Politiezone Sint-Niklaas

Politiezone Sint-Niklaas bevindt zich in de provincie Oost-Vlaanderen. Sint-Niklaas is een centrumstad die gevormd wordt samen met Nieuwkerken, Belsele en Sinaai. Politiezone (PZ) Sint-Niklaas kent een steeds groeiende bevolking en telt momenteel 77.644 inwoners. De missie van PZ Sint-Niklaas is het garanderen van een veiligheidsgevoel voor zijn inwoners. Ze maken werk van een gemeenschapsgerichte basispolitiezorg met optimale veiligheidsbeleving, een hoge klanttevredenheid en een maximaal vertrouwen in de politie. Als korps willen ze innovatief en toonaangevend zijn. Alsook wil men voortdurend mee- evolueren met de snel wisselende maatschappelijke tendensen. Sofie Buyse was bereid om toelichting te geven over het project drugsdealing van de politiezone Sint-Niklaas. Mevrouw Buyse is beleidsadviseur van politiezone Sint-Niklaas.

3.3.1

In de politiezone Sint-Niklaas willen ze de komende jaren inzetten op het beheersen en doen dalen van het aantal fenomenen van drugsdeals op hun grondgebied. Het is de bedoeling om de activiteiten van de lokale dealers en dealers uit grootsteden te ontmoedigen en te ontplooien op het grondgebied. Verder willen ze het veiligheidsgevoel verhogen op de plaatsen die dealers uitkiezen voor hun handel. Om deze redenen zijn ze in 2004 het project drugsdealing gestart. De visie omtrent het drugsplan is dat het verspreiden van drugs onder de bevolking grote schade toebrengt aan de samenleving. Verder zorgt het ook voor overlast en een verhoging van het onveiligheidsgevoel. Tevens gaat er vaak een ander criminaliteitsfenomeen gepaard met het dealen van drugs. Daarom onderneemt politiezone Sint-Niklaas verschillende acties. Deze acties zullen maximaal informatiegestuurd worden.

Begrijpen bedrijfsprobleem

Aanleiding en behandeld probleem van project

In Sint-Niklaas hebben er drie zaken geleid tot de ontwikkeling van het project. Ten eerste is er de stijging van het aantal drugsdealers in Sint-Niklaas. Ten tweede is er de relocatie van drugsdealers van Antwerpen naar Sint-Niklaas. De derde aanleiding is het stijgende onveiligheidsgevoel van de burgers in Sint-Niklaas. Deze drie aanleidingen zorgen ervoor dat het project de dag van vandaag de volgende problemen aanpakt: het verhinderen van operaties van drugsdealers door middel van opsporingen en arrestaties, het veiligheidsgevoel in Sint-Niklaas verhogen en de stroom van 300-500 mensen die zich komen bevoorraden van drugs laten afnemen.

62

Initiatiefnemers van het project

Politiezone Sint-Niklaas zijn de initiatiefnemers van dit project, echter werden ze bij de opstart van het project gestuurd door Johan Sabbe, Procureur Des Konings. Hij suggereerde om twee aspecten zeker mee op te nemen in het project. In eerste instantie wou de procureur dat bij elk vastgesteld verkeersongeval, een drugstest moet worden afgenomen. Ten tweede heeft hij gesteld dat er in het project veel aandacht moet gaan naar jonge drugsdealers die op jonge leeftijd worden opgeleid.

Afbakening van het project

Het project drugsdealing beperkt hem tot de kern van de stad Sint-Niklaas. Het project heeft een zeer duidelijke afbakening, namelijk het winkelgebied en stationsbuurt. Er kan van deze afbakening worden geweken indien de informatie dit aangeeft.

