Zin in Gezond Leven

Uitvoerende organisaties: Universiteit voor Humanistiek, Transact, GGD Rotterdam e.o.

Tijdspad: oktober 2002 tot maart 2005

Samenvatting

1^e fase: Studie naar sekse- en etniciteitsbewust referentiekader voor Gezond Leven.

2^e fase: op basis van dit referentiekader worden interventies ontwikkeld die recht doen aan sociale, culturele en existentiële dimensie van Gezond Leven, met nadruk op empowerment. Er is een draaiboek ontwikkeld en er vindt een proefuitvoering plaats.

Vertegenwoordigers van de doelgroep zijn via deelname aan projectgroep actief betrokken bij project. Door participatief actieonderzoek is de doelgroep benaderd. Producten: koffer met materialen en handleiding; inzicht in kader; do’en don’ts van participatief dialogische methode.

Participatiefase

Uitgangspunt van het project is dat alle actoren op alle momenten over alle facetten meedenken, meepraten, meebeslissen en meedoen. In de praktijk behoeft dit nuance-ring. De momenten dienen te worden onderscheiden naar aspecten en stappen van het onderzoeks- dan wel interventie-ontwikkelingstraject. Per stap kan dan worden gespecificeerd welke inbreng geëigend is en welke invloed mogelijk is voor welke deelnemer. Die invloed kan bijvoorbeeld worden uitgedrukt in termen van agenda bepalen, normen stellen, informatie geven en feedback geven.

Voor de analyse zijn de resultaten uit interviews met ouderen gebruikt en uitkomsten uit de participatief dialogische methode.

De peers en intermediairs uit de projectgroep zijn betrokken geweest bij de ontwikkeling van de koffer en de proefinterven-ties. Zij hebben diverse materialen uitgeprobeerd en een aantal van hen heeft de proefbijeenkomsten geleid.

Er is dus geparticipeerd in de fasen analyse en ontwerp/

ontwikkeling.

Participanten

Hoe wordt doelgroep gedefinieerd?

Marokkaanse en Nederlandse oudere mannen en vrouwen (55-75 jaar, Marokkaanse leeftijdsgrens is later in het project verlaagd) met een lage sociaal-economische status.

Door wie is doelgroep gedefinieerd Door de uitvoerende organisaties.

Is er aandacht voor diversiteit van de doelgroep? Hoe?

Het doel van het project is dat er materiaal wordt ontwikkeld waarin rekening wordt gehouden met diversiteit in sekse en etniciteit. De doelgroep is homogeen qua leeftijd en sociaal economische status (ses). Opvattingen en ervaringen aangaande gezond leven van de vier doelgroepen (Marokkaanse mannen, Nederlandse mannen, Marokkaanse vrouwen, Nederlandse vrouwen) zijn onderzocht door het voeren van interviews met leden uit deze doelgroepen en door het voeren van dialoog (participatief-dialogische methode) met de peers en intermedi-airs uit de projectgroep.

Aansluiting bij bestaande gespreksgroepen heeft als nadeel dat de leeftijd van de bestaande gespreksgroep hoger kan zijn die van de beoogde doelgroep. Ook is het lastig gebleken om de ses van mensen vast te stellen, omdat opleidingsniveau bij deze generatie geen goede indicator is en het vragen naar inkomen een taboe is in de Nederlandse samenleving. Bovendien gaat achter ‘lage ses’ geen homogene groep schuil; er zijn grote verschillen qua opvattingen, ervaringen en leefwijzen.

Is er aandacht voor kenmerken van de community en/ of de setting?

Aansluiting bij bestaande gespreksgroepen heeft de voorkeur.

Wie uit de doelgroep participeren?

• Marokkaanse en Nederlandse ouderen zijn geïnterviewd over hun opvattingen en ervaringen m.b.t. gezond leven. De interviews zijn uitgevoerd door de leden van de project-groep.

• In de projectgroep zitten twee Marokkaanse en twee Nederlandse mannen en twee Marokkaanse en twee Neder-landse vrouwen.

• Daarnaast zaten in de projectgroep zes professionals op het terrein van onderzoek en interventie. Dit zijn professionals van de uitvoerende organisaties) (5 vrouwen en 1 man, allen van Nederlandse afkomst). Zij behoren dus niet tot de doel-groep.

