HOOFDSTUK 3: De studentenwerkgroepen, Nieuw Lila en het COC
3.3. Oprichting actiegroep Nieuw Lila
‘De naam Nieuw Lila, waarmee de samenstellers van dit geschrift zich hebben getooid, is méér dan alleen maar een grapje. Lila was de kleur van de driehoek die tijdens de Tweede
Wereldoorlog de homofielen kregen opgespeld die verdwenen in Hitlers konsentratiekampen. Dat is één. Twee is – natuurlijk – de associatie met Nieuw Links. Daarmee delen we de mentaliteit en het politiek engagement dat óók – en alles – te maken heeft met seks en – als dat bestaat – homoseks. In allerlei sektoren van de samenleving houdt men zich de laatste jaren bezig met homoseksualiteit en homofielen. Veelal gebeurt dat vanuit de gedachte dat er toch iets aan “gedaan” moet worden, dat ze “geholpen” moeten worden zich zo goed en zo kwaad als dat gaat het leven te slaan.’372
Met deze tekst begint ‘Afscheid van een moederbinding’, in 1969 geschreven door de actiegroep Nieuw Lila. Uit onvrede met de koers van het COC werd actiegroep Nieuw Lila opgericht. Ze wilde dat het COC omgevormd werd, en een meer confronterende koers zou gaan varen.373 Volgens Nieuw
365 Maurice van Lieshout, ‘”Een wat ethische, bezorgde toon”’, 167. 366 Ibidem, 165.
367 Ibidem, 167. 368 Ibidem, 177. 369 Ibidem, 177.
370 Ingrid Ardonne en Jaak Slangen, ‘”Ssst…. homoseksueel!” In de roerige jaren zestig’, 136. 371 Maurice van Lieshout, ‘”Een wat ethische, bezorgde toon”’, 165-166.
372 Henk Branderhost, e.a., Afscheid van een moederbinding. Uitdaging van nieuw lila aan het coc, (Amsterdam
1969), 5.
45 Lila was het COC niet kritisch genoeg op de maatschappij.374 In ‘Afscheid van een moederbinding’
zette de groep haar visie uiteen.375 Het woord moederbinding verwijst in deze titel naar het COC. De
naam Nieuw Lila was gekozen als een verwijzing naar de naam Nieuw Links, een vernieuwingsbeweging binnen de Partij van de Arbeid.376
Gert Hekma stelt dat het COC in de jaren zestig koos voor een vorm van integratie die uitging van het aanpassen aan de heteroseksuele samenleving. De studenten pleitten volgens Hekma daarentegen voor een aanpak die de dominante seksuele structuren in de maatschappij zou blootleggen en het probleem verschoof naar de heteroseksuele maatschappij die homoseksuelen uitsloot.377 Nieuw Lila vond dat de maatschappij ervoor zorgde dat homoseksualiteit een probleem
was en dat dit aangepakt moest worden.378 Net zoals de studentenwerkgroepen vonden ze dat
confrontatie nodig was voor integratie.
De studentenwerkgroepen waren nauw betrokken bij de oprichting van Nieuw Lila. De
studentenwerkgroepen hadden actieve jonge LBHT’ers weten te verenigen die anders tegen homo- emancipatie aankeken dan het COC. Dit leidde onder andere tot de oprichting van Nieuw Lila vanuit de FSWH in april 1969. Door de studentenwerkgroepen was er een netwerk opgebouwd dat Nieuw Lila kon gebruiken voor hun roep om een koerswijziging binnen het COC. De verslagen van Nieuw Lila laten zien dat de studenten bij de studentenwerkgroepen hadden geleerd om samen te werken en actief andere groepen en media te benaderen.379 Ook de samenwerking van de
studentenwerkgroepen met de NVSH werd overgenomen door Nieuw Lila.
