Stakeholder salience

Niet alle professionals vonden het even gemakkelijk om zichzelf en andere partijen te beoordelen op de eigenschappen macht, legitimiteit en urgentie, waarbij vooral het onderscheid tussen macht en invloed voor enige onduidelijkheid zorgde. Ook gaven veel respondenten aan dat er, gezien de huidige ontwikkelingen in de zorg als gevolg van de marktwerking, een verschuiving in het bezit van deze eigenschappen plaatsvindt. Zo krijgen patiënten en patiëntenverenigingen steeds meer invloed en

45 legitimiteit, iets wat de komende jaren alleen maar zal toenemen. De overheid probeert steeds meer het initiatief aan de markt over te laten, waarbij ze minder aanspraak maakt op haar (normatieve) macht. Met de toenemende vergrijzing en tekorten op de arbeidsmarkt, zal de urgentie groter worden de komende jaren. Dit geldt ook voor partijen die momenteel nog geen echte noodzaak zien in het invoeren van telemedicine in de basiszorg. Als met wetenschappelijk bewijs aangetoond kan worden dat telemedicine in praktijk de voordelen ook werkelijk biedt, die volgens ontwikkelaars mogelijk moeten zijn, ontstaat bij meerdere partijen urgentie om tot invoering over te gaan.

Gebaseerd op de percepties van de respondenten is onderstaande figuur ingevuld (zie ook tabel 4).

Naast de indeling volgens de stakeholder salience theorie is er ook nog een andere indeling te maken waarbij onderscheid wordt gemaakt tussen interne en externe stakeholders (zie paragraaf 3.2.2). Bij een telemedicine initiatief voor hartfalenpatiënten zijn de zorgaanbieder (cardioloog, hartfalenverpleegkundige, huisarts), verzekeraar, leverancier en patiënt interne stakeholders en de overheid en patiëntenverenigingen externe stakeholders.

Zoals in veel netwerken in de zorg, vormt de driehoeksrelatie tussen zorgaanbieder, patiënt en zorgverzekeraar de basis in deze situatie. Voor de invoering van telemedicine zijn er twee belangrijke schakels in dit netwerk die door de respondenten zijn benadrukt. Ten eerste de specialist, die heeft vooral een trekkende rol en onderhandelt met de leverancier(s) en de zorgverzekeraar. En daarnaast de hartfalenverpleegkundige, die heel belangrijk is voor het draagvlak en het contact met de patiënt, de huisarts en medewerkers van de thuiszorg. Het leveren van goede kwaliteit aan de derde partij, de

Slapend: Overheid Gevaarlijk: Gevestigd: specialist / verpleegkundige / ziekenhuis/ huisarts Dominant: Verzekeraar Voorzichtig: Vragend: Thuiszorg Leverancier Afhankelijk: Patiënt Patiënten-vereniging Macht Legitimiteit Urgentie

46 patiënt, is het uiteindelijke doel, maar deze is op dit moment in de gezamenlijke adoptiebeslissing afhankelijk van de zorgaanbieder.

5.3 Conclusies

De meeste variabelen die in het conceptueel model zijn benoemd, worden door de respondenten als relevant ervaren op de netwerk externatiliteiten na.

De huidige financieringsstructuur is van grote invloed op de gezamenlijke adoptiebeslissing. Volgens de professionals loont het op dit moment niet, voor zowel zorgaanbieders als zorgverzekeraars om te investeren in telemedicine omdat de beloningen niet bij de investerende partijen terecht komen. Dit is één van de grootste belemmeringen voor snelle invoering van telemedicine in de basiszorg.

Een andere veelgenoemde belemmering is het gebrek aan gedegen onderzoek waarbij de effectiviteit met betrekking tot de medische behandeling en de kostenbesparingen, waarover meer in het volgende hoofdstuk. Het nadeel hiervan is dat zowel enkele zorgaanbieders als ook zorgverzekeraars op dit moment zich nog niet genoodzaakt voelen om telemedicine in te voeren. Zolang patiënten ook niet op de hoogte zijn van wat er mogelijk is met betrekking tot zorg op afstand, zal er weinig vraag naar zijn.

Een derde aspect dat een belemmering vormt, zijn de drempels op technologisch gebied. De interoperabiliteit tussen apparatuur, EPD’s en informatiesystemen van onder andere het ziekenhuis is beperkt. Dit is voor zorgaanbieders op dit moment van negatieve invloed op de individuele adoptiebeslissing. Ditzelfde geldt voor de snelheid waarmee breedbandverbindingen bij de patiënten thuis kunnen worden aangesloten. Ook hier is veel winst te behalen om adoptie van telemedicine te bevorderen, zeker bij hartfalenpatiënten waar snel aansluiten nodig is. Tot slot ervaren de professionals nog te weinig concurrentie en keuze uit verschillende aanbieders en afnemers wat adoptie niet ten goede komt.

Naast deze belemmeringen beïnvloeden ook veel zaken de adoptie positief. Om te beginnen zijn er medische voordelen zoals betere trendsignalering, sneller instellen van medicatie en continue monitoring en daarnaast de nog niet volledig aangetoonde voordelen van een kortere opnameduur en minder heropnames. Dit heeft voor de patiënten tot gevolg dat deze een betere veiligheid, betere zelfredzaamheid, meer vertrouwen, minder stress en minder onnodig ziekenhuisbezoek ervaren. Patiënten zijn positief over de informatieverstrekking, het gebruiksgemak van de apparatuur en het contact op afstand en ervaren geen inbreuk op privacy. Een belangrijke variabele die de adoptiebeslissing positief beïnvloedt, is het sociale netwerk oftewel de omgeving van zowel de professionals als van de patiënten. Binnen afdelingen overtuigen professionals elkaar makkelijk, als dat al nodig is. Tussen afdelingen en verschillende stakeholders is het vaak moeilijker om enthousiasme over te brengen en adoptie te stimuleren. Het sociale netwerk lijkt dus meer van invloed

47 op de individuele adoptiebeslissing dan op de gezamenlijke adoptiebeslissing, in tegenstelling tot wat in het conceptueel model is verondersteld.

Zoals verwacht is de invoering en adoptie van telemedicine bij hartfalenpatiënten een beslissing die gezamenlijk genomen moet worden. Hierbij is de zorgaanbieder (cardioloog, verpleegkundige en huisarts) in grote mate bepalend en ook de enige gevestigde partij. Ondanks dat de zorgverzekeraar vanuit financieel oogpunt een belangrijke speler is, plaatst deze zichzelf ook enigszins op de achtergrond door te stellen dat het initiatief door de zorgaanbieder genomen moet worden. De zorgaanbieder is echter veelal van mening dat juist de verzekeraar een taak heeft bij de financiering en investering. Hoewel de patiënt steeds meer centraal komt te staan in de zorg, is er nog niet echt sprake van grote invloed omdat het invoeren van telemedicine op dit moment niet een beslissing is waarop de patiënt macht uitoefent. De leverancier van telemedicine apparatuur en bijbehorende diensten is op het moment de enige partij voor wie invoering noodzakelijk is. Bij de overige partijen is deze druk nog niet aanwezig. De resultaten van de stakeholder salience methode komen sterk overeen met de verwachting zoals in hoofdstuk 3.4.2 besproken.

48