Profielen van de respon- respon-denten

De respondenten zijn op basis van een niet-gerichte aselecte steekproef geselecteerd. Bij deze steekproef hebben de onderzoekseenheden uit een afgebakende populatie van eenheden in principe een gelijke kans om geselecteerd te worden.21

18 Baarda et al., 2005: 327. 19 Baarda et al., 2005: 324. 20 deafstudeerconsultant.nl/hoe-interviews-te-coderen - geraadpleegd op 20 augustus 2017 21 Baarda et al., 2005: 155. Validiteit

Het aantal respondenten in een kwalitatief onder-zoek zegt in principe weinig over de betrouwbaar-heid ervan. Ook aan de hand van een klein aantal respondenten kan het onderwerp van onderzoek al uitstekend weergeven worden.14 Omdat er geen lijst beschikbaar is van de agrarische bedrijven in het onderzoeksgebied zijn de respondenten ge-selecteerd op basis van een niet-gerichte aselecte steekproef.15 Willekeurig zijn agrariërs uit het on-derzoeksgebied benaderd. Hierbij is geen rekening gehouden met bedrijfsvoering of -grootte. Tijdens dit onderzoek zijn elf interviews afgenomen waarbij in totaal vijftien personen deelnamen aan de inter-views. Het gegeven dat in vier tot acht gesprekken ongeveer 80% van de informatie wordt verstrekt waarborgt dat een steekproef van elf interviews voldoende is voor een betrouwbaar en representa-tief resultaat.16

Methodiek

Na het afnemen van de interviews zijn de gesprekken die zijn opgenomen getranscribeerd. Hierbij zijn de interviews letterlijk uitgeschreven. Om privacy te waarborgen en de respondenten de mogelijkheid te geven om onbevangen te kunnen spreken zijn de interviews geanonimiseerd. Daarnaast wordt de kans op sociaal wenselijke antwoorden hierdoor verkleind.17 De uitgewerkte interviews zijn vervolgens verwerkt in een coderingsbestand. Dit coderingsbestand brengt structuur aan in de verkregen data. Het coderen van een interview

14 Lucassen & Olde Hartman, 2007: 114. 15 Baarda et al., 2005: 162.

16 topscriptie.nl/scriptie-kwalitatief-onderzoek - geraadpleegd op 7 januari 2018

17 Robson, 2004: 135.

om overzichtelijke onderzoeksresultaten te waarborgen. De opgestelde vragen zijn opgedeeld in drie thema’s.(Bijlage) Elk thema behandelt een ander aspect van het landschap waardoor een breed beeld geschetst kan worden van het perspectief van de respondenten op het agrarische cultuurlandschap. Tijdens deze gesprekken zijn drie thema’s besproken:

• Algemene landschapswaardering

Met behulp van open vragen is aan de respondenten gevraagd welk Nederlands landschapstype wordt gewaardeerd. Er wordt ingegaan op de landbouw als onderdeel van het cultuurlandschap en welke factoren de kwaliteit van het landschap bepalen.

• Typering en waardering van het Kromme Rijngebied

De respondenten wordt gevraagd naar hun binding met het Kromme Rijngebied. Daarnaast richten de vragen zich op de kwaliteit van het onderzoeksgebied en de beleving van de eerder beschreven landschappelijke verandering.

• Toekomst van het agrarisch cultuurlandschap in het Kromme Rijngebied.

Tenslotte wordt de respondenten gevraagd naar het toekomstbeeld van het agrarisch cultuurlandschap van het Kromme Rijngebied, waarbij de vragen zich richten op de betekenis van de toekomstige landbouw in het

87

fruitsoorten. Zo worden er appels, peren, kersen en aardbeien geteeld en richt de fruitteler zich sinds enkele jaren ook op aspergeteelt op zand uit de Kromme Rijn. Het bedrijf is ruim 13 hectare groot, waarvan enkele percelen verder weg van het bedrijf liggen. Naast de fruitteelt is deze agrariër werkzaam in de aanleg en onderhoud van buitensportaccommodaties.

