeld

• het begrip liquiditeitsvoorkeur waarvoor L ook is ingeburgerd -bij ons wel geen rol zal gaan 3pelen en het begrip loonsom is

te schrijven als X »(we hebben toch geen equivalenten voor ka-pitaalkosten en pachtsom)

• in de behandeling van de mobiliteit komen naast elkaar enerzijds L en P . anderzijds L W en F ( F zie par. 5 ) . Dit geeft dus

m nr ra ra a een goede presentatie.

Ook het gebruik van B of b komt in de nederlandse litteratuur

veel voor, bijvoorbeeld ia 'Een Ontwikkelingsmodel voor Vlaanderen' (1963) en door het Centraal Plan Bureau (1955)

8

-Ook w o r d e n nog wel a n d e r e symbolen gebruikt z o a l s N door K e y n e s . In p r i n c i p e i s gekozen voor L. t e r w i j l b is be-stemd voor bedrijf (bus s in e s s u n it en B voor het aantal b e d r i j v e n en ' b e n e f i t s ' . Voor Unemployed a l s deel v a n L i s voorlopig U gebruikt. Een gelukkige oplossing lijkt dat niet in v e r -band m e t u s e , u s a g e .

P a r . 5.

T i n b e r g e n geeft voor land geen symbool.

Een b e g r i p land aangepast aan de produktiewetten is b e g r e p e n in K. Bij ons speelt het ruwe b e g r i p land z o a l s dat in de s t a t i s t i e k g e r e g i s t r e e r d wordt g e m e t e n in ha, dus lengte x b r e e d t e zo'n b e l a n g r i j k e r o l dat een

eigen symbool nodig i s . V o o r g e s t e l d wordt om h i e r v o o r F te gebruiken m e t s o m s H en O voor d e e l b e g r i p p e n a l s bijvoorbeeld bedrijf s g r o o t t e , k a v e l -grootte en d e r g e l i j k e .

Wanneer e r weinig wezenlijk v e r s c h i l is m e t a n d e r e b e s t a n d d e l e n van k z o a l s gebouwen of het in het s t a t i s t i s c h m a t e r i a a l a l l e e n s a m e n m é t gebouwen i s af te zonderen kan k m e t een index worden g e s c h r e v e n . Veelal zal het e c h t e r duidelijker zijn wanneer F m e t een index wordt g e s c h r e v e n (of zelfs f) en zodoende s l e c h t s één hoofdsymbool voor land wordt g e b r u i k t .

Bij de keuze van de l e t t e r F i s overwogen dat:

Het een goede a s s o c i a t i e heeft in F a r m , F e r m e , F i e l d , F l ä c h e F (naast H en O) al in de cultuurtechniek in een d e r g e l i j k e b e t e k e -n i s i s gebruikt, -n a m e l i j k als p e r c e e l s o p p e r v l a k t e ( T . U . M . ) e-n k a v e l o p p e r v l a k t e (Righolt) v o o r t s ook in E c o n o m i e R u r a l (1963) e n in R a u m f o r s c h u n g (1964)

T i n b e r g e n ' s gebruik (betalingsbalanssaldo) staat ons niet in de w e g . ( p a r . 2). Wel is een b e z w a a r dat F geldt a l s functie-aanduiding m a a r dit lijkt wel t e o m z e i l e n (f blijft h i e r v o o r b e s c h i k b a a r ) H i s e v e n e e n s al veel gebruikt voor oppervlakte land, n a m e l i j k voor b e d r i j f s g r o o t t e (Van Duin, Righolt). T i n b e r g e n ' s H a l s a a n t a l s e c t o r e n kunnen wij e c h t e r niet goed m i s s e n . H i s d a a r o m m i n d e r geschikt voor het hoofdbegrip land dan F .