Op 16 april 1969 vond de eerste bijeenkomst van de actiegroep Nieuw Lila plaats in het huis van Nico Brederoo, bestuurslid van de FSWH.380 In het verslag van deze bijeenkomst staat het volgende:
‘Het initiatief om te komen tot een groep mensen, over het algemeen congresleden van het COC, om te gaan onderzoeken wat het COC zou moeten zijn en doe, en hoe dit te verwezenlijken, is uitgegaan van de FSWH; de groep zal echter na deze bijeenkomst volledig zelfstandig draaien.’381
Verschillende bestuursleden van de studentenwerkgroepen waren betrokken bij de oprichting van Nieuw Lila. Henk Branderthorst die eerder een rol had gespeeld in de oprichting van jongere sociëteiten voor homoseksuele jongeren, was bijvoorbeeld een van de leden van actiegroep Nieuw Lila.382 De banden tussen de studentenwerkgroepen en Nieuw Lila zijn verder zichtbaar in de korting
die leden van de studentenwerkgroepen kregen op de aanschaf van ‘Afscheid van een moederbinding’. In plaats van ƒ2,90 betaalden ze maar ƒ1,50.383
Op de eerste bijeenkomst van Nieuw Lila werd afgesproken dat over verschillende onderwerpen nota’s zouden worden geschreven; Jongerenwerk, Methodiek – wijze van optreden,
Struktuurverandering, Ideologie, Stichting Dialoog, Organisaties (optimale taakverdeling; functies, verhouding tot derden, o.a. NVSH) en Image werden daarbij genoemd.384 De onderwerpen
374 ‘Aktiegroepers overal’, Seqtant 1 (1970), 16-17, aldaar: 16.
375 Tim ter Meulen, ‘Integratie door confrontatie. Studenten en het COC 1968-1971’, 32. 376 Gert Hekma, Homoseksualiteit in Nederland van 1730 tot de moderne tijd, 77. 377 Ibidem, 77.
378 Ibidem, 77.
379 Verslagen vergaderingen Nieuw Lila, Archief Nieuw Lila.
380 Verslag van de eerste bijeenkomst van Nieuw Lila, 16 april 1969, Archief Nieuw Lila. 381 Ibidem.
382 ‘Bewaar mij voor de waanzin van het recht’, 34.
383 Correspondentie tussen Nieuw Lila en de FSWH, 17 januari 1970, Archief Nieuw Lila.
Promotie Toogdag Nieuw Lila, Archief Nieuw Lila.
46 Ouderenwerk en Emancipatiewerk zouden later behandeld worden.385 Deze nota’s waren bedoeld
voor intern gebruik, er werd onderzoek gedaan om de standpunten van Nieuw Lila te kunnen bepalen. Deze verschillende onderwerpen illustreren de maatschappelijke oriëntatie en
denkrichtingen van Nieuw Lila. Nieuw Lila probeerde eerst met het bestuur te onderhandelen over het programma van het COC. Dit liep nergens op uit, waarna werd besloten om zich op het
aanstaande congres te richten.386
De brochure ‘Afscheid van een moederbinding’ was voor dit najaarscongres van 1969 bedoeld. De eerste oplage van de brochure bestond uit 1000 exemplaren.387 In januari 1970 werd er een
herdruk van de brochure uitgegeven met dezelfde oplage.388 De brochure was geschreven door Henk
Branderthorst, Ben Bussink, Pieter de Feyter, Rijk-Jan Sikkel, Joke Swiebel en Rob Tielman, die ieder met de ondersteuning van de anderen een of meerdere hoofdstukken voor hun rekening namen.389
Nieuw Lila wilde de brochure breed onder de aandacht brengen; dit gebeurde door onbetaalde en betaalde promotie in verschillende bladen, het uitlokken van recensies en contact met de media.390
Daarnaast werd de brochure verspreid onder het hoofdbestuur, de kaderleden en leden van de congrescommissies van het COC alsmede verschillende (lokale) besturen van andere verenigingen, zoals de NVSH en de MVM.391 Verschillende studentenwerkgroepen bestelden exemplaren van de
brochure voor hun leden.392 Ook verschillende boekhandels namen brochures af van Nieuw Lila.393
Na het congres van 1969 organiseerde Nieuw Lila verschillende discussiebijeenkomsten, waaronder een discussiedag op 7 februari 1970 met de titel ‘Toogdag Nieuw Lila’.394 Voor deze
discussiedag werden alle COC-kaderleden uitgenodigd.395 Op 23 en 24 mei 1970 werden er discussies
georganiseerd over de heroriëntering van Nieuw Lila en activiteiten buiten het COC.396 Daarnaast
maakte Nieuw Lila plannen voor een tweede publicatie.397 In deze tweede publicatie zal aldus een
eerste conceptversie worden ‘gepoogd een aantal alternatieve doelstellingen voor de samenleving naast elkaar te zetten, wordt een keuze gemaakt voor een bepaald type maatschappij, en worden de konsekwenties van deze keuze aangegeven voor een aantal aan de homoseksualiteit verwante problemen, zoals bv. Vrouwenemancipatie, demokratiseringsbeweingen, anti-autoritaire opvoeding, drugs, etc.’398 Deze tweede publicatie zou er door het uiteenvallen van Nieuw Lila nooit komen.
