5.4 Brazilië in Nederland
5.4.3 Rol van Braziliaanse cultuur in Nederland
Er zal ook worden gekeken of de populariteit van Brazilianen onder Nederlanders ook zichtbaar is in typisch Braziliaanse (culturele) uitingen in Nederland. In deze paragraaf zal er worden gekeken of dit het geval is, en of Braziliaanse uitingen in Nederland door de tijd heen zijn veranderd.
Er zijn zeker Braziliaanse uitingen terug te vinden in Nederland die voor de respondenten erg Braziliaans zijn. Zo zijn er steeds vaker ‘feesten met Samba’ waar ook Nederlanders mee ‘experimenteren’, ‘capoeira’ als sport wordt steeds populairder waarbij
‘Nederlands nog fanatieker zijn dan Brazilianen’, producten uit de Braziliaanse keuken zijn steeds makkelijker te vinden, ‘Braziliaanse Jazz’ is ook steeds bekender en ook ‘caipirinha’ is in bijna elke bar te bestellen. Dit is in de afgelopen jaren zeker toegenomen volgens de respondenten. Ook is de bekendheid van typisch Braziliaanse uitingen van cultuur onder Nederlanders toegenomen volgens de respondenten, ook het aantal Nederlanders wat hierin geïnteresseerd is en daadwerkelijk meedoet met Braziliaanse evenementen is volgens hen toegenomen.
Het is alleen ook zo dat de meeste respondenten het erover eens zijn dat de hoeveelheid Brazilianen in Nederland dit niet heeft veroorzaakt:
‘’Typisch Braziliaans? Nee, nee ik denk niet dat de hoeveelheid Brazilianen in het land genoeg is om van invloed te zijn van de dagelijkse leven van de Nederlanders’’ - Tamara
Net zoals Tamara denken de meeste respondenten dat de toename van typische uitingen van de Braziliaanse cultuur niet toe te schrijven zijn aan de Brazilianen in Nederland. De respondenten hebben hier voornamelijk andere verklaringen voor. Ze schrijven de
veranderingen toe aan ‘globalisatie’ en ‘de komst van internet’, waardoor ‘culturen sneller verspreid worden’. Dat producten uit de Braziliaanse keuken gekocht kunnen worden is ook de danken aan ‘Turkse supermarktjes’ en ‘Surinaamse marktkraampjes’, ook de ‘normale supermarkt’ heeft een steeds groter aanbod in exotische vruchten en groenten. Brazilianen gebruiken dus simpelweg dezelfde producten als sommige andere buitenlandse keukens. Dat er in grote steden veel Braziliaanse winkeltjes of cafeetjes te vinden zijn wordt
afgeschoven op dat Amsterdam en Rotterdam ‘multiculturele steden’ zijn, waardoor er van ‘heel veel culturen’ iets te vinden is. Wel kan het zo zijn dat mensen iets meer van de Braziliaanse cultuur afweten door het ‘Wereldkampioenschap voetbal’ en de ‘Olympische Spelen’.
De respondenten zijn het erover eens dat de Braziliaanse gemeenschap in
Nederland te klein is om daadwerkelijk invloed uit te oefenen op de cultuur in Nederland met hun
Braziliaanse uitingen. Hoewel het wel steeds vaker voorkomt wordt dit toegeschreven op andere redenen zoals globalisering en de komst van internet.
5.4.4 Deelconclusie
De afgelopen paragrafen waren gericht op acceptatie van Braziliaanse cultuur in Nederland. Hoe Brazilianen en hun cultuur in Nederland worden gezien kan verschillende uitingen hebben. De laatste deelvraag zal hier worden beantwoord: Hebben Brazilianen in Nederland te maken met multiculturele schizofrenie?
De meeste respondenten ervaren een tweedeling tussen hun Braziliaanse afkomst en de nieuwe plek in Nederland. Deze tweedeling zorgt ervoor dat de zich nergens volledig bij voelen horen. Maar in Nederland zijn er heel veel verschillende culturen, hierdoor wordt het wel makkelijker gemaakt om je in Nederland thuis te kunnen voelen.
