Het precieze aantal PMSC dat in Irak actief waren is door het gebrek aan management en overzicht door zowel het Congres en het Pentagon met geen zekerheid vast te stellen. Dit zelfde geldt voor het aantal gewonden of gesneuvelde werknemers van PMSC en de totale kosten die de VS kwijt is aan deze PMSC. Dit zegt Singer (2008), wie in 2005 door het Pentagon gevraagd was om de exacte cijfers te achterhalen. De cijfers lopen sterk uiteen. Dit komt door de onduidelijkheid van de definitie van het concept PMSC. Zo rekenen de gene die een hoge schatting hebben gemaakt alle PMSC mee, terwijl andere met een veel lagere schatting alleen de gewapende PMSC mee telt (Leander, 2005; Singer, 2008; Dunigan, 2013). Zo zei de United States Central Command in 2006 dat er ongeveer rond de 100.000 gecontracteerde krachten in
IJsland, Italië, Japan, Koeweit, Letland, Litouwen, Macedonië, Micronesia, Mongolië, Nederland, Nicaragua, Palau, Panama, Filepijnen, Polen, Portugal, Roemenië, Rwanda, Singapore, Slovenië, Salomonseilanden, Zuid- Korea, Spanje, Togo, Turkije, Oeganda, Oekraïne, Oezbekistan, Oostenrijk, Verenigd Koninkrijk en Verenigde Staten (The White House, 2003).
31 The Private Military and Security Industry in Irak
Irak rond liepen (Sprenger, 2007). Terwijl het zelfde jaar de directeur van de Private Security Company Association of Iraq (2006) aangaf dat er 181 PMSC in Irak werkzaam waren met net iets over de 48.000 werknemers. In 2007 gaf de Department of Defense aan dat er bijna 180.000 privaat gecontracteerde krachten werkzaam waren ten opzichte van 160.000 Amerikaanse
soldaten (Miller, 2007). Het is dus onduidelijk hoeveel PMSC er precies in Irak werkzaam waren en met hoeveel personeel. Wat wel aan de hand van alle schattingen gezegd kan worden is dat het aandeel van PMSC ten opzichte van defensie significant is.
De taken waar PMSC verantwoordelijk voor waren lopen sterk uiteen. Ze waren van belang zowel voorafgaande aan de invasie, tijdens de invasie en gedurende de nasleep/wederopbouw (Singer, 2005; 2008, Leander 2005; Schreier & Caparini, 2005).
Voorafgaande de invasie
PMSC speelde al een belangrijke rol voor de Amerikanen voorafgaande aan de Irakinvasie. Ze waren betrokken bij het trainen van Amerikaanse militairen in Koeweit. Maar de belangrijkste bijdrage van PMSC was de logistieke en technische ondersteuning gedurende de
voorbereidingen van de invasie. Het belang van dit voorbereidende werk wordt door sommige onderschat maar generaal Bradley (2006, p. 1) formuleerde het treffend: “amateurs talk about
strategy, professionals talk about logistics”. Zo waren PMSC verantwoordelijk voor de bouw
van Camp Doha in Koeweit. Dit kamp fungeerde als de belangrijkste uitvalbasis voor de
Amerikanen tijdens de invasie van Irak. PMSC waren niet alleen verantwoordelijk voor de bouw van dit complex, tevens exploiteerde zij het kamp en hadden zelf de bewaking in handen (Singer, 2008).
Tijdens de invasie
Maar ook tijdens de Irakinvasie en gedurende de oorlog speelden PMSC een belangrijke rol. Zo waren PMSC verantwoordelijk voor essentiële diensten voor de Amerikaanse defensie. Zoals de logistieke en ondersteuning van troepen, het bevoorraden, tanken en bewapenen van de meest geavanceerde wapensystemen zoals de F-117 Nighthawk, Appache gevechtshelikopter, F-15 straaljager, de B-2 stealth bommenwerpers en de U-2 verkenningsvliegtuig maar ook de Global Hawk UAV en het luchtafweer system Patriot waren in handen van PMSC (Leander, 2005; Singer, 2008).
