9| Overstromingsrisico bewuste ruimtelijke planning
Aanbeveling 11: Verbeter het contact tussen de organisaties van de ambtelijke ruimtelijke ordeningswereld en de veiligheidsregio!
Uit interviews met gemeenten en veiligheidsregio bleek dat de ambtelijke ruimtelijke tak en de
veiligheidsregio niet op elkaar zijn afgestemd. Daarom, naast de aanbeveling om veiligheidsregio’s al in de planvormingfase van een ruimtelijk proces te betrekken, ook de aanbeveling om het contact tussen veiligheidsregio en de ambtelijke ruimtelijke tak beter te versterken.
9.3| Reflectie
Uiteindelijk is het voor wetenschappelijk onderzoek belangrijk, dat in de slotparagraaf kritisch wordt gekeken naar de resultaten en het proces van het onderzoek. Deze zullen worden opgesomd met het doel om de tekortkomingen van dit onderzoek in kaart te brengen. Hierbij is in dit onderzoek een onderscheid te maken tussen methodische tekortkomingen (van dataverzameling) en inhoudelijke tekortkomingen van het onderzoek.
Methodische reflectie
Allereerst is het belangrijk om de opzet van het onderzoek te bekritiseren ten opzichte van de gedane uitspraken en conclusies. De onderzoeksstrategie kwalitatief onderzoek, heeft als tekortkoming dat deze strategie erg afhankelijk is van de keuzes van de onderzoeker. Om navolgbaar te blijven is in dit onderzoek een duidelijke inhoudelijke structuur geschetst, waarbij de begrippen ‘governance’, de achterliggende risicobenadering en de potentiële inhoud van ruimtelijke inrichting en waterveiligheid als belangrijkste concepten zijn aangemerkt.
Daarnaast is dit onderzoek een versimpelde versie van de complexe sociale werkelijkheid. Het zou beter voor de validiteit en de betrouwbaarheid van het onderzoek zijn, als het aantal geïnterviewde experts groter was geweest, waardoor uitspraken en conclusies van dit onderzoek beter te
generaliseren zouden zijn. De factor tijd, alsmede het gegeven dat het simpelweg niet mogelijk was om meer beelden en ideeën over de laag ‘duurzame ruimtelijke inrichting’ van meerlaagsveiligheid te verzamelen zijn redenen waardoor het aantal geïnterviewde experts tot deze groep beperkt is.
De keuze van de geïnterviewden zijn gedaan op basis van hun expertise en aantoonbare affiniteit met het onderzoeksonderwerp. Het is moeilijk om daar criteria aan te koppelen, en de selectie
geïnterviewden is voornamelijk gebeurd op basis van de interpretatie van de onderzoeker en de begeleiding. Daarnaast bleek het helaas niet mogelijk om enkele andere experts te interviewen, omdat ze niet konden, of omdat er een schaarste is aan bepaalde experts.
Dat de onderzoeksresultaten zijn verkregen op basis van sociale weergaves van experts, betekent niet dat in de onderzoeker de illusie heeft dat hij alle belangrijke concepten heeft kunnen bepalen en op de juiste waarde heeft kunnen inschatten. Er zullen nog meer concepten en aspecten van invloed zijn op meerlaagsveiligheid en de werking van laag 2. Maar deze zijn dan helaas door experts en door de onderzoeker (nog) niet onderkent.
Uiteindelijk betreft dit onderzoek een versimpelde weergave van de werkelijkheid. Om een meer accuratere weergave van deze werkelijkheid te bewerkstelligen is nader onderzoek nodig.
Inhoudelijke reflectie
Doordat er weinig bekend is over de laag ‘duurzame ruimtelijke inrichting’ is het lastig de
betrouwbaarheid ten opzichte van de inhoud van de resultaten van het onderzoek te bepalen. Dit kan misschien wel bereikt worden, door dit onderzoekrapport in de toekomst te vergelijken met resultaten van andere onderzoeken.
Hoewel in dit rapport de noodzaak en het argument wordt opgebouwd om in de ruimtelijke ordening rekening te houden met waterveiligheid, door te kijken naar overstromingsrisico’s, is het goed om te beseffen dat in de ruimtelijke ordening meerdere belangen spelen die ook aanspraak willen maken op de schaarse ruimte. Zo wordt verondersteld dat belangen als waterveiligheid, mobiliteit, ruimtelijke kwaliteit, natuur en economie misschien in combinatie een goede gebiedsontwikkeling opleveren, maar dat deze belangen natuurlijk ook tegenstrijdig kunnen werken ten opzichte van elkaar.
