Vaardigheden 4.
Differentiëren 1. a. f x'( ) 3 b. 1 4 '( ) g x c. h x'( )p d. k x( ) 7 (3 x x) 21 x7x2 k x'( ) 21 14 x e. m x( ) 4( x3)22(3x)2 4(x26x9) 2(9 6 x x 2) 2 x236x18 '( ) 4 36 m x x 2. a. 1 2 1 2 2 4 ( ) (2 ) 4 2 f x x x x 1 2 '( ) 2 f x x f'( 2) 3 b. g x'( ) 0 g'( 2) 0 c. 1 1 7 2 3 3 9 ( ) (4 2 )(4 2 ) 18 4 h x x x x h x'( ) 8x h'( 2) 16 d. k x( ) ( 3 x 7)( 3 x 7) 3 x249 k x'( ) 6 x k'( 2) 12 e. m x( ) 78 33 x ( 34 33 ) 112 66 x x m x'( ) 66 m'( 2) 66 f. n x( ) (4 ) x 3 43x3 64x3 n x'( ) 192 x2 n'( 2) 768 3. a. f x'( ) 60 x312x248x b. f x'( ) 0 3 2 2 4 5 60 12 48 12 (5 4) 12 (5 4)( 1) 0 0 1 x x x x x x x x x x x x c. d. f'(1) 24 en f(1) 5 24 5 24 1 24 29 24 29 y x b b b b y x 4. a. h x'( ) 5 x460x2 4 2 2 2 2 2 5 60 5 ( 12) 0 5 0 12 0 0 (0, 0) x x x x x x x b. h x'( ) 0 voor x 0 en h x'( ) is voor geen enkele waarde van x kleiner dan 0. c.
d. Omdat de helling niet van teken verandert. De afgeleide is altijd positief en dus de
functie stijgend. x y 1 -1 5 10 15 20 -5 -10 -15 -20 f'(x)
5.
a. 4x3 12x2 4 (x x2 3) 0
0 3
x x
b.
c. De grafiek is stijgend voor x3.
d. e. g x( )x44x34, dus a1, b 4 en c 4 f. Ja! Goniometrie 6. a. b. c. 1 2 sin(137 ) 1 1 1 4 2 sin( 1 ) 2 5 1 6 2 sin(1 ) 2 1 3 2 sin( 3 ) 3 d. e. 1 2 cos( 137 ) 0 3 1 4 2 cos(3 ) 2 2 1 3 2 cos(2 ) 5 1 6 2 cos( 1 ) 3 7. a. 1 2 sin( x) 1 b. 1 2 3cos(2 ) 1x 3 1 1 2 2 ( : 4 ) , 5 , 9 , 13 x x periode x x x x 1 2 5 1 6 6 1 11 12 12 cos(2 ) 3 2 2 1 ( : ) x x x x x periode 1 11 1 11 12 , 12 , 112 , 112 x x x x c. 1 1 3 2 1 sin( x ) 1 d. 1 4 3 2cos( x ) 2 1 1 3 2 5 1 1 1 3 6 3 6 1 1 6 2 1 1 2 6 sin( ) ( : 2 ) 1 , 2 x x x x x periode x x 1 1 4 2 1 2 1 1 4 3 4 3 11 7 12 12 5 1 12 12 cos( ) 1 1 ( : 2 ) 1 x x x x x periode x x 8. a. , 3 1 13 1 1 3 3 3
( ) sin( ) Vy as sin( ) naar rechts ( ) sin( ( )) f x x y x g x x
b. 4 1 1 , 2 1 1
3 3 3 3
( ) omlaag sin( ( )) 4 Vx as ( ) 2sin( ( )) 8
g x y x h x x
c. evenwichtsstand: y 8 amplitude: 2 periode: 1
3 2 6 9. a. maximum: 50 minimum: -10 b. evenwichtsstand: 50 10 2 20 d amplitude: 50 10 2 30 a
c. een halve periode is 10 . De periode is 20 .
d. a30, d 20 en 2 1
20 10 b
e. De grafiek is naar rechts verschoven, dus c .