Ook O i s al veel g e b r u i k t , namelijk voor b e d r i j f s g r o o t t e en k a v e l -grootte (Van G e l d e r e n ) . T i n b e r g e n ' s o (normaal) staat een g e b r u i k van O a l s index toch wel m i n of m e e r in de weg. Voor het

Overwogen zijn o v e r i g e n s 1 en L, s en S, b en B . 1 en L vallen af door de a s s o c i a t i e m e t beroepsbevolking en b d a a r d a t het in het I. C. W. a l g e m e e n gebruikt i s voor b r e e d t e van land, s en S door de a s s o c i a t i e m e t b e s p a r i n g e n .

In landbouw-economische publicaties w e r d e n v o o r t s nog aangetroffen A ( a c r e s ) en R ( r e a l e s t a t e ) . A is m o e i l i j k omdat het in h e t I. C. W. dikwijls voor afstand is gebruikt, t e r w i j l T i n b e r g e n ' s R (aantal r e g i o s ) o n m i s b a a r i s .

P a r . 6

De b a s i s g e g e v e n s zijn voor ons dikwijls de boekhoudingen van b e -d r i j v e n . Bij -de v e r w e r k i n g en weergave zijn symbolen gewenst. De hoof-d- hoofdb e g r i p p e n in de v e r l i e s en winstrekening zijn de uitgaven (X van e x p e n -d i t u r e bij T i n b e r g e n ) en -de kosten, -dat wil zeggen -de uitgaven (eventueel g e c o r r i g e e r d voor v e r s p i l l i n g e n e . d . ) plus de w a a r d e van de eigen i n -b r e n g (eigen a r -b e i d , eigen v e r m o g e n ) .

De voor de hand liggende symbolen voor kosten zijn C en K, e e n a n d e r e mogelijkheid is X m e t een index (als potentiële uitgaven). K valt af door het gebruik voor kapitaal; C geeft moeilijkheden door het g e b r u i k voor c o n s u m p t i e . In AC, MC, DC, TC en dergelijke is C wellicht wel b r u i k b a a r . Ze zijn in i e d e r geval algemeen gebruikelijk. In vele g e v a l l e n verdiend ons inziens het gebruik van X aanbeveling.

Voorts komen a l s nog niet genoemde symbolen h i e r b i j te p a s : Q voor de winst (zoals b i j Keynes) en s o m s q voor de w i n s t v o e t .

E c k s t e i n en a n d e r e n gebruiken B (benefits). B en Q lijken ons

a l s p a r a l l e l b e g r i p p e n goed b r u i k b a a r , m e t B voor een r u i m e b a t e n -opvatting (benefits) en Q voor een enge (winst)

Y. a l s het inkomen van buiten het bedrijf

D m e t d voor de afschrijvingen, m e t / l (vgl. p a r . 9) voor de afschrijvingsvoet

Eventueel de ruitvoet (f)

V e r s c h i l l e n d e p r i j z e n (prijsindexcijfers) komen n a a s t e l k a a r v o o r , zodat ons inziens a l g e m e e n is aan te bevelen om aan p een index toe t e v o e g e n .

* K l a a s e e n in Nota voor I. C. W. (1964) r e s p . in Bedeutung und Anwendung O e k o n o m e t e r i s c h e r Methoden (1963)

- 10

P a r . 7

T i n b e r g e n gebruikt als t i j d - en p e r i o d e - a a n d u i d i n g e n , t ( van 1 t / m T ) , 9 voor l e v e n s d u u r , 9 v o o r r i j p i n g s p e r i o d e e n t (tau) voor p e r i o d e van t e r u g b e t a l i n g . D a a r n a a s t hebben wij t e k e n s nodig voor

de a a r d van het v e r l o o p van de tijd (with and without d . w . z. planned d e -velopment v. v. n a t u r a l de-velopment), en voor de leeftijd.

