De behandeling van het Interbellum in Duitsland kent zijn vaste economische onderdelen als de inflatieperiode, de wereldcrisis van 1929 en de NSDAP-economie. Daarnaast wordt de grote werkloosheid na 1929 als een belangrijke oorzaak gezien voor het succes van de NSDAP.
Deze 'Levende Grafiek' laat leerlingen de ontwikkelingen in de werkloosheid in verband brengen met andere economische en politieke ontwikkelingen. Daarbij is het gebruik van historische kennis in hun argumentering van groot belang. Ook dat maakt de 'Levende Grafiek' levend: samenhangende historische kennis is onmisbaar voor een goede interpretatie van losse uitspraken/gebeurtenissen.
De les in een oogopslag
Onderwerp: Duitse economie en politiek tussen 1920 en 1939.
Deze activiteit is met name geschikt om eerder opgedane kennis (huiswerk) te toetsen en te verwerken.
Activiteit: Leerlingen plaatsen uitspraken/gebeurtenissen op de juiste plaats in een grafiek. Zij verantwoorden hun keuze met een redenering waarin het gebruik van historische kennis en historische vaardigheden centraal staat.
Tijdsduur: 1 Lesuur.
Doelen: Leerlingen begrijpen de economische en politieke veranderingen in Duitsland. Leerlingen kunnen bij het geven van argumenten de waarde van historische kennis en vaardigheden benoemen.
Beginsituatie: Niveau: VWO3. Ook te gebruiken in de bovenbouw HAVO/VWO. Voorbereiden: Voor iedere leerlingen moet het instructieblad worden gekopieerd. Instrueren: De instructie staat uitgeschreven op het instructieblad.
Klassikale behandeling van de eerste uitspraak voorkomt vragen, problemen en halfslachtige resultaten.
Wat: economie en politiek in Duitsland aan de hand van een grafiek. Hoe: individueel opdrachten maken, daarna in duo's bespreken. Waarom:
kennis en inzicht in Duitsland tussen 1920 en 1939.. leren redeneren;
andere werkvorm.
Uitvoeren: Leerlingen doen de activiteit: eerst maken ze opdracht individueel. Daarna vergelijken ze hun resultaten met die van een klasgenoot, waarbij zij hun keuze moeten
beargumenteren.
Nabespreken: Wat: wat heb je geleerd, op welke plaats hoort welke uitspraak?
Hoe: hoe hebben jullie het gedaan? Wat deden jullie waardoor het goed ging? Waarom: zo leer je meer en beter op een andere manier.
Vervolg: Volgende les gaan we hiermee verder en dit wordt ook op de toets gevraagd.
H4: Levende Grafiek Weimar Rep. & NSDAP
H4: Levende Grafiek Weimar Rep. & NSDAP Doelen
Leerlingen kunnen begrippen als inflatie, wereldcrisis 1929 (beurskrach) en NSDAP in eigen woorden omschrijven.
Leerlingen kunnen de gevolgen van de wereldcrisis 1929 voor de werkgelegenheid en de opkomst van de NSDAP aangeven.
Leerlingen kunnen werkloosheidscijfers interpreteren en deze een concrete inhoud geven. Leerlingen realiseren zich dat bij de interpretatie van afzonderlijke uitspraken het gebruik van meer samenhangende historische kennis de kwaliteit en de betrouwbaarheid van de interpretatie vergroot.
Leerlingen kunnen argumenten met elkaar uitwisselen, samen deze beoordelen om vervolgens te gebruiken in een redenering.
Beginsituatie
De les werd in een VWO3 gegeven als één na laatste les voor het gemeenschappelijke proefwerk. De activiteit werd gebruikt om eerder gedane kennis op te frissen en als een soort diagnostische test voor de toets. Alle begrippen en gebeurtenissen uit de grafiek waren dus al eerder aan bod gekomen.
De klas had zes weken voor deze al met de activiteit 'Levende Grafiek' gewerkt (zie voorbeeld 2 in dit boek: Rusland).
Tijdsduur
De activiteit neemt, inclusief de nabespreking, een lesuur in beslag.
De activiteit kan over twee lessen gespreid worden, omdat de leerlingen de opdracht individueel thuis kunnen uitvoeren.
Voorbereiden
Voor elke leerling moet het instructieblad zijn gekopieerd. De tafeltjes-opstelling moet zo zijn dat leerlingen gemakkelijk in tweetallen kunnen werken.
Op het schoolbord staat het schema voor de les/activiteit:
Duitsland 1920-1939
1. Weimar-Republiek en Derde Rijk: werkloosheid 2. Denken en redeneren
3. Individueel maken - Bespreking in duo's. 4. Klassikale bespreking
Veranderingen in werkgelegenheid; Denken en redeneren.