x y 1 2 3 4 -1 -2 -3 5 10 -5 -10 -15 x y 1 2 3 4 5 -1 -2 5 10 -5 -10 -15 -20 -25 g'(x) x 0 1 6 41 31 12 sin(x) 0 1 2 21 2 21 3 1 cos(x ) 1 21 3 21 2 1 2 0
Exponenten en logaritmen
10. 1
3
( ) log( )
f x x en h x( ) 3log( )x zijn logaritmische functies met een verticale
asymptoot x 0. f(x) is een dalende functie ( 1
3 1
g ) en h(x) is een stijgende
functie. De vierde grafiek hoort bij f x( ) 13log( )x en de eerste grafiek bij
3 ( ) log( ) h x x . ( ) 3x g x en 1 3 ( ) 3 x ( )x
k x zijn exponentiële functies. Zij hebben een horizontale
asymptoot y 0. De grafiek van g(x) is stijgend (g 3 1) en de grafiek van k(x) is
dalend. De tweede grafiek hoort bij g x( ) 3 x en de derde grafiek bij k x( ) 3 x.
11. a. 2x 8 2 b. 1 2 3 ( ) x 1 c. 1 2 4t 2 1 1 2 32 3 1 2 1 2 2 2 2 2 3 3 x x x 2 0 1 1 3 3 ( ) ( ) 2 0 2 x x x 1 2 2 1 1 2 1 4 (2 ) 2 2 2 t t t d. 1 8 (0,5) 4 p e. (0,1)3a 1000 f. 1 1 27 3x 5 (0,5) 32 2 2 5 p p p 1 2 1 2 1 3 3 1 3 1 2 1 2 (10 ) (10 ) 10 10 3 1 a a a a 1 2 1 3 1 2 (3 ) 3 ( 1) 3 1 6 5 x x x x g. 22x 5 h. 1 0,5 5 3 400 p 2 2 1 2 2 log(5) log(5) x x 0,5 3 3 3 2000 0,5 log(2000) 2 log(2000) p p p 12.
a. 2log( )p 2log(5) 3 b. log(t3) 2 log(5) 0
2 2 3 5 log(5 ) log(8) 5 8 1 p p p
log( 3) log(25) log(25 75) log(1)
25 75 1 25 76 t t t t 1 25 3 t c. 1 1
3log( )a 3log(a 1) 4 d. 0,25log(4 )b 0,25log( )b 3log(81)
1 1 1
3 3 3
1 80
log( ) log(81) log( 1)
81( 1) 81 81 80 81 1 a a a a a a a 0,25 2 0,25 1 256 2 1 256 2 1 1024 1 1 32 32 log(4 ) 4 log( ) 4 b b b b b 13. a. 1 2 2 x y 1 4 2x 4 x3 1 2 2 2 4 y x y x 3 4 1 7 4 x x (4, 4)
b. y x 2 x 2 2(x1)2 2(x22x 1) 2x24x2 2 y x 2x25x x x(2 5) 0 1 2 1 1 2 2 0 2 (0, 2) (2 , 4 ) x x en c. x2(2 )x2 2 x24x4 3 4 2 2 2 2 2 2 3 4 1 1 2 2 1 1 1 1 2 2 2 2 4 3 (4 3)( 1) 0 4 3 1 3 3 ( 3, 1 ) ( 3,1 ) x x x x x x x x x en 14. a. x x2( 22) 24 b. 3 2 1 2sin( ) (sin( ))x x 2 4 2 2 2 2 2 24 0 2 24 ( 6)( 4) 0 6 4 6 4 2 2 x x p p p p p p x x x x 2 1 1 2 2 2 1 1 1 2 2 2 1 2 1 2 5 1 1 2 6 6 (sin( )) 1 sin( ) 0 1 ( 1)( ) 0 1 sin( ) 1 sin( ) x x p p p p p p x x x x x c. 4x 2x 6 d. 3(log( ))x 2log( ) 1x2 2 2 2 (2 ) 2 6 0 6 ( 3)( 2) 0 3 2 2 3 2 2 log(3) x x x x p p p p p p x 1 3 2 2 1 3 1 3 3(log( )) 2log( ) 1 0 3 2 1 (3 1)( 1) 0 1 log( ) log( ) 1 10 10 x x p p p p p p x x x x e. 3 22 9 x x 2 2 1 2 1 1 2 3 9 0 2 3 9 (2 3)( 3) 0 1 3 x x p p p p p p 1 2 2 1 3 3 1 1 1 3 x x x x 15. a. 1 1 1 1 1 3 2 3 2 2 3( ( 2) ) 3( 2 ) 7 y x x x b. 1 2 1 1 2 1 2 2 2 4 4 (4 ) 2(4 ) 16 4 8 3 8 y x x x x x x x c. y (4 x2)2 4 16(x2) 4 16 x28 d. 4 12 12 2 2 2 2 ( 2) 1 4 x x y x x 16. a. y 32x132x31(3 ) 32 x 1 3 9x b. 2(21 4) 8 8 1 8 1 1 64 2 4 2 x 4 2 x 4 2 x 2 4 (2 ) 2x ( )x y
17.
