3.3 Profielen respondenten en ethiek
4. Depressie verhalen van jongvolwassenen
4.2 Onzekerheid, falen en minderwaardigheid
In deze paragraaf staan gevoelens van minderwaardigheid, falen en angst om te falen centraal. Deze paragraaf start met een beschrijving hoe minderwaardigheid en gevoelens van falen centraal staan in een groot deel van de beschrijvingen, daarna wordt geanalyseerd hoe onzekerheid en prestatiedruk invloed hebben op de depressie en
gevoelens van minderwaardigheid en ten slotte is er beschreven hoe perfectionisme in een significant aantal verhalen een belangrijke rol speelt. De verhalen die beschreven worden noemen een breed scala aan externe factoren die bijdragen aan depressie maar hebben uiteindelijk gevoelens van minderwaardigheid gemeen. Hoewel de manieren van verklaren in de verhalen zoals in het vorige paragraaf ook in deze paragraaf meervoudig en complex zijn, kenmerken de verhalen zich door het begrijpen van de depressie als een persoonlijke tekortkoming. Het eigen falen en jezelf minder voelen dan anderen staat immers centraal.
Gevoelens van falen, angst om te falen en minderwaardigheid
Gevoelens van minderwaardigheid en falen komen in de meerderheid van de verhalen op verschillende manieren aan bod in het beschrijven van de depressie. In de overgrote meerderheid van deze gevallen zijn gevoelens van falen en minderwaardigheid de katalysator die de depressie verzwaard of 'triggered'. In slechts zeven verhalen wordt falen en minderwaardigheid als fundering of als start van het verhaal gezien.
Elledeling (R21) -de spelfout zit in zijn naam- heeft een van de meest duidelijke verklaringen gerelateerd aan gevoelens van falen en minderwaardigheid van alle verhalen in dit onderzoek. Deze 27 jarige man probeert ondanks de achterstand op verschillende
vlakken (vooral economisch) in relatie tot zijn directe omgeving (vrienden, studiegenoten) zijn doelen te behalen. Hij ging een economische studie doen, werd lid van een
studentenvereniging (een opvallende overeenkomst tussen meerdere forum leden) en had een druk sociaal leven. Langzaam maar zeker kon hij niet voldoen aan de geïnternaliseerde culturele doelen (geld verdienen, universitair diploma, netwerken, druk sociaal leven: 'alles
eruit halen wat erin zit') en voelde hij zich bezwijken onder de druk. Het begon met angst om te falen en toen hij uiteindelijk (vanuit zijn perspectief) ook daadwerkelijk faalde begon het depressie-balletje te rollen.
In het tweede jaar of het begin van het derde jaar begon dit allemaal zijn tol te eisen: ik begon slechtere cijfers te halen en het liegen tegen mijn ouders en mijn omgeving begon. Ik verpestte een toets waardoor ik een half jaar studievertraging zou krijgen. Ik heb dit aan niemand verteld
Deze perceptie van falen en niet voldoen aan eigen verwachtingen was de aanleiding voor zijn depressie. De depressie-gedragskenmerken versterken de depressie daarna, zoals dit besproken is in de eerste paragraaf. Gevoelens van falen en minderwaardigheid worden vaak als katalysator van de depressie aangewezen door de jongeren.
Ik solliciteer niet eens op functies van mijn opleiding want wie zal mij aannemen? Ik
voel me een faler en een sukkel omdat ik alle kansen heb die een mens kan hebben en ik pak het niet aan. En ik voel mij een sukkel omdat ik depressief thuis zit en onder mijn niveau presteer. Ik ben depressief, ik heb het zelf gedaan en weet niet hoe ik hier ooit weer uit moet komen.
In het verhaal van J42 (R17) komt een gebruikelijker mechanisme voor waarin zijn verhaal begint in zijn jeugd; hij beschrijft een zeer ernstig trauma. Twee van zijn broers of zussen (onduidelijk in het verhaal) zijn op jonge leeftijd overleden. Hij kampt ook sinds die tijd met sombere gevoelens maar recentelijk gaat het nog slechter met hem en veranderen zijn sombere gevoelens in een depressie. De reden van de verslechtering is dat hij ontevreden is met zichzelf. Hij voelt dat hij faalt en voelt zich op meerdere gebieden minderwaardig. Op school gaat het niet goed en hij kan ook geen liefde vinden.
Mijn studie voelt voor mij heel erg als falen. Het feit dat ik überhaupt nog studeer is omdat ik in eerdere studies gefaald heb en dat is het eerste waar ik aan denk als mensen vragen wat ik doe.
Dit is niet het enige gebied in het leven waar hij zich minderwaardig voelt en ervaart dat hij faalt. Ook in liefde gaat het niet goed en daar schaamt hij zich voor.
Daarnaast voel ik me erg rot over het feit dat ik nog nooit een relatie heb gehad ook al is dat iets wat ik wel al heel lang heel graag zou willen. Ik merk dat dit in de omgang met anderen een steeds pijnlijker onderwerp wordt en dat ik steeds meer last heb van romantische uitingen/verwijzingen naar seks in reclames, in series, films, tv en nieuwsberichten. Ik merk dat op het moment dat het onderwerp ter sprake kom ik me onmiddellijk schaam voor mijn eigen incompetentie op dit vlak.
Juist die ontevredenheid en gevoel van falen vergroten de kans dat hij blijft falen in de delen van het leven waarin hij zo graag wil slagen. Ik heb moeite met sociaal contact op het werk,
school en stage. Ik heb het gevoel dat het ook steeds slechter gaat'.
