Tusschen Geref.Cal. ende D.V.C.
Of God yemant verblint, verwerpt ende verhart, onveroorsaeckt door desselvens quaetheyt.
Gereform. Calv.
1 VAn 'tverblinden der verworpelingen, (daer wy nu, [n]even het verwerpen ende verharden, souden afspreken) schrijft meester Jan Calvijn tot veele plaetsen veel, daer toe hy voort brenght klare tuyghnissen der H. Schriftueren: ende onder meer anderen oock, Instit.L.3.boeck, 24.cap.dist.13. de woorden Godes: Isa.6, 9. Gaet,
+
Verblinding.
ende+
seght totten kinderen Israel, hoorende sult ghy hooren, ende niet verstaen: siende sult ghy sien, ende niet weten. Verhart het herte deses volcx ende verswaert hare ooren, ende besmeert hare ooghen, op dat zy moghelyck niet en sien met hare ooghen, ende hooren met hare ooren, ende met hare herte verstaen, op dat sy hen bekeerende, saligh worden.
a Siet hy spreeckt tot hen, maer op dat sy te doover worden: hy ontsteeckt zyn licht, maer op dat zy te blinder worden: hy brenght zijn leere voort, maer op dat zy daer door te onverstandigher worden: hy ghebruyckt middelen, maer op dat zy niet saligh en worden.
b Seght nu selve met onpartijdigher herten, of wy niet groote oorsake en hebben deses hoogh-ghel[e]erden mans ghevoelen te gelooven?
D. Coornhert.
2 Mijn ghevolen is plat anders. Gereform. Calv.
3 Laet hooren redene. D. Coornhert.
4 Dat is niet metter schrift waerheyt bewijsen: maer Schriftuer misbruycken, om daer mede eygen onwaerheyt voor waerheyt te doen schijnen.
Geref. calv.
5 Hoe meyndy dat? D. Koornh.
6 Calvijn: willende bevestigen zijn opini[e] dat God eenighe verblint ter eeuwigher verdoemenissen, alleen uyt zijn selfs Predestinatie sonder opter menschen quade wercken te mercken, voert daer toe inne de voorschreven woorden des Heeren tot Isaiam: die niet ghesproken en waren int alghemeen tot alle volcken ende menschen, maer alleen tot het volck van Israel.
a Dats een faut die niet kleyn en is. Wa[t] gaet den Heydenen aen der Ioden gevanghenisse (niet eeuwighe verdoemenisse? da[e]r af spreeckt God niet) daer met sy ghedreygh[t] worden, Isa.11.12.13. gedreyght segge ic[k] met verwoestinghe des landts?
b Uoorts schijnt Calvijn niet weynigh verblint te zijn gheweest in sulcke
verdrayinghe deser woorden des Heeren: dat hy den menschen pooght vroet te maken, als of God[t] sulcx te doen beveelt aen een heyligh ende onschuldigh volck: daer af men niet en |mochte segghen, dat sy door eenighe misdaet self aen Gode te vooren verschult en hadden, verblint ende verhart te worden. Of soude hem sulcken gloose dichtende opdat seste Capittel wel vergeten zijn gheweest de sware betuygenisse Godes aen Hemel ende aerde inde 2.3.4.5. ende 6. verskens des eersten Capittels Isaie over de grouwelijcke boosheyden deses volcx Israels, mette dreyghementen int 7. veers, van haer verwoestinghe?
c Immers int vijfde Capittel mede by hem ghegloseert zijnde, vande weldaden Gode[s] aen desen zijn wijngaert, ende aen desself[s] hatelycke ondanckbaerheyt aen Gode bewesen? soude dit een onschuldigh volck zijn geweest? ende dese so kenbare oorsake heurder straf met blintheydt onghemerckt latende, soude men die gaen soecken inde verholen oordeelen Godes ende des selfs Predestinatie?
d Dit doet hier Calvijn, dit verbiet hy allen anderen terstondt int vervolghen zijner uytlegginghen selve opte sproke voorsz. van Isaia: ende dit soude noch moghen heten d[e] Schriftuere te verklaren? ist niet meer verduysteren ende verwerren?
