Stedelijke ontwikkelingen

De ontwikkeling van de creatieve industrie manifesteert zich op stedelijk niveau vaak op een andere wijze dan op het beschreven nationale niveau. Er zijn steden die uitblinken door een sterke creatieve industrie, zoals de hoofdstad Amsterdam, terwijl in andere steden de sector een bijzonder karakter heeft, zoals in mediastad Hilversum. In sommige steden is, net als in het landelijk beeld, sprake van krimp in de creatieve industrie, terwijl andere steden groei laten zien.

38 Figuur 3.4: Banenontwikkeling creatieve industrie in Nederlandse steden

In figuur 3.4 zijn zes steden opgenomen die in de Cross Media Monitor 2012 naar voren komen als steden met de meest omvangrijke cross-mediasector en een belangrijke creatieve industrie (Rutten, Koops & Nieuwenhuis, 2012b). Samen zijn deze steden goed voor ruim 36 procent van alle banen in de Nederlandse creatieve industrie. Amsterdam steekt met kop en schouders boven de rest uit met ruim 56 duizend banen in deze sector. In weerwil van de landelijke trend is de creatieve industrie in de hoofdstad van 2008-2013 voortdurend gegroeid.7 _{De enige andere}

stad die ook een voortdurende groei heeft gekend in de afgelopen jaren, is Utrecht, met ruim elf duizend banen in de sector. In Eindhoven is er over de gehele periode eveneens sprake geweest van groei, wanneer 2008 en 2013 worden vergeleken. In 2013 telt de lichtstad ruim 5.600 banen in de creatieve industrie. De andere steden (’s Gravenhage, Hilversum en Rotterdam) kampen allemaal met krimp.

7 Hierbij moet worden opgemerkt dat het eerder geconstateerde kunstmatige groei-effect als gevolg

van de verplichte registratie van ZZP’ers een bijzonder sterk positief effect heeft op de Amsterdamse cijfers. In de hoofdstad zijn veel podiumkunstenaars en scheppende kunstenaars werkzaam die vanaf 2008 binnen de statistieken te vinden zijn. Dat verklaart een deel, maar zeker niet de gehele opwaartse ontwikkeling van de sector in de hoofdstad.

Bron: LISA/bewerking Creating 010

0 10000 20000 30000 40000 50000 60000

Amsterdam Eindhoven Rotterdam 's-Gravenhage Utrecht

2008 2009 2010 2011 2012 2013

39

Figuur 3.5: Samenstelling creatieve industrie in steden en Nederland naar deelsectoren (2013)

De steden onderscheiden zich ook van elkaar in het aandeel van de verschillende deelsectoren in de creatieve industrie. In figuur 3.5 worden de steden onderling vergeleken. Amsterdam telt bijna twintig procent van alle banen in de creatieve industrie in 2013 en laat een gelijkmatige verdeling over alle deelsectoren zien, vergelijkbaar met de verdeling die voor Nederland geldt. Dat impliceert dat Amsterdam bij uitstek de stad is, ook gezien de omvang van de sector daar, die in de breedte van de gehele creatieve sector kan excelleren. Dat geldt in zekere zin ook voor Utrecht, al is de sector daar aanzienlijk kleiner. Den Haag kent in vergelijking met andere steden en ook met Nederland gemiddeld veel banen in de kunsten en cultureel erfgoed; dat is niet vreemd gezien de hoeveelheid musea en nationale erfgoedinstellingen in die stad, zoals de Koninklijke Bibliotheek en het Nationaal Archief. De sector krimpt echter wel in de Hofstad. Eindhoven kent relatief veel banen in de deelsector creatief zakelijke dienstverlening, met een sterke designtraditie. Datzelfde geldt voor Rotterdam met een sterke presentie van architectuur. Die stad heeft recentelijk te kampen gehad met de gevolgen van de recessie in de bouw. Het meest atypisch is mediastad Hilversum, met een sterke positie in de media- en entertainmentindustrie. De krimp in die sector heeft de afgelopen jaren de Hilversumse werkgelegenheid getroffen in de creatieve industrie.

Bron: LISA/bewerking Creating 010

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Utrecht 's-Gravenhage Rotterdam NEDERLAND Hilversum Eindhoven Amsterdam

Grafiektitel

40

Met het geschetste plaatje wordt duidelijk dat verschillende steden in Nederland van elkaar verschillen wat betreft hun creatieve-industrieprofielen. De aard, structuur en ontwikkeling van de creatieve industrie kan niet los gezien worden van de algemene economische structuur, die op haar beurt weer geworteld is in een eigen historische traditie.

Opvallend is ook dat de claim dat de creatieve industrie een bovengemiddeld groeiende sector is, in sommige steden wel geldt, met Amsterdam als duidelijk voorbeeld, en in sommige steden niet of wellicht op een andere manier.

3.5 Rotterdam

Uit het voorgaande is al gebleken dat de groei van de creatieve industrie in Rotterdam in de voorbije jaren gestagneerd is. Er is zelfs sprake van teruggang. In figuur 3,5 kwam al naar voren dat Rotterdam relatief veel banen kent in de creatief zakelijke dienstverlening, gevolgd door kunsten en erfgoed en media en entertainment.

Figuur 3.6: Subsectoren in de creatieve industrie van Rotterdam

Op elk van die deelsectoren van de creatieve industrie levert de stad in de voorbije jaren banen in, zoals uit tabel 3,6 blijkt. In de deelsector kunsten en erfgoed laat 2013 na een aanzienlijke teruggang in 2012 stabilisatie zien. Voor de creatief zakelijke dienstverlening blijkt 2013 in het bijzonder een moeilijk jaar te zijn geweest, al laten de jaren daarvoor (2011 en 2012) ook al krimp zien. Bron: LISA/bewerking Creating 010

0 500 1000 1500 2000 2500 3000 3500 4000 4500

Creatief zakelijke dienstverleni Kunsten en erfgoed Media en Entertainment

2008 2009 2010 2011 2012 2013 ng

41

Figuur 3.7: Bedrijfstakken binnen creatief zakelijke dienstverlening in Rotterdam

Vanwege het bijzondere belang van dit deel van de creatieve industrie voor Rotterdam is de subsector creatief zakelijke dienstverlening nader geanalyseerd. Uit figuur 3.7 blijkt dat zowel de communicatiesector als de architectuur fors hebben ingeleverd. De eerste is doorgaans een van de eerste bedrijfstakken die de gevolgen van een economische crisis voelt. De tweede lijdt onder de malaise in de bouw die ook direct samenhangt met de huidige economische crisis. De sector vormgeving en ontwerp is relatief klein maar laat opvallend genoeg tegen de rest van de stroom in een gestage groei zien. De creatieve zakelijke dienstverlening is nauw verknoopt met de rest van de economie en voelt daarom ook de tegenwind vrij snel. Tegelijkertijd biedt juist die verbinding ook veel kansen voor samenwerking op het terrein van de ontwikkeling van nieuwe diensten en toepassingen. Creatieve industrie als hefboom komt in het volgende hoofdstuk uitgebreid aan bod.

3.6 Conclusie

Zowel op basis van de korte beschouwing over de stedelijke context als uit de analyse van de trends op landelijk niveau, is te concluderen dat de claim dat de creatieve industrie bijzondere beleidsaandacht verdient op basis van het feit dat deze sector een bovengemiddelde groei kent, minimaal nuancering behoeft en misschien zelfs niet langer waargemaakt kan worden. De claim geldt vooral in de context van sommige regionale of stedelijke economieën en in andere minder. Meer principieel is de vraag of het belang van de creatieve industrie voor de economie en samenleving vooral gezocht moet worden in de omvang of dat het vooral gaat om de interacties die de sector met de rest van de economie kan hebben. Deze vraag vormt het thema van de volgende hoofdstukken. Bron: LISA/bewerking Creating 010

0 500 1000 1500 2000 2500

Architectuur Communicatie en reclame Vormgeving en ontwerp

2008 2009 2010 2011 2012 2013

illustratie

Van Nelle Fabriek Rotterdam

RDM Campus voor onderwijs, bedrijven en evenementen op de oude werf van de Rotterdamse Droogdok Maatschappij (RDM) in Heiplaat.

43

HOOFDSTUK 4

Creatieve industrie als