Het i n v e s t e r i n g s g e d r a g van de b o e r e n loopt n a m e l i j k nogal s t e r k u i t e e n n a a r de leeftijd. Vooral ook de mobiliteit van de a r b e i d is s t e r k van de leeftijd afhankelijk. Notatie volgens de r e g e l is m e t a of A van

' a g e ' , 'âge ' eventueel m e t g. Ook door a n d e r e n wordt g veel gebruikt voor een tijdsaanduiding namelijk voor 'gestation p e r i o d . T i n b e r g e n ' s g als a r b e i d s p r o d u k t i v i t e i t is z e e r goed te vervangen (zie p a r . 9)» m a a r wij zouden g ook willen gebruiken voor g r o e i v o e t . Wij hebben d a a r o m A g e -b r u i k t voor de leeftijd, -b e t e r is wellicht a.

Het o n d e r s c h e i d e n van de g e s t i m u l e e r d e en de n i e t - g e s t i m u l e e r d e ontwikkeling is u i t e r a a r d voor ons e s s e n t i e e l . De m i n of m e e r ' i n t e r n a t i o -n a l e ' woorde-n die i-n dit v e r b a -n d gebruikt worde-n zij-n ' a c t i v e ' e-n ' p a s s i v e ' . Het gaat h i e r b i j om een bijzondere definitie van de grootheden (of e i g e n -lijk van t) zodat het alleen a l s index v o o r k o m t . Het gevestigde gebruik van p (=prijs) en P (=bevolking) staat ons dus niet z o z e e r in de weg. Als n a a m l e t t e r s zijn voorlopig a en p gebruikt, b e t e r zijn wellicht A en"P. Of de aanduiding p a s s i v e in gebruik zal blijven is t r o u w e n s t e betwijfelen. Een n i e t - g e s t i m u l e e r d e ontwikkeling i s i m m e r s eigenlijk voor de landbouw een fictie. Dan is het b e t e r om van v e r s c h i l l e n d e s t r a t e g i e ë n te s p r e k e n en die m e t cijfers ( r o m e i n s e ) aan te duiden.

Par. 8. Tinbergen onderscheidt de grootheden naar regio (r,R), secter/ product (h,H) en tijd (t, T ) . Daarnaast is voor ons nodig een

onderscheid naar bedrijf. Voor de hand ligt b, B in de associatie met bedrijf en business (unit). De andere mogelijkheden i, n en ook u (unit) aijn in hun associatie c.i te algemeen. Getracht zal worden met b,B te werken, alhoewel Tinbergen's b ''eouipmoat ; in de weg st&a» . Het rrobruik van b in die betekenis ir: echter

docu< o:i?; te verrai jden. Het guit namelijk o:;; phy^iek dozolide

ee.,;üüUG£., i:et ver .:c kil ligt alleen 1.- de vraarderiiio

|J.» « nieuwe waarde, k » productiewaarde). Daarom xs xnpiaats van b wellicht k te schrijven. Tinbergen geüruikt trouwens k ook al bij verschillende waarderingen, namelijk ook k als boekwaarde

(uit 2,72,2, 2.22.? en 2.22.4 volgt namelijk k « j - d, dat wil

zeggen, k « de brutoinvesteringen minus de afschrijvingen). Q — D e algemene aanduiding voor een sector is h. Bij vele sectoren

worden ze genummerd. Dikwijls komt echter een indeling in drie of vier groepen voor, daarbij wordt getracht als indexen te gebruiken:

» F (farmes, fermes) voor de agrarische sector (verwacht wordt dat het gelijktijdig gebruik voor oppervlakte land niet

on-gunstig is); ook A is IIOU' viel Mogelijk.

• I (industrie s)voor de nijverheidssector • S (services) voor de diensten

• (ï (govememer.it) voor de overheid

Het gebruik van G als beneden-index voor overheid sluit aan bij '3 als'Paxes' (Conform Stone uit te breiden met 'Gifts and grants' tot alle o» niet overgedragen inkomens).