Gheref. Calv.
7 Hola man wat segh dy? D. Koornh.
8 Min dan 'tbehoort, hoort nu dat behoor[t] tusschen ons ghesproken te worden, dats eenvuldighe waerheyt. Calvijns blintheyt heeft hem self soo verde verleyt, dat hy dickmael gheschreven heeft gants strijdige saken, end[e]
CCxvr
dat oock in dese sake opten selven text, Cal.comment. in Isa.6.10. daer schrijft de selve Calvijn also:
a Hy geeft te kennen dat alle de schuldt des blintheydts soude zyn inden volcke, want hy betuyght (te weten God) dat hy (Isaias) bequaem soude zyn om de leeringhe te institueren by den volcke, indien sich dat leersaem wil de voeghen: om heur het licht aen te bieden, om heur te besluyren, indient d'oogen wilde openen. Alsoo leyt hy alle d'oorsake des quaets op het volck: om dat het die uyt besondere weldaet Godes versmade, &c.
b Ende een weynigh daer na noch, daer vraeght Calvijn, die vande volmaecte wijsheydt hadde ghesproken: Hoe macht dan geschieden dat sy daer door souden verhart worden? alsoo ick nu heb gheseyt so en komt sulcke verblindinghe ende verhardinge niet uyt des woorts natuyre, maer sy is toevalligh ende der menschen booscheydt alleen toe te schrijven.
d VVant alle de schult steeckt in heur selve om dat sy hem gantselyck den wegh toesluyten. Ten is oock gheen wonder dat het gheen hen heylsaem te wesen behoorde, heur doodtlyck is, want alsoo behoort der menschen ontrouwigheydt ende
onghelovigheyt ghestraft te worden: dat sy de doot verwerven daer sy 'tleven uyt hadden moghen hebben: de duysternisse, daer sy 'tlicht hadden moghen bekomen: entlijck alle verder[f]licke dinghen daer sy aller weldaden volheydt hadden moghen verkryghen.
e Twelc vlytelijck te aenmercken staet: want daer is niet gemeenders by de menschen, dan Gods gaven te misbruycken: vermidts sy meynen onschuldigh te zijn, als sy die ontfanghen hebben. Nochtans zijn sy dubbeltvout schuldigh als sy die verderven, ende niet besteden tot heur rechte ghebruyck.
f Dese plaetse treckt Ioannes aen, om der Ioden hertneckigheydt des te opentlijcker te vertoonen. De woorden selve en verhaelt hy so juyst niet, maer wyst den sinne genoegh aen, Ioan.12.39.
g Daeromme seyt hy, en mochten sy niet gelooven, want Isaias heeft gheseyt: hy heeft heur ooghen verblint ende heur herte verhart, &c. Nochtans en was dese Prophetie gene oorsake haers onghelovigheyts: maer hy hevet derhalven voorseyt om dat de Heere voorsien hadde dat sy sodanige zouden wesen.
h Des niet te min somen d'eerste oorsaecke soude willen ondersoecken, men soude moeten komen tot Godes Predestinatie, maer want die raet voor ons verborgen is: soo en behooren wy in desselvens naspooringhe niet curieux te zyn, want ons is onbekent die eeuwighe redene des Goddelijcken raets.
i Maer d'oorsaecke die open staet voor onse ooghen, moetmen aenmercken: te weten der Ioden hartneckigheydt, daer door sy heur selven sulcker grooter weldaden onwaerdigh hadde ghemaeckt.
k Seght nu, ic sie dat ghy met uwe oogen int boeck selve mijn stemmelijck lesen naghesien hebt, of Calvijn alle dat selve niet en schrijft in zijne Commentarien |opte voorsz. woorden staende in Isaia?
9 Waert anders, ick hadde daer toeniet gesweghen. D. Koornh.
10 Daer siedy immers opentlijck dat Calvijn sulcke verblindings ende verhardinghs oorsake int minste niet en schuyft opte verholen oordeelen Godes: maer dat hy die door ende door toe schrijft den volcke Israel, die niet leersaem wilden zijn, d'ooghen ten lichte niet openen, noch Godes weldaden niet aennemen, maer die versmaden.
a Soude dat noch heten, dat God uyt zijn predestinatie verblinde, sonder te sien op heur beste wercken die hy strafte?
b Calvijn schrijft daer self mede dat Ioannes die woorden by Isaiam oock beduyt opter Ioden hartneckicheyt, die God voorsien, maer niet veroorsaeckt hadde: ende wil Calvinus daer datmen vernoeghe mette openbare oorsaken van des volcx verblindinghe, etc. sonder die te gaen soecken inden verholen raet Godes (so ick voor dit lesen hadde vermaent) is dat nu niet altsamen het platte teghendeel, vande meyninghe daer toe hy die text innevoert in zijne Instiutie by u daer toe oock voort ghebracht? jaet voorwaer.
c Daer merckt ghy nu dat Calvijn openbaerlijck op een selve text het een schrijft tegen 'tander. Maer of ghy d'oorsaecke recht merckt, en weet ick niet.
Geref. Calv.
11 Welck soude die zijn? D. Koornh.
12 Dit laetste schreef hy int gloseren van den heelen text, welckx ommestanden hem dreven heur sin (oock teghen zijn eyghen sin) te volghen. Maer in zijn Institutien gheruckt hebbende een stuck desselven texts, heef[t] hy sonder om op d'ommestande, maer alleen opt beschermen zijnder opinien 'tooge te heb ben, die selve so misbruyct, ende metten hayr[e] in zijn twist-leger willen trecken.
Ghy siet daer Comment. Cal. in Isa.6.9. oock vermaent te zijn by hem op Isaiam, van dat Ioannes die sproke Isaie heeft vermaent. Ende hoe, te weten dat Ioannes d[e] oorsake vander Ioden verblindinghe treckt opte schult van heur hartneckicheyt, ende niet opte Predestinatie Godes. Ist niet so.
Gereform. Calv. 13 Ick heb ghesien. D. Koornh.
14 Siet nu eens daer teghen wat Calvijn daer af gheseyt hebbende: namentlyck van heur doof worden, van heur blint worden, van heur onverstandigh worden, op dat sy niet saligh en souden worden (niet jegenstaende God by Isaiam niet vande eeuwighe saligheyt, maer alleenlijc van tydtlijcke tegenspoet en spreect) voort schrijft, te weten, ditte: L.Instit.3.24.dist.13.
CCxvv
a Ioannes brenght dese Prophetie voort, betuygende dat de Ioden niet en konden de leere Christi ghelooven om dat dese vloeck Godes over hem was. Dat seyt Calvijn uyt zijn goetduncken sonder Schrifuere, immers tegen Christi klare woorden.
b Die houden nerghens dat de Ioden niet en konden ghelooven om des vloecx willen, so die Calvijn versiert: maer hy seyt wel uytdruckelijck een ander oorsake haers onghelovigheydts, namentlijck om heur eersuchts willen, Ioan.5.44. Hoe soudet ghy ghelooven dewyl ghy glorie van malcanderen neemt ende de glorie die van Gode alleen komt, die en soeckt ghy niet?
c Wast dan om heur eygen eersucht, soo en wast niet om eenighe vloeck Godes. Seydt Christus die self de waerheyt is, waer: soo seyt Calvijn onwaerheyt.
d Immers of van sulcken vloeck al stondt gheschreven (als neen) soo moste de vloecke veroorsaeckt wesen uyt heur eersucht, ende niet heur eersucht uyten vloeck, te waer dan noch dat God d'een sonde met d'ander strafte. In welcken ghevalle God in sulcke straffen noch al soude sien op heur sonde ende qualiteyt, ende heur niet sondigh soude maecken uyt zijn Predestinatie: ghemerckt dan niet de Ioden, maer God selve oorsake van de zonde wesen soude.
