Oplage en aantal lezers 1 e helft 2008
Hoofdstuk 2: Opzet van de gratis kranten
2.1 Presentatie gratis kranten
Het uiterlijk van de krant zegt veel over het karakter dat de redactie wil uitstralen. Rustig met veel tekst of druk met veel kleur en foto‟s: het bepaalt de indruk die de lezer krijgt van het „merk‟ van de krant. De indeling van de voorpagina is hierbij van groot belang. Het moet de interesse van de lezer wekken en deze overtuigen om door te lezen. De presentatie bepaalt of de lezer zich prettig voelt bij de titel.
2.1.1 Uiterlijk voorpagina’s Dag
In november en december 2007 opent Dag iedere dag met een nieuwsfoto op de voorpagina. De overige verwijzingen bestaan allemaal uit een foto en enkele woorden tekst. Beeld is van oorsprong het handelsmerk van de krant. Toch heeft er een verschuiving plaatsgevonden. In augustus en september 2008 overheersen foto‟s de voorpagina niet meer. De grote nieuwsfoto is gebleven, maar de meeste verwijzingen bestaan enkel uit tekst. Daardoor en door een kleiner aantal items ogen de pagina‟s rustiger.
De titel van de krant past zich aan aan de dag: Ma.Dag, Di.Dag, Wo.Dag, Do.Dag, Vr.Dag; gevolgd door de datum: 05.11, 06.11, 07.11 enzovoorts. Onder de titel staat de slogan „24 uur online, mobiel en op papier‟ en een emailadres: redactie@dag.nl, dat in augustus en september vervangen is door de vermelding van de website. Is de titelbalk in de eerste twee weken nog rood met witte en zwarte letters, tijdens de onderzoeksweken in 2008 is de balk wit en zijn de letters rood en zwart. Dit maakt een groot verschil voor de uitstraling van de krant; het is minder schreeuwerig.
De voorpagina bestaat gedurende de onderzoeksperiode volledig uit verwijzingen. In beide periodes vertonen de voorpagina‟s van Dag een duidelijk patroon. In november en december wordt de hoofdfoto vergezeld door een kop, een bijschrift en een introductie van zo‟n drie regels. Boven de titel van de krant staan vier verwijzingen: één naar het weerbericht en drie dubbele per rubriek of advertenties.
In augustus en september staan er nog maar twee verwijzingen boven aan de pagina, waarvan vaak één advertentie of promotie. In één van deze verwijzingen staat vaak een onderwerp uit een magazinerubriek centraal of uit het nieuwe onderdeel „Dagmagazine.‟ Het hoofdartikel krijgt, met een andere vormgeving, dezelfde aandacht als de periode in 2007. De grote nieuwsfoto heeft een nieuwe vormgeving gekregen. Onder de foto verschijnt in grote letters een korte toelichting tegen een achtergrond met een dagelijks wisselende kleur. De foto verwijst naar een artikel in de krant. Het grootste verschil hierin met een aantal maanden geleden is dat er geen vette kop meer op de foto staat; er staat nu een bescheiden titel boven de introductie.
Onder of naast het hoofdartikel staan grotere verwijzingen en advertenties. In november en december staan deze meestal onderaan de pagina; twee of drie blokjes van wisselende formaten. Ze bestaan uit een foto met een korte intro en het paginanummer. In augustus en september staan deze verwijzingen meestal rechts van de foto en bevatten enkel tekst: een bescheiden kop en enkele introductieregels. Ook op deze plekken staan eventueel
advertenties. Het weerbericht heeft in de rechter hoek aan de onderkant een vast plekje. Opvallend gedurende de gehele onderzoeksperiode is dat er nauwelijks advertenties staan op de voorpagina‟s van Dag; vaak geen, soms één of twee.
De Pers
De titel van de krant staat in helderblauwe letters bovenaan de pagina: Dagblad De Pers, evenals de datum en de internetpagina. Bij de titel staan drie gekleurde rondjes: de blauwe lijkt te corresponderen met de nieuwspagina‟s, de oranje met sport en de paarse grofweg met het cultuur en entertainment onderdeel. De pagina‟s die bij deze onderwerpen horen hebben dezelfde kleur voor het paginanummer en de aanduiding van de rubriek. In augustus en september staat ook de slogan onder de titel: (Dagblad De Pers) Werkt bevrijdend.
Onder de titel staat een balk, met twee tot vier in formaat variërende elementen; zowel verwijzingen als advertenties, veelal met afbeeldingen. Vanaf augustus staat er ook rechts van het hoofdartikel een kolom met verwijzingen en kortjes. Voor sommige koppen wordt in de tweede periode een ronder lettertype gebruikt dan voorheen waardoor de uitstraling rustiger en vriendelijker is.
