Persoons- en contextgerichte preventie

Tabel 17 geeft een overzicht van de effectiviteit van persoons- en context-gerichte maatregelen ter preventie van geweld en van de mechanismen en contexten die bij deze maatregelen worden betrokken. Training voor jonge kinderen (al dan niet op school) in combinatie met oudertraining is effectief in het voorkomen van geweld tijdens de adolescentie. Dit blijkt vooral voor kinderen die vanwege gedragsproblemen risico lopen om later gewelddadig gedrag te gaan vertonen, maar dergelijke programma’s zijn ook effectief voor kinderen die opgroeien in achterstandswijken. Dergelijke interventies zijn evenwel het effectiefst voor kinderen bij wie in de vroege jeugd daadwerkelijk risicofactoren aanwezig zijn (Farrington, 2001). Aos et al. (2004) berekenden voor een aantal projecten voor jonge kinderen en hun ouders de kosten-batenratio. Zij concluderen dat dergelijke projecten over het algemeen gunstige kosten-batenratio’s vertonen. Daarbij dient in aanmerking te worden genomen dat Aos et al. in hun berekening uitsluitend baten betrokken die gerelateerd zijn aan

delinquentie. Met andere woorden, andere positieve effecten zijn niet meegenomen.

In de onderhavige studie zijn slechts twee programma’s opgenomen die training voor kinderen combineren met oudertraining. Er zijn er echter meerdere die op de lange termijn een gunstig effect blijken te hebben op de preventie van criminaliteit (Farrington & Welsh, 2003). Dergelijke interventies richten zich doorgaans op het verminderen van het aantal risicofactoren of het verminderen van de negatieve invloed die deze factoren hebben op de ontwikkeling van het kind. Omdat meerdere negatieve ontwikkelingsuitkomsten vaak dezelfde risicofactoren delen, zijn dergelijke programma’s over het algemeen niet expliciet gericht op het voorkomen van geweld (het is een nevenuitkomst). Om deze reden zijn evaluatiestudies van dergelijke interventies vrijwel niet in het huidige onderzoek opgenomen. Het verdient daarom aanbeveling om in de litera-tuur met betrekking tot vroegtijdige interventies voor probleemgedrag bij zeer jonge kinderen na te gaan in hoeverre bewezen effectieve interven-ties tevens op de langere termijn een effect hebben op de preventie van geweld.

Wat voor interventies voor jonge kinderen en hun ouders geldt, geldt tevens voor voorschoolse interventies. Doordat deze interventies zich doorgaans niet specifiek richten op het voorkomen van geweld, zijn ze niet in deze studie opgenomen. Studies tonen echter aan dat deze interventies wel degelijk een gunstig effect kunnen hebben op het voorkomen van geweld (Farrington, 2001; Farrington & Welsh, 2003). Een van de bekendste en effectiefste voorbeelden in de internationale literatuur is het High/Scope Perry Preschool-programma. Uit de recentste publicatie (Schweinhart et al., 2005) over de resultaten van het longitudinale onderzoek (geran-domiseerd experiment) naar de effecten van dit programma blijkt dat de experimentele groep op 40-jarige leeftijd significant minder vaak wegens geweldsdelicten is gearresteerd dan de controlegroep.⁸ Dit effect werd ook gevonden voor vermogens- en drugsdelicten. Naast een positief effect op criminaliteit bleek het programma tevens gunstige effecten te hebben op het opleidingsniveau van de deelnemers, op de arbeidsparticipatie en de verdere economische situatie van de deelnemers, op de gezondheid van de deelnemers en op het privé-leven van de deelnemers. Schweinhart et al. voerden tevens een uitgebreide kosten-batenanalyse uit en komen tot de conclusie dat het Perry Preschool-programma een zeer gunstige kosten-batenratio heeft. Zelfs bij de ongunstigste discontovoet levert Perry Preschool $ 5,67 per geïnvesteerde dollar op.

Ook een effectieve persoons- en contextgerichte preventiemaatregel is het trainen van potentiële daders en slachtoffers van ‘dating’ geweld

8 Omdat deze publicatie te laat is ontvangen door de onderzoekers, kon hij niet meer in het onderhavige onderzoek worden betrokken.

(Safe Dates en Youth Relationship Program). Hierbij is het wel nodig dat de interventie wordt gegeven vóórdat jongeren echt aan verkering beginnen (zie ook Cano et al., 1998). Dergelijke programma’s lijken niet te werken bij oudere adolescenten en jongvolwassenen.

Een mogelijk effectieve persoons- en contextgerichte maatregel ter preventie van geweld is het Amerikaanse project Children at Risk. Dit secundaire preventieproject hanteert een aanpak waarbij gericht maatre-gelen worden ingezet om specifieke risicofactoren te verminderen. Dit wordt gecombineerd met een strenge aanpak door politie en justitie. Hoewel de kwalitatief goede evaluatie positieve effecten rapporteert, blijken soortgelijke interventies niet altijd de gewenste effecten te berei-ken (Gottfredson et al., 2002). Bovendien blijkt uit een meta-analyse van Farrington en Welsh (2005) dat de omvang van de gevonden effecten nogal klein is.

Over de effectiviteit van twee Nederlandse persoons- en contextge-richte preventiemaatregelen – een schoolbrede campagne tegen geweld en de Marietje Kesselsprojecten – kunnen op basis van de beschikbare literatuur geen uitspraken worden gedaan. Dit geldt eveneens voor een psychodynamisch schoolprogramma ter preventie van geweld.

Tabel 17 Persoons- en contextgerichte preventie van geweld

Mechanismen Contexten Effecten

30 & 36. Training van jonge kinderen en hun ouders

- Ouders trainen in opvoe-dingsvaardigheden - Jonge kinderen trainen in

sociale en cognitieve vaar-digheden, interpersoonlijke probleemoplossingsvaardig-heden

- Primaire preventie: langdu-rige interventie tijdens basis-school. Training van kinderen op school en training van ouders

- Secundaire preventie: twee-jarige training van ouders en kinderen (gemiddelde leeftijd 7 jaar)

Effectief

29 & 34. Preventie van ‘dating’ geweld

- Bewustwording en verande-ren van normen

- Het leren van conflicthante-ringsvaardigheden

- Primaire en secundaire pre-ventie

- Gericht op potentiële daders en op potentiële slachtoffers - Jongeren die nog geen

ver-kering hebben

Effectief

35. Children at Risk - Gericht aanpakken van risicofactoren op meerdere gebieden

- Strenge handhaving door politie en justitie

- Secundaire preventie - Jongeren (11 – 13 jaar) uit

achterstandswijken - Samenwerking is vereist

tussen meerdere partners

Mogelijk effectief