Beschikbare data begrijpen

Oorsprong van de databronnen

Het verzamelen van data verloopt niet altijd op eenzelfde manier bij het project drugsdealing. De data die gehanteerd wordt tijdens dit project is meestal uit eigen bron. Hiermee wordt bedoeld dat de politiezone zelf de data heeft vergaard. De eigen data van Sint-Niklaas steunt op informantenwerking, de meldingen van burgers, geïnfiltreerden bij criminele milieus en wijkagenten. De andere data die de zone gebruikt voor het project, zijn meestal PV’s van naastgelegen zones. Deze PV’s vragen ze enerzijds op voor bevestiging van informatie, anderzijds omdat ze niet in de databanken van de andere zones mogen. Ook is het mogelijk dat wanneer een dossier overlapt met die van de gerechtelijke politie of een dossier van de zone zich zodanig groot ontwikkelt dat er een uitwisseling plaatsvindt tussen de zone en de gerechtelijke politie, meestal Gent of Antwerpen. In dit laatste geval is het vaak de informatiebeheerder die de informatie zal uitwisselen omdat deze zeer vertrouwelijk behandeld moet worden.

Maar wat met data die niet beschikbaar is? Soms wordt niet alle informatie meegeven of is deze niet ter beschikking over een dader. Zolang er een beeldvorming van de dader gemaakt kan worden, kan de zone verder met niet volledige data. Indien er geen beeldvorming gemaakt kan worden, zal de data bewaard worden.

Criteria van de data

Het is natuurlijk belangrijk dat de informatie die verzameld wordt bruikbaar en correct is. Daarom moet de data aan enkele vooropgestelde criteria voldoen (1.1.3.2 Raamwerk van

63

data). Bij het project drugsdealing is de volledigheid van gegevens een dubbele factor. Enerzijds kan het zijn dat wanneer er een beeldvorming wordt opgemaakt van een potentiële dader, dat er een bepaald kenmerk ontbreekt zoals een nationaliteit of woonplaats. Toch is het met de resterende data mogelijk om een beeldvorming te creëren van de persoon in kwestie desondanks deze ontbrekende gegevens. In dit geval is het niet nodig dat de data volledig te zijn. Anderzijds mocht er data ontbreken die essentieel is, waardoor er geen beeldvorming gemaakt kan worden, dan zal de data veilig bewaard worden zodat deze later opnieuw gebruikt kan worden. Tijdigheid van data speelt een probleem in het project drugsdealing. Dagelijks wordt er nieuwe data geüpdatet maar verouderde data wordt niet gecontroleerd. Data wordt bij de politie zeer lang bijgehouden en dit zorgt ervoor dat de data niet altijd up-to-date is. Bepaalde personen blijven te lang in de databank zitten waardoor een foute melding en arrestatie kan gebeuren. Eens een drugsdealer, altijd een drugsdealer voor de databank. De andere criteria worden allemaal afgevinkt voor project drugsdealing. De veiligheid van de data wordt zeer hoog in het vaandel gedragen, dit enerzijds op het vlak van data delen, anderzijds wordt de data grondig gecontroleerd dankzij de vele mogelijkheden. De toegankelijkheid van de gegevens zijn vastgelegd door MFO, de ministeriele richtlijnen. Andere criteria die extra werden aangehaald en waarop gefocust wordt zijn: consistentie, integriteit, relevantie en waardevolle data.

Transformatie van data

Zowel de eigen data als de data van anderen worden allemaal samengebracht in het lokaal informatiekruispunt (LIK). Het is het LIK dat de data zal transformeren naar de juiste vorm. De data die door de zone zelf verzameld wordt, moet in de juiste vorm worden omgezet. Door de verschillende vormen van de informatie, klachten, observaties, informanten en enquêtes, vergt het veel moeite en verschillende aanpakken om de data te verwerken. De data die ze krijgen van andere zoals de PV’s moeten ook getransformeerd worden. Het is dus een zeer intensief project omdat alle informatie in een bruikbare vorm moet worden omgezet.

