In deze scriptie stond de volgende probleemstelling centraal:
Wat voor een CO2-heffing kan bijdragen aan een reductie van de nationale CO2-uitstoot en tegelijkertijd de Nederlandse economie minimaal verstoren?
Van de onderzochte varianten blijkt variant Uniform B, een uniforme CO2-heffing waarbij de opbrengst wordt teruggesluisd naar de industrie door middel van subsidies op duurzame investeringen, het meest effectief om de gestelde CO2-emissiereductiedoelstellingen te behalen en tegelijkertijd de Nederlandse economie zo min mogelijk te verstoren. Bij deze variant groeien zowel het bbp als de consumentenwelvaart het meest (respectievelijk 0,2% en 0,4%), en vindt de minste weglek plaats. Doordat kosten van de CO2-schade worden
geïnternaliseerd in de heffing, gaat elke sector dezelfde en juiste prijs betalen voor de uitstoot.
Hierdoor ontstaat uniformiteit tussen sectoren en verdwijnt de ongelijkheid in
CO2-belastingdruk die heerst met de huidige milieubelastingwetgeving. Als gevolg hiervan zullen de sectoren die het goedkoopst kunnen verduurzamen de grootste emissiereductie voor hun rekening nemen. Dit zijn de industrie- en elektriciteitssector, zij betalen onder de huidige wetgeving de laagste CO2-prijs, maar kunnen in de praktijk het efficiëntst verduurzamen.
Tegelijkertijd geeft dit ruimte voor andere sectoren om hun CO2-uitstoot te verhogen, omdat zij nu onder de huidige wetgeving ondoelmatig weinig CO2 uitstoten. De CO2-heffing lost feitelijk een marktimperfectie op conform de theorie van Pigou.
Door de kostenefficiënte emissiereductie blijft zowel de economische- als CO2-weglek beperkt. De internationale concurrentiepositie wordt bij deze variant het minst beïnvloedt, omdat de CO2-uitstoot wordt gereduceerd door bedrijven die relatief goede
substitutiemogelijkheden hebben. Er ontstaan nieuwe kansen op de markt, en er hoeft weinig energie uit het buitenland te worden geïmporteerd. Bovendien resulteert deze variant niet alleen in een nationale emissiereductie, maar in een mondiale. Ook in de literatuur wordt gepleit voor een uniforme CO2-heffing waarbij wordt geheven over een zo groot mogelijke grondslag, omdat hiermee de economische verstoring van de heffing geminimaliseerd wordt.
Het kabinet heeft dit voorjaar een conceptwetsvoorstel gepresenteerd dat sterk afwijkt van de geschetste optimale variant. Deze CO2-heffing betrekt alleen de industrie in de heffing als verlengstuk van het EU ETS. In de MvT wordt benoemd dat het kabinet streeft naar een CO2 -heffing op Europees niveau in de toekomst, waarbij deze variantvan heffen goed aansluit.
Een multilaterale CO2-heffing heeft de voorkeur boven een nationale, omdat hiermee de weglek wordt beperkt, waardoor de internationale concurrentiepositie van Nederland minder wordt aangetast. Een heffing op Europees of zelfs wereldniveau is naar alle
waarschijnlijkheid het meest optimaal omdat het ontwijken van de heffing dan complexer is en de concurrentie tussen bedrijven gelijk blijft. Een heffing op wereldniveau is niet reëel, en aangezien alle EU-lidstaten consensus moeten bereiken alvorens een EU-heffing kan worden ingevoerd, lijkt het een te tijdrovend proces om dit urgente probleem aan te pakken.
Daarom pleit ik ervoor dat Nederland een nationale, uniforme CO2-heffing instelt, conform variant Uniform B. Deze heffingsvariant realiseert het emissiereductiedoel en heeft weinig economische verstoringen. Bovendien is deze variant eenvoudig uitvoer- en handhaafbaar, zodat er geen grote administratieve lasten zijn. De heffing kan per 1 januari 2021 in werking treden, waardoor er snel kan worden gewerkt aan een koelere planeet.