Daarnaast is het belangrijk om te beseffen dat de ruimtelijke inrichting niet in één dag overstromingsrobuust kan worden gemaakt. Er is namelijk een tijdspanne voor nodig om een ruimtelijke ontwikkeling te realiseren. De periode van de planvormingfase tot de realisatie van een ruimtelijke ontwikkeling kan wel 25 jaar duren. Daarnaast zijn vele, al bestaande, gebieden niet waterrobuust en liggen er geen kansen om deze waterrobuust te maken. Naar het jaar 2100 gekeken, is het misschien al nodig om nu te bedenken welke spelregels er nodig zijn om te zorgen dat er een ‘laag 2’ ontstaat die echt van invloed is op de overstromingsrisico’s.
Literatuurlijst
Literatuurbronnen
Aarsen, L. van den, (2012). ‘Waarom moet dit allemaal?’. In: Rivieren verbinden regio’s., 2 – 5, Nijmegen: Deltaprogramma |Rivieren, Ando b.v., Den Haag, oktober 2012
Aerts, J., Sprong, T. en Bannink B. (2008). Aandacht voor Veiligheid. DG Water en de Bsik-programma’s, Klimaat voor Ruimte en Leven met Water: Den Haag 2009
Adviescommissie Water, (2012). Advies waterveiligheid. Kenmerk: AcW-2012/37308. Den Haag [elektronische versie]
Baan, P. & Klijn, F. (2004). Flood risk perception and implications for flood risk management in the Netherlands. In: International journal river basin management, Vol. 2, nr. 2, 113-122.
Breeman, G., Noort, v. W., & Rutgers, M. (2008). De bestuurlijke kaart van Nederland. Bussum: uitgeverij Coutinho
Broekmans, B., & Correljé, A. (2011). Waterveiligheid in Beweging. Uitdagingen voor nieuwe instituties. In: Water Governance, 3, 7 – 18: Baltzer Science Publishers [elektronische versie]
Brugge. R. van der, Rotmans J., Loorbach D. (2005). The Transition in Dutch water management. Regional Environmental Change, 5 (4), 164 – 176.
Buitelaar E., Bregman, A., van den Broek, L., Evers, D., Galle, M., Nieuwenhuizen, W. en Sorel, N. (2010). Ex-durante evaluatie Wet ruimtelijke ordening, eerste resultaten. Planbureau voor de leefomgeving, Den Haag/Bilthoven
Buuren, A. van, Edelenbos J. en Klijn E.H. (2010) Gebiedsontwikkeling in woelig water: over
watergovernance bewegend tussen adaptief waterbeheer en ruimtelijke ordening. Boom/Lemma, Den Haag.
Centraal Bureau voor de Statistiek (2010). De Nederlandse Economie 2010
http://www.cbs.nl/NR/rdonlyres/03E81D9F-8714-4AEA-B0F7-8EC72111EA56/0/2010p19pub.pdf
Cooper, J., High, H., Donovan, B. en Steel, M. (2007) ‘Management of residual risk using non structural responses in the Thames estuary’. London: 2007 [elektronische versie]
Dauvellier, P., Wagenaar, H. (1982). Plan in openbaar bestuur: ruimtelijke kwaliteit. [elektronische versie]
De Bruijn, K. & Klijn, F. (2001). Resilient flood risk management strategies: Proceedings of the IAHR Congress. China: Tsinghua University Press
Deltaprogramma (2012). Werk aan de Delta. Maatregelen van nu, voorbereiding voor morgen. Vormvijf: Den Haag
Deltaprogramma Nieuwbouw en Herstructurering (2012). Werkboek Nieuwbouw en Herstructurering 1.0. April 2012
Deltaprogramma Nieuwbouw en Herstructurering (2011) Deltaprogramma Nieuwbouw en Herstructurering. Vormvijf: Den Haag
Deltaprogramma Veiligheid en Nieuwbouw en Herstructurering (2011). Handreiking uitwerking veiligheids- en nieuwbouw en herstructureringsopgave in gebiedsgerichte deelprogramma’s van het Deltaprogramma. 16 december 2011 [elektronische versie.]
Deltares (2009). Onze delta, onze toekomst; staat en toekomst van de delta 2009. Delft: Deltaris.
Deltares (2011). Meerlaagse veiligheid afwegingsinstrument. Deltares 2011
Disco, C. (2002). Remaking ‘Nature’. The ecological turn in Dutch water management. Science, Technology & Human Values, 27 (2), 206 -235.
Espon (2012). Climate changes and Europe’s regions. January 2012
http://www.espon.eu/main/Menu_Publications/Menu_MapsOfTheMonth/map1201.html
Expertisenetwerk waterveiligheid. (2010). Piping. Realiteit of Rekenfout? S’Hertogenbosch: Comma-S ontwerpers: januari 2010
Flick, U. (2009). An introduction to qualitative research. Fourth Edition. Londen: SAGE.