Gheref. Kalv.
15 Nochtans sie ick daer stracx aen Calvijn sulcx wederspeken, leest voorts. D. Coornh.
16 Hier (L.3.24.dist.13. volght dit: Dit en kan oock niet wederleyt worden, dat God den genen die hy niet en wil verlicht hebben. Sijn leere in parabelen bedeckt voor stelt, so dat sy daer door ghenen voortgang en doen: dan dat sy in meerder plompheyt geworpen worden.
Gereform. Calv.
17 Wat hebdy daer teghen? D. Koornh.
18 Ten kan oock van niemant wederleyt worden, dat God die Ioden daer ghemeynt (want het niet van al, maer vande hartneckighe Ioden was ghesproken) heur, (die om heur quade wercken willen het licht hateden) Ioan.3.20. zijn waerheyt heeft verborgen: tot straf, om dat sy desselvens liefde eerst hadden verworpen, 2.Thes.2.10. of dat God heur zijn waerheyt heeft verborgen, om dat hy van eeuwigheyt voorgenomen hadde heur tot zijnder eeren te verdoemen.
a Seghdy het eerste, so spreeckt ghy schriftmatelijck ende waren dan de Iode[n] self, niet God, oorsaek van heur verblintheydt ende verdoemenisse[?] Maer seghdy 'tlaetste, so wederspreeckt ghy de gantse Schriftuyre, ende maeckt den Ioden onschuldigh, maer Gode te recht schuldigh daer aen.
b Want dan ontbeerden sy het licht, niet om dat sy uyt quaetwilligheyt heur oogen sloten: maer god sloot dan heur oogen met blintheyt, om dat sy het licht niet en souden sien, wat vermochten die aertsche vaetgens, tegen den almogenden Gode? soude die door sulcke ty[r]annye zijn eere soecken by den menschen?
Geref. C.
19 Ghy duydet Calvijns segghen oock soo my dunckt, niet al heel oprechtelijck. Siedy dan niet wat hy stracx daer aen schrijft? L.iij.xxiiij.dist.13. hooret my lesen. Maer yemant mochte seggen: wat wil de Heere als hy die leert, vande welcke hy niet en wil verstaen zijn? aenmerckt van waer dat ghebreck komt, ende ghy en sult niet langer vraghen, want hoe groot die duysterheydt oock zy in het woort: soo is nochtans daer altijdt lichts ghenoegh: om der Godloosen conscientien te overwinnen.
a Daer verklaert immers Calvijn selve duydelijck ghenoegh dat God den Godloosen lichts genoegh verleent: niet om zijnen wille te verstaen, want sy de aengebodene ghenade Gods noch willen noch konnen in hare verdorventheyt aennemen, A.E.artic.x. dienende hem nochtans voor so veel dat sy niet onschuldigh en zijn, ja boos zijnde daer door meer verargert worden, Idem.art.8.
D. Coornhert.
20 Die duydinge van Godes beroepen ende leeren tot dien eynde aen den Godloosen alleen, waer schriftmatigh: want dieself verschuldet hebben door heur voorgaende weygheringhe vande aengeboden waerheyt ende klaerheydt Godes, niet alleen dat God heur tot straf niet krachtich begenadicht ende zijn waerheydt verberght, maer oock de toeschickinge des doolwerckings, so dat sy de loghen gheloven, 2.Thes.2.11.
