Deel III -‐ Scope Plane 31
9 Wensen verzamelen 32
Deze fase draait om het bepalen wat er precies zal gaan worden ontworpen. In het eerste deel van de fase worden scenario’s opgesteld om mogelijke wensen te vinden die de doelgroep zou kunnen hebben voor het concept. Deze wensen worden vervolgens samen met de ideeën uit de voorgaande fase geconvergeerd tot systeemeisen. Het proces omtrent de systeemeisen staat omschreven in het volgende hoofdstuk.
9.1
Scenario’s opstellen
Bij het verzamelen van wensen heb ik gebruik gemaakt van de scenario’s. Scenario’s zijn uitgeschreven verhalen van de gewenste situatie welke zijn geschreven vanuit de
persona. Doordat er tijdens het opstellen van scenario’s oplossingsgericht een nieuwe situatie wordt bedacht kunnen nieuwe ideeën worden opgedaan. Op basis van de
persona’s welke zijn opgesteld in de Strategy plane heb ik in op dit punt van het project scenario’s opgesteld.
Omdat er in het boek ‘The elements of user experience’ van Jesse James Garrett slechts één paragraaf wordt gewijd aan scenario’s heb ik gebruik gemaakt van het boek ‘About Face 3; The Essentials of Interaction design’ door Alan Cooper, Robert Reimann en Dave Cronin (Cooper, Reimann, & Cronin, 2007). Dit boek gebruikt drie type scenario’s die elkaar opvolgen waarbij de scenario’s worden gereviseerd in diverse stadia van het project. Ik heb alleen het eerste type gebruikt om tot nieuwe wensen te komen. Dit eerste type scenario is het zogeheten context scenario welke gebruikt wordt om op een hoog niveau te bepalen hoe het product het beste de persona’s kan bedienen. De overige twee typen, key path scenario en validation scenario worden in het boek ‘About Face 3’ gebruikt nadat de systeemeisen zijn opgesteld. Deze twee zijn in de methode van Jesse James Garrett niet nodig.
In het boek About Face 3; The Essentials of Interaction design wordt beschreven dat context scenario’s breed en relatief oppervlakkig gehouden moeten worden. Het product en de interactie hiermee moeten niet in te veel detail worden omschreven. Door van bovenaf te kijken naar de toekomstige situatie kunnen mogelijke systeemeisen van de persona in kaart worden gebracht. Daarnaast moet er niet teveel worden gelet op hoe iets precies werkt. In het boek wordt geschreven dat je het design een beetje als een magische zwarte doos moet zien bij het schrijven van het scenario. “you should initially
treat the design as a bit of a magic black box.” (Cooper, Reimann, & Cronin, 2007, p.
120). Hierdoor let je tijdens het schrijven minder op hoe iets gebeurt maar meer op wat er gebeurt met het product.
In ditzelfde boek staan een aantal vragen welke beantwoord kunnen worden bij het schrijven van het scenario. Ik heb gekozen om de vragen stuk voor stuk te
33 beantwoorden per scenario. Op deze manier heb ik met de vragen de context gesteld voor de scenario’s welke vervolgens zijn uitgeschreven.
Beide primaire persona’s hebben een eigen scenario gekregen (zie Bijlage: Scenario’s op pagina 96). Tijdens het opstellen van de persona’s waren dit ‘Antje’ en ‘Dirk’ (zie voor een omschrijving van de persona’s 5.5 - Persona’s opstellen op pagina 21).
About Face 3 stelt dat een scenario een dag of tenminste een betekenisvolle lengte moet omschrijven. Voor de thuiswonende persona ‘Antje’ heb ik een scenario opgesteld vanaf het opstaan tot aan het einde van de ochtend. Het verhaal zou anders te veel herhaling bevatten omdat de daghulp de handelingen steeds op een zelfde manier zal gaan aanbieden.
Voor de persona ‘Dirk’ heb ik een zelfde tijdsspan genomen maar dan vanaf de lunch tot aan de vroege avond. Ten tijde van het opstellen van de scenario’s is steeds uitgegaan van een daghulp voor zowel thuiswonende dementerenden als dementerenden in een professionele omgeving. Zodoende is dit scenario gericht op het moment van de dag en entertainment. De handelingen die worden verricht in een professionele omgeving worden immers uitgevoerd door zorgmedewerkers.