Het technologische deel achter het project in Sint-Niklaas bestaat uit meerdere stappen. Alle data die binnenkomt wordt bijgehouden door het lokaal informatie kruispunt, en wordt hier geordend. Vervolgens kijken de mensen in het LIK naar de informatie en geeft deze een code: ‘need to know’ of ‘nice to know’. Een need to know is wat iedereen moet weten en waarvan de informatie met dringende noodzakelijkheid meteen moet worden omgezet in fiches die gehanteerd worden in de briefings. Nice to know is informatie dat wordt bijgehouden tot

64

wanneer het need to know wordt. Van al deze informatie wordt een beeldvorming opgesteld, maar ook rapporten, deze rapporten noemen RIS, dit zijn informatierapporten die gedeeld kunnen worden met andere zones. Nu heeft de zone van Sint-Niklaas een systeem ontwikkeld waar ze aan iedere dader een kleur kunnen toewijzen aan de hand van de informatie van het LIK. In totaal zijn er drie verschillende kleuren met elk hun eigen betekenis: rood, groen en lichtgroen. Rood wil zeggen dat de persoon in kwestie meteen moet worden tegengehouden en worden opgepakt wanneer deze wordt herkend. Groen betekent dat de persoon moet gestopt worden en ondervraagd worden, dus extra informatie verzamelen. Bij lichtgroen moet er gekeken worden wat de persoon doet maar zonder deze aan te spreken. Om dit systeem optimaal te kunnen integreren in de zone, werd er geïnvesteerd in informatieschermen waarop dezelfde kleurcode wordt gehanteerd en dus de medewerkers ook dagdagelijks mee worden geconfronteerd. Het toekennen van de kleuren gebeurt manueel. Het is een stuurgroep die criteria heeft vastgelegd en deze kleuren dan toewijst op basis van deze criteria. De criteria die gehanteerd worden zijn de volgende: is de dader eerder veroordeeld, welke feiten, over welke HIC gaat het, is de dader al meerdere malen opgepakt, is het een veelpleger enzovoort. Hier valt dus duidelijk te stellen dat het project veel minder technologisch gestuurd wordt dan de andere projecten. Er zijn nog altijd geen programma’s om alles te berekenen en automatisch potentiële gevallen er uit te halen. Het is echter wel de bedoeling om dit tot stand te brengen, in de toekomst gaat het wel mogelijk zijn door de aangroei van data. Politiezone Sint-Niklaas kan stellen dat ze op een creatieve manier aan informatie gestuurd project werken. De kleurcode en de beeldvorming die de zone toekent aan potentiele daders, is creatief omdat het gebaseerd is op een zelfontwikkelde software. Doordat het een zelfontwikkeld systeem is komen er ook verschillende criteria bij kijken die aan bod komen bij de technologie van de data.

Modelleren van data

Bij project drugsdealing daarentegen kan geconcludeerd worden dat de data niet-targeted is. De dataset die in dit project wordt gebruikt is niet op voorhand gelabeld. De dataset moet zelf één of meerdere punten vinden om het geheel te kunnen opsplitsen en te clusteren. Het zoeken naar deze punten blijft zich herhalen tot er een finaal resultaat is. Wel kunnen er voor de dataset opzoekingen gedaan worden in andere databanken zoals rijksregister en ANPR. Dit biedt wel een zekere houvast.

65

Evalueren van het model

Nu er een dataset is ontstaan en de data kan gehanteerd worden, is het belangrijk om het model te blijven opvolgen en te evalueren.

De evaluatie van het project drugsdealing wordt op verschillende manieren bekeken. Het actieplan drugsdealing is nooit af, er moeten altijd updates doorgevoerd worden. Bij dit project wordt er ook een dagelijkse briefing gehouden waarin de informatie wordt doorgenomen, ze zijn dus heel de tijd bezig met het up-to-date houden. Het is vaak in de waan van de dag dat wanneer er iets binnenkomt men in staat is direct te handelen. Beleidsmatig gebeurt de evaluatie twee keer per jaar. Dan moet er verantwoording worden afgelegd aan de korpschef. Hierbij wordt de beeldvorming opgefrist alsook wordt er een kleur toegekend aan de ontwikkeling van de doelstellingen. Hier wordt dan gekeken naar de haalbaar en of de doelstelling geschrapt moet worden. De projectchefs die het project leiden zitten wekelijks samen, zij gaan in het proces zelf stappen hernemen, informatie toevoegen en verfijnen.

Doordat het project drugsdealing pas opgestart is in 2020, is er enkel nog maar een ruwe beeldvorming beschikbaar. De beeldvorming bevat een overzicht van nationaliteiten, voorwerpen, soorten drugs, soorten drugsattributen, overige voorwerpen die de persoon in kwestie in bezit had, de straat van arrestatie en de woonplaats van de verdachte. Voor de resultaten worden al deze gegevens samen in een document geplaatst. De resultaten van de survey zijn nog niet bekend aangezien deze nog lopende is.

