In deze paragraaf geven we een overzicht van de verdeling van de typen binnen de onderzoekspopulatie en vergelijken we de typen op de voornaam-ste kenmerken. Vervolgens geven we aan of de zes typen plegers hun geweld voornamelijk richten tegen werknemers met een publieke taak, tegen burgers of tegen beide categorieën. Ten slotte zetten we de gevonden typologie af tegen de typologieën en profielen die in 3.5 zijn beschreven.
Tabel 4.1 Frequentieverdeling van de onderzochte populatie naar type
Type Totaal Percentage
1 De machteloze gefrustreerde 17 12%
2 Het korte lontje 40 28%
3 De verwarde 6 4%
4 Geweld als leefstijl 26 18%
5 De beïnvloedbare jongere 28 20%
6 De Incidentele pleger onder invloed 10 7%
Onvoldoende daderinformatie aanwezig/
niet eenduidig in te delen 15 11%
Totaal N =142 100%
In tabel 4.1 is te zien dat het type dat wordt omschreven als ‘het korte lontje’ binnen de onderzoekspopulatie het meest voorkomt (28 procent), gevolgd door ‘de beïnvloedbare jongere’ (20 procent) en ‘geweld als leefstijl’ (18 procent). In 12 procent van de gevallen kunnen we de pleger als
‘machteloze gefrustreerde’ omschrijven. De verwarde komt in 6 procent voor.
Van de in totaal 142 geweldplegers viel 11 procent niet onder één van de typen. Er was in deze gevallen meestal te weinig informatie bekend over de pleger en het incident. In een enkel geval was een pleger niet eenduidig onder te brengen bij één van de typen vanwege overlappende kenmerken.
Het betreft kwalitatieve typen. De percentages hierboven zeggen dan ook niets over de mogelijke verdeling van de gevonden typen over de totale populatie van geweldplegers. De frequentieverdeling hangt grotendeels
samen met de wijze waarop binnen het onderzoek zo gevarieerd mogelijk incidenten zijn geselecteerd.
Op basis van dit verkennende onderzoek kan geen uitspraak worden gedaan over de verhouding van de profielen in de totale populatie geweld-plegers. Ook kan geen uitspraak worden gedaan over de mogelijke ontwikke-ling van typen in de loop van de tijd.
De typen vergeleken
Het korte lontje en de beïnvloedbare jongere komen onder zowel mannen als vrouwen voor. De overige typen zijn vooral mannen.
Terwijl de machteloze gefrustreerde en de verwarde over het algemeen ouder zijn, zijn de beïnvloedbare jongere en de incidentele pleger onder invloed jonger. De typen kort lontje en geweld als leefstijl lijken niet aan een leeftijd gebonden. Deze typen kunnen zowel jong als oud zijn.
De mentale status van de machteloze gefrustreerde neigt evenals die van de beïnvloedbare jongere naar instabiel. Het korte lontje is net als de incidentele pleger over het algemeen mentaal stabiel. De verwarde en het type geweld als leefstijl zijn als instabiel te typeren.
Van het korte lontje, de beïnvloedbare jongere en de incidentele pleger onder invloed is de leefstijl over het algemeen aangepast te noemen. De overige typen hebben een meer onaangepaste leefstijl.
Het korte lontje, de verwarde en het type geweld als leefstijl zijn frequenter agressief. Dit geldt niet voor de andere typen. Enkel het type geweld als leefstijl heeft een gevarieerd strafblad als onderscheidend kenmerk. Dit type is ook het enige type dat calculerend is in geweldgebruik:
het zet geweld instrumenteel in om doelen te bereiken.
Over de sociale status van de typen kunnen we opmerken dat de machteloze gefrustreerde vaak lager opgeleid is, vaker werkloos is en schulden heeft. Bij het korte lontje is de sociale status meer divers, al is dit type vaker laag opgeleid. Hij of zij werkt over het algemeen of is in opleiding. De verwarde is door een psychische stoornis vaak werkloos. Het opleidingsniveau van dit type wisselt. Het type geweld als leefstijl is vaak werkloos, samenhangend met zijn onaangepaste leefstijl. De beïnvloedbare jongere is vaak nog scholier of in opleiding en is in de regel lager opgeleid. De incidentele pleger onder invloed werkt of is in opleiding.