Ik heb er voor gekozen om het bij twee scenario’s te houden. Nieuwe scenario’s zouden niet veel afwijken van de huidige. Het aanbieden van handelingen en entertainment gaat op een zelfde manier.
34
9.2
Wensen opstellen
Na het uitvoeren van de brainstormsessies, het maken van een mindmap en het opstellen van scenario’s zijn ideeën voortgekomen. Tijdens de voorgaande technieken hebben participanten zich niet gehouden aan restricties bij het verzinnen van ideeën om zo tot creatieve nieuwe ideeën te komen. Een aantal van deze ideeën zijn niet, of nog niet haalbaar met de techniek die op dit moment tot de beschikking staat. Om deze reden zijn de ideeën geconvergeerd en bieden de basis voor de systeemeisen van het project.
Ideeën als het herkennen van personen door middel van een camera zijn simpelweg niet mogelijk omdat de eerste versie van de iPad waarvoor is ontworpen ten tijde van het project geen camera heeft. Een aantal wensen welke de convergentie hebben doorstaan zijn:
• Foto's van vroeger aanbieden voor het herkennen van familie en vrienden zoals de patiënt ze nog herinnerd.
• Afwijkende handelingen toe te voegen door mantelzorger • Verschillende gradaties van dementie ondersteunen
• Bieden van entertainment bijvoorbeeld simpele spelletjes als memory, bij zwaardere dementen kunnen de plaatjes met de afbeelding al zichtbaar zijn.
Vanuit het opstellen van de wensen is het proces vervolgd door het bepalen van het conceptthema wat is beschreven in het volgende hoofdstuk.
35
10 Conceptthema bepalen
Tijdens het opstellen van de wensen werd al duidelijk dat sommige ideeën te ver uit elkaar lagen waardoor er tijdens dit project niet diep genoeg op ieder conceptthema gericht zou kunnen worden. Om deze reden is samen met de opdrachtgever besloten dat er gericht moet worden op één of twee verschillende thema’s. De overige thema’s
kunnen vervolgens aan bod komen in een vervolgproject.
Samen met de opdrachtgever heb ik een overzicht gemaakt van mogelijke
conceptthema’s. Deze thema’s zijn gevormd vanuit de eerdere gespreken met de opdrachtgever, deskresearch, uitgevoerde observaties en opgestelde wensen. De thema’s die naar voren zijn gekomen zijn als volgt:
Handelingen
Onder handelingen wordt verstaan het assisteren van de dementerende mensen bij het uitvoeren van dagelijkse handelingen. Dit thema kwam in de eerste gesprekken met de opdrachtgever al naar voren. Daarnaast is het de basis van de doelstelling en mogelijk antwoord op de probleemstelling.
Herinneren
Bij herinneren wordt bedoeld het assisteren van de dementerende gebruikers bij het herinneren. Zo zouden er (jeugd)foto’s getoond kunnen worden van familie of vrienden op het moment dat de dementerende moeite heeft met het herinneren van de namen bij de gezichten. Dit thema is naar voren gekomen tijdens de eerste brainstormsessie met de bedrijfsmentor en een medestudent.
Entertainment
Bij entertainment kunnen simpele spelletjes of andere vormen van entertainment
worden aangeboden welke zijn afgesteld op de mate van dementie van de gebruiker. Het aanbieden van entertainment zou de dementerende kunnen kalmeren en geeft hen iets te doen op het moment dat er geen andere handelingen moeten worden uitgevoerd. Net als het thema ‘herinneren’ kwam dit thema naar voren tijdens de brainstormsessie.
Moment van de dag en locatie
Het laatste thema, moment van de dag en locatie, beslaat het duidelijk maken van het moment van de dag en de locatie aan de gebruiker. Tijdens de gesprekken met de opdrachtgever voor en tijdens het project kwam al naar voren dat mensen met dementie moeite hebben met het besef van tijd en het besef van de locatie waar ze zich bevinden. Ook tijdens de observatie is dit naar voren gekomen.