Er kan voor het evalueren van het model eveneens gekeken worden naar de meldingen die het model teweeg brengt. Bij het project worden de meldingen zowel onmiddellijk als de niet- onmiddellijk gevolgd. Er zijn criteria verbonden aan hoe men reageert op de meldingen. De criteria die de beslissing maken om al dan niet direct over te gaan tot actie zijn de acute informatie en volledige informatie. Met deze criteria is een directe actie vereist omdat anders de drugsdealers verdwenen zijn. Wanneer er informatie uit een informantenwerking komt of via een melding van een burger, gaat dat over een drugshandeling die op dat moment of later op de dag wordt uitgevoerd, er moet dus direct worden ingegrepen. Bij alle andere gevallen wordt er niet meteen overgegaan tot actie, wanneer er een hit binnenkomt zal de informatie eerst verfijnd worden en observaties op het terrein zelf worden uitgevoerd.

Ook al wordt er onmiddellijk of niet-onmiddellijk gereageerd op een voorspelling, de voorspellingen kunnen foutief zijn. Bij het project drugsdealing kan het volgen van een foute

66

voorspelling grote gevolgen hebben zoals: het verraden van de informantenwerking, een grote drugsdeal mislopen, drugdealers op de hoogte brengen van hun onderzoek. Langs de andere kant volgen ze wel steeds alle informatie die mensen doorsturen wanneer ze denken dat er een drugsdeal bezig is op het moment. De politiezone geeft altijd de boodschap mee aan de mensen dat het niet erg is dat ze voor niks komen. Liever eens te veel dan te weinig. Wanneer er een foute melding is gevolgd en ze iemand ten onrechte arresteren zullen ze ook hun excuses aanbieden. Desondanks de mogelijkheid tot foute voorspellingen is het belangrijk om naar de effectiviteit van het project te kijken.

Bij het project drugsdealing valt er op te merken dat er sprake is van vooroordelen. Het informatiegestuurd werken bij project drugsdealing bevat nog steeds manuele handelingen waardoor het menselijke, en dus subjectieve, aspect aanwezig blijft. Dit zorgt ervoor dat bij het uitvoeren van voorspellingen toch soms vooroordelen bovenkomen. Bij drugsdealers is het niet makkelijk aan te duiden waarom er een melding afgaat. Toch hamert de korpschef van PZ Sint-Niklaas zeer erg op gelijkwaardigheid wanneer mensen worden opgepakt.

Uitrollen van het model

Het project is stapsgewijs tot stand gekomen. De ontwikkelingen die het project maakt, moeten continu worden bijgestuurd. Dit zorgt ervoor dat elke nieuwe toevoeging van data aan het project een nieuwe test is. Het project heeft doorheen de jaren al verschillende ontwikkelingen meegemaakt. Dankzij de ontwikkelingen binnen het project is het mogelijk om maandelijks een zeer grondige drugsactie te doen op basis van de informatie.

Verder wordt er binnen de politiezone veel belang gehecht aan het feit dat het personeel op de hoogte moet zijn van de projecten. Er wordt periodiek een personeelsvergadering ingepland waar het project wordt besproken. Deze vergaderingen zijn niet vrijblijvend, het personeel wordt daarbij ook aan een test onderworpen. Op deze manier, het bespreken met de gemeenteraad, het jaarverslag en de personeelsvergaderingen, zet politiezone Sint- Niklaas hoog in op transparantie.

Tijdens het uitvoeren en het evalueren van het project worden steeds innovatiepunten opgemerkt. Zoals aangegeven wordt het project goed opgevolgd. De opvolging gebeurt zowel dagelijks, wekelijks als maandelijks. Dit zorgt ervoor dat de gehanteerde werkwijze up-to-date blijft.