a. y 2log(x3 1 1) 2log( ) 3x3 2log( )x
b. y 2 3log(2 ) 2 ( log(2)x 3 3log( )) 2x 3log( ) 2x 3log(2)
18. 2 1 2 2 1 1
2 2 2
log( ) log( ) log( ) ( 2) x (2 ) x (2 x )
y x x
19. 12 3 12 1 1 3 12 1 3
2 2
log(2x ) log((( ) )x ) log(( ) x ) 3
y x
Extra oefening Basis.
B-1. B-2. a. b. 1 2 sin(17 ) 1 5 1 6 2 sin( 1 ) 3 1 4 2 sin(1 ) 2 1 1 3 2 sin( 1 ) 3 B-3. a. 1 1 6 2 ( ) 3 g 3 1 4 2 ( ) 2 g 2 1 3 2 (1 ) g b. 1 2 cos( )x 1 2 cos( )x 2 cos( ) 1x 1 2 cos( )x 3 2 1 3 13 x x 1 2 3 13 x x x 0 2 5 1 6 16 x x B-4. a. amplitude: 5 evenwichtsstand: y 3 b. periode: 1 3 2 6 amplitude: 2 c. (4 3 , 0) B-5. a. maximum: 10 en minimum: -6 10 6 2 2 d b. 10 6 2 8 a in graden 20,05 30 77 135 210 13178,03 in radialen 0,35 1 6 1,34 34 116 230 radialen 0 1 6 14 13 12 sinus 0 1 2 12 2 12 3 1c. De periode is 8 , dus 2 1 8 4 b d. 1 4 ( ) 8 sin( ( )) 2 f x x B-6. a. 1 3 2sin(x ) 2 b. 1 5cos(3 ) 2 x 1 1 3 2 3 1 1 1 3 4 3 4 7 1 12 12 7 1 12 12 sin( ) 2 1 ( : 2 ) 1 x x x x x periode x x 1 5 2 3 5cos(3 ) 1 cos(3 ) 3 1,37 3 4,91 0,46 1,64 ( : ) x x x x x x periode 0.46, 1.64, 2.55, 3.73, 4.65, 5.83 x x x x x x c. 1 1 2 2 6 sin( x) 5 1 1 2 2 5 1 1 1 2 6 2 6 1 2 3 3 1 2 3 3 sin( ) 1 ( : 4 ) 1 x x x x x periode x x 1 1 2 2 6 sin( x) 5 voor 1 2 3 , 13 x B-7. a. 5 1 5 2 12 5 121 1 25 2
log( 5) log(5 5 ) log(5 ) 1
b. 2 1 2 3 12 2 212 1
8 2
log( 2) log(2 2 ) log(2 ) 2
c. 3 15 3 2 15 3 145 4
9 5
log( 3) log(3 3 ) log(3 ) 1
d. 4 3 4 3 13 4 331 1
3 log(64 4) log(4 4 ) log(4 ) 3
B-8. a. 7log(243) 2,82 c. 12 6 131 log( ) 1,24 e. 5 1 625 log( ) 4 b. 12log(150) 7,23 d. 0,4 1 13 log( ) 2,80 f. 125log(1) 0 B-9. a. 12 3 x 0 b. 4x28 0 c. 5x 0 d. x2100 0 3 12 4 x x 4 728 x x x0 2 100 10 10 x x en x B-10.