Gedurende de nasleep/opbouw
Na de fameuze woorden van Bush “mission accomplished” die hiermee het einde van de Irakoorlog inluidden groeide de rol en het belang van PMSC nog verder. Het geweld in Irak escaleerden gedurende de bezettings-/opbouwperiode. Hierdoor werd het uitvoeren van de mise bemoeilijkt voor de Amerikanen die met te weinig manschappen kampten. Om dit
personeelsgebrek te dichten kozen de Amerikanen er niet voor om meer troepen te sturen, er werd gekozen om op grote schaal gebruik te maken van PMSC (Singer, 2008). Alle drie de soorten PMSC, military support firms, military consulting firms en military provider firms om in de terminologie van Singer te spreken, werden veelvuldig in gezet.
Zo waren PMSC verantwoordelijk voor het trainen de Iraakse politie en het Iraakse leger. Dit was een zeer essentiële taak voor de wederopbouw en uiteindelijk voor de zelfstandigheid van Irak als de Amerikanen zijn troepen zouden terug trekken. PMSC die deze taken uitvoerden liepen uiteen, van PMSC die al jaren in de sector werkzaam waren zoals Vinnell en MPRI tot relatieve nieuwkomers zoals Erinys (Singer, 2004).
Ook speelden PMSC een belangrijke tactische militaire rol op de grond om de overbelaste Amerikaanse troepen te ondersteunen en zo te verlichten. Deze PMSC waren veelal bewapend. Naar schatting liepen er in Irak 6000 bewapende privaat ingehuurde krachten rond (Singer, 2004). Deze bewapende taken die sommige PMSC hebben worden veelal met “security” aangeduid, met name door de bedrijven zelf, vandaar de term private security company. Echter verschillen deze beveiligers met de beveiligers die werkzaam zijn in een gewoon winkelcentrum. De PMSC vervullen militaire taken in oorlogsgebieden en worden blootgesteld aan dezelfde dreigingen waaraan regulieren soldaten aan blootgesteld worden. Het op deze manier gebruik maken van PMSC is verschillend met voorgaande operaties, zowel in de schaal als in het feit dat voorheen het gebruik van PMSC slechts in gebieden plaatsvond waar grote mogendheden afwezig waren, nu vochten PMSC zij aan zij met de Amerikanen (Singer, 2004; 2008). Men kan drie primaire tactische diensten onderscheiden die de Amerikanen hebben uitbesteed aan PMSC in Irak. Ten eerste zijn PMSC verantwoordelijk voor de bewaking van belangrijke gebouwen en faciliteiten zoals enclaves van de CPA en de green zonde in Bagdad. Ten tweede zorgden PMSC voor de beveiliging van belangrijke leiders en individuen zoals het hoofd van
33 The Private Military and Security Industry in Irak
CPA, ambassadeur Bremer. Deze werd beveiligd door een team van Blackwater dat zelfs de beschikking had over drie bewapende helikopters. Tot slot werden PMSC ingehuurd om
konvooien te escorteren. Dit laatste was een vooral een gevaarlijke taak doordat hinderlagen en bermbommen de voornaamste tactiek was van de opstandelingen in Irak (Singer, 2004, 2008; Leander, 2005).
Men kan stellen dat PMSC essentieel waren voor de Amerikanen tijdens de Irakoorlog en wederopbouw van het land. PMSC dichtten het gat in het te kort aan manschappen en deden de taken die de Amerikaanse troepen liever niet zelf wilden uitvoeren (Isenberg, 2009). Veel academici zijn er over eens dat de huidige structuur van de invasie en wederopbouw niet mogelijk was zonder het veelvuldig gebruik maken van PMSC. Echter, tegelijkertijd waren PMSC ook betrokken bij de meest donkere en controversiële aspecten van de Irakoorlog.
7. De downside van PMSC
Introductie
Naast het belang dat PMSC hadden voor het slagen van de missie in Irak waren de PMSC ook betrokken bij de meest donkere en controversiële aspecten van de oorlog in Irak. Zo zijn er talloze incidenten waarbij PMSC een belangrijke rol speelden. Een belangrijk probleem van het gebruik van PMSC is dat zij niet onder de chain of command vallen. Dit bemoeilijkt de
samenwerking tussen defensie en PMSC en het vertrouwen dat defensie in PMSC heeft. PMSC hoeven zich namelijk niet aan de leger leiding te verantwoorden en kunnen altijd hun contract opzeggen. Tevens is er een verschil in belang dat beide actoren hebben. PMSC zijn gedreven door het maken van winst, dit correleert niet perse met het grotere militaire plaatje en het publiekelijk belang.