Uit deze vier thema’s heb ik een keuze gemaakt voor het vervolgtraject van het project. Mijn keuze is gevallen op het uitvoeren van de handelingen. Ik ben tot dit besluit
36 gekomen omdat ik van mening ben dat het assisteren van handelingen de grootste meerwaarde zal zijn voor de toepassing voor thuiswonende dementerende. Daarnaast is dit thema voor een groot deel een mogelijk antwoord op de probleemstelling; “Hoe kan een daghulp voor een Apple iPad dementerende patiënten helpen met hun dagelijkse bezigheden en sociale contacten in hun eigen woonomgeving?”.
De opdrachtgever heeft gevraagd of ik naast de handelingen het besef van tijd kon uitwerken om de gebruiker duidelijk te maken wat het huidige moment van de dag is. De reden hierachter was dat dit element terug kan komen bij alle andere conceptrichtingen. De locatie kon ik hierbij laten vervallen. Daarnaast heeft hij aangegeven dat de scope van het project gericht moet worden op de haalbaarheid van het gebruik van de iPad bij het assisteren van het uitvoeren van de handelingen en het overbrengen van het besef van tijd.
Met een duidelijk beeld van de richting die dit project op gaat, en de opgestelde wensen welke zijn beschreven in het vorige hoofdstuk. Ben ik verder gegaan met het bepalen van de systeemeisen zoals omschreven in het volgende hoofdstuk.
37
11 Systeemeisen bepalen
De wensen uit hoofdstuk 9 samen met de ideeën uit de conceptualisatiefase hebben de basis geboden voor de systeemeisen welke worden besproken in dit hoofdstuk. De
systeemeisen zijn opgesplitst in functionele-, content- en technische eisen en hebben het doel te zorgen dat alle betrokkenen van het project op één lijn zitten over het concept. In dit hoofdstuk wordt besproken hoe de systeemeisen tot stand zijn gekomen in paragraaf 11.1 Systeemeisen opstellen. Na het opstellen van de systeemeisen is een prioriteit toegekend, dit is te lezen in paragraaf 11.2 Systeemeisen prioriteren.
11.1 Systeemeisen opstellen
Bij het opstellen van de systeemeisen is gebruik gemaakt van de wensen en ideeën die tot aan dit punt zijn geaccumuleerd. Deze wensen en ideeën zijn geconvergeerd en onderverdeeld in functionele- en content-eisen.
Tijdens het convergeren van de wensen en ideeën zijn een aantal zaken van belang geweest bij het vormen van de criteria. Na het gesprek met de opdrachtgever waarin is besloten dat er maar op twee conceptthema’s zal worden gericht is het eerste criterium gevormd. De eis moet binnen het thema ‘uitvoeren van een handeling’ of ‘het besef van tijd’ vallen. Het tweede criterium is dat de eisen in lijn moeten zijn met de doelstellingen van de applicatie en de behoeftes van de gebruiker. Daarnaast is bekeken of ideeën en wensen wel haalbaar zijn. Een voorbeeld hiervan is een idee wat tijdens de
brainstormsessie met de bedrijfsmentor en medestudent naar voren kwam, namelijk: het herkennen van personen door middel van een camera. Deze techniek staat nog in de kinderschoenen en de versie van de iPad waarvoor in eerste instantie is ontworpen heeft geen camera. Dit is een reden geweest om dit idee niet te gebruiken als eis voor het concept.
De functionele eisen zijn volledig gericht op wat het concept moet gaan kunnen. De concrete eis wordt hierbij begeleid door een omschrijving wat de eis precies inhoudt. Na feedback van de bedrijfsmentor is ervoor gekozen om in deze tekst ook aan te geven wat het motief is geweest om de eis te kiezen.
Naast functionele eisen zijn ook eisen die gericht zijn op de content in het document te vinden. Deze eisen richten zich op de tekst en afbeeldingen binnen de applicatie. Ten opzichte van de functionele systeemeisen heb ik maar weinig content-eisen. De eisen die ik heb zijn gericht op de foto’s welke nodig zullen zijn als ondersteuning bij het uitvoeren van handelingen. Omdat ieder huis anders is zullen er foto’s gemaakt moeten worden binnen het huis van de dementerende gebruiker.