a. 2 log(3) log(5) log(3 ) log(5) log(45) 2
b. 31 13 1 2 31 31 31 31
3
2 log(4) log(( ) ) log(4) log(9) log(4) log(36)
c. 3 3 3 3 3 3 2 3 7 3 3
5 5
log(7) log(5) 2 log(2) log(7) log(5) log(2 ) log( 4) log(5 )
d. 0,2 0,2 0,2 0,2 3 0,2 0,2 3 8 0,2
0,2
B-11. a. 2log(3x2 7) 3 b. 1 1 2log(x3) 2log( )x 2 2 3 2 2 3 7 2 8 3 15 5 5 5 x x x x x 1 1 2 2 2 2 2 log( 3 ) log(4) 3 4 3 4 ( 4)( 1) 0 4 1 x x x x x x x x x x
c. 1 2log(x2 1) 2log(5 )x d. 23log(4x 1) 2 3log(x7)
2 2 2 2
2 2
1 2
log(2) log( 1) log(5 )
2( 1) 5 2 5 2 (2 1)( 2) 0 2 x x x x x x x x x x 3 2 3 3 2 2 15 16
log((4 1) ) log(9) log( 7)
16 8 1 9 63 16 62 (16 31)( 2) 0 1 2 x x x x x x x x x x x B-12. 3 4 3 a , 1 2 1 3 b en 3 4 2 3 c
Extra oefening Gemengd.
G-1.a. 2 1
24 12 b
b. amplitude is 3
c. Op 1 periode snijdt de grafiek van f de x-as twee keer. In het interval
0 , 6000
passen 6000
24 250 periodes. De x-as wordt dus 500 keer gesneden.
d. (0, -3), (12, 3) en (24, -3) G-2. a. f: periode: 6 en amplitude: 1 2 1 g: periode: en amplitude: 1 2 2 b. 1 1 2 3 ( ) 1 cos( ) f x x en 1 2 ( ) 2 sin(2 ) g x x
G-3. a. b. 1 6 9,5 10,5cos( x) 5 1 6 1 6 1 1 6 6 10,5cos( ) 4,5 cos( ) 0,43 1,13 5,16 2,15 9,85 x x x x x x
Het groeiseizoen duurt ongeveer 7,7 maanden.
c. 1 6 9,5 10,5cos( x) 6 1 6 1 1 6 3 1 1 6 6 10,5cos( ) 3,5 cos( ) 1,23 5,05 2,35 9,65 x x x x x x
Het groeiseizoen voor dit gewas duurt ongeveer 7,3 maanden. Dat is ongeveer
0,4 30 12 dagen korter. G-4. a. b. amplitude: 4 en periode: 4 a en b 2 2 c. g x( ) 4cos(2 )x G-5. a. 2 3log(2x 1) 3log(10x) b. 1 2log(x27) 3 3 1 3 3 9 1 9 3 11
log( ) log(2 1) log(10 )
(2 1) 10 2 1 90 9 11 91 8 x x x x x x x x 2 1 3 2 2 7 ( ) 8 15 15 15 x x x x
c. 2log(16x2) 2 d. 2log( )x 2log(3x 1) 1 2 2 16 4 12 2 3 2 3 4 , 2 3 2 3 , 4 x x x x 2 2 3 1 3 (3 1) 2 3 2 (3 2)( 1) 0 1 , 1 x x x x x x x x G-6. a. 27 12 x x 2 0 2 12 27 ( 3)( 9) 0 3 9 x x x x x x domein: 3 , 9 b. g x'( ) 12 2 x '( ) 0 6 g x x
Het maximum van g is g(6) 9
c. Het maximum van f is dan ook bij x6: f(6) 3log(9) 2
x T (in graden) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 -1 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 -2 -4 x y 0,5 -0,5 - 1 2 3 4 5 -1 -2 -3 -4 -5 -6
G-7. a. D(5) 43 D(7) 40 D(10) 37 D(20) 31 b.
5 5 2 2 4,9 1010 log 10 log 4,9 10 10 log( ) 56,9 20 log( )
D r r r 56,9 A en B 20 c. 20 log( ) 56,9 r D 1 1 20 20 1 20 2,85 2,85 0,05 log( ) 2,85 10 D 10 10 D 700 10 D r D r G-9. a. 3log( )x 9log(x12) 1 1
log(3)log( )x log(9)log(x12)
b. log(x12)log(9)log(3)log( ) 2 log( ) log( )x x x2
c. x2 x 12 2 12 ( 4)( 3) 0 4 3 x x x x x x
Extra oefening Vaardigheden.