Voor de beïnvloedbare jongere, de machteloze gefrustreerde en het type geweld als leefstijl zijn problemen in de thuissituatie meer kenmerkend dan voor de overige typen.
Enkel bij de machteloze gefrustreerde is er sprake van een duidelijke afhankelijkheidsrelatie tussen pleger en slachtoffer. Voor de machteloze gefrustreerde staan vaak grote belangen op het spel. De beïnvloedbare jongere en de incidentele pleger onder invloed zijn gevoelig voor groepsdruk en plegen niet enkel solo hun delict, zoals dat bij de andere typen het geval is.
Het korte lontje en de beïnvloedbare jongere zijn ten tijde van de geweld-pleging over het algemeen vaker nuchter. De machteloze gefrustreerde en het type geweld als leefstijl komen zowel nuchter als onder invloed tot hun daden. De verwarde is vaker onder invloed van medicijnen of drugs, terwijl de incidentele pleger onder invloed altijd onder invloed is van alcohol en soms ook van drugs.
De aanleiding tot het overgaan tot geweld is voor de machteloze gefrus-treerde duidelijk een gevoel van machteloosheid en frustratie door de interactie (of het ontbreken daarvan). Voor het korte lontje is de aanleiding uiteenlopend van aard, een in andermans ogen futiele aanleiding kan genoeg zijn om dit type te doen ontvlammen. Bij het verwarde type geldt vaak geen duidelijke aanleiding. Het geweld is over het algemeen niet persoonsgericht.
Het type geweld als leefstijl heeft geen aanleiding nodig om tot geweld over te gaan en gebruikt geweld ook instrumenteel. Ook bij de beïnvloed-bare jongere lijkt de aanleiding voor geweld zeer uiteen te lopen. Het geweld lijkt soms ‘spontaan’ te ontstaan. Voor de ontremde incidentele pleger onder invloed is een geringe aanleiding al voldoende om over te gaan tot geweld. Een niet opzettelijke duw of een foute blik kan al voldoende zijn.
De machteloze gefrustreerde bedreigt en scheldt voornamelijk. Dit is het enige type dat dit ook telefonisch of per mail doet. Het korte lontje houdt het ook voornamelijk bij verbaal geweld. Het gaat bij dit type vooral om belediging en bedreiging. Bij de verwarde varieert het type delict van verbaal geweld tot zwaar fysiek geweld. Ditzelfde geldt voor het type pleger
dat geweld als leefstijl heeft. Dit type is het enige type dat vaker wapens gebruikt.
Bij de beïnvloedbare jongere en de incidentele pleger onder invloed varieert het geweld van verbaal tot fysiek geweld. In bijlage 6 zijn alle bovengenoemde kenmerken per type schematisch weergegeven.
Figuur 4.1 Typen geweldplegers verdeeld naar geweld gericht tegen publieke taak en publiek geweld
‐‐‐‐‐‐‐‐‐ : incidenteel : vaker voorkomend
Tegen burgers Tegen publieke
taak Type 1 Machteloze gefrustreerde
Type 2 Kort lontje
Type 3 Verwarde
Type 4 Geweld als
leefstijl
Type 5 Beïnvloedbare
jongere
Type 6 Incidentele pleger onder invloed
Typen naar publiek geweld of tegen de publieke taak
In figuur 4.1 is te zien dat de machteloze gefrustreerde het enige type is dat enkel geweld pleegt tegen de publieke taak. De agressie van de machteloze gefrustreerde is enkel gericht tegen werknemers met een publieke taak waarvan hij op enigerlei wijze afhankelijk is.
Het korte lontje kan door zijn of haar lage frustratiedrempel zowel tegen werknemers met een publieke taak als tegen andere burgers geweld
gebruiken.
Werknemers met een publieke taak zullen door hun taak eerder gecon-fronteerd worden met de verwarde pleger dan burgers in het publieke domein die vaak meer afstand bewaren.
De plegers die geweld als leefstijl hebben, kunnen zowel geweld gebrui-ken tegen werknemers met een publieke taak als tegen burgers.
Het geweld dat de beïnvloedbare jongere gebruikt is tegen andere burgers gericht, maar ook tegen mensen met een publieke taak.
Het geweld van de incidentele pleger onder invloed richt zich ten slotte tegen uitgaanspubliek of tegen mensen met een publieke taak die zich ten tijde van het uitgaan vanwege hun taakuitvoering in de buurt bevinden.