Brazilianen ervaren onder Nederlanders vrijwel altijd positiviteit met betrekking tot hun afkomst. Nederlanders reageren vaak enthousiast op het feit wanneer migranten
aangeven dat ze Braziliaan zijn. Brazilianen worden geassocieerd met vrolijk, enthousiast en exotisch, maar waarom er daadwerkelijk zo tegen deze groep migranten wordt aangekeken zou te maken kunnen hebben met multiculturele schizofrenie (Chow, 2007).
De mate dat Braziliaanse cultuur daadwerkelijk in Nederland wordt opgenomen vinden de respondenten beperkt. Zij zijn ook van mening dat de Braziliaanse gemeenschap in Nederland te klein is om daadwerkelijk invloed uit te kunnen oefenen op de cultuur in Nederland. De Braziliaanse invloeden die er in Nederland terug te vinden zijn zouden eerder toegewezen moeten worden aan globalisering en de komst van internet.
De deelvraag: ‘’Hebben Brazilianen in Nederland te maken met multiculturele schizofrenie?’’, heeft een tweezijdig antwoord. Als eerst voelen de meeste Brazilianen zich niet meer helemaal Braziliaans, maar ook niet Nederland. Dat Nederlanders een positieve kijk hebben op Brazilianen kan ervoor zorgen dat Brazilianen zijn trots op hun Braziliaanse cultuur en dit niet los willen laten, daarnaast zijn ze misschien toch nog niet zo erg
aangepast aan de Nederlandse cultuur. Vanuit Nederlanders wordt er dus bijna altijd positief gereageerd op Brazilianen, wat bij andere migrantengroepen wel eens anders is. In dit opzicht kan je zeker stellen dat er sprake is van multiculturele schizofrenie (Chow, 2007) richting migranten. Anderzijds geven de migranten aan dat culturele uitingen van Brazilianen in Nederland niet in hele grote mate terugkomt, maar dat dit wel enigszins wordt omarmd door bepaalde Nederlanders. Er zijn typisch Braziliaanse culturele dingen te vinden, maar dit is volgens de Brazilianen beperkt. Dit schrijven zij toen aan het feit dat de omvang van Brazilianen in Nederland beperkt is. Dat er dingen zichtbaar zijn van de Braziliaanse cultuur zou komen door globalisering, internet en andere culturen die dezelfde uitingen van cultuur gebruiken. Er is dus alleen sprake van multiculturele schizofrenie met betrekking tot de persoonlijke behandeling/benadering van Brazilianen in Nederland.
Hoofdstuk 6. Conclusie
Dit onderzoek richt zich op integratie van Brazilianen in nederland, de centrale vraag in dit onderzoek luidt: ‘’In welke mate is er sprake van integratie van eerste generatie Braziliaanse migranten in Nederland?’’ Om antwoord te kunnen geven op deze vraag is er in dit
onderzoek gekeken naar aanpassing, cultuurbehoud en het bestaan van multiculturele schizofrenie onder Brazilianen in Nederland.