Far. 9. De griekse letters worden nog meer in uiteenlopende betekenissen gebruikt dan de latijnse. De werkelijk algemene notaties behalve die uit de statistiek en wiskunde zijn alleen :

X, M in Cobb Douglas functies met alleen als variabelen a,en k ; bij ons zal dat nauwelijks voorkomen (minstens land als derde ) ï, ö voor consumptie en spaarquote

^'- voor de capital »output ratio

C voor ca vormcoefficient D/B in de landinrichting.

Verschillen in het gebruik van griekse letters binnen het insti-tuut l:.jken ons vaat minder bezwaarlijK. Wij nebben daarom alleen onze eigen notaties te behandelen. De overwegingen daarbij zijn

12

-afzonderlijk weergegeven; hieronder volgt slechts een korte samen-vatting:

Als principe zouden we willen voorstellen om ze zoveel mogelijk te reserveren voor gecompliceerde verhoudingscijfers en voor ver-houdingscijfers met speciale betekenis.

Gecompliceerde verhoudingscijfera zijn:

1e»De eleasticiteiten (bv. ^ * : * ) en flexibiliteiten(l: elast.). q p

Tinbergen gebruikt hier een hele reeks griekse cijfers, met name +t r(> ç, \, u, a, 3, (upsilon)

In algemene verhandelingen over de elasticiteit wordt steeds E gebruikt (bij Tinbergen is £ de groeivoet van de efficiency)

Klaassen beveelt £ en T) aan. Wij stellen voor voorlopig ' vooral

v te gebruiken, eventueel met een index om de soort elastici-teit aan te duiden (v « nu)

ie. De groeivoeten, bv.( t+1 't) / P., de verhouding tussen de toeneming en de basisgrootte. Tinbergen gebruikt hier : ut (omega) voor groeivoet prouukiio

Q (omega) voor groeivoet gewenste loonvoet

£ voor groeivoet-efficiency.

Deze soort verhoudingscijfers zijn voor ons belangrijk. Wij zouden aan de reeks willen toevoegen:

\ vcor de groeivoet van de beroepsbevolking

k voor de groeivoet van de kapitaalgoederenvoorraad

T) (êta) voor de groeivoet van het inkonen

Q of n voor de groeivoet van het prijsniveau van de producten of de aankopen.

In die gevallen dat we persé zomin mogelijk griekse letters willen gebruiken aal g voor de groeivoet (growth rate) worden geschreven met name: g . r~, â\ , '* .

Eenvoudige verhoudingsgetallen mev speciale betekenis zijn: 1) quotas als y en <j .Voor deze dimensielose getallen zijn griekse

letters op hun plaataj desnoods kan geschreven C* enS'.

2) voeten. Deze worden algeneen met latijnse letters geschreven. 6 als afschrijvingsvoet vormt een uitzondering. Wij willen die

opheffen door te schrijven "/, waarin 1 de levensduur is

(life-time) dus de periode aaarin moet v/orden afcenckrovon.

.) Later kan oir"orsc':oid ï?or;:en genaakt tuen er. 'ecat - elastic! Loitor en

3) overigens. Deze worden in het algemeen als verhouding geschreven. Ook is een mogelijkheid om ze te schrijven als een bijzondere vorm van de grootheid die in de teller staat, dus bijvoorbeeld L_, voor L / _ (man-land ratio). De output-capital ratio (C bij Tinbergen) zouden wij schrijven als V/..(eventueel als q', dus een vorm van het rendementscijfer). De output - labour ratio = arbeidsproductiviteit wordt dan analoog V/_ . De kapitaal-coëfficiënt (k van Tinbergen)

kan geschreven of als Rv of als 1 / ,

De uitzonderingen bij Tinbergen zijn T*en"Xals constanten en 0, Ö en t als rijping sper iode van een investering, de levensduur en de afbetalings-periode. Hiervan hebben wij dvervangen door 1. De anderen kunnen zonodi, als vorm van T worden geschreven.

Staat 1 : Overzicht van voorgestelde algemene regels.

