Binnen het Nederlandse pensioenstelsel zijn een drietal ‘pijlers’ waarbinnen inkomen kan worden opgebouwd, voornamelijk voor ná pensionering. Het gaat hier om de Algemene Ouderdomswet, werkgeverspensioen en bijvoorbeeld lijfrentevoorzieningen. Op de eerste twee pijlers ligt de nadruk. De pijlers worden bepaald en gestuurd door wetgeving.
Doordat pensioen in de tweede pijler in veel beroepsgroepen is verplicht gesteld, komen veel werknemers in aanraking met dit aanvullend pensioen. De wetgeving voor deze tweede pijler dateert al vanaf 1954, de Pensioen- en spaarfondsenwet. Nieuwe wetgeving in 2007, de Pensioenwet, bracht een strengere informatieplicht. Niet alleen voor werkgevers, maar ook voor pensioenuitvoerders. Aanleiding hiervoor was de constatering dat veel werknemers weinig kennis van hun pensioen hadden. Tal van pensioenuitvoerders informeerden hun deelnemers al wel, maar makkelijk vergelijkbaar waren de gegevens niet. Iedere
pensioenuitvoerder had zijn pensioenoverzicht.
Er was een duidelijke behoefte om tot een eenduidige manier over pensioenrechten te gaan communiceren. Door de uitvoeringsregels hier wettelijk te verankeren, werden
pensioenuitvoerders gedwongen onderling goede afspraken te maken op welke manier dit moest gaan gebeuren. Eén van de vernieuwingen betrof het pensioenoverzicht dat uniform moest worden. Dit is bekend geworden als het Uniform Pensioenoverzicht. Het overzicht is door de drie toenmalige koepelorganisaties van pensioenuitvoerders ontwikkeld. Jaarlijks worden de standaardmodellen beschikbaar gesteld op de website
Uniformpensioenoverzicht.nl.
Het Uniform Pensioenoverzicht is bestemd voor (gewezen) deelnemers aan een
pensioenregeling. Het moet inzicht geven in zijn pensioensituatie. Eenvoudig en transparant.
Het veelal papieren overzicht wordt door de pensioenuitvoerders rechtstreeks aan de
(gewezen) deelnemer verstrekt. Actieve deelnemers en pensioengerechtigden ontvangen elk jaar een overzicht. Op de tijdige verzending vindt controle plaats door de Autoriteit Financiële Markten. Uiterlijk 30 september moet het overzicht over het voorgaande jaar verzonden zijn.
Gewezen deelnemers en ex-partners krijgen tenminste elke vijf jaar een overzicht.
Het Uniform Pensioenoverzicht bevat informatie die deels verplicht is gesteld door wetgeving, zoals de verworven pensioenaanspraken, het volgens het pensioenreglement te bereiken
pensioen, informatie over eventuele indexering van de pensioenen en de zogenaamde ‘factor A’. Er wordt bij de overzichten rekening gehouden met het soort pensioenovereenkomst.
Elke soort pensioenovereenkomst heeft een eigen model. In al die modellen wordt standaard een aantal persoonsgegevens van de (gewezen) deelnemer opgenomen, een overzicht van de sociale zekerheid in Nederland en bijzondere omstandigheden. In een toelichting wordt extra informatie gegeven. Over cijfermatig getoonde informatie worden jaarlijks afspraken gemaakt,
vergelijkbaar met de standaarden uit de Financiële Bijsluiter. In het overzicht worden bruto jaarbedragen getoond.
Naast het Uniform Pensioenoverzicht zijn er meer afspraken gemaakt. In de nieuwe wetgeving is ook vastgelegd dat de gezamenlijke pensioenuitvoerders een nationaal pensioenregister moesten inrichten. In dit register moesten ook de aanspraken uit de eerste pijler opgenomen worden. Om dit register te maken moesten de pensioenuitvoerders samenwerken met de Sociale Verzekeringsbank. Hiervoor werd Stichting Pensioenregister opgericht. Het register is beschikbaar gesteld via de website Mijnpensioenoverzicht.nl.