a Maer wat gaet dat aen den onnoselen ende onschuldigen, immers allen den ghenen vande welcke God, door sulck zijn leeren niet en wil verstaen zijn: als die hy zijne kennisse verbergt: niet om dat sy die door heur schulde onwaerdig syn (leert Calvyn ende ghy alle niet, dat God int verwerpen niet en siet opter menschen hoedanigheyt of sondige wercken?) maer alleenlyck om dat hy heur in zijn eeuwighe Predestinatie heeft willen verblinden, verwerpen ende verdoemen eeuwelijck?
b Wort die heur onschult benomen, of heur conscientie meer oorsaecx van wroegen ghegheven? door sulck leeren Godes met wil om niet verstaen te worden? doort roepen niet na het voornemen der verkiesing ende aenbieden der ghenaden diet niet willen noch konnen aennemen? van't duyster leeren met [e]en opset om zijn wille heur niet kont te maken? vant verberghen zyns willen, daer door sy die niet dadelyck en moghen volbrengen?
c Blyven dese niet even onschuldigh na, als voor sulck leeren Godes om niet verstaen te worden? of moghen sy de wille Godes van self verstaen? voorwaer neen. Ist dan een gave Godes, ja wel de grootste ende nodighste van allen, ende bietse God heur so niet aen, dat sy die moghen ontfangen (dats min dan gheven) so wyst ons hoe God van yemandt rechtvaerdelyck mach eyschen 'tgeen hy hem niet heeft willen gheven: ende hoe yemandt bekennen mach met ernstige waerheydt Gode sulcx schuldigh te wesen.
d 'So mengen, ja werren, uwe Schribente[n] doorgaens den strafwaerdighen godloosen m[e]tter onnoselen onschuldighe saecke onbe
CCxvjr
[sch]eydelijcke onder malkanderen, duydende alle sproken die den godloosen betreffen oock opten onnoselen.
e Segt doch als God zijnen wijngaert verweet, haer alles dat behoorde om goede vruchten te draghen, ghedaen te hebben, d'welck sy niet en dede, derhalven hy heur dreyghde te straffen: (Isa.5. hadde God daer mede alle zijn behooren toe ghedaen met opset om haer zijn wil, wat sy behoorde te doen, niet te doen verstaen, maer om heur die te verberghen?
f Hadden sy altsamen te voren sulck verberghen door heur misdaet self verschult: soo mocht heur wroeghen daer door eenighsins verswaert zijn gheworden. Maer ander souden sy met goeden recht tot Gode mogen gheseyt hebben: wy en hebben u willen niet geweten, ghy hebtse ons niet geopenbaert, noch willen openbaren: betaemt u een onschuldich volck te straffen? u, die rechter zijt van allen, ende die al de werelt oordeelt? Genes.18.25.
g So valt hier Calvijns seggen gants over de verkeerde zijde: sulcx dat: so zijt daer heb[b]en ghedicht, altijdt dan lichts ghenoeg soude zijn: vermidts de wet der Schriftueren, om Gode self uyt zijnen woorde, Psa.50-6. als de mensche so worde gheoordeelt, te verwinnen: om God self schuldigh te maken, int eyschen dat hy niet heeft willen geven: ende om den mensche volkomelijck te ontschuldigen, van niet te hebben, dat hy van gode niet heeft moghen ontfangen. Wildy noch naeckter sien dat ick Calvijns seggen oprechtelijck duyde, so leest ghy selve 'tgene Calvijn tegen zijn opinie selve terstont aent voorseyde heeft geschreven, L.3.24.dist.14.
Gereform. calv.