Literatuurlijst
Artikelen
Acemoglu et al. 2012
D. Agemoglu, P. Aghion, L. Bursztyn & D. Hemous, 2012, The environment and directed technical change’, American Economic Review, 102(1): 131-166
Badir 2015
M. Badir, Een blauwdruk van een goed belastingstelsel, Rabobank special 2015,
geraadpleegd op 25-03-2020, via https://economie.rabobank.com/publicaties/2015/april/een-blauwdruk-van-een-goed-belastingstelsel/#95c1e964-db69-444c-b410-22e3df465fc3, Bleeker 2018
T.R. Bleeker, Nederlands klimaatbeleid in strijd met het EVRM, NTBR 2018/39 Bruijsten 2016
C. Bruijsten, Rechtszekerheid contra rechtsgelijkheid, Fiscale Monografiën nr. 145, 2016/2.2 Dobranshi & Nerudova 2015
M. Dobranschi, D. Nerudova, Pigouvian Carbon Tax Rate: Can it help the European Union achieve sustainability? In: Competitiveness, Social Inclusion and Sustainability in a Diverse European Union. Springer 2015, 145-159 DOI https://doi.org/10.1007/978-3-319-17299-6_8 Drissen, Eerens et al. 2014
E. Drissen, H. Eerens, G. Geilenkirchen, H. Vollenbergh, F. Dietz, Pigouviaanse belastingen op energie in Nederland, ESB: jaargang 99 (4691) 2014
Government Offices of Sweden 2020
Government Offices of Sweden 2020, Sweden’s Carbon Tax, via:
https://www.government.se/government-policy/taxes-and-tariffs/swedens-carbon-tax/, geraadpleegd op 10-04-2020
Gribnau 2006
H. Gribnau, Rechtsbeginselen en evaluatie van de belastingwetgeving, Tilburg University 2006
Jonkhoff, Koops et al. 2008
W. Jonkhoff, O. Koops, R.A.A. van der Krogt, G.H.P. Oude Essink, E. Rietveld, Economische effecten van klimaatverandering, TNO Bouw en Ondergrond 2008.
Karki, Mann & Salehfar 2006
S. Karki, M. D. Mann & H. Salehfar, Substitution and Price Effects of Carbon Tax on CO2
Emissions Reduction from Distributed Energy Sources, Power Systems Conference:
Advanced Metering, Protection, Control, Communication, and Distributed Resources 2006, DOI:10.1109
KNMI 2019
KNMI, Koud wordt steeds minder koud, Geraadpleegd op 03-01-2020, via:
https://www.knmi.nl/over-het-knmi/nieuws/koud-wordt-steeds-minder-koud KNMI 2019
KNMI, Temperatuur door historische grens van 40°C, 25 juli 2019, Geraadpleegd op 14-01-2020, via: https://www.knmi.nl/over-het-knmi/nieuws/temperatuur-door-historische-grens-van-40-c
KNMI
KNMI, uitleg over het broeikaseffect, geraadpleegd op 14-01-2020, via:
https://www.knmi.nl/kennis-en-datacentrum/uitleg/broeikaseffect Milieu Centraal 2020
Milieu Centraal, Wat is het broeikaseffect?, Geraadpleegd op 14-01-2020, via:
https://www.milieucentraal.nl/klimaat-en-aarde/klimaatverandering/wat-is-het-broeikaseffect/
Pigou 1929
A.C. Pigou, The economics of Welfare, Macmilland and co. limited: London 1929 Plumer & Popovich 2019
B. Plumer & N. Popovich, These Countries Have Prices on Carbon. Are They Working? New York Times 2019, geraadpleegd op 07-01-2020. Via:
https://www.nytimes.com/interactive/2019/04/02/climate/pricing-carbon-emissions.html Ryszka & Groenewegen 2019
K. Ryszka & J. Groenewegen, Hoe kan het kabinet de inkomsten uit een CO2-heffing het beste uitgeven? Rabobank 2019. Geraadpleegd op 06-05-2020. Via:
https://economie.rabobank.com/publicaties/2019/april/inkomsten-uit-co2-heffing/
Schoenmaker et al. 2019
D. Schoenmaker, R. van Tilburg, B. Jacobs, A. Boot, R. van der Ploeg, J. van den Bergh, R.
Gerlagh, Wij zijn het eens: CO2-heffing hard nodig, ook voor de Nederlandse industrie, Geraadpleegd op 27-04-2020, via: https://esb.nu/blog/20048907/wij-zijn-het-eens-co2-heffing-hard-nodig-ook-voor-de-nederlandse-industrie
Spierings 2019
S. Spierings, Een verstandige CO2-heffing, hoe doe je dat (niet)? Volkskrant 2019,
geraadpleegd op 07-01-2020. Via: https://www.volkskrant.nl/economie/een-verstandige-co2-heffing-hoe-doe-je-dat-niet~b723e38e/
Stevens 2018
L.G.M. Stevens, Versterking van de leefvormneutraliteit in het fiscale beleid, WFR 2018/33 Van Steenbergen & Gribnau 2016
Van Steenbergen & Gribnau 2019, Ervaren legitimiteit en het dilemma van belasting betalen, TFB 2016/7, p. 18-23.
Van Tilburg 2019
R. van Tilburg, Nederland heeft een CO2-heffing nodig om klimaatbelofte na te komen, WFR 2019/32
Van Oldenborgh 2018
G. J. van Oldenborgh, Wereldgemiddelde temperatuur en CO2 nemen steeds verder toe, KNMI, 29 november 2018.
Van der Ploeg 2019
R. van der Ploeg, Klimaatbeleid dreigt te verzanden in de polder, ESB 2018, geraadpleegd op 27-04-2020, via: https://esb.nu/kvs/20047396/klimaatbeleid-dreigt-te-verzanden-in-de-polder Van der Wiel 2019
K. van der Wiel, CO2: top of flop? KNMI 2019 Westerveld 2019
J. Westerveld, Exxon wist al in 1991: alleen hoge CO2-prijs helpt uitstoot omlaag, RTL Z 2019, geraadpleegd op 02-01-2020, via:
https://www.rtlz.nl/algemeen/economie/artikel/4945411/exxon-mobil-co2-prijs-uitstoot-heffing-emissierechten-industrie
WISE Nederland 2019
World Information Service on Energy, Wat is CO2 (koolstofdioxide)? Geraadpleegd op 14-01-2020, via: https://wisenederland.nl/groene-stroom/wat-co2-koolstofdioxide
Rapporten, verslagen en jurisprudentie Ackva & Hoppe 2018
J. Ackva, J. Hoppe, The Carbon Tax in Sweden, Federal Ministry for the Environment, Nature Conservation and Nuclear Safety of the Federal Republic of Germany and European Climate Initiative EUKI 2018
Åkerfeldt & Hammar 2012
S. Åkerfeldt, H. Hammar, CO2 Taxation in Sweden: 20 Years of Experience and Looking Ahead, Government Offices of Sweden 2012
Åkerfeldt & Hammar 2015
S. Åkerfeldt, H. Hammar, CO2 Taxation in Sweden: Experiences of the Past and Future Challenges, Government Offices of Sweden 2015
Akkoord van Parijs 2015
Akkoord van Parijs, Paris Agreement, United Nations, Paris 2015 Besluit van de Europese Raad van 5 oktober 2016, 2016/1841 Besluit van de Europese Raad van 5 oktober 2016, 2016/1841 Blom, Kruit et al. 2019
M.J. Blom, K. Kruit, E. Schep, L. Wielders, F. Rooijers, Opties voor een CO2-afhankelijke energiebelasting voor duurzame gassen, Rapport CE, Delft 2019
Blom, Nelissen & Smit 2013
M.J. Blom, D. Nelissen & M.E. Smit, Is fiscale vergroening goed voor de economie? Rapport CE, Delft 2013
Bollen et al. 2019
J. Bollen, C. Brink, G. Romijn, J. Tijm & H. Vollebergh, Economische effecten van CO2 -beprijzing: varianten vergeleken, CPB/PBL achtergronddocument, november 2019 Boot, de Boer et al 2014, P.11
P. Boot, H.S. de Boer et al, Windenergie. Argumenten bij vijf stellingen. Policy brief PBL, Den Haag 2014