Na jaren voorbereiding kwam het register begin januari 2011 beschikbaar. Elke Nederlandse burger kan inloggen door middel van zijn DigiD, dat bij veel burgers al bekend was voor hun belastingaangifte. Het register houdt geen gegevens vast en toont alleen de laatste stand van het pensioen. De website is inmiddels redelijk bekend.
Een ander digitaal platform, zonder wettelijke basis, is de website Pensioenkijker.nl, in het begin gefinancierd vanuit een overheidssubsidie. Inmiddels dragen de verenigingen van pensioenfondsen en verzekeraars bij in de kosten. Het initiatief is ondergebracht in een gelijknamige stichting. De stichting wil dat Nederlanders beter nadenken over hun pensioen.
Daarnaast verstrekt zij objectieve informatie over pensioen. Op allerlei manieren probeert de stichting pensioen onder de aandacht te brengen: via de media, televisie, (dag)bladen, de uitgifte van brochures en campagnes. Op de website is een handige pensioenplanner gezet.
De gegevens van het Uniform Pensioenoverzicht kunnen hierin gebruikt worden.
Bijna iedereen heeft tegenwoordig een smartphone of tablet. Verschillende
pensioenuitvoerders hebben een pensioen-app ontwikkeld waarmee een gebruiker zijn pensioengegevens kan bekijken. Soms is er ook een koppeling mogelijk met het
pensioenregister waardoor samen met de gegevens van een Uniform Pensioenoverzicht van andere pensioenuitvoerders een totaalbeeld van het pensioen kan worden getoond. Pensioen-apps worden nog niet massaal gebruikt.
Soms voegen deze digitale initiatieven wat toe aan het Uniform Pensioenoverzicht. Het gaat daarbij vaak om gebruikersgemak, waaronder het tonen van netto pensioenbedragen in plaats van bruto bedragen. Het Uniform Pensioenoverzicht wordt vooralsnog niet overbodig door deze initiatieven.
Al voor de invoering van het Uniform Pensioenoverzicht werd onderzoek gedaan naar het pensioenbewustzijn van Nederlanders en in het bijzonder bij werknemers die opgenomen zijn in een pensioenregeling. Diverse onderzoeken laten zien dat sinds de invoering van het Uniform Pensioenoverzicht het pensioenbewustzijn niet echt gestegen is. Het schommelt
tussen de 20 en 30 procent. Er wordt wel kennis genomen van de inhoud van het Uniform Pensioenoverzicht, maar het merendeel van de (gewezen) deelnemers komt niet in actie.
Uit de onderzoeken blijkt dat de begrijpelijkheid van het Uniform Pensioenoverzicht onvoldoende is. Eigen onderzoek bevestigt in belangrijke mate eerdere onderzoeken.
Voorgenomen aangepaste wetgeving in 2015, Wet pensioencommunicatie, laat aan de pensioenuitvoerders voldoende ruimte voor maatwerk om optimaal te kunnen aansluiten bij hun doelgroep. Het voorstel biedt meer mogelijkheden voor digitalisering, maar
pensioenuitvoerders kunnen er ook voor kiezen om schriftelijke communicatie te handhaven als dat beter aansluit bij de behoeften van hun (gewezen) deelnemers. Of de bedoeling van de wetgever om met minder regels meer te bereiken, zal uitkomen, zal de toekomst uitwijzen.