67

Het project kijk niet enkel naar het heden en het up-to-date houden van het project. Er worden ook toepassingen opgemerkt die in de toekomst zullen bijdragen. Zo merken ze dat de politie op weg is om digicops te worden. Er komen nog zeer veel ontwikkelingen op hun af zoals de digitale bodycams die toegevoegde informatie gaan leveren, nieuwe smartphones die gegeven worden aan de medewerkers waarop men beelden en foto’s van op het terrein aan de informatie kunnen toevoegen. Dit zorgt voor een verdere ontwikkeling en uitbreiding van het project. Alles moet zeer stapsgewijs ontwikkeld worden en is er vandaag de dag een zeer grote marge.

Herhaling van de fasen CRISP-DM

Bij de evaluaties worden alle fasen opnieuw doorlopen. De evaluaties van het project leiden tot de verdere ontwikkelingen van het model. Wanneer er wordt opgemerkt bij een evaluatie dat het halen van een bepaalde doelstelling niet mogelijk is, wordt het probleem, de data of de criteria opnieuw bekeken.

In het project drugsdealing kunnen er ook nog andere momenten worden vastgesteld wanneer fasen opnieuw worden doornomen. Zoals aangegeven bij de afbakening van het project is het mogelijk dat informatie leidt tot een nieuwe locatie. Op dit moment wordt er teruggekeerd naar de fase ‘bedrijfsprobleem begrijpen’ om op de juiste locatie te kunnen optreden. Data die niet volledig is en waar er ook geen beeldvorming van gemaakt kan worden, wordt in een “ijskast” gestoken. Dit betekent dat er regelmatig wordt teruggekeken naar de beschikbare data of er data uit de ijskast aangevuld kan worden zodat er een nieuwe beeldvorming gevormd kan worden. Ook worden door de project-chefs, die dagelijks bezig zijn met het project, de verschillende fasen regelmatig hernomen om informatie bij te voegen of te verfijnen.

Impact van beleid op project

Beleid speelt in Sint-Niklaas een belangrijke rol doorheen het proces en dit op verschillende niveaus. De zone werkt op het vlak van het project drugsdealing samen met andere zones en de federale gerechtelijke politie maar ook met de gemeente van de zone. Ook worden er samenwerkingen vastgesteld met derden. Doorheen het project krijgt de zone ook te maken met andere zware misdrijven die gekoppeld zijn aan de drugsdealers. Door de samenwerking met de verschillende niveaus en problematiek van verschillende sectoren, bevat het project duidelijk een complex probleem.

68

Het project drugsdealing scoort hoog op het vlak van samenwerking. De frequentie van samenwerken met de andere zones ligt het laagste. In Sint-Niklaas is het niet zozeer het gebrek aan samenwerking of een goede band met andere zones maar eerder het feit dat men van andere zones niet vaak gegevens nodig heeft. Wel werken ze stelselmatig samen met buurtgemeentes maar dat om samen een drugsactie te doen op grenzen van de zones. Sint- Niklaas werkt vooral samen met de gerechtelijke politie van Gent en Antwerpen. Van deze krijgen ze vooral data, dit doordat drugsdealers vaak over de grenzen van gemeenten gaan. Deze samenwerking is vooral voor grotere zaken wanneer er een overlapping ontstaat. Er zijn criteria vastgelegd wanneer een zaak wordt overgedragen naar de federale gerechtelijke politie. De criteria houden de grootte van de zaak in en de samenhang met andere zware feiten. Afgelopen jaar is de dienst drugpreventie ook naar Nederland getrokken om advies te vragen over hoe zij dergelijke zaken aanpakken. Politiezone Sint-Niklaas probeert om hun blik te verruimen.

Politiezone Sint-Niklaas, maar ook specifiek het project drugsdealing, heeft een hechte samenwerking met de gemeente. Dit is vooral te danken aan het feit dat ze één gemeentezone is. De zone bereidt veel documenten voor die ter goedkeuring moeten voorgelegd worden, maar het gebeurt zelden dat er hier vragen worden gesteld. Op het operationele vlak wordt er samengewerkt met de gemeenten. Dit omdat er gebruik gemaakt wordt van de bestuurlijke handhaving. In plaats van direct actie te ondernemen in het project drugsdealing, wordt er eerst samengewerkt met de gemeente. Er wordt gekeken naar de financiële stromen van de