Superscript: Alleen te gebruiken voor afwijkingen in het begrip zelf en voor machten

* en '(accent): Algemene aanduiding voor afwijkingen in begrip met * s p e -ciaal voor optimaal en * voor afwijking gemiddelde (* voor omschrijving begrip: voorraad grootheid)

gemiddelde; (in tabel) niets

afgeleide m . b . t . de tijd; (in tabel) niet berekend

o (nul) gewenst, normaal, (in tabel) nihil ( ^ 5)

r^, één van twee sectoren, r e g i o ' s , ontwikkelingen

- ^ Voor grootheden in de populatie itt. die in de steekproef Geldsbedragen en voorraadgrootheden: in principe hoofdletters Volume equivalenten en stroomgrootheden: in principe kleine letters

Griekse l e t t e r s : Vooral voor gecompliceerde of speciale verhoudingsgetallen coëfficiënten

Variabelen in het algemeen: x, y, z eventueel met x voor endogene en z voor exogene

Constanten in het algemeen: a, a , b,ß , c, y Toevallige storingselementen: u

Q : vrouwelijk 0 : mannelijk

3

a

a a a o rt M » 0 & 3 3 o e t • * • O • * > H o 5*

§

TO *i ft 5-a ii •1 o < o a a a X I «

°

' • « jc? < 0 H P a """' a

0

0 3 0* TO rt ft • — *—» 3 'M X •d o _i CD a IM |3 l a a n

rt-1°

•i *J

IS

O »o 3* »I o < o 3 o o as £ tl

<h

ö 4 **» Ht» 3 3 o

r

o c I o ft

y

H ft H o < ft t — * CI 50 ft o o« • i O Ou O (6 3 a » n • • > • ft rt O 3 ft o Ö O o

r

'O tS l e f -CO ö ft 3 Ou ö

u

3* • i a> o o 3 ft > — • 0 et ft O

t

ft i» OU | L, • * • r l-S •] | * • * H es 3 ÎT *

Î

M (8 • * • S o a ft CD CI tra a 3 a ft

n

o 3 es O | 0 O o o 2. 0 I co c

M

> S

O o - 3 S < o 2. - o O es 3 S! œ c» rt-ft CD O H o o o 3 CD e 3 ( t p. o Ü 0 •—• ft CD

"o

0 3 as

rt-S

rt a <•»• 3 O o V o* o* a 13 t - t r « . •— M ' C f

(S t

I? 3 a 3 ft CI 3 0 ft C es

3

< a M 01 et • 1

Si

II

?'ö

a i 2 ta • ,2-,-. '3 3 » — o>

r 's

»CD X D O o 3 m rt ft 3 ft 09

rt«

°

CT Hh "M.

°

w

< CD H CD O O > H l DO CD § a. S' 3* 3 o * 3 CD

rt-I

ft î» S» c 3 C f o c: H n i CD CD 3 3 0 H G. ft N ?» CD CD 3 3 3 3 ffi CD C l CD ft

" " ~ B

O Q CD O Q a < CL 0 -8t ft ce 3 3 O a ft ( t a 3 3 O ft ft ft « rt n a 35 O hl Ou O ct> act c» < o CD TO CL < o o en rt a CD n OQ Cï 3 O 3 3 CD rt O •1 % o <! es >i TO CD 3 O 3 CI 3 3* » rt-TO O) er & O o H O < Cf rt < ft 3 3 * CI rt-TO CI a" 3 < ft 3 S-C r H -a> c» O Q CI 3 CD ai < H-• ft ft CD a ci 3

Si

O 1 p a a 09 H** O 2 e ! a n »•*• il» P P

2 2

"0 O a c o O S3 O • i G 'S3 < a H CS t l O co 9 ffi. P 'p »—

o

o es 0 ! S! <> O S3 a P ce co a S3 X O a on •3 & co o < S3 9Q 03 I P.