Instrueren
Met gebruik van het schema op het bord geeft de docent de instructie voor de activiteit.
1. Wat gaan we doen?
De docent vraagt of de leerlingen de vorige 'Levende Grafiek' nog kunnen herinneren. Hij inventariseert wat de leerlingen daarvan vonden en nog weten.
Hij vertelt dat deze les ook weer een 'Levende Grafiek' op het programma staat als voorbereiding op de toets. Centraal staat de veranderingen in de werkloosheid om vandaar uit te kijken naar de economische en politieke ontwikkelingen.
2. Hoe gaan we het doen?
De docent deelt het instructieblad uit en laat de leerlingen dit zelfstandig bestuderen met een aantal controlevragen en verwijzingen naar de vorige 'Levende Grafiek'. Hij laat leerlingen het belang verwoorden van het volgende uit de instructie:
Beargumenteer waarom je een bepaald cijfer op een bepaalde plek in de grafiek plaatst. Sommige cijfers kunnen bij meerdere jaartallen geplaatst worden. Andere cijfers juist niet.
3. Waarom doen we dit?
Laat leerlingen zoveel mogelijk onderstaande zaken zelf benoemen.
Je krijgt zo meer kennis en begrip van de stof (begrippen en ontwikkelingen), wat handig is voor het proefwerk.
Je ziet zo de plaats van de werkloosheid in de economie en de politiek. Je leert hoe je een (historische) redenering moet opzetten.
Je leert meer en onthoudt zaken beter door met elkaar inhoudelijk te discussiëren en zelf te ontdekken wat je wel of niet weet.
Uitvoeren
Na de instructie volgen de leerlingen de aanwijzingen op en maken de opdracht. De docent loopt rond en assisteert de leerlingen. Tijdens de begeleiding let de docent goed op welke opmerkingen en inzichten van de leerlingen hij kan gebruiken in de nabespreking.
Nabespreken
Nabespreking met leerlingen heeft drie fases: Wat hebben we geleerd?
Bij deze fase van de nabespreking laat de docent vooral de leerlingen met elkaar in gesprek gaan over mogelijke goede antwoorden. Als leidraad voor de bespreking van de goede antwoorden gebruikt de docent het antwoordenmodel (zie werkmateriaal).
Al naar gelang de concentratie van de leerlingen, de mate van deelname door een groeiend of dalend aantal leerlingen stuurt de docent bij.
Hoe hebben we het gedaan?
Richtvragen voor deze fase van de nabespreking kunnen zijn:
Wat is nu belangrijk bij het plaatsen van een uitspraak in de grafiek?
Waardoor veranderde je in de bespreking in duo's of in de klassikale bespreking je eerste keuze?
Als we zo'n opdracht nog eens zouden doen, wat zou je dan anders aanpakken of zou je het weer zo doen?
Waarom hebben we het gedaan?
In een onderwijsleergesprekvorm de leerlingen zoveel mogelijk zelf conclusies kunne laten trekken over het waarom van deze oefening. Aandachtspunten daarbij kunnen zijn:
Voorbereiding op het proefwerk (completer begrip, beklijft beter, in eigen woorden); Argumenteren en redeneren. Je moet niet alleen een argumenten vergezeld laten gaan van bewijsmateriaal daarvoor (historische kennis), maar deze ook in een samenhangend verhaal (redenering) presenteren. In een samenhangende redenering komen historische feiten, historische begrippen en een veelvoud van invalshoek (politiek, economie, sociale omstandigheden, enz.) in een logisch verband (oorzaak-gevolg, chronologie) samen.
Variatie in de les.
Vervolg
De docent geeft aan de onderdelen van de 'Levende Grafiek' terugkomen op het proefwerk. Daarnaast benadrukt hij dat bij andere hoofdstukken en zeker in de hogere klassen steeds meer naar de kwaliteit van het argumenteren en redeneren van leerlingen gevraagd zal worden.
Evaluatie
Ondanks dat de leerlingen redelijk snel voor de tweede keer met 'Levende Grafiek' moesten werken, was de animo er niet minder om. Ze vonden deze 'Levende Grafiek' over Duitsland lastiger dan de vorige over Rusland (zie voorbeeld 2). Met name de uitspraken 3, 4 en 5 leverden veel discussie op. Daarbij wilden enkele leerlingen gewoon gelijk krijgen, in plaats van dat zij op een rationele wijze de argumenten voor- en-tegen konden afwegen. Zij bleven zoeken naar wegen om hun standpunt geaccepteerd te krijgen.
Werkmateriaal
1 De werkloosheid in Duitsland, 1921-1939 Leerlinginstructie
2 De werkloosheid in Duitsland, 1921-1939 Antwoordenmodel
H4: Levende Grafiek Weimar Rep. & NSDAP