Hoofdstuk 4: Bronvermeldingen
1. Plagiaat
1.1. Wat is plagiaat?
In het onderwijs- en examenreglement van de KU Leuven, artikel 84, wordt plagiaat als volgt gedefinieerd:
Plagiaat is “de overname zonder adequate bronvermelding van het werk (ideeën, teksten, structuren, ontwerpen, beelden, plannen, code, ...) van anderen of van eerder werk van zichzelf, op identieke wijze of onder licht gewijzigde vorm.
Het feit of de onregelmatigheid het gevolg is van een bewuste keuze van de studenten en of ze de betrokkenen al dan niet een onterecht voordeel heeft opgeleverd, is irrelevant bij de feitelijke vaststelling.”11
Plagiaat heeft volgens deze definitie dus verscheidene mogelijke verschijningsvormen:
het woordelijk of bijna woordelijk overnemen van teksten (of onderdelen ervan), ongeacht het soort bron (dus ook digitale bronnen die gratis beschikbaar zijn via het internet of een cursustekst), zonder adequate bronvermelding;
het woordelijk of bijna woordelijk overnemen van een mondelinge bron (bv. les, lezing, interview, gesprek, enz.) zonder adequate bronvermelding;
10 Zie ook http://www.kuleuven.be/onderwijs/plagiaat.
11 https://www.kuleuven.be/onderwijs/oer/2017; geraadpleegd op 04/08/2017.
het kopiëren van afbeeldingen, schema’s, grafieken, figuren, enz. zonder adequate bronvermelding;
het parafraseren van andermans argumentatie zonder adequate bronvermelding;
het vertalen van teksten zonder adequate bronvermelding;
het hergebruiken van eigen werk zonder adequate bronvermelding (bv. stukken van een vroegere paper recycleren voor een bachelorproef zonder te refereren naar die vroegere paper). Het is nl. zo dat de overname van eigen werk zonder bronvermelding volgens de definitie van plagiaat die aan de KU Leuven wordt gebruikt, expliciet als examenfraude wordt beschouwd. De vraag wie het intellectueel eigendomsrecht over de betrokken tekst bezit, is hierbij niet relevant.
Plagiaat wordt, in de context van onderwijs, beschouwd als examenfraude. Er bestaan ook andere vormen van wetenschappelijke fraude die evenmin aanvaardbaar zijn (zowel voor onderzoekers als voor studenten), zoals:
het overnemen van referenties uit andere bronnen zonder dat je het werk waaraan je refereert zelf hebt geraadpleegd ;
het al dan niet tegen betaling verwerven of laten bewerken van werkstukken en dit laten doorgaan als eigen werk;
het simuleren of vervalsen van onderzoeksgegevens.12
1.2. Sancties
Indien plagiaat wordt vastgesteld, volgt er aan de KU Leuven een sanctie, ongeacht of deze fraude werd gepleegd door personeelsleden of studenten. In het geval van studenten wordt plagiaat beschouwd als een geval van examenfraude die valt onder de sectie onregelmatigheden van het onderwijs- en examenregelement (afdeling 11, artikels 85 en 86). Daarin staat onder meer te lezen13:
“Op grond van een bij het examen begane onregelmatigheid kan de examencommissie onverminderd art. 90 §2 bij de beraadslaging of in een vervroegde bijeenkomst beslissen dat de betrokken studenten:
12 Een goed overzicht van concrete voorbeelden van wetenschapsfraude wordt geboden in tekst nr. 6 in de reader.
13 https://www.kuleuven.be/onderwijs/oer/2017; geraadpleegd op 04/08/2017.
1° het examen op een ongeldige wijze hebben afgelegd en het opnieuw moeten afleggen op een door de faculteit te bepalen tijdstip;
2° een aangepast cijfer krijgen op het examen of werkstuk van het opleidingsonderdeel of van een onderdeel ervan;
3° een 0 krijgen op het examen of werkstuk van het opleidingsonderdeel of van een onderdeel ervan;
4° geen cijfers krijgen voor enkele of alle examens van de betrokken opleiding in de betrokken examenperiode;
5° afgewezen worden voor een of meer opleidingsonderdelen. In dat geval krijgen deze studenten voor die examenperiode een 0 voor de betrokken opleidingsonderdelen en kunnen ze pas ten vroegste in het volgende academiejaar opnieuw aan een examen over deze onderdelen deelnemen;
6° afgewezen worden voor een opleiding. In dat geval kunnen deze studenten zich ten vroegste opnieuw inschrijven voor het volgende academiejaar. De afgewezenen verliezen alle examencijfers die zij in de betrokken examenperiode hebben behaald.
Deze sanctie kan slechts op grond van een zeer ernstige onregelmatigheid worden uitgesproken; over de ernst van de onregelmatigheid oordeelt de examencommissie;
7° het recht tot inschrijving voor een eerstvolgend academiejaar of de eerstvolgende twee academiejaren verliezen. Deze sanctie geldt voor alle opleidingen aan de KU Leuven en kan enkel uitgesproken worden in combinatie met een afwijzing voor een opleiding.
In samenhang met de sancties 4°, 5°, 6° en 7° kan de examencommissie bovendien beslissen dat de regel van behoud van het hoogste examenresultaat vervalt.
In samenhang met de sancties 3° tot 7° kan de examencommissie de betrokken studenten eveneens opleggen het betrokken werkstuk op basis van bepaalde suggesties grondig te herwerken dan wel op basis van een nieuw onderwerp uit te werken.
In geval van feiten die te maken hebben met de ongeoorloofde overname van teksten, kan de examencommissie aan de sancties een verplichte deelname aan een zelfstudiemodule of andere vormen van bijscholing koppelen met betrekking tot plagiaatpreventie.”
1.3. Hoe plagiaat vermijden?
Je pleegt geen plagiaat als je je bronnen correct vermeldt, zowel wanneer je een bron citeert als wanneer je die parafraseert.
Een citaat is een woordelijke weergave van zinnen of zinsneden uit de bestudeerde teksten of uit secundaire literatuur. Zo kan je bijvoorbeeld een stuk uit de bestudeerde tekst letterlijk opnemen om de diverse elementen ervan te kunnen bespreken; of je kan de zienswijze van iemand anders letterlijk weergeven ter ondersteuning van je eigen argumentatie. Citaten worden letterlijk opgenomen, inclusief leestekens of zelfs spelfouten. Als je iemands woorden letterlijk overneemt, gebruik je aanhalingstekens en verwijs je volledig en correct naar de gebruikte bron.
Een parafrase is een weergave van iemands woorden of ideeën met eigen woorden; het is dus geen letterlijke weergave. Als je iemands woorden of ideeën samenvat of parafraseert, moet je geen aanhalingstekens gebruiken en volstaat het om volledig en correct naar de gebruikte bron te verwijzen.
Tips:
Zorg er tijdens je onderzoek voor dat je bij het nemen van notities correct en gedetailleerd de bron aangeeft; dit verzekert dat je niet verkeerd citeert of ongewild plagieert, maakt het jezelf veel gemakkelijker om achteraf exact te achterhalen wat de auteur schreef en bespaart je bij het afwerken van je werkstuk veel tijd. Zorg er m.a.w.
voor dat je bij het nemen van notities een duidelijk onderscheid maakt tussen de passages die je overschrijft, passages die je parafraseert, en jouw eigen commentaar.
Wees volledig in je bronverwijzing.