CLO 2018
Compendium voor de Leefomgeving, Temperatuur in Nederland en mondiaal, 1906 – 2017, 25 april 2018, geraadpleegd op 14-01-2020, via: https://www.clo.nl/indicatoren/nl0226-temperatuur-mondiaal-en-in-nederland
Consultatie CO2-heffing 2020
Begeleidende overzichtsnotie bij de internetconsultatie van de vormgeving CO2-heffing op hoofdlijnen
CPB 2019
Centraal Planbureau, Doorrekening kabinetsvarianten industrie ontwerp-Klimaatakkoord, CPB Notitie juni 2019
CPB addendum 2019
Centraal Planbureau, Addendum bij inkomenseffecten ontwerp-Klimaatakkoord, CPB addendum juni 2019
Criqui, Jaccard & Sterner 2019
P. Criqui, M. Jaccard & T. Sterner, Carbon Taxation: A Tale of Three Countries, MDPI 2019 Europese Commissie 2010
Europese Commissie, Statstical Pocketbook 2018: EU Transport in figures, Europese Unie 2018
Government Offices of Sweden 2020
Government Offices of Sweden 2020, Carbon Taxation in Sweden, Ministry of Finance, 2020 Harrison & Kriström 1997
G.W. Harrison, B. Kriström, Carbon Taxes in Sweden, University of South Carolina and Swedish University of Agricultural Sciences, 1997
Hebbink et al. 2018
G. Hebbink, L. Berkvens, M. Bun, H. Van Kerkhoff, J. Koistinen, G. Schotten, A. Stokman, De prijs van transitie: een analyse van de economische gevolgen van CO2-belasting, de Nederlandsche Bank, Amsterdam 2018
Hekkenberg & Hilbers 2019
M. Hekkenberg & H. Hilbers, Bijdrage instrumenten belastingplan 2020 aan C02 effecten klimaatakkoord, Planbureau voor de leefomgeving, Den Haag 2019
Hekkenberg & Notenboom 2019
M. Hekkenberg & J. Notenboom, het klimaatakkoord: effecten en aandachtspunten, Planbureau voor de leefomgeving, Den Haag 2019
Het Klimaatakkoord in (meer dan) 70 vragen 2019
Het Klimaatakkoord in (meer dan) 70 vragen 2019, Rijksoverheid 2019 IPCC 2013
IPCC, Climate Change, The Psychical Science Basis, SPM Working Group I report ARS, 2013
IPCC 2018
IPCC, Summary for Policymakers. In: Global Warming of 1.5°C. An IPCC Special Report on the impacts of global warming of 1.5°C above pre-industrial levels and related global
greenhouse gas emission pathways, in the context of strengthening the global response to the threat of climate change, sustainable development, and efforts to eradicate poverty, 2018 Johansson 2000
B. Johansson, Economic Instruments in Practice 1: Carbon Tax in Sweden, Swedish Environmental Protection Agency 2000
Kamerbrief Voorstel voor een Klimaatakkoord 2019
Kamerbrief Voorstel voor een Klimaatakkoord, DGKE-K / 19156279 28 juni 2019, p. 14 KEV 2019
Klimaat- en Energieverkenning 2019, Planbureau voor de Leefomgeving, Den Haag 2019 Klimaatakkoord 2019
Klimaatakkoord, Den Haag, 28 juni 2019 Koelemeijer, Ros et al. 2019
R. Koelemeijer, J. Ros, C. Brink, M. Hekkenberg, P. Koutstaal, B. Daniëls, Effect
kabinetsvoorstel CO2-heffing industrie, Planbureau voor de leefomgeving, Den Haag 2019 Kortmann, Peijnenborgh et al. 2007
L.J. Kortmann, E. Peijnenborgh, J. Harrewijn, L. Van Hulst, Klimaatverandering: oorzaken gevolgen en oplossingen, CE Delft 2007.
Ministerie van Economische Zaken en Klimaat 2019, DGKE-K / 19277980
Ministerie van Economische Zaken en Klimaat, Voorstel voor het Klimaatplan, DGKE-K / 19277980, 25 november 2019.