Onder de titel van de krant ziet de voorpagina er iedere dag anders uit met één tot drie artikelen of grote verwijzingen. In november en december is de weergave van grotere artikelen het meest veranderlijk; de positie en omvang van de elementen wisselen sterk. In augustus staat er steeds maar één groot item centraal op de voorpagina; in september meestal twee. Ook die ontwikkeling heeft de pagina rustiger gemaakt. Vrijwel iedere dag is er een grote foto of afbeelding, die meestal bij een artikel aansluit. De afbeeldingen zijn vaak afwijkend met opvallende bewerkingen.
De Pers heeft waarschijnlijk de meest traditionele indeling van de vier gratis dagbladen
en een artikel hoger op de voorpagina van De Pers straalt dan ook het meeste prestige uit. Bijzondere vormgeving, grote koppen en het formaat van het artikel dragen aan die uitstraling bij. Dat speelt tevens een rol bij de selectie van het hoofdartikel.
Metro
De voorpagina van Metro heeft over de hele onderzoeksperiode een redelijk vaste indeling. Boven de vouw staat een volledig of gedeeltelijk artikel met een opvallende kop over één of twee regels. Onder de vouw staat een nieuwsfoto. Een enkele keer is er een combinatie van een artikel met een bijpassende foto. In augustus en september zijn de koppen vetter en daardoor wat minder hoekig.
De titel van de krant bestaat uit witte letters op een groene achtergrond. De letter O heeft de vorm van een wereldbol. De datum en de website staan in een kleine grijze balk onder de titel. De lay-out verschuift rondom dit gebied regelmatig iets naar beneden ten behoeve van advertenties. Links en rechts van de titel staan advertenties of verwijzingen.
In november en december staat er boven de titel van de krant een gekleurde zin ter verwijzing naar een artikel binnenin de krant; in augustus en september is die verdwenen. In beide periodes staat er links van de artikelen een strook met verwijzingen en de poll. In 2007 staan hier verwijzingen, kortjes, foto‟s, advertenties en een poll. De verwijzingen bestaan uit een aantal woorden, gepresenteerd als koppen. De kolom is deze periode ingedeeld met kopjes naar thema; in 2008 worden de onderwerpen eenvoudig gescheiden door liggende lijnen. Dat maakt de uitstraling wat minder kleurrijk en daardoor zakelijker. Iets minder
elementen per dag en het ontbreken van kortjes in deze strook maken de Metro in augustus en september overzichtelijker dan de periode in 2007.
Spits
Spits is van de vier gratis kranten het minst veranderd in de onderzoeksperiode. Dat komt
doordat de krant vlak ervoor, in november 2007, al een restyling onderging. Voor die tijd zag de voorpagina er kaal uit, met een grote, vette kop in hoofdletters, die aan De Telegraaf deden denken. Weinig beeld en veel tekst, in de vorm van kortjes en artikelen bepaalden de
voorpagina.
Nog steeds maakt Spits niet veel gebruik van foto‟s. Wel is er iedere dag een grote nieuwsfoto op een prominente plek, meestal boven de vouw. De foto heeft een bescheiden kop en een gekleurde kolom met een bijschrift. Bovendien ziet de gehele voorpagina er moderner en veelzijdiger uit met meerdere artikeltjes en verwijzingen.
De titel staat aan de linkerbovenkant met witte letters in een blauw blokje, waar ook de website wordt vermeldt. De letter I heeft de vorm van een uitroepteken. De krant heeft de ondertitel „Nieuws en Entertainment‟ gekregen, die de eerdere kreet „Weten wat jij wilt‟ vervangt. Rechts van de titel staat vaak een advertentie.
Onder de vouw staat vrijwel iedere dag een artikel met een opvallende kop. Het artikel springt meer in het oog dan de foto erboven en drukt uit wat voor de krant die dag het
belangrijkste nieuws is. Boven en onder de naam van de krant staat iedere dag een zin van een aantal woorden als verwijzing naar een artikel, maar zonder paginanummer. Links van de foto, het artikel en overige berichtjes staat een smalle kolom van drie centimeter breed. Hierin staan het weerbericht en onder de zin „Vandaag in Sp!ts‟ een aantal verwijzingen in de vorm van citaten.
Het uiterlijk van de centrale ruimte voor artikelen wisselt. Onderaan de pagina
verschijnen bijna dagelijks advertenties. Vaak staan er ook nog meerdere kleine berichtjes en kortjes; soms in een strook rechts van de foto en het artikel. Ook wordt er voor deze kleinere berichtjes gebruik gemaakt van gekleurde blokjes. De foto‟s die gebruikt worden bij artikelen en verwijzingen zijn vaak erg klein en met aparte vormen passend gemaakt bij de tekst, bijvoorbeeld een strook tussen twee kolommen.
