discussie over objectieve vs Constructieve journalistiek?
3.3 Welke van de onderzochte media doen aan constructieve journalistiek?
Toen ik begon met deze scriptie dacht ik dat ik puur naar de vraag ging kijken of media die over religie berichten dit op een constructieve manier deden. Natuurlijk had ik van te voren wel bedacht dat media die over religie berichten dit een belangrijk onderwerp vinden. Of dat media religie benaderen vanuit hun eigen confessionaliteit. Maar ik had er nooit over
nagedacht dat misschien daarin al een bepaald constructief element besloten lag.
Tot ik op een interview met Karel Smouter, adjunct-hoofdredacteur van De Correspondent stuitte (Meester, 2015). Hij spreekt hierin over de tijd dat hij hoofdredacteur was van de Nieuwe Koers en op zoek ging naar een nieuwe richting voor het maandblad. Dat werd uiteindelijk ‘hoopvol realistisch’. Toentertijd nog niet geïnspireerd door de constructieve journalistiek, dat bestond toen nog niet. Hij noemt het de missie van de christenjournalist om naar het goede te zoeken. Hoewel hij tegelijkertijd er ook voor waarschuwt om daarin niet naïef te worden. Omdat ik in mijn onderzoek kijk naar journalistiek die voornamelijk vanuit een christelijke achtergrond geschreven wordt, besloot ik aan geïnterviewden te vragen of ze hier iets van herkenden. Een aantal van hen herkende dit inderdaad terug in hun eigen werk als religiejournalist.
“Bij ons op de kerkpagina’s kwam dat bijvoorbeeld terug door series op te tekenen over mooie geloofsverhalen of door portretten te maken van kerken die juist wel bloeien. Er is zoveel te benoemen in kerkgemeenschappen, dat hoeft niet groot te zijn. Maar als dat inspirerend werkt, dat mensen er ideeën van krijgen, of op dezelfde manier te werk gaan. Dat hoorden we dan vaak ook terug.” – Hanneke Goudappel (2016b)
Bij het Reformatorisch Dagblad formuleerde Jurriën Dekker het zelfs nog stelliger: “Misschien moet je zeggen dat christelijke journalistiek per definitie constructieve journalistiek is, dat denk ik wel. Als je echt vanuit het christen zijn journalistiek bedrijft, dan kan het niet anders dan dat er een constructief element in zit.” – Jurriën Dekker (2016d)
Collega Arie de Heer legt nog verder uit waarom dit volgens hen zo is.
“Vanuit de Bijbel is alles buiten het christelijk geloof duisternis. Als je het op deze manier ziet, dan wil je ook het nieuws doorgeven dat er licht in de duisternis is gekomen, in Jezus Christus. En dat proberen wij ook in onze krant en op internet te noemen, dat er meer is dan de platte aardse werkelijkheid met alle ellende.” – Arie de Heer (2016d)
In het Reformatorisch Dagblad verschijnen dan ook regelmatig artikelen die constructief van aard zijn, vertelt de Heer (2016d). In het katern Kruispunt, dat elke donderdag bij de krant zit staat bijvoorbeeld de rubriek ‘Diaconaal’, waarin wordt laten zien hoe iemand vanuit
christelijk diaconaat hulp verleent aan zwervers, of mensen die in armoede leven of iets dergelijks.
Maar niet alle journalisten zijn het hier zomaar mee eens. Zo vindt Tijs van den Brink deze uitspraak van Smouter ‘te actievoerderig’. En, zo merkt hij op: soms is het vanwege tijdsdruk ook niet mogelijk om zulk soort constructieve elementen in te bouwen in een uitzending (2016a). Ook Wim Houtman is bang dat constructieve journalistiek snel te activistisch wordt. Wel herkent hij iets terug van het op zoek gaan naar lichtpuntjes in de duisternis.
39
“We hebben bijvoorbeeld een paar keer een serie interviews gehad met mensen die van buitenaf tot geloof zijn gekomen. Omdat verhalen natuurlijk vaak gaan over de leegloop van de kerk. Terwijl er natuurlijk ook mensen tot geloof komen. Dat zijn geen grote aantallen, maar ze zijn er wel.” – Wim Houtman (2016c)
Waar Smouter vindt dat het bij christelijke journalistiek draait om zoeken naar het goede vindt Houtman juist dat je als christen soms moet oppassen om niet te veel te focussen op wat er allemaal fout gaat “omdat ze (christelijke journalisten HvM) weten wat voor rol zonde en kwaad kan spelen” (2016c).
Dag6
Afgelopen jaar is een nieuw initiatief ontstaan vanuit een samenwerking tussen de EO en het ND: Dag6. Dag6 is een nieuwsapp en magazine voor christelijke jongeren onder de 45 jaar (Janssens, 2016). Naast dat op de app het dagelijkse nieuws wordt gebracht is er extra aandacht voor thema’s die spelen in die doelgroep. Bijvoorbeeld christenvervolging of iets over het thema gerechtigheid. Daarnaast, en dat is waarom ik Dag6 hier apart bespreek, is het nieuwsplatform volgens directeuruitgever Rinder Sekeris een vorm van constructieve journalistiek omdat het als doel heeft mensen te inspireren en motiveren om zich in te zetten voor een betere samenleving (Van Schie, 2016). Overigens verwijst de naam naar de zesde dag van de schepping. De dag waarop God de mens schiep, en daarmee ook
‘nieuwsgierigheid’, aldus Sekeris.