Literatuurlijst
Autoriteit Financiële Markten. (2012, februari). Leidraad Communicatie voor Pensioenuitvoerders. Opgehaald 31 januari, 2015, van
http://www.afm.nl/~/profmedia/files/wet-regelgeving/beleidsuitingen/leidraden/communicatie-pensioenuitvoerders.ashx
Autoriteit Financiële Markten. (2009, juni). Rapport Informatieverstrekking Rechtstreeks Verzekerde Regelingen. Opgehaald 31 januari, 2015, van
http://www.afm.nl/~/media/files/rapport/2009/rapport-informatieverstrekking-pensioenverzekeraars.ashx
Autoriteit Financiële Markten. (2010, oktober). Rapport Juistheid UPO. Opgehaald 1 februari, 2015, van http://www.afm.nl/~/media/files/rapport/2010/rapport-juistheid-upo.ashx
Centraal Bureau voor de Statistiek. (2013, 13 december). ICT gebruik van huishoudens naar huishoudkenmerken. Opgehaald 10 februari, 2015, van
http://statline.cbs.nl/StatWeb/publication/?DM=SLNL&PA=71102ned&D1=a&D2=0 Centraal Bureau voor de Statistiek. (2014, 16 april). ICT gebruik van personen naar persoonskenmerken. Opgehaald 10 februari, 2015, van
http://statline.cbs.nl/StatWeb/publication/?VW=T&DM=SLNL&PA=71098ned&D1=33,55- 59,93-95,97-100,102-104,106-109,112-113,119,124-133&D2=0&D3=0,l&HD=130422-1124&HDR=G2,G1&STB=T
Centraal Bureau voor de Statistiek. (2014, 27 mei). Jongeren vooral online met smartphone.
Opgehaald 10 februari, 2015, van
http://www.cbs.nl/nl-NL/menu/themas/dossiers/jongeren/publicaties/artikelen/archief/2014/2014-4079-wm.htm Centraal Bureau voor de Statistiek. (2013, 8 juli). Mobiel online vooral met de smartphone.
Opgehaald 10 februari, 2015, http://www.cbs.nl/nl-NL/menu/themas/vrije-tijd-cultuur/publicaties/artikelen/archief/2013/2013-3851-wm.htm
Centraal Bureau voor de Statistiek. (2012, 23 oktober). Verdere groei mobiel internetgebruik.
Opgehaald 10 februari, 2015, van http://www.cbs.nl/NR/rdonlyres/45D7ACAF-A2D5-43C4-A893-436B5C5A9AAF/0/pb12n060.pdf
Pensioenfederatie. (2015, januari). Beleidsplan 2015. Opgehaald 17 februari, 2015, van http://www.pensioenfederatie.nl/Document/Pensioenfederatie/Beleidsplan_2015.pdf
Pensioenkijker.nl. (2010). Jaarverslag Campagne 2009. Ontvangen van mevrouw R. Vlieger, communicatie manager Stichting Pensioenregister op 17 februari 2015.
Pensioenkijker.nl. (2011). Jaarverslag Campagne 2010. Ontvangen van mevrouw R. Vlieger, communicatie manager Stichting Pensioenregister op 17 februari 2015.
Pensioenkijker.nl. (2011). Jaarverslag Campagne 2011. Ontvangen van mevrouw R. Vlieger, communicatie manager Stichting Pensioenregister op 17 februari 2015.
Pensioenkijker.nl. (2004, 15 maart). Samenvatting onderzoek naar pensioenbewustzijn.
Opgehaald 31 januari, 2015, van
http://www.pensioenkijker.nl/documenten/persberichten/Korte%20conclusies%20voor%20pe rsmap.doc
Pensioenkijker.nl. (2005, maart). Samenvatting resultaten jaarlijks (2005) onderzoek naar pensioenbewustzijn. Opgehaald 31 januari, 2015, van
http://www.pensioenkijker.nl/documenten/persberichten/samenvatting%20onderzoeksresultat en%20PK%202005.doc
Pensioenkijker.nl. (2006, mei). Samenvatting resultaten jaarlijks (2006) onderzoek naar pensioenbewustzijn. Opgehaald 31 januari, 2015, van
http://www.pensioenkijker.nl/documenten/persberichten/samenvatting%202006%20def..doc Pensioenregister. (2010, juli). Jaarverslag 2009. Opgehaald 31 januari, 2015, van
http://www.pensioenregister.nl/Pensioenregister%20jaarverslag%202009.pdf Pensioenregister. (2011, juli). Jaarverslag 2010. Opgehaald 31 januari, 2015, van http://www.pensioenregister.nl/Pensioenregister%20jaarverslag%202010.pdf Pensioenregister. (2012, juli). Jaarverslag 2011. Opgehaald 31 januari, 2015, van http://www.pensioenregister.nl/Pensioenregister%20jaarverslag%202011.pdf Pensioenregister. (2013, mei). Jaarverslag 2012. Opgehaald 31 januari, 2015, van http://www.pensioenregister.nl/Pensioenregister%20jaarverslag%202012.pdf
Pensioenregister. (2015, januari). Jaarverslag 2013. Ontvangen van mevrouw R. Vlieger, communicatie manager Stichting Pensioenregister op 17 februari 2015.