2.1.2 Elementen
De manier waarop de krant de elementen van de voorpagina presenteert, bepaalt de uitstraling van de krant. Een groot aantal verschillende elementen kan een druk of levendig beeld
opleveren en een klein aantal kan rustig of saai ogen. Bovendien draagt het uiterlijk mogelijk bij aan de herkenning door de lezer. Een zakelijke uitstraling kan vertrouwen wekken; een kleurrijke, flitsende pagina spreekt mogelijk trendy, jonge mensen aan.
In tabel 3 is te zien dat Dag in november en december 2007 relatief weinig
verschillende vormen gebruikt op de voorpagina. Dat klopt met het uiterlijk van de krant. De voorpagina bestaat volledig uit verwijzingen die volgens een patroon dagelijks een plek op de pagina hebben. Dag is consequent in het gebruik van vormen, maar de pagina is toch kleurrijk en levendig door het gebruik van veel beeld.
Voor de andere titels geldt dat hoe meer variatie er in vorm is, hoe drukker de pagina eruit ziet. De voorpagina van Metro heeft een drukke voorpagina met een vaste indeling. De variatie zit vooral in de strook met verwijzingen en kortjes. In twee weken tijd stonden er elementen in twaalf verschillende vormen op de voorkant. Bij Spits is het omgekeerd: centraal op de pagina, onder de vouw wisselt de invulling het meest met gebruik van veertien vormen. Ook dit levert een druk, afwisselend beeld op. Ook De Pers speelt voornamelijk met de
presentatie van grotere artikelen en verwijzingen centraal op de pagina. De rest van de pagina is minder wisselend.
De hoeveelheid verschillende soorten elementen staat niet noodzakelijk gelijk aan het totale aantal afzonderlijke elementen op de pagina. Zo heeft Dag met gemiddeld 8,8 het grootste aantal redactionele elementen, maar gebruikt daarvoor het kleinste aantal vormen. Bij
Metro en Spits blijkt wel dat bij relatief veel items op de voorpagina ook meer vormen
voorkomen.
November - December 2007 Dag De Pers Metro Spits
Verwijzing per inhoudscategorie
met tekst x
Verwijzing per
inhoudscategorie, tekst en foto x x
Verwijzing naar artikel website x Verwijzing per onderwerp met
tekst x x
Verwijzing per onderwerp met
foto (en evt. kop) x
Verwijzing per onderwerp met
foto en tekst x x
Verwijszin x x x
Verwijszin met foto x
Verwijzing met citaat x x
Verwijzing met citaat en foto x
Verwijzing naar weerbericht x x
Verwijzing in de vorm van
kortje x x
Intro in de vorm van artikel
(grote kop) x
Intro in de vorm van artikel
(grote kop) en foto x
Doorleesartikel (enkel tekst) x x x
Doorleesartikel met foto x x x
Compleet artikel (enkel tekst) x x x
Compleet artikel met foto x x
Afbeelding of (nieuws)foto met
kop (evt. ter verwijzing) x x x x
Kortje (enkel tekst) x x
Kortje met foto x x
Reclame voor eigen service
(mobiel, special) x x
Poll x
In augustus en september 2008 is het gebruik van vormen bij Dag amper veranderd. Wel oogt de voorpagina rustiger, omdat de krant meer met tekst is gaan werken en minder met beeld. De Pers gebruikt meer vormen en ook andere vormen dan het jaar ervoor. Er is meer variatie in verwijzingen en het aantal elementvormen loopt op tot vijftien. Ook verschijnen er in 2008 kortjes op de voorpagina. De pagina van Metro straalt meer rust uit door het gebruik van minder verschillende vormen dan een jaar eerder. Naast de grotere artikelen, nieuwsfoto‟s en verwijzingen per onderwerp is er alleen nog de dagelijkse poll. Voor Spits zijn de vormen volledig gelijk gebleven. Zie tabel 4.
Augustus - September 2008 Dag De Pers Metro Spits
Verwijzing per inhoudscategorie
met tekst x x
Verwijzing per inhoudscategorie
met tekst en foto x x
Verwijzing per inhoudscategorie
met foto (en evt. kop) x
Verwijzing per onderwerp met
tekst x x
Verwijzing per onderwerp met
foto (en evt. kop) x
Verwijzing per onderwerp met
foto en tekst x x x
Verwijszin x
Verwijszin met foto x
Verwijzing met citaat x
Verwijzing met citaat en foto x
Verwijzing naar weerbericht x x
Verwijzing in de vorm van kortje x x
Intro in de vorm van artikel
(grote kop) en foto x
Doorleesartikel (enkel tekst) x x x
Doorleesartikel met foto x x x
Compleet artikel (enkel tekst) x x x
Compleet artikel met foto x x
(Bewerkte) nieuwsfoto met kop
(evt. ter verwijzing) x x x x
Kortje (enkel tekst) x x
Kortje met foto x x
Reclame voor eigen service
(mobiel, special) x x x
Poll x