• Een klankbordgroep met vertegenwoordigers van organisa-ties uit zorg en welzijn, expertisecentra en allochtonenor-ganisaties. Dit had als nevendoel draagvlak te creëren.

• Daarnaast zijn professionals bevraagd die in de praktijk werken met Nederlandse of Marokkaanse ouderen. Deze zijn bevraagd over het materiaal, dit ook om draagvlak voor gebruik van het materiaal te creëren.

Hoe is contact gelegd met de doelgroep?

Respondenten voor de interviews zijn door de leden van de projectgroep geworven. Hoe de leden van de projectgroep zijn geworven wordt niet vermeld.

Hoeveel mensen uit de doelgroep participeren?

Er is hierover geen informatie gevonden.

Participatiedoel

Waarvoor wordt doelgroepparticipatie ingezet, voor beleid of praktijk?

Interviews en dialoog waren gericht op de ontwikkeling van materialen en methoden, dus voor de praktijk.

Wat is hoofddoel participatie?

Het doel van de participatie is het verkrijgen van inzicht in de opvattingen en beleving van gezond leven bij de doelgroep.

Deze zijn gebruikt voor ontwikkeling van het draaiboek en de koffer met materialen.

Empowerment was hierbij waarschijnlijk een neveneffect, maar wordt niet expliciet als doel vermeld.

Voorwaarden/competenties bij de doelgroep

De interviewers uit de projectgroep hebben een interviewtrai-ning gekregen.

De onderlinge communicatie (peers en professionals) was een punt van aandacht.

Voorwaarden en competenties bij de professionals en de organisaties

Zij hebben geen training gehad, maar leerden gaandeweg het project om hun theoretische concepten in concreet taalgebruik te uiten.

Randvoorwaarden

Door het betrekken van een klankbordgroep en professionals (die in de praktijk met de ouderen werken) is draagvlak gecreëerd voor het gebruik van de materialen. Velen van de professionals vertoonden concrete belangstelling. Inmiddels heeft Transact een training voor professionals in haar aanbod opgenomen. Het is de bedoeling dat in een vervolgtraject de koffer actief wordt geïmplementeerd. Voor dit traject is bij ZonMw financiering aangevraagd. Met het NIGZ en GGD

Rotterdam e.o. zijn gesprekken gaande over de versterking van de implementatie door gebruik van hun verspreidingskanalen.

Participatiebereik

Wat is het participatiebereik ofwel de terreinen waarop participatie plaatsvindt?

De doelgroep heeft geparticipeerd op de terreinen analyse en ontwerp/ontwikkeling.

Hoe structureel is de participatie, eenmalig of doorlopend tijdens het gehele project?

De participatie is doorlopend tijdens het gehele project.

Participatieniveaus

Niveau 4, functionele participatie

Participatieresultaat

Is het participatiedoel bereikt? Is de participatie effectief gebleken en wie vindt dat?

Ja, dit vinden de uitvoerende organisaties. De interviews en participatieve werkwijze hebben inzichten opgeleverd over empowerment, zingeving en diversiteit in relatie tot gezond leven. Deze zijn gebruikt bij de ontwikkeling van de materialen.

De materialen zijn geschikt gebleken (tijdens pretest) voor gebruik in bijeenkomsten over gezond leven met de doelgroep.

De peers hebben nadrukkelijke een inbreng gehad in het project en voelden zich betrokken bij de werkzaamheden.

Bevorderende en belemmerende factoren Bevorderend:

Verschillende wegen bewandelen om draagvlak en implementa-tiekansen te vergroten, zoals instellen klankbordgroep,

publicaties, presentaties; hierin al tijdens de loop van het project investeren.

Investeren in analyse van de interviews (dat kostte ook veel tijd, maar heeft veel informatie opgeleverd).

Belemmerend:

Kanttekeningen zijn dat de gelijkwaardigheid tussen de partners (doelgroep en uitvoerende organisaties veel vertaalslagen en wederzijdse leerprocessen vergt, die tijd, geld en organisatie kosten.

Individuele en collectieve spiraalvormige leerprocessen (de participatief-dialogische werkwijze) zijn gebaat bij een normatieve overeenstemming tussen de deelnemers. Als deelnemers sterk verschillen in context en professionaliteit verhoogt dit de kans op verschil in prioriteiten. Leerprocessen kunnen onvoldoende synchroon lopen, waardoor de projectont-wikkeling kan stagneren.