Nieuw Lila richtte zich niet alleen op het COC. Zo organiseerden zij op woensdag 6 mei 1970 een actie gericht op een congres van pastores over ‘homofilie’. Onder het motto ‘Niets over ons, zonder ons’ nodigden ze zichzelf uit op dit congres.399 In het korte bestaan van Nieuw Lila vonden er weinig
andere activiteiten plaats, maar onderhielden de leden wel contacten met verschillende andere organisaties, zoals blijkt uit de correspondentie in het archief.400
385 Ibidem.
386 Interview Joke Swiebel.
387 Brief aan kaderleden COC, 14 november 1969, Archief Nieuw Lila. 388 Correspondentie Nieuw Lila, januari 1970, Archief Nieuw Lila.
389 Correspondentie tussen Nieuw Lila en de NVSH, 26 oktober 1969, Archief Nieuw Lila.
Correspondentie Nieuw Lila, augustus, september 1969, Archief Nieuw Lila.
390 Notulen vergadering Nieuw Lila, oktober 1969, Archief Nieuw Lila. 391 Ibidem.
392 Correspondentie tussen studentenwerkgroepen en Nieuw Lila, november 1969, Archief Nieuw Lila. 393 Correspondentie tussen boekhandels en Nieuw Lila, november 1969 en januari 1970, Archief Nieuw Lila. 394 Promotie Toogdag Nieuw Lila, Archief Nieuw Lila
395 Brief Nieuw Lila aan hoofdbestuur COC, 16 januari 1970, Archief Nieuw Lila. 396 Uitnodiging aan deelnemers Toogdag Nieuw Lila, 8 april 1970, Archief Nieuw Lila. 397 Ibidem.
398 Nieuw Lila Konsept Tweede Kahier, 9 mei 1970, Archief Nieuw Lila.
399 ‘Homofielen overvielen congres van pastores. “Niets over ons, zonder ons”, krantenknipsel, Archief Nieuw
Lila.
47 Het belangrijkste hiervan is het contact met de NVSH. De NVSH had in deze tijd bijna 200.000 leden en voerde onder leiding van Mary Zeldenrust-Noordanus een progressieve koers ten opzichte van homoseksualiteit.401 De brochure van Nieuw Lila werd gedrukt door de uitgeverij van de
NVSH.402 Janhuib Blans, lid van AJAH, was als directeur van Sextant, het blad van de NVSH, betrokken
bij de uitgeverij.403 Ook waren er gesprekken met het hoofdbestuur van de NVSH. Binnen Nieuw Lila
werden ook discussies gevoerd over het opheffen van het COC en het vormen van één organisatie voor seksuele hervorming, waarbij het COC zou opgaan in de NVSH.404 Deze discussie kwam onder
andere voort uit het vraagstuk of hoofdbestuursleden van de NVSH lid konden zijn van Nieuw Lila.405
Na het COC-congres van 1971 verdween Nieuw Lila al snel van het toneel. Over het einde van Nieuw Lila vertelde Joke Swiebel:
‘Ja, en dat is ook niet blijven bestaan natuurlijk. Dat is nooit formeel opgericht, dus ook niet formeel afgeschaft, maar in feite is dat uit elkaar gevallen op het moment dat de helft van die mensen in het COC bestuur ging zitten in '71 en de andere helft niet.’406
Er was onenigheid ontstaan binnen de groep over het lidmaatschap van het COC hoofbestuur door Rob Tielman en Ton van der Stap.407 Dit zorgde onder andere voor het uiteenvallen van de groep.
Ook het instemmen van het congres van 1971 met een afgeslankte vorm van de plannen van Nieuw Lila maakte de actiegroep minder nodig.
Niet alleen de naam van Nieuw Lila kwam dus voort uit Nieuw Links ook de strategie van Nieuw Links werd overgenomen, de studenten probeerden de organisatie van binnenuit te hervormen. Nieuw Links had dit gedaan bij de Partij van de Arbeid. Beide groepen bestonden uit een jongere generatie die in oppositie kwam.408 Net als Nieuw Links richtte Nieuw Lila zich hierbij op het
aanpassen van de doelen van de organisatie, het partijprogramma van de PvdA bij Nieuw Links en het beleidsplan van het COC bij Nieuw Lila, en daarnaast op het verwerven van posities binnen het hoofdbestuur.