Melkveehouderij

Lang bleef het gemengde bedrijf de boventoon voeren in de landbouw van het studiegebied. Vanaf de tweede helft van de twintigste eeuw nam het aantal melkveehouderijen sterk toe, waardoor dit bedrijfstype het meest voorkomende landbouwbedrijf in het studiegebied werd. Gemiddeld heeft een melkveehouderij in het Kromme Rijngebied 87,5 koeien.22 Op de bedrijven van de respondenten wordt machinaal of geautomatiseerd (met een melkrobot) gemolken.

Melkveehouderij 1: Deze melkveehouderij bestaat

uit ongeveer honderd melkkoeien. Het bedrijf heeft ongeveer zeventig hectaren in gebruik, waarvan twintig hectaren uit bouwland met maisteelt bestaat voor de veevoervoorziening. De eerste generatie op het bedrijf was afkomstig uit Vreeswijk en kwam rond 1929 richting Werkhoven. Het bedrijf wordt geëxploiteerd door vader en zoon die individueel zijn geïnterviewd. Naast het melkveebedrijf zijn deze agrariërs enkele dagen elders werkzaam; in het agrarisch onderwijs en bij de Nederlandse coöperatie rundveeverbetering. De koeien op dit bedrijf worden geautomatiseerd gemolken.

22 CBS - Landbouw; gewassen, dieren en grondgebruik naar regio, april 2017

het bouwland worden suikerbieten, aardappels en graszaad geteeld. Daarnaast heeft het bedrijf sinds enkele jaren een groepsaccommodatie op het erf. Het bedrijf is al vierhonderd jaar in het bezit van de familie als pachter van Landgoed Beverweerd.

Gemengd bedrijf 2: Dit gemengd bedrijf bestaat uit

akkerbouw en melkveehouderij. Tot enkele jaren geleden werd ook de hoogstam kersenboomgaard geëxploiteerd. De akkerbouw is gericht op aardappels die geheel lokaal worden afgezet. Daarnaast worden ongeveer honderd koeien gemolken en wordt graszaad geoogst. De huidige agrariër is de vierde generatie op het bedrijf als pachter van landgoed Beverweerd.

Fruitteeltbedrijf

De fruitteelt is al eeuwen aanwezig in het Kromme Rijngebied. Elke boerderij had een aantal percelen hoogstamfruit op het erf. Vanaf het eind van de negentiende eeuw kende de fruitteelt echter een grote opmars en werden vele hoogstamboomgaarden vervangen door laagstamfruit.

Fruitteeltbedrijf 1: Het fruitteeltbedrijf uit ‘t Goy

dat is geïnterviewd voor dit onderzoek is 15 hectare groot. Het areaal bestaat uit appel- en perenbomen. Het fruitteeltbedrijf is rond 1960 ontstaan uit een bedrijfssplitsing van boerderij ‘Den Eersbil’ waarbij fruitteelt en veehouderij werden gescheiden. Het bedrijf begon met 7,5 hectaren en is sinds 1999 van 10 hectaren uitgegroeid tot het huidige areaal.

Fruitteeltbedrijf 2: Het fruitteeltbedrijf Werkhoven,

opgericht in 1995, richt zich op verschillende Deze populatie is afgebakend op basis van twee

eigenschappen. Ten eerste hebben leden van deze populatie een agrarisch bedrijf binnen de grenzen van het onderzoeksgebied. De tweede eis is dat het toekomstgerichte bedrijven betreft zonder beëindigingsplannen. De groep respondenten bestaat uit melkveehouders, fruittelers en agrariërs met gemengd bedrijf, allen woonachtig in het onderzoeksgebied. Varkenshouders en pluimveehouders zijn in beperkte mate aanwezig in het onderzoeksgebied maar zijn onbedoeld door willekeurige selectie niet opgenomen in het onderzoek.

Gemengd bedrijf

De schaalvergroting en de specialisatie van de landbouw gedurende de twintigste eeuw zorgden voor een sterke afname van het gemengd bedrijf. Een gemengde bedrijfsvoering wordt tegenwoordig nog maar weinig toegepast. In het onderzoeksgebied bevinden zich nog enkele gemengde bedrijven. Twee hiervan zijn in het onderzoek opgenomen

Gemengd bedrijf 1: Vanouds een bedrijf dat was

gericht op akkerbouw, fruitteelt en veehouderij. De fruitteelt op het bedrijf is verdwenen. Enkele oude hoogstambomen nabij de boerderij verwijzen nog naar deze vroegere bedrijfsactiviteit. Dit gemengd agrarische bedrijf heeft ongeveer zestig melkkoeien die machinaal worden gemolken. Op

Afbeelding 4.2: Zicht op de watertoren in Werkhoven vanuit de Tuurdijk in ‘t Goy. De Tuurdijk wordt in de 16e voor het eerst genoemd maar wordt al weergeven op de cultuurhistorische kaart van de 11e eeuw door Blijdenstijn (2015).

88

zouden willen vestigen: nee. “De Flevopolder is

wel een werkbaar landschap voor boeren, maar het heeft verder ook niks”. De vlakke ondergrond,

rechtlijnige verkaveling en open karakter zijn landschappelijke eigenschappen die voor de respondenten van waarde zijn voor hun bedrijf. Door deze eigenschappen ontstaat een makkelijk te bewerken land. Maar dezelfde eigenschappen worden ook als negatief ervaren als er wordt gevraagd om het landschap als verblijfs- en of recreatieplek te benaderen. Hetzelfde landschap wordt dan beoordeeld als saai, kaal en ver weg van de ‘bewoonde wereld’. Maar ook rechtlijnig, veel water en een open karakter zijn voor veel respondenten negatieve eigenschappen van het landschap. “Dat veenweidegebied met al die rechte

slootjes, daar ben je toch snel op uitgekeken”. Een

enkeling kan dit landschap juist door zijn historie waarderen: “Het veenweidegebied is prachtig door

zijn weidsheid, maar vooral bijzonder door het systeem”.

Er worden kleine landschapsvergelijkingen gedaan door de respondenten. Zo wordt bijvoorbeeld het polderlandschap vergeleken met het landschap van de Achterhoek, waarbij dit laatste, net als het Kromme Rijngebied, hoger wordt gewaardeerd. Uit de kernachtige omschrijving als afwisselend, verassend en authentiek kan geconcludeerd worden dat het coulisselandschap hoog gewaardeerd wordt. De landschappelijke afwisseling blijkt belangrijk te zijn voor de respondent.

Over een werkbaar landschap voor boeren én een mooi landschap om in te verblijven zijn de respondenten het vrijwel unaniem eens: het Kromme het onderzoeksgebied. Het bedrijf heeft tachtig

hectaren grond in gebruik waarvan op 14 hectaren mais geteeld wordt, het overige is grasland. Van origine was dit een gemengd bedrijf met fruitteelt, akkerbouw en melkveehouderij. In 1979 kwam de huidige familie op de boerderij en is men zich gaan specialiseren in de melkveehouderij. Het bedrijf wordt gerund door vader en twee zonen. Vader is fulltime werkzaam op de boerderij en zijn zonen werken ieder nog enkele dagen elders. In de toekomst gaan de broers het bedrijf met zijn tweeën overnemen.

Melkveehouderij 6: Vanouds was dit bedrijf

gemengd van karakter. Op het bedrijf werden bieten, granen en aardappels geteeld, daarnaast was er melkvee en fruitteelt. De huidige boer, de vijfde generatie op het bedrijf, is pachtboer van landgoed Beverweerd. De huidige generatie is zich met de bedrijfsovername gaan specialiseren in de melkveehouderij. Dagelijks worden er 130 koeien gemolken.

4.5 Het agrarisch