TNS NIPO. (2012, 26 juni). Pensioencommunicatie: behoeften en barrières. Opgehaald 17 februari, 2015, van
http://www.rijksoverheid.nl/bestanden/documenten-en- publicaties/rapporten/2012/06/26/rapport-pensioencommunicatie-behoeften-en-barrieres/rapport-pensioencommunicatie-behoeften-en-barrieres.pdf
Uniformpensioenoverzicht.nl. (2012, 23 oktober). UPO-modellen 2013 gepubliceerd.
http://www.uniformpensioenoverzicht.nl/Nieuws/tabid/262/ctl/ViewFullNews/newsIndex/100 /mid/717/selectmid/717/Default.aspx
Van der Lecq, F. & Simonse, O. (2011). Pensioenbewustzijn vergroten, hoe doe je dat?
Opgehaald 8 februari, 2015, van
http://www.wijzeringeldzaken.nl/media/246354/whitepaper_pensioenbewustzijn_vergroten.p df
Wijzer in geldzaken. (2011, maart). Deelnemers bewuster van onbewustzijn. Opgehaald 8 februari, 2015, van
http://www.wijzeringeldzaken.nl/media/136939/onderzoek_pensioenbewustzijn-meter[web].pdf
Wijzer in geldzaken. (2012, 12 januari). Evaluatie Pensioen3daagse 2011. Opgehaald 8 februari, 2015, van
http://www.wijzeringeldzaken.nl/media/289603/evaluatie%20pensioen3daagse%202011.pdf
Wijzer in geldzaken. (2009, december). Nieuw meetinstrument. Opgehaald 8 februari, 2015, van http://www.wijzeringeldzaken.nl/media/58451/pensioenbewustzijnmeter.pdf
Wijzer in geldzaken. (2012, september). Onderzoek ‘Meer grip op pensioen’. Opgehaald 8 februari, 2015, van
http://www.wijzeringeldzaken.nl/media/354361/20120918%20def%20publieksmonitor-pensioen.pdf
Wijzer in geldzaken. (2012, januari). Pensioenbewustzijn. Opgehaald 8 februari, 2015, van http://www.wijzeringeldzaken.nl/media/289294/rapp_pensbewustzijn_jan2012.pdf
Wijzer in geldzaken. (2013, september). Pensioenmonitor. Opgehaald 8 februari, 2015, van http://www.wijzeringeldzaken.nl/media/986341/20131001%20rapport%20wijzer%20in%20g eldzaken%20pensioenmonitor.pdf
Wijzer in geldzaken. (2014, oktober). Pensioenmonitor 2014. Opgehaald 8 februari, 2015, van http://www.wijzeringeldzaken.nl/media/1125302/wijzer%20in%20geldzaken%20pensioenmo nitor%202014.pdf
Wijzer in geldzaken. (2011, 6 oktober). Zorgen over het pensioeninkomen. Opgehaald 8 februari, 2015, van
http://www.wijzeringeldzaken.nl/media/245795/onderzoek%20pensioen3daagse%20-%20zorgen%20over%20het%20pensioeninkomen%20-%206%20oktober%202011.pdf