LogaritmenV-1.
a. 2log(7) 3 2log(5) 2log(7) 2log(5 )3 2log(875)
b. 23log(4)3log(10) 3log(4 )2 3log(10)3log(1,6)
c. 1 1 4 13
2 2 16
log(26) 4 log( ) log(2) log(26) log(( ) ) log(2) log( )
d. 1 4 4 21 4 4
2 log(25) 1 log(25 ) log(4) log(20)
V-2.
a. 1
2log(2x4) 1 b. 2 log(3 x) 0 c. 3log(2 ) 3x 3log(7)
1 1 2 2 4 ( ) 2 2 6 3 x x x 2 3 10 100 97 x x 3 2 3 7 2 7 1 2 log( ) 3 log(27) 27 94 x x x
d. 5log(x4)5log(10 2 ) 1 x e. 2log( )x 2log(3x 1) 1 4 10 2 10 11 5 4 5(10 2 ) 11 54 4 x x x x x x 2 2 2 3 3 2 3 2 (3 2)( 1) 0 1 x x x x x x x x f. 23log( )x 3log(6) 2 3 2 3 3 3 2
log( ) log(9) log(6) log(54)
54 3 6 3 6 x x x x V-3. a. 6x5 100 b. 1 1 4 4 3 ( ) x 25 6 6 5 log(100) 5 log(100) x x 1 1 4 1 1 4 3 ( ) 21 ( ) 7 x x 1 4 1 4 1 log(7) 1 log(7) x x
V-4. f x( ) 2log 6 2log(6) 2log( )x
x
De grafiek van y 2log( )x is een stijgende functie. Dus f(x) is dalend.
Rekenmachine V-5.
a. k(1) 10
b. k'(1) 1,25
c. Voer in: y15 x 3 20 zero: x 13
Wortels V-6. a. 72 36 2 6 2 b. 1 25 5 1 2 2 2 2 12 2 2 c. 1 4 2 75 48 10 3 3 9 3 d. 1 2 1 2 1 1 3 10 5 10 5 10 105 10 10 10 e. 2 1 2 27 2 54 3 6 3 132 3 2 3 2 3 6 f. 1 1 1 1 1 1 3 3 8 32 8 8 2 8 8 816 8 16 2 2 8 2 V-7. a. m2 k b. m3 k4 c. 1 2 2 5 m k 1 2 2 1 4 k m k m 1 3 2 1 9 4 4 k m k m 1 2 2 5 2 2 10 k m k m 2 1 9 4 k m 2k (2m10)2 2 1 2(2 10) k m d. m k 6 e. 1 2 4 2 m k 2 6 (6 ) k m k m 2 2 2 8 10 2 (10 2 ) k m k m k m Afgeleide functie V-8. a. f x'( ) 24x1112 b. g x'( ) 4x99x2 c. h x( ) ( x2)(4x7) 4 x215x14 h x'( ) 8 x15 d. k x( ) (5 x6)2 25x260x36 k x'( ) 50 x60 e. m x( ) 4 x3 9x4 36x7 m x'( ) 252x6 V-9. a. 1 4 '( ) f x x '(4) 1 2 1 4 4 6 f y x b b b b Raaklijn in (4, 2): y x 6 b. f x( ) 0 c. f x'( ) 2 2 1 8 2 4 0 32 4 2 4 2 '( 4 2) 2 '(4 2) 2 x x x x f en f 1 4 2 8 (8, 4) x x
Stelsels vergelijkingen V-10. a. 3(y6) y 7 b. y 10x 1 1 2 2 3 18 7 2 25 12 6 y y y y en x 3 (10 ) 8 3 10 8 4 18 x x x x x 1 1 2 2 4 5 x en y c. 4x2y 8 3x5(2x4) 7 2 4 8 2 4 y x y x 133 101320 7 x x x x 1 en y 2 d. 1 2y 6x21 231x1 (1231 x42) 1 12 42 12 42 y x y x 1 3 1 3 2 16 56 1 18 55 x x x x 3 en y 6 V-11. a. ax5y 10 1 5 5 10 2 y ax y ax
Het stelsel heeft geen oplossing als de lijnen evenwijdig lopen: 1
5a 2 Dus als a 10 b. 3 1 5 y 2 7 1 a 1 4 5 5 1 y y 7 3 4 a a