6.1 Conclusie
Uit het onderzoek kwam naar voren dat de Brazilianen zich in Nederland erg welkom voelden. Brazilianen ervaren dat hun directe kennissenkring erg hun best doet om het naar hun zin te maken, ze worden dus erg betrokken. Dit zou niet verklaard worden door de in- en out-groups (Stephan & Stephan, 2000), Brazilianen hebben wel het idee dat ze bij de in- group behoren. Het niet kunnen spreken van de taal heeft in sommige situaties wel gevolgen gehad voor de positie van de Brazilianen, dit was voornamelijk de beginperiode dat zij in Nederland woonden. Hierbij hadden ze toch soms het gevoel dat ze een buitenstaander waren. De respondenten kunnen geïdentificeerd worden met het concept van “de ander” (Simmel, 1908/2012) en kunnen zich tot de out-group voelen behoren (Stephan & Stephan, 2000). Dit heeft ook invloed op het sociaal kapitaal (Calhoun et al, 2012; Portes, 2000), ondanks dat de afstand in taal wel minder wordt hebben veel van de Brazilianen moeite om echt vriendschappen te hebben met Nederlanders. Hoewel de respondenten zeggen veel mensen te kennen, vaak via hun Nederlandse partner, lijkt er in het verleden niet veel uit het sociaal kapitaal te zijn geput met betrekking tot een baan en andere situaties waarbij de Brazilianen hulp nodig hebben gehad. Vriendschappen met Nederlanders lijken vaak niet van de grond te komen, terwijl vriendschappen met Brazilianen er wel in grote mate zijn. Dit zou verklaard worden door sociale (contra-)identificatie (Weijters & Scheepers, 2003), waarbij mensen vooral mensen leden van dezelfde etnische groep omgaan, omdat de eigen waarden overeenkomen met de waarden van de eigen groep. Ook de similarity-attraction hypothese bevestigd dit, die stelt dat gelijkheid zorgt voor wederzijdse aantrekking en sociaal contact (Weijters & Scheepers, 2003). Het aantal Brazilianen dat wel veel met Nederlanders omgaat en niet zoveel moet hebben van Brazilianen in Nederland, kunnen bevestigd worden door de exit-hypothese (Weijters & Scheepers, 2003), deze mensen hebben over het algemeen een hogere sociaal-economische status in Nederland verkregen waarbij er sprake is van een afnemende verbinding met de Braziliaanse groep.
De Brazilianen zijn nog erg bezig met het uitdragen van hun eigen cultuur in Nederland en hebben ook nog veel contact met hun familie in Brazilië door de komst van goedkopere communicatie mogelijkheden. Dit werd ook al bevestigd voor Klaufus & Van Lindert (2016, p. 180), het vergemakkelijken van contact zorgt voor een betere verbinden
met mensen uit het land van herkomst. Ondanks dat de Brazilianen nog erg bezig zijn met hun oorspronkelijke cultuur hebben ze nauwelijks ervaring met xenofobie. Waar in de jaren ‘80 en ‘90 er wel een stereotyperend beeld bestond voor vrouwelijke Brazilianen als
prostituees, is dat nu niet meer het geval. Brazilianen ervaren juist een hele positieve reacties van Nederlands op het feit dat zij een Braziliaanse afkomst hebben. De
respondenten zeggen dat ze amper negatieve overtuigingen en negatief gedrag ervaren, wat te maken had kunnen hebben met xenofobie (Yakusho, 2009), ondanks dat Brazilianen wel erg bezig zijn met uitingen van hun oorspronkelijk cultuur. Dit zou multiculturele
schizofrenie (Chow, 2007) onder Brazilianen bevestigen. Wel voelen de meeste Brazilianen zich niet meer helemaal Braziliaans, maar helemaal Nederlander voelen ze zich ook niet. Zij ervaren hier vaak een persoonlijke strijd in bij zichzelf, wat komt door de gevolgen van het acculturatieproces, de afwegingen van aanpassing naar de nieuwe cultuur en het behouden van de oorspronkelijk cultuur (Berry, 1997). De multiculturele schizofrenie (Chow, 2007) uit zich alleen niet in een grote activiteit van Braziliaanse cultuur onder Nederlands publiek. Er zijn genoeg Braziliaanse activiteiten voor de Brazilianen in Nederland te vinden, maar Brazilianen zijn het erover eens dat de grootte van de groep Brazilianen in Nederland geen invloed kan hebben op de Nederlandse bevolking met betrekking tot overdragen van de Braziliaanse cultuur. Daarnaast zouden Braziliaanse culturele uitingen in Nederland meer zijn te danken zijn aan globalisering, de komst van internet en dezelfde uitingen van groepen met een andere afkomst. Daardoor lijkt er volgens de respondenten geen sprake te zijn van dat culturele waarden van Brazilianen daadwerkelijk worden opgenomen in Nederland.