Ministerie van Financiën 2020
Ministerie van Financiën, Fiscale vergroening en grondslagerosie: Bouwstenen voor een beter belastingstelsel, Rapport van 01-05-2020
MvT CO2-heffing industrie 2020
Ministerie van Financiën, Memorie van Toelichting bij het wetsvoorstel CO2-heffing industrie, 2020
Nederlandse Emissieautoriteit 2015
Nederlandse Emissieautoriteit, Emissiehandel uitgelegd: vragen en antwoorden over het Europese CO2-emissiehandelssysteem (EU ETS), 2015
Nederlandse Emissieautoriteit
NEA, Hoe zit het Europese emissiehandelssysteem in elkaar? Geraadpleegd op 28-01-2020, via:
https://www.emissieautoriteit.nl/onderwerpen/wat-is-emissiehandel/vraag-en-antwoord/hoe-zit-het-europese-emissiehandelssysteem-in-elkaar Nederlandse Emissieautoriteit
NEA, Wat is emissiehandel? Geraadpleegd op 28-01-2020, via:
https://www.emissieautoriteit.nl/onderwerpen/wat-is-emissiehandel PWC 2019
PWC, De effecten van de overwogen vormgeving van de nationale heffing op broeikasgas emissies in de industrie, In opdracht van het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat, Juni 2019
Rechtbank Den Haag 24 juni 2015 (Urgenda)
Rechtbank Den Haag, 24 juni 2015, ECLI:NL:RBDHA:2015:7145 (Urgenda) AB 2015/336 Ricardo Energy & Environment 2017
Ricardo Energy & Environment, Sweden Energy and Carbon Tax Policy: Rethinking Decarbonisation Incentives – Policy Case Studies, 2017
SER, Verkenning Financiële instrumenten voor een circulaire economie
SER, Verkenning Financiële instrumenten voor een circulaire economie, Den Haag: mei 2018 Tezel et al. 2019
A. Tezel, R. Hensgens & D. Helmer, De effecten van een nationale heffing op broeikasgas in de industrie, PWC, 2019.
United Nations 1992
United Nations, United Nations Framework Convention on Climate Change, Rio de Janeiro 1992
Urgenda 2019
Urgenda, Nederland: 100% duurzame energie in 2030, 2019 Vollebergh 2012
H. Vollebergh, Milieubelastingen en groene groei: Verkenning van de mogelijkheden in het kader van het energie- en klimaatbeleid, Planbureau voor de Leefomgeving, Den Haag: 2012
Vollebergh et al. 2014
H. Vollebergh, E. Drissen, H. Eerens & G. Geilenkirchen, Milieubelastingen en Groene Groei Deel II. Evaluatie van belastingen op energie in Nederland vanuit milieuperspectief. Den Haag: PBL, 2019
Vollebergh, Romijn et al al. 2019
H. Vollebergh, G. Romijn, J. Tijm, C. Brink & J. Bollen, Economische effecten van CO2 -beprijzing: varianten vergeleken, CPB/PBL Policy Brief, juni 2019
The World Bank 2020 The World Bank, via:
https://data.worldbank.org/indicator/EN.ATM.CO2E.PC?end=2014&locations=SE-EU-NL-1W&start=1960&view=chart, geraadpleegd op 20-05-2020
The World Bank 2020 The World Bank, via
https://data.worldbank.org/indicator/EG.FEC.RNEW.ZS?end=2014&locations=SE-EU-NL-1W&start=1990&view=chart, geraadpleegd op 20-05-2020
The World Bank 2020 The World Bank, via:
https://data.worldbank.org/indicator/EN.ATM.CO2E.KT?locations=SE-NL, geraadpleegd op 20-05-2020
Wetsvoorstel CO2-heffing industrie
Ministerie van Financiën, Wetsvoorstel CO2-heffing industrie, Den Haag 2020.
Boeken Jacobs 2015
B. Jacobs, De prijs van gelijkheid, Amsterdam: Prometheus Bert Bakker 2015 Stevens & Lejour 2016
L. Stevens & A. Lejour, Geloofwaardig belasting heffen, Deventer: Wolters Kluwer 2016 Westerhout 2014
E. Westerhout, Economen kunnen niet rekenen, Amsterdam: Amsterdam University Press 2014
Van Doesum, Dusarduijn et al. 2016
A.J. van Doesum, S.M.H. Dusarduijn et al, Inleiding Belastingheffing ondernemingen en particulieren, Den Haag: SDU 2016