Groothuijse, F.A.G. (2009). Water weren. Het publiekrechtelijke instrumentarium voor de aanpassing en bescherming van het watersysteem ter voorkoming van wateroverlast en overstromingen (diss). Instituut voor Bouwrecht, Den Haag.
Hatzmann, N. en Singelenberg, J. (2008). Hamburg Hafencity. Hoog en droog bouwen in buitendijks gebied. In: Buildingbusiness mei 2008. 66 -71
Havekes, H. (2011). Bouwstenen voor een goede water governance. In Water Governance, Vol. 3, p 40 – 47: Baltzer Science Publishers [elektronische versie]
Heezik, A. van (2012). Deltaprogramma Oude stijl. Trends en trendbreuken in het waterbeleid van de twintigste eeuw. Nijmegen: Deltaprogramma Rivieren
Heywood, A. (2007). Politics. London: Palgrave Foundations: Third edition
HKV lijn in Water & Deltares (2012a). Meerlaagsveiligheid. Methode nader verklaard. Delft: Concept/werkversie juni 2012. [elektronische versie]
HKV lijn in Water & Deltares (2012b). Instrumentarium Meerlaagsveiligheid. Methode, software en toepassing. Rijkswaterdienst: plan van aanpak maart 2012. [elektronische versie]
Hooijer, A., Klijn, F., Pedroli, G. & Van Os, A. (2004) Towards sustainable flood risk management in the Rhine and Meuse river basins. In: river research and applications, Vol. 20, 343-257. [elektronische versie]
Hurk, M. van den, en Ark, R., van (2012). Zonder overstromingen geen urgentiegevoel. Meerlaagsveiligheid in Nederland en Engeland. In: ROmagazine 4, 33-35
Kaika, M., Paige B. (2003). The EU Water Framework Directive: Part 1. European policymaking and the changing topography of lobbying. European Environment 13, 314 - 327
Kaika, M., Paige B. (2003). The EU Water Framework Directive: Part 2. Policy innovation and the shifting choreography of governance. European Environment 13, 328 - 343
Kolen, B., Maaskant, B., Hoss, F. (2011). Meerlaagsveiligheid: Zonder normen geen kans. [elektronische versie]
Kolen, B., Slomp, R., Balen, W., Terpstra, T., Bottema, M., Nieuwenhuis, S. (2010). Schade door overstroming, Leren van Franse ervaringen met de storm Xynthia. Lelystad, HKV lijn in
water, Rijkswaterstaat Waterdienst. [elektronische versie]
Lintsen, H. (2002); Two Centuries of Central Water Management in the Netherlands. In: Technology and Culture, Vol. 43 (3), 549-568.
Marsalek, J. (2000). Overview of flood issues in contempory watermanagement. Dordrecht: Kluwer Academic Publishers.
Ministerie van Buitenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (2010). Voortgangsbrief Nationale Veiligheid 2010. 22 februari 2010. TK vergaderjaar 2009-001, 30821, nr. 10 [elektronische versie]
Ministerie van Infrastructuur en Milieu (2009). Samenvatting stroomgebiedbeheerplannen Den Haag 2009 [elektrische versie]
Ministerie van Infrastructuur en Milieu (2011). Water in Beeld, Voortgangsraportage Nationaal Waterplan over het jaar 2010. Den Haag [elektrische versie]
Ministerie van Infrastructuur en Milieu (2012). Voorbereiding Omgevingswet: eenvoudig beter. Den Haag [elektrische versie]
Ministerie van Verkeer en Waterstaat. (2008). Nederland in zicht. Water en ruimtelijke ontwikkeling in Nederland: de diagnose. RWS: Waterdienst [elektronische versie]
Ministerie van Verkeer en Waterstaat. (2009a). Inventarisatie Ruimtelijke Claims Grote Rivieren. Den Haag 2009 [elektronische versie]
Ministerie van Verkeer en Waterstaat (2009b). Nationaal Water Plan. Den Haag 2009 [elektronische versie]
Ministerie van Verkeer en Waterstaat (2009c). Beleidsnota Waterveiligheid. Den Haag 2009 [elektronische versie]
Ministerie van Verkeer en Waterstaat (2010). Integraal Waterbeleid. Den Haag 2010 [elektronische versie]
Ministerie van Verkeer en Waterstaat (2011). Bestuursakkoord Water. Den Haag 2011 [elektronische versie]
Nirov. (2011) ‘Londen laat zien dat adaptief deltamanagement werkt’. Den Haag: Nirov, 2012.[elektronische versie]
Otterman, E. (2008) Lessen uit Engeland. ‘Thames Estuary 2100’ en ‘Learning from the floods 2007’. Nijmegen: NovioConsult van Spaendonck: Waterdienst Rijkswaterstaat 2008 [elektronische versie]
Planbureau voor de Leefomgeving (2011). Een delta in beweging. Bouwstenen voor een klimaatbestendige ontwikkeling van Nederland. Den Haag : Uitgeverij PBL
Provincie Gelderland & Ministerie van Verkeer en Waterstaat (2010); Verkenning waterveiligheid Betuwe, Tieler‐ en Culemborgerwaarden (dijkring 43). Rapportage van een gebiedspilot, gericht op de toepasbaarheid van meerlaagveiligheid. DHV BV: Definitief rapport oktober 2010 [elektronische versie]
Raden voor de Leefomgeving en Infrastructuur. (2011). Tijd voor waterveiligheid. Strategie voor overstromingsrisicobeheersing. Den Haag: Secretariaat RLI
Ramsbottom, D., Lavery, S. (2007). ‘The Thames estuary: the environment agency’s flood management planning to 2100’. Londen: 2007 [elektronische versie]
Ruimtelijk Planbureau. (2007). Overstromingsrisico als Ruimtelijke Opgave. Pols, L; Kronberger, P; Pieterse, N; Tennekes, J. Rotterdam: NAI
Rijkwaterstaat Waterdienst, Oranjewoud en HKV lijn in water (2011). Syntheserapport Gebiedspilots Meerlaagsveiligheid. Den Haag: Ministerie van Infrastructuur en Milieu: 2011
Saunders, M., Lewis, P., Thornhill, A. (2008). Methoden en technieken van onderzoek. Amsterdam: Pearson Education Benelux.
Schanze, J. (2006). Flood Risk Management, a basic framework. Dresden: Leibniz Institute of Ecological and Regional Development.
Strauss, A., en Corbin, J. (1990). Basics of qualitative research: Grounded theory procedures and techniques. Newbury Park, CA: Sage Publications, Inc.
UNDP Water Governance Facility, 2012. What is water governance? Why is water governance important? Sweden: Stockholm [elektronische versie]
VNK2 (2010). Veiligheid Nederland in Kaart 2: Overstromingsrisico dijkring 36 Land van Heusden/de Maaskant. Rijkwaterstaat Waterdienst: HB 1199446 [elektronische versie]
Vennix, J. (2007). Theorie en praktijk van empirisch onderzoek. Tweede editie. Harlow: Pearson Education Benelux.
Verschuren, P., Doorewaard, H. (2007). Het ontwerpen van een onderzoek. Den Haag: Uitgeverij LEMMA BV.
Vrijling , J., van Hengel, W. & Houben, R. (1998). Acceptable Risk as a basis for Design. In: Reliability, Engineering and system safety, Vol 59, 141 – 150. Elsevier [elektronische versie]
Vrijling, H. (2012). Keuze politiek voor meerlaagse veiligheid bizar. TU Delft via waterforum online [elektronische versie]
Interviewbronnen
Prof. Dr. Jeroen Aerts, Vrije Universiteit van Amsterdam, faculteit der aard en levenswetenschappen, geïnterviewd op 19-06-2012
Dr. Nathalie Asselman, deltares, geïnterviewd op 12-06-2012 Marjolein Braam, provincie Utrecht 20-06-2012
Ronald Bos, gemeente Arnhem, geïnterviewd op 13-06-2012
Teus Gijzel, Vereniging Nederlandse gemeenten (VNG), geïnterviewd op 16-09-2012 Willem-Jan Goossen, deltaprogramma Rivieren, geïnterviewd op 16-05-2012
Jasper Groos, deltaprogramma Nieuwbouw en Herstructurering, geïnterviewd op 23-05-2012 Evert Hazenoot, waterschap Rivieren, geïnterviewd op 15-06-2012
Nathalie Hoppenbrouwers, provincie Gelderland, geïnterviewd op 5-07-2012 Ine van den Hurk, gemeente Tiel, geïnterviewd op 3-07-2012
Meine Jacobi, veiligheidsregio Gelderland-Midden, geïnterviewd op 20-06-2012 Cees Kamphuis, interprovinciaal overleg (IPO), geïnterviewd op 25-06-2012 Dr. Ir. Matthijs Kok, HKV lijn in Water/ TU Delft, geïnterviewd op 12-06-2012 Ir. Bas Kolen, HKV lijn in water/STOWA, geïnterviewd op 2-05-2012
Claudia Veltrop, deltaprogramma Nieuwbouw en Herstructurering, geïnterviewd op 23-05- 2012
Kees Vlak, deltaprogramma Waterveiligheid en Nieuwbouw en Herstructurering, geïnterviewd op 7-06-2012
Bijlage 1: interview Vrije Universiteit Amsterdam | Jeroen Aerts | Hoogleraar op het gebied van