De Brazilianen zijn, soms op de taal na, allemaal tevreden hoe zij zijn aangepast in Nederland. De Nederlandse taal blijft soms achter omdat veel van hen voor een
internationaal bedrijf werken waardoor het niet altijd genoodzaakt is om Nederlands te spreken.
Voor integratie benadrukt Berry (1997) de afweging tussen de mate van
cultuurbehoud en aanpassing. Hoewel de Brazilianen zich op veel vlakken lijken aan te passen, is de mate van cultuurbehoud ook erg groot. Als er naar de verschillende
acculturatie strategieën van Berry (1997) wordt gekeken, sluit integratie toch wel het beste aan. Wel is er meer sprake van structurele integratie (Vermeulen & Penninx, 1994) waarbij een volwaardige deelname aan maatschappelijke instituties wordt verstaan, dan dat er sprake is van sociaal-culturele integratie (Vermeulen & Penninx, 1994) waarbij het gaat over sociale contacten die worden onderhouden in de samenleving door de migranten en de culturele aanpassing die in de samenleving wordt gedaan, deze lijkt wat achter te blijven.
Dit onderzoek heeft een redelijk beeld kunnen geven over de mate van integratie van eerste generatie Braziliaanse migranten in Nederland. Met dit onderzoek is gekeken naar de mate van aanpassing en cultuurbehoud van Brazilianen. Waar er voornamelijk sprake is van structurele integratie, lijkt sociaal-culturele integratie nog tegen te vallen. Wel voelen de Brazilianen zich erg welkom, zijn ze tevreden met de mate van aanpassing die zij hebben gedaan en zijn ze ook tevreden met de mate waarin Braziliaanse cultuur uitgedragen kan worden. Ondanks deze bevindingen heeft dit onderzoek ook beperkingen en laat het zien dat vervolgonderzoek binnen dit veld van belang is.
Om te beginnen is er voor dit onderzoek gebruik gemaakt van non-probability sampling en snowball sampling (Bryman, 2012). Een directe benadering van respondenten op plekken waar zij zichtbaar zijn leidde niet tot het daadwerkelijk verkrijgen van
respondenten. Uiteindelijk zijn Facebook en LinkedIn gebruikt om respondenten te werven. Dit leidde tot zestien respondenten waarvan er twee mannelijk waren. Toch zijn de
resultaten in zekere zin generaliseerbaar, omdat het onderzoek zich richt op eerste generatie Braziliaanse migranten en het gender aspect niet werd bevraagd. Wel kan er afgevraagd worden wat dit voor betekenis heeft voor de representatieve verhouding van vrouwelijke en mannelijke Braziliaanse migranten. Een comparatief onderzoek zou
uitgevoerd moeten worden om er zeker van te zijn dat de gevonden resultaten representatief zijn voor de onderzoeksgroep. Dit geldt ook voor het opleidingsniveau. Doordat er vooral veel respondenten via LinkedIn zijn gevonden, omdat het bereik via Facebook beperkt was, kan het zijn dat het opleidingsniveau van de respondenten gemiddeld hoog lag in
vergelijking met het gemiddelde opleidingsniveau van de onderzoeksgroep.
Uit de resultaten kwam naar voren dat Brazilianen meestal positieve reacties ervaren met betrekking tot hun afkomst. Dit gebeurt ondanks dat Brazilianen zich erg vasthouden aan Braziliaanse cultuur. Dit kan gezien worden als multiculturele schizofrenie (Chow, 2007). Wat de daadwerkelijke reden is dat Brazilianen dit positieve stigma dragen zou interessant zijn voor verder onderzoek.
Er kan een bias zitten in het verkrijgen van respondenten voor dit onderzoek. Uit de resultaten bleek dat veel van de respondenten (intensief) betrokken zijn via
(vrijwilligers)werk met betrekking tot Braziliaanse culturele uitingen. Echter, het kan zo zijn dat dit enthousiasme van de Braziliaanse afkomst ervoor zorgt dat zij juist graag over hun achtergrond praten en daarom ook mee wilde doen aan het onderzoek. Het zou interessant zijn om te achterhalen of migranten die minder actief zijn met het uitdragen van de
Braziliaanse cultuur wellicht ook minder graag praten over hun migratieachtergrond en op een andere manier geïntegreerd zijn.