21 Hier staet ditte: Nu moeten wy sien, waeromme de Heere dat doet, dewyle het openbaer is dat hy't doet. Ist dat yemant antwoort dat het gheschiet om dat de menschen door Godlosigheyt, boosheyt ende ondanckbaerheyt sulcx verdient hebben: dat wort wel ende met der waerheydt gheseyt.
a Maer dewyle de oorsake deser verscheydenheydt noch niet openbaer en is, waerom sommighe tot ghehoorsaemheydt gheboghen zyn ende d'andere verhart blyven: als wy dit willen ondersoecken, so moeten wy nootsakelyck komen tot het gene dat Paulus uyt Moyse voort brenght, te weten datse de Heere van den beginne aen verwect heeft om synen naem te bewysen inde gantse werelt.
b Daerom dat de verworpenen den gheopenbaerden woorde Godes niet ghehoorsaem en zyn: die schult hier van wort wel te rechte de boosheyt ende verdraeytheydt hare herten ghegheven: soo verre men oock daer by seydt, datse daerom tot dese verdraeytheyt ghegheven zyn: om dat sy door het rechtvaerdigh oordeel Godes (het welcke nochtans ondoorsoeckelyck is) verweckt zyn: om door haer verdoeminge de eere Godes te verklaren.
D. Coornhert.
22 Aenmerckt doch vrunt, wat die onbedachte man selve daer schrijft: jegen zijn ende u alder opinie, dat God alleen door zijn Preddestinatie, sonder aenschou op yemants hoedanigheyt of werck verblindet. Want hy bekent hier self wel ende met waerheydt geseyt te worden: dat het komt, om dat sulck verblinden die Godlosen door heur Godloosheyt, boosheyt ende ondanckbaerheydt verdient hebben.
a Wat hebdy al aen een uyt uwe Leeraren doch meer wedersproken? wat hebbe ic doorgaens doch anders gheseydt. Is nu dit mijn ende oock Calvijns eygen seggen wa[er]heyt: moet niet zijn ende u alder seggen daer teghen onwaerheyt zijn? hebben sy sulcke verblindinghe door heur boosheyt verdient: soo moet Calvijns dichten
valsch zijn dat God den Godloosen verblint sonder op heur boose wercken te sien, of siet God die niet?
Geref. Calv.
23 God seit al dat gheschiet. D. Koornh.
24 Calvijn wel ghevoelende dat hy teghen zijne opinie hadde ghesproken, soeckt sich te verberghen met het verlaten vande waerheyt die hy moste bekennen ende die openbaer is, ende sluypt of tot zijn ghedichte waen, daer af hem de waerheyt na zijn eyghen bekentenisse onbekent is, namentlijck opte verscheydenheyt, waerom sommighe ghebooghsaem ende sommighe verhart blijven.
a Doet hy daer mede niet plat jeghen zijn selfs leere stracx hier voor, vij.8. houdende, maer want die raet, te weten Godes Predestinatie, voor ons verborgen is: so en behooren wy in des selvens naspeuringhe niet curieus te zijn.
b Weet Calvijn dit, namentlijck waerom d'een ghebooghsaem ende d'ander hart is of blijft, waerom seyt hy teghen de waerheydt sulcx noch niet openbaer te zijn? weet hy't dan oock niet, waerom sluypt hy hier af van de bekende waerheyt die God ons heeft willen inde H. Schrift openbaren, tot een onbekende waen die verborghen is, ende niet dan menschen dichting, om curieus te zijn inde naspeuringhe van Godes Predestinatie die hy selve bekent hem self oock verborghen te wesen?
c Soudet we[l] zijn om de bekende waerheyt, zijn waen teghen zijnde, te ontvlieden: om so zijn duystere waen int duyster te v[e]rduysteren, ende die soo in zijne
duysterlinghen ende lichtvluchtigen noch staende te houden? Ick en mach noch wil daer af niet oordeelen, 'tis my onbekent, hy heeft zijn rechter: maer dat hy 'teen plat jegen 'tander schrijft, hier lo[c]hent, daer bekent een selve ding, ende dat hy vande gheope[n]baerde waerheyt afwijckende soeckt na een verborgene, ende dat noch tegen zijn eyghen leere, dat is my bekent, dat wyse ende bewyse ick u hier in zijn