Stimulerende factoren

Gebiedsspecifieke factoren

In de gemeente Nijmegen is de klimaatadaptatiestrategie vanuit de overheid geïnitieerd. Er was geen sprake van een groene coalitie die beleidsmakers hebben gestimuleerd om zich met klimaatadaptatie bezig te houden.

Wel hebben de geografische kenmerken van de gemeente hier een aandeel in gehad. Zo is de gemeente Nijmegen vanuit het programma Ruimte voor de Rivier van Rijkswaterstaat betrokken geraakt bij het project om de Waal meer ruimte te geven. Dit grote adaptatieproject (dijkverlegging en nevelgeul) bij Lent, dat momenteel in uitvoering is, kan worden beschouwd als een belangrijke ‘eye-opener’ (V. Bezemer, persoonlijke communicatie, 12 juni 2015). Daarnaast biedt volgens T. Verhoeven (persoonlijke communicatie, 11 juni 2015) het landschap rondom Nijmegen een ideale kans om hemelwater af te koppen, doordat de stad op een helling met zandige ondergrond ligt waardoor water makkelijk kan infiltreren.

Cognitieve factoren

Uit de interviews en de bestudeerde beleidsdocumenten blijkt dat binnen de gemeente Nijmegen veel kennis beschikbaar is over het onderwerp klimaatadaptatie. De gemeente is zich bewust van welke maatregelen een bijdrage kunnen leveren aan welke problemen. Daarnaast heeft de gemeente getracht de kwetsbare plekken in de gemeente in kaart te brengen. Zo is onlangs in beeld gebracht welke overstromingen, stortbuien en koude- en hitteperioden er gedurende de afgelopen dertig jaar in een bepaald gebied geweest zijn. Bovendien heeft de gemeente in het kader van het project Future Cities een hittestresskaart laten maken. V. Bezemer (persoonlijke communicatie, 12 juni 2015) stelt echter dat deze kaart niet direct leidt tot projecten specifiek gericht op klimaatadaptatie. Wel wordt de kaart gebruikt om kennis te verspreiden binnen de gemeentelijke organisatie, en om aan te geven dat bij nieuwbouwprojecten voldoende open ruimte wenselijk is.

Zoals al eerder aangegeven beschrijft Nijmegen zich als een stad die verantwoordelijkheid neemt in het klimaat- en energievraagstuk en duurzaamheid ziet als een kans voor economische groei.

Klimaatadaptatie wordt geframed als onderdeel van een duurzame stedelijke ontwikkeling. Volgens T. Verhoeven (persoonlijke communicatie, 11 juni 2015) gaan klimaatadaptatiemaatregelen vaak gepaard met grote investeringen, terwijl de baten onduidelijk blijven. Door klimaatadaptatie te zien als onderdeel van duurzame stedelijke ontwikkeling creëer je draagvlak en ontstaat er een duidelijke

verbinding tussen de stad en allerlei aspecten zoals, groen, water, mobiliteit en energie. Dit wordt vervolgens gebruikt om adaptatiemaatregelen mee te laten liften met overige ontwikkelingen. Zo kan het probleem van hittestress bijvoorbeeld worden meegekoppeld met het idee dat een groene woonomgeving aantrekkelijker is en daardoor leidt tot beter verkoopbare woningen (T. Verhoeven, persoonlijke communicatie, 11 juni 2015).

Hulpbronnen

De deelname aan het Europese project Future Cities heeft er toe geleid dat het onderwerp klimaatadaptatie nadrukkelijker op de agenda is komen te staan. Binnen dit project werkten verschillende Europese steden samen in het vinden van oplossingen om het stedelijk gebied beter voor te bereiden op de gevolgen van klimaatverandering. De gemeente Nijmegen richtte zich binnen dit project vooral op stedelijke vergroening, wat in het kader van klimaatverandering een bijdrage kan leveren aan het verminderen van het stedelijk hitte-eiland effect (T. Verhoeven,

persoonlijke communicatie, 11 juni 2015). Met de financiële bijdrage van Europa aan Future Cities hebben verschillende onderdelen van het Nijmeegse Klimaatplan vorm kunnen krijgen. Zo hebben projecten binnen dit netwerk in het totaal zo’n zes ton Europese subsidie ontvangen. Hiermee heeft de gemeente Nijmegen bijvoorbeeld werk gemaakt van de Groene Allure Binnenstad, een project gericht op het vergroenen van gevels en daken in de binnenstad (Gemeente Nijmegen, 2008). Zo is bijvoorbeeld de vergroening van enkele stedelijke hofjes mogelijk gemaakt door middel van cofinanciering.

Politieke/institutionele factoren

Politieke druk en steun zijn een belangrijke factoren die ervoor hebben gezorgd dat de gemeente Nijmegen actief is op het gebied van klimaatadaptatie. Met de komst van de Klimaatnotitie verzocht de gemeenteraad het college van burgemeester en wethouders namelijk om een klimaatplan op te stellen waarin ook aandacht moest zijn voor klimaatadaptatie. Volgens V. Bezemer (persoonlijke communicatie, 12 juni 2015) is het Nijmeegse bestuur over het algemeen altijd redelijk ‘groen’. Dat zij affiniteit heeft met onderwerpen als duurzaamheid en klimaat is daarom niet geheel onlogisch. De respondent wijst er wel op dat er sprake is van padafhankelijkheid, doordat een nieuw

gemeentebestuur de eerder opgestelde lange termijn klimaatambities niet zomaar meer kan negeren. Naast het relatief ‘klimaatbewuste’ bestuur wordt gesteld dat ook de Nijmeegse bevolking veel waarde hecht aan duurzaamheid. Deze combinatie van een groen stadsbestuur en voeding vanuit de maatschappij heeft ervoor gezorgd dat het thema duurzaamheid, en daarmee

klimaatadaptatie, in vergelijking met veel andere gemeenten een relatief prominente plaats inneemt op de gemeentelijke agenda van Nijmegen (V. Bezemer, persoonlijke communicatie, 12 juni 2015).

Situatie-afhankelijke factoren

Onweersbuien in met name 2009 (maar ook in 2011 en 2012) hebben voor veel overlast en schade gezorgd in de stad. Sinds 2009 is de gemeente Nijmegen dan ook actief bezig met onderzoeken en modelleren, om te zorgen dat dergelijke situaties in de toekomst voorkomen kunnen worden. Hierbij worden ruimtelijke componenten als de mate van verstening, opbouw van de stad en

hoogteverschillen gekoppeld aan het verhaal van klimaatverandering (T. Verhoeven, persoonlijke communicatie, 11 juni 2015). Een andere trigger was de hittestress die heeft gezorgd voor de afgelasting van de laatste drie dagen van de Nijmeegse vierdaagse in 2006. Tijdens de eerste dag van dit evenement zijn namelijk twee deelnemers overleden en vele andere onwel geworden (ANP, 2006).

Naast deze calamiteiten heeft de gemeente Nijmegen ook in de planvorming voor de ontwikkeling van de Waalsprong de kans aangegrepen om rekening te houden met

klimaatverandering. Zo wordt er in nieuwe wijken een duurzaam gescheiden rioleringssysteem aangelegd. Dat betekent dat al het regenwater bovengronds wordt afgevoerd richting

infiltratiegebieden. Dat systeem is zo robuust gebleken dat tijdens de hevige onweersbuien geen enkele klacht werd ondervonden.