^ »r

2. £•

s i l l

S3 H TO H , H" , 0 S3 ' H •a a H CO O S3 CD S3 I® ii cr «> o m V co i O (a « tu CD rt-O O PT (3 ta a s* < * £ o e «°

» "g.

f» >—< w rt-O n ft c tn o S3 O < o CO 3 S3 a «•*• o < a ce 3 a S3 S3 •< P

c

a S3 a. f» X " 8. ** ** £J co

Ff Ilf f

, 0 o

If?

co 12. S3 la. 3 ». 09 (S 3 a S3 a X S3 a c en ' t — lM < S. o rt- • — 0) g en n O 0 en 03 6Q » M ft , 0 * i < o a c n

IS

I

< a

a

rt-C r» a >—• P m

f

i ^ t t . t < O (O to J»

p

ta. a CD <D S3 00 a S3 n H S» o 1 »— ' ta rt-n M«

-1

1 X •Ö 0 S3 a S3 rt-M * S3

n

Ö 0 c 90 P CD

II

_{t r}

l?

n

1°

_a» f ) P •ti X 0 S3 ft S3 rt-M ' S3 O 0 er c Ö O I Ï 0 t*4 P P f "• 3 'fû « 1° P H

>.

-s.

*-V

r

EL c ₀ CD X • ö 0 S3 a S3 rt- . M-S3 O 0 er er ! » a»

h'

loo _H

fi

S3* O 1 rt»

1*

7)

P •0 H » ' rt-P t—' 1 0

s

c rt-H *-• o

? ' ?

•o o >i rt-n o o S3 O O o S3 a H • - > • o a. » p rt-O cm 0 * sr o l-K 0 t * . (P

3

^ • ^ ^-^ H P co rt-M « O • * • rt-0 H O O (K

> o

o co P o S3

a P C/3 P < 3 era CD <; o o. r f n *ö •O Î0 OQ 0 S 3 to

I

•0 cs O 0 4 H O 0 OU ft es & »— < n 0 • 1 H < 0

§

es es •d P » 3 a S % a CO r f 3 a

z

9

r f r f I n P Cf (0 f-• •1 P r f w-0 "•ti >i o P r f 0 n Î0 p r f 0 • * • » (5 CO 3 r f 11 3 CD r f 0 r f !» CO S r f * < O 3 3

•8

pj r f -^ Ö o n CD 3 cs H P> f-• 'V 1 o cs !-»• 3 < CO r f 3 13 *•"• o es 3 Cu es X a. CD CO 3 0 0 a. co 3 < o r f 3 P> P> CD r f f*> ^ 4 !-•• 3 O 0 r f P) »—• O 0 a> r f CO 4 H "H • 1 P) 3 co

5

r f 0 3 o 0

g

3 fi 3 er es H -< es p» H ce < H o HJ W» N o n o f << CD P> ta a r f n 3 & . es cs ^ < (-»• n et CQ CD

a

0 I-» 3 *0 •t) h-* ^ C/2 en P < • • * • 3 o u co < P> •—• 3 cl » _D a on < IS* CD 3 (S cr g. s ••*» 3 O 3 es N H" 3 » (I m 3 r f * •o ₁ 0 M» r f 0* CD CO 3 O 0 0 . co lu 2. ' < O 3* n CS ii $ co hd T3 o t—• & • * • o 3 W a < o 3 OQ •d cc O

1

CD 3 P O co p OQ CD T) 0 *Ö 3 i—• P r f f * -0 3 $Ö P r f CS 0 w» OQ H 0 M en 3 •ö f " n a f— CS < CS f— 1 » p | r f 'es o tra ' i ^ 0

h

_{j y} , o !f*>

« 3 TO CD 3 CD P> m X 0 TO ( I 3 fD < p> N t—1 3 era re 3 o 4 < P> M-P> O" -< 5? P r f O 3 3 n o 3 m S < 0 1—< c 3 « *< n 3 n