Voor Dag6 hangt dit constructieve element direct samen met hun christen zijn, blijkt uit het ‘FAQ’ lijstje in hun app. Onder de vraag: Zijn jullie gelovig ofzo? Staat het volgende
antwoord:
“Yes. Bij Dag6 geloven we. In God, de constructieve mens en een betere toekomst voor de wereld. Deze mentaliteit willen we ook terug laten komen in onze artikelen. Niet alleen problemen benoemen, maar ook meedenken over de oplossing.” (ENDEO Vof, 2016)
Maar ook media die minder of niet vanuit een bepaalde confessionaliteit werken, doen aan constructieve journalistiek. Zo heeft nieuwwij.nl een heel duidelijk constructief doel: mensen inspireren en aanzetten om een nieuw wij te creëren. Of beter nog: om verschillende kleine wij’tjes in de samenleving met elkaar te verbinden, legt Manuela Kalsky uit. Zij wil met behulp van Nieuw Wij ‘wij-zij verschillen’ overbruggen en verbinden. Dat betekent dus niet dat verschillen moeten verdwijnen, juist niet. Verschillen moeten gekoesterd worden en in de dialoog met elkaar aan de orde komen. En dan kan gekeken worden waar kruispunten liggen tussen jou en de ander (Kalsky, 2016g).
Om dit te bereiken heeft Nieuwwij.nl er al vanaf het begin heel duidelijk voor gekozen om niet alleen te werken vanuit een standpunt dat zegt: alleen slecht nieuws is nieuws. Op de
website is juist ook oog voor wat er allemaal wel goed gaat in dat nieuwe wij. Maar dat betekent niet dat er geen oog is voor conflicten of schurende vragen.
“Je moet kritische journalistiek bedrijven, maar dan wel kritisch zijn naar alle kanten. Ook naar de continue kritiek moet je kritisch kijken.”- Manuela Kalsky (2016g) Nico de Fijter vindt dat constructieve journalistiek eigenlijk journalistiek is zoals het zou moeten zijn.
“Toen ik over vreemdelingenzaken schreef dacht ik ook vaak: ‘oké wat moet er dan nu gebeuren?’ Waarbij het niet mijn taak is vind ik als journalist om die oplossing aan te dragen, maar je kunt je wel op een journalistiek manier uitzoeken hoe dingen opgelost kunnen worden. Dat geldt ook bij religiejournalistiek” – Nico de Fijter (2017h)
40
Op de religie & filosofie pagina’s van Trouw staan dan ook regelmatig constructieve artikelen. Bijvoorbeeld over kerken die zich bezig houden met vernieuwing, als reactie op een interview met Arjan Plaisier, oud hoofd van de PKN die voor meer vernieuwingen pleitte. Of zeer recent nog een serie van Stephan Sanders die het geloof aan het ontdekken is (de Fijter, 2017h) (Sanders, 2016). Maar niet alles hoeft constructief te zijn van De Fijter, het is volgens hem juist een journalistieke taak om aan te geven wat niet goed gaat.
“Als je het heel idealistisch stelt, is het de taak van de journalist om mee te werken aan een betere wereld. Dat kun je op verschillende manieren doen. En een van de manieren, en dat is een hele klassieke journalistieke taak, is door te wijzen op wat niet goed gaat. Dat kan soms negatief zijn ja, maar ja de wereld is ook niet een feestje.” – Nico de Fijter (2017h)
En daar heeft De Fijter volgens mij ook gelijk in. De journalist als waakhond van de
democratie, die misstanden aan de kaak stelt, zal altijd nodig blijven. Dat is immers een van de kerntaken van de journalist.
Het is goed dat dingen die niet goed gaan, ook als het om religie gaat, onder de aandacht van mensen te brengen. In interviews merkte ik dat sommige journalisten bezorgd waren dat dit aspect van de journalistiek verdwijnt in de constructieve journalistiek. Ik denk zelf dat dit niet zo hoeft te zijn. Karen McIntyre noemt in haar dissertatie over constructieve journalistiek een aantal kernwaarden van de journalistiek die ook bij een constructieve aanpak horen, hierin noemt ze ook expliciet de waakhond functie (McIntyre, 2014). Dus, aandacht voor dat wat niet goed gaat, blijft bestaan.
Conclusie
Uit interviews met journalisten blijkt dat wanneer journalistiek vanuit een christelijke
confessionaliteit wordt bedreven daar vaak constructieve elementen inzitten. Dat komt omdat het christelijke geloof een aantal waarden met zich meedraagt die in zichzelf constructief zijn. Maar ook niet christelijke media doen aan constructieve journalistiek, omdat ze vinden dat dit een goede vorm van journalistiek is, of zelfs dat het journalistiek is zoals het zou moeten zijn.