Tot slot zijn de resultaten van dit onderzoek erg relevant voor de actualiteit. Zoals in de inleiding is genoemd zijn de verwachtingen dat het aantal Latijns-Amerikanen en
daarmee ook Brazilianen in Nederland in de aankomende decennia gaat stijgen. Het is daarom van belang voor integratie in Nederland hoe deze groepen zich ontwikkelen. Het zou daardoor interessant zijn om onderzoek te doen naar de tweede generatie Braziliaanse migranten in Nederland om te onderzoeken of de mate van integratie erg verschilt van hun ouders. Dit zou van belang kunnen zijn voor eventueel beleid dat er wel of niet nodig is richting groepen met een andere afkomst dan de vaak onderzochte migrantengroepen in Nederland.
6.3 Evaluatie
Het onderzoeksproces is redelijk goed verlopen. Ondanks dat ik laat begon met het werven van respondenten heb ik erg geluk gehad met welke snelheid dit is verlopen en de
bereidheid van mensen om te helpen. Hoewel een fysieke benadering van potentiële respondenten helaas niets opleverde, en via Facebook in beperkte mate, heb ik veel reacties gehad op mijn oproep via LinkedIn. Ik ben door heel veel verschillende mensen benaderd waarmee ik geen gemeenschappelijke connectie had. Brazilianen toonden heel vaak hun bereidwilligheid om mij te helpen aan extra respondenten voor en na het interview. Daarnaast was ik bij heel veel respondenten thuis welkom, waardoor je een nog betere kijk krijgt in de leefwereld van iemand. Ik ben altijd erg warm ontvangen.
Achteraf had ik meer focus op het proces van aanpassing moeten leggen. Ik heb hier een paar (belangrijke) concepten uitgehaald die aanpassing vereisen wanneer je in een nieuw land komt, maar verder was de mate van vrije interpretatie voor de respondenten beperkt. Hierdoor ontstond er een lastigheid om de mate van aanpassing daadwerkelijk te bepalen. Verder verliepen de interviews erg soepel en de respondenten waren erg open over hun ervaringen. Wel was het jammer dat er van de zestien respondenten maar twee mannen waren. Ik had graag meer mannelijke ervaringen willen horen, ook al verschillen die misschien niet wezenlijk van de vrouwelijke. Ik heb nog wel geprobeerd Braziliaanse
mannen via Facebook te bereiken, alleen heb ik na het sturen van een privé berichten hier nooit meer iets van vernomen. Ook heb ik gevraagd bij een Braziliaanse supermarkt en restaurant op de Kinkerstraat of ik een briefje op mocht hangen. Dit werd helaas niet toegestaan. Wellicht dat een professionelere uitstraling van een oproep de volgende keer wel goedkeuring zou krijgen.
Voor een volgend onderzoek zou het wellicht beter zijn om wat betreft de
respondenten naar meer variatie in geslacht, leeftijd, opleidingsniveau en de tijd dat een respondent al in Nederland verblijft te streven. Hier ben ik uiteindelijk niet heel erg mee bezig geweest.
Wat ik zelf heel belangrijk vind wat ik heb geleerd tijdens het schrijven van deze bachelorscriptie is om op een professionele manier om te gaan met meningen en ideeën van
anderen, en dit vervolgens te koppelen aan kennis die ik heb opgedaan via mijn
bachelorstudie de afgelopen jaren. Waar ik normaal in een gesprek vaak de neiging heb duidelijk mijn eigen mening te laten zien, heb ik nu geleerd om op de achtergrond te blijven en ideeën van andere te intrepreteren. Waar ik het normaal moeilijk vind om lang gefocust te zijn op één project, is dit in het afgelopen half jaar wel aan de orde geweest. Ik heb geleerd dat een proces van deze duur van belang kan zijn om jezelf steeds weer te verbeteren en te ontwikkelen.
