Het belang van religie

Een van de belangrijkste voorwaarden voor het voortbestaan van religiejournalistiek is volgens mij dat mensen het belang van religie in zien. Daarom vroeg ik in al mijn interviews wat het belang van religie is volgens de geïnterviewde. Daar kwamen verschillende

antwoorden op, maar iedereen was het erover eens dat religie een belangrijk onderdeel van het leven van mensen is. Ook al lijkt dit in Nederland wel eens niet het geval te zijn, nog steeds is het overgrote deel van de wereldbevolking verbonden aan een bepaalde religie. En als we de voorspellingen mogen geloven, dan is het aantal religieuze mensen in 2050 alleen maar toegenomen (PEW research center, 2015). Religie is ook een onderwerp dat raakt aan de diepste overtuiging van mensen, het is een wezenlijk onderdeel van het leven van

mensen (Dekker & de Heer, 2016d).

Tjerk de Reus (2016f) legt uit dat het dat zelfs is in het leven van mensen die niet gelovig zijn. Omdat een aantal grondwaarden, die we hier in de westerse maatschappij hebben, gegrond zijn in het christelijke gedachtegoed. Hij noemt als voorbeeld dat in Aziatische culturen men niet zo’n idee heeft van schuld en verantwoordelijkheid als dat wij dat hier hebben. Volgens hem komt dit doordat de godheid in die cultuur een soort moederfiguur is, die als het ware verkeerde dingen met de mantel der liefde bedekt. Het enige wat je dan kan voelen is schaamte, maar schuld bekennen hoeft niet. Verantwoordelijkheid nemen voor wat je gedaan hebt is, volgens hem, een typisch Calvinistische gedachte. Ook geeft hij aan dat grote levensvragen in wezen vaak religieuze vragen zijn. Dat herkent ook Manuela Kalsky (2017g) volgens haar maken zingevingvragen als ‘waarom ben ik hier op aarde?’ deel uit van een religieus kader.

Theoloog Erik Borgman gaat in zijn boek Overlopen naar de barbaren (Borgman, 2009) zelfs zo ver dat hij stelt dat een samenleving gelovige mensen nodig heeft om goed te kunnen functioneren. Volgens hem is het uiteindelijk alleen het geloof dat de leegte in de ziel van een mens kan vullen. Datzelfde geloof behoedt een mens er ook voor hoogmoedig te denken dat een samenleving maakbaar is. Het zet de mens als het ware op zijn plaats: afhankelijk van iets wat groter is dan zichzelf. En vanuit die houding kan een mens iets bijdragen aan de samenleving (Borgman, 2009).

44

“Als je wilt begrijpen waarom mensen met vliegtuigen in de Twin Towers vliegen dan is het wel handig als je weet welke religie daar achter zit. In die zin helpt het om mensen te begrijpen, omdat mensen ongeneeslijk religieus zijn.” – Tijs van den Brink (2016a)

Zoals ik in paragraaf 3.4 al aangaf kan een religieuze achtergrond helpen bij het zien van zulke religieuze patronen in de samenleving. Maar waarom vinden media het dan nodig om over zulke zaken te berichten? In interviews kwamen hier verschillende soorten antwoorden op. Voor het ene medium is berichten over religie iets dat zo duidelijk in de identiteit zit dat erover berichten iets heel vanzelfsprekends en ook noodzakelijks is:

“Wij zeggen, de kerken, ook in ambtelijke vertegenwoordigingen en de synode, hebben echt een boodschap. Die zijn daar niet zomaar bijeen. Dat is wel de manier, geloven wij, hoe Christus zijn werk doet hier op aarde. Dat is niet iets van ‘na ja, laten ze maar lekker vergaderen’, dat heeft wezenlijke betekenis, geloven wij en dat geluid willen we ook verder brengen.” – Jurriën Dekker (2016d)

Daarnaast vraagt en verwacht een achterban van een christelijk medium ook dat er over kerk en religie bericht wordt (Houtman, 2016c).

Anderen wijzen op het kunnen begrijpen van grote gebeurtenissen die misschien niet altijd direct aan religie gekoppeld worden, maar daar wel degelijk mee te maken hebben.

“Je kunt van de hele politiek van het Midden- Oosten niets begrijpen als je niet weet wat er allemaal speelt in de wereld van de Islam, bijvoorbeeld van de tegenstellingen daarbinnen. Of van de manier waarop mensen politiek handelen verklaren door hun religie. IS meent dat dit een vrijbrief is om zo’n beetje elke niet moslim te vermoorden. Maar er zijn ook moslims die daar heel anders over denken.” - Jan van Hooydonk (2016e)

Nog iets anders wat meespeelt: al lijken eerder genoemde cijfers te suggereren dat religie in Nederland heeft afgedaan, andere rapporten en de geïnterviewden nuanceren dit beeld wat. Zo schrijft Joep de Hart in het rapport Geloven binnen en buiten verband (2014) dat hoewel kerken in ledenaantal afnemen, ze nog wel degelijk een groot maatschappelijk belang hebben. Zo slagen kerken er nog steeds in om maatschappelijk bindend te zijn en zijn kerkelijke mensen oververtegenwoordigd in zowel kerkelijk als seculier vrijwilligerswerk. Daarnaast blijkt uit het rapport dat hoewel het percentage jongeren in de kerk is afgenomen, de groep die overblijft wel meer betrokken en meer overtuigd is van het geloof dan oudere generaties. Daar komt ook nog bij dat interesse in spiritualiteit en religie ‘buiten de instituten om’ zeker nog aanwezig is in de Nederlandse samenleving (de Hart, 2014). Ook Jan van Hooydonk (2016e) herkent dit, religie is niet verdwenen, zegt hij, maar getransformeerd. “Heel veel mensen die zich seculier noemen zijn bezig met zingeving, net zo goed” (van Hooydonk, 2016e). Als voorbeeld noemt hij de massale uitvaart van André Hazes en stille tochten. Voor de journalistiek brengt dit volgens mij een extra uitdaging met zich mee, religie is nog volop aanwezig in de samenleving maar manifesteert zich op niet-traditionele manier. Een journalist moet oog hebben voor dit soort ontwikkelingen. Nico de Fijter beaamt dit.

“Als je goed om je heen kijkt dan stikt het van de religieuze uitingen. Dat moet je serieus nemen. Je moet je er bewust van zijn wat religie voor het leven van mensen ook betekent, het is geen hobby.” – Nico de Fijter (2017h)

45