1

3 < »—> CD t—» -X N -X w -3 TO f* 3 a H P>

g.

o (IQ f» 3 (6 < H CD r* < 0 o 0 0) 3 co o O H rt-A 3 < 0 H -3 3 a * 2 0 3 i—» 3 •C f» il 0 (0 X 's 0 3 P> t—* CD X •o « 3 Cu H>-r t 3 f» Ir" 3 X o. M * rt-C fD w* 3 < P> •—• 3 o X (!) P> < PJ CD II pl H CD OQ 0

3

•'. * C/5 lo

1

CU ' 3 O H f -3 < f8 te

rt-3

ji

3

f6

's

IPU

1?

1

3 * 3" 3-3 0) 3"

S-01 r+ H -< o. CD >—» < H 0) 0>

3

0 < * 1 3 < o 3 lo _TO (!) 3 * -*

3

!fD P> 3 K«-*

!?

H < ce ^ 3 0 TO CO 3 < < •7" • T 3 r* f» H 5' _a c ca r* a a h-* < ai H M-fO CD < 0 • -e 3 _<b TO 0 CO CO •0 0

g"

o < < H ' 3 PJ a w rt-0 3 TO >-»• 3 CU (S X G 3 rt 3 CD rt) H-* fO 3 CD

s.

3 B t—• r -o -o r1 v a. rt-c p» TO 3 PJ t—•

a

H p» H-* 3 r* S ^ )< O a. CD 3

a

o 3 p? o M l TO O 3 CD O rt-CD t) M M ' n a •+> H -Ct X t) H o CD 3 CD H»-0 Cu CD 01 t> (t 3 Cu P» O ^ 3 »r| O O 3 CD rt-PJ 3 CD CD X

cl.

o

'— »-s 3 p> H TO 3 p) o. CD CD CD a * P> TO CD S« p « • CD O HS TO O •«J 3 3 n f > -CD fl> _o

Atallah, M . K . 1958. The t e r m s of t r a d e between A g r i c u l t u r a l and I n d u s t r i a l P r o d u c t s . N e d e r l a n d s E c o n o m i s c h Instituut

E. G- I960. R a m i n g s m e t h o d e n voor de E c o n o m i s c h e Ontwikkeling op lange t e r m i j n . Statische Mededelingen B u r e a u voor de S t a t i s t i e k der E u r o p e e sehe G e m e e n s c h a p p e n

T i n b e r g e n , J. en H . C . B o s , 1962. M a t h e m a t i c a l Models of Economie G r o w t h Mc G r a w Hill

K l a a s s e n , L . H . 1957. Inleiding tot de Methode van het E c o n o m i s c h O n d e r z o e k . N e d e r l a n d s E c o n o m i s c h Instituut

Bedeutung und Anwendung ö k o n o m e t r i s c h e r Methoden in d e r A g r a r -wirt schaft liehen F o r s c h u n g . L a n d w i r t s c h a f t s v e r l a g , 1963 . Hiltrup Een tweetal m o d e l l e n betreffende de economische b e t e k e n i s van l a n d w i n s t .

R o t t e r d a m , 1964

Een ontwikkelingsmodel voor Vlaanderen 1963. Katholieke U n i v e r s i t e i t te L e u v e n C e n t r u m voor Economische Studien

C . P . B . 1955.Centraal Economisch P l a n 1955, Toelichting op het v e r g e l i j k i n g e n -s t e l -s e l voor 1955. ' -s - G r a v e n h a g e

T . U . M . 1962. Rapport van de Werkgroep ' T o e p a s s i n g en Uitwerking Methodiek M e e r j a r e n p l a n ' Cultuurtechnische Dienst, Utrecht

Economie ï^ural 1963 J.Commanay et P h . Mainié. Ia C o n c u r r e n c e I n t e r r e g i o n a l e . Raumforschung und Raumordnung 1964 Heft 3 / 4 , G. I s e n b e r g , B e t r a c h t u n g e n