Literatuurlijst
Buchardt, M. (2013). Diversity and Small Town Spaces: Twenty Years into Post-Apartheid South African Democracy. UNESCO & MPI MMG, 15, 1-94.
Bryman, A. (2012). Social research methods. New York: Oxford University Press.
Berry, J. (1997). Immigration, Acculturation, and Adaptation. Applies psychology: an international review, 46, 5-68
Berry, J. (2005). Acculturation: Living successfully in two cultures. International Journal of Intercultural Relations, 29, 697–712.
Calhoun, C. et al. (2012). Contemporary sociological theory. Chichester: Blackwell.
Chow, Y.F. (2007). Multiculturele schizofrenie: ‘Jij bent anders, jij bent Chinees’. In: Guadeloupe, F. & Rooij, V. de. Zo zijn onze manieren: visies op multiculturaliteit in Nederland (p. 103-110). Amsterdam: Rozengracht Publishers.
Cook, K., Hardin, R. & Levi, M. (2005/2012). Cooperation without Law or Trust. In: C. Calhoun et al. (Ed.), Contemporary sociological theory (p. 142-156). Chichester: Blackwell.
Dekker, R. & Engbersen, G. (2014). How social media transform migrant networks and facilitate migration. Global Networks, 14, 401-418.
Duin, C. van, Nicolaas, H. & Gaag, N. van der. (2013). Bevolkingsprognose 2012-2060: Veronderstellingen migratie (Centraal Bureau voor de Statistiek). Den Haag: CBS.
Immigratie- en Naturalisatiedienst. (2016). Onbepaalde tijd na 5 jaar verblijf in Nederland. Geraadpleegd op 18 januari, 2017, via https://ind.nl/overig/onbepaalde-
tijd/Paginas/Onbepaalde-tijd-na-5-jaar-verblijf-in-Nederland.aspx
Huijnk, W., Gijsberts, M. & Dagevos, J. (2010). Toenemende integratie bij de tweede generatie? In: A. van den Broek, R. Bronneman & V. Veldheer (red.). Wisseling van de wacht: generaties in Nederland. Sociaal en Cultureel Rapport 2010 (p. 297-324). Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau.
Klaufus, C. & Lindert, P. van (Reds.). (2016). Latijns-Amerika: Een regio in beweging. Volendam: LM Publishers.
Lucassen, L. (2016). Wanneer is een allochtoon geïntegreerd? Geraadpleegd op 18 januari, 2017, via http://www.voorbeeld-allochtoon.nl/2016/01/25/wanneer-is-een-allochtoon-
geintegreerd/
Meeteren, M. van, Pol, S. van de, Dekker, R., Engbersen, G. & Snel, E. (2013). Destination Netherlands: History of immigration and immigration policy in the Netherlands. Netherlands. Economic, Social and Environmental Issues. Hauppauge: Nova Science Publishers.
Meijer, R. & Sommer, M. (2016, 1 november). Overheid schrapt 'allochtoon' per direct uit vocabulaire. Volkskrant. Geraadpleegd op 9 november, 2016, via http://www.volkskrant.nl
Penninx, R. (2005). Integration of migrants: Economic, social, cultural and political
dimensions. In: Macura, M. et al. The new demographic regime: Population challenges and policy responses (Vol. 5) (137-152). United Nations Publications.
Pijnappel, P. (2013). População Brasileira na Holanda (Centraal Bureau voor de Statistiek). Centraal Bureau voor de Statistiek.
Portes, A. (2000). Social capital: Its origins and applications in modern sociology. In: Lesser, E.L. Knowledge and Social Capital (p. 43-67). Boston: Butterworth-Heinemann.
Ritzer, G. (2010). Globalization: A basic text. Malden: Wiley-Blackwell.
Simmel, G. (1908/2012). The Stranger. In: C. Calhoun et al. (Ed.), Classical sociological theory (p. 361-365). Chichester: Blackwell.
Stephan, W. & Stephan, C. (2000). An integrated threat theory of prejudice. In: Oskamp, S.