38 Omdat er in de toekomst mensen verder werken aan dit concept is het belangrijk dat duidelijk gemaakt wordt wat de technische randvoorwaarden zijn voor de hard- en software waarop de overige systeemeisen zullen draaien. Deze randvoorwaarden zijn omschreven in de paragraaf technische systeemeisen. In deze paragraaf staat
omschreven dat het concept dat wordt ontworpen in dit project moet werken op een eerste generatie iPad. Daarnaast moet het werken op iOS versie 4.2, dit is de versie van het besturingssysteem welke op de test-iPad staat geïnstalleerd.
Om inzichtelijk te krijgen hoe de losse systeemeisen tot stand zijn gekomen zal ik één eis uitlichten vanaf de eerste fase van het project. De systeemeis die ik zal uitlichten is de volgende:
“Het concept moet kunnen na gaan of handelingen al zijn verricht door de dementerende.”
Deze eis heeft zijn oorsprong gevonden in de observatie ten tijde van de
doelgroepanalyse. Tijdens de observatie heeft een bewoner een pamflet op tafel meerdere malen gelezen doordat ze steeds vergat dat ze het al gelezen had. Deze observatie is doorgevoerd in de persona ‘Antje’. Zie ook Fragment 4 - Persona Antje.
Helaas is 5 jaar geleden officieel de diagnose Alzheimer gesteld. Door deze aandoening vergeet Antje vaak de meest simpele dingen zoals de plek waar ze voorwerpen heeft neergelegd die ze vlak daarvoor heeft gebruikt.
Fragment 4 - Persona Antje
Bij de brainstorm kwam naar voren dat naast de locatie van voorwerpen ook wordt vergeten dat handelingen überhaupt zijn uitgevoerd, zoals het lezen van de pamflet tijdens de observatie. Dit is de bron geweest van het idee dat er gecontroleerd moet worden of een handeling is uitgevoerd nadat deze uitgevoerd zou moeten zijn.
Bij het verzamelen van de wensen en het toetsen op haalbaarheid, heb ik onder andere dit idee geconvergeerd om uiteindelijk te gaan gebruiken. Op dit moment was de wens als volgt:
“Verifiëren of handelingen zijn gedaan door een vraag te stellen.”
Deze wens is vervolgens gebruikt als basis voor de systeemeisen. Vanaf hier is de eis geprioriteerd zoals omschreven in de volgende paragraaf.
39
11.2 Systeemeisen prioriteren
Door gebruik te maken van een prioritering kan vooraf worden bepaald op welke eisen het meeste gewicht moet worden gelegd bij de verdere uitvoering van het project. Ik heb gekozen om drie niveaus van prioriteit te onderscheiden. Eisen met een prioriteit van niveau 1 zijn cruciaal voor het concept en moeten sowieso in het concept
verschijnen. Niveau 2 is wat minder cruciaal voor het concept maar zal nog steeds verwerkt moeten worden in de eerste versie van het concept. Het derde niveau zijn eisen die voor de eerste versie van het concept een handige toevoeging zouden zijn maar waarvan het niet hoogstnodig is dat deze eisen ingewilligd zijn.
1. Het concept moet handelingen aanbieden op basis van het moment van de dag en het levensritme van de patiënt.
2. Het concept moet kunnen na gaan of handelingen al zijn verricht door de patiënt.
3. Het concept moet simpele entertainment bieden om de patiënt bezig te houden.
Fragment 5 – Verschillende niveaus van prioriteit
In Fragment 5 staat een overzicht van drie verschillende functionele eisen met een aflopende prioriteit.
Nadat ik de initiële prioriteiten heb toegekend aan de eisen heb ik overleg gevoerd met de opdrachtgever. Samen met hem is bepaald een aantal eisen andere prioriteiten toe te kennen. Een voorbeeld hiervan is de eis ‘Het concept moet suggesties voor handelingen geven.’, deze eis had in eerste instantie een prioriteit van 2 gegeven. In overleg met de opdrachtgever is besloten om deze eis een prioriteit van 3 te geven omdat deze eis niet helemaal onder het conceptthema uitvoeren van een handeling valt.
40