In de verhalen van J42 en Elledeling is ondanks de compleet verschillende verhalen dus dezelfde dynamiek te zien. Bij Elledeling is een perceptie van falen of niet goed genoeg zijn de de verklaring voor somberheid, bij J42 is dit een trauma. Bij beide forumleden wordt de depressie versterkt omdat men tijdens de depressie de eigen doelen niet kan bereiken. Ze geven zichzelf de schuld en vinden zichzelf niet goed genoeg.
De manier waarop J42 zijn depressie verklaard is bij vele andere verhalen te herkennen. Onder andere Sneeuw (R16) vertelt een verhaal waarin de kiem van de
depressie beschrijft als een zwaar trauma is (sexueel misbruik). Voor de buitenwacht is een dergelijk trauma een begrijpelijke verklaring voor de depressie. Toch speelt het gevoel te hebben gefaald een grote rol in haar huidige mentale gesteldheid. Het is een onmisbaar
gedeelte in het proces dat haar naar het forum heeft geleid. Angsten hebben haar ervan weerhouden te slagen voor haar opleiding, dit zorgt dan weer voor een versterking van de depressieve gevoelens.
Verder is het me door sociale angst niet gelukt om een opleiding te voltooien, wat mijn depressie ook flink voedt, gezien ik me vrij nutteloos voel voor de maatschappij. Ik weet dat er meer in me zit dan dat ik eruit kan halen
Mara (R43) verklaart haar depressie aan de hand van angst om te falen (school) en de depressie zorgt ook hier voor een versterking van dat gevoel en daarmee de depressie. Mara stelt zichzelf voor als een student van 20 die momenteel op twee universitaire studies heeft gefaald, waarbij ze met de tweede is gestopt omdat ze zich 'niet slim genoeg voelde en
het toch niet zou halen'. Dit versterkte haar sombere gevoelens waardoor ze weken in bed bleef liggen, terwijl ze zichzelf verder naar beneden aan het praten was en dit leidde haar naar haar huidige depressie. Omdat ze drie weken in bed bleef liggen miste ze de kans om zich in te schrijven voor de studie die ze wilde, dit versterkte de depressie natuurlijk weer. Momenteel verwoordt ze haar eigen gevoelens van minderwaardigheid als volgt.
Ik ben constant bang wat anderen van me denken, ik durf geen nieuwe mensen te
ontmoeten, ben ontzettend onzeker en in de avond als ik in bed lig slaap ik pas na 3 uur omdat ik eerst lig te piekeren over hoe stom en dom en kut ik ben. Door al die studie falende gebeurtenissen heb ik ook geen contact meer met m'n ouders.
Dit verhaal is goed te vergelijken met het verhaal van Collette (R5), één van schrijvers op het forum die zoeken naar verklaringen voor haar depressie. Wat wel duidelijk is, is dat haar huidige toestand en gedrag door de depressieve gevoelens haar gevoel van hopeloosheid, falen, minderwaardigheid en depressie versterkt en verergert. De onderstaande beschrijving van haar huidige mentale toestand kan zowel een gevolg van somberheid zijn als een verklaring van de depressie.
Mijn kamer is een rotzooi. Ik heb binnenkort tentamens waar ik alles behalve klaar voor ben.Ik heb continu het gevoel dat ik achter de feiten aanloop. Op sociaal gebied, met mijn studie, met mijn commissies en met voor mezelf zorgen. Ik weet niet waar ik moet beginnen, dus begin ik niet. Ik kijk een serie in mijn bed. Een serie
die me eigenlijk niets boeit. Puur om afgeleid te zijn van het continu heersende gevoel dat ik niet goed genoeg ben
Gevoelens van falen en minderwaardigheid worden gevoed door het constant vergelijken met anderen en het gevoel hebben achter te lopen. Dit is wat (niet verrassend) vaker terugkomt in verhalen van mensen waarbij minderwaardigheid en gevoelens van falen centraal staat. Men vergelijkt zich met de buitenwereld en heeft het gevoel 'achter te lopen' op de rest. In alle drie de interviews wordt de invloed van sociale media besproken en ook in de verhalen komt het naar voren, zoals bij Superman. Ook Domina( 44): Het is ook niet
makkelijk om invulling aan je leven te geven zeker niet als je op facebook ziet hoe leuk iedereen zijn leven leidt. Volgens Silva (2015) is de erkenning van anderen de sleutel tot eigenwaarde en zelfrespect in de huidige maatschappij, een positiever afspiegeling van jezelf op de sociale media kan dus positieve gevolgen hebben voor de eigenwaarde van een persoon. De andere kant van de medaille is dat het negatieve effecten kan hebben op de eigenwaarde en zelfrespect van de bezoekers op iemands sociale media pagina's.
Het achterlopen op anderen, je minderwaardig voelen ten opzichte van anderen wordt niet alleen in de context van social media besproken. Het ‘achterlopen’ komt in vele verhalen terug. Geoir (34) zegt hierover;
Ik vergelijk me alleen ontzettend met iedereen om me heen (iedereen is beter). En ik ben weer degene met studievertraging dat helpt nu echt even niet mee.
Momtobo (R34/1) herkent zich in dit gevoel: de onzekerheid, het gevoel om achter te blijven
bij anderen, niet willen falen.
Onzekerheid en prestatiedruk onder jongvolwassenen
Collette beschrijft in de vorige subparagraaf een veel voorkomende besproken oorzaak van de depressie. Een prestatiedruk op meerdere gebieden en de daarmee gepaarde onzekerheid. Onzekerheid loopt als een rode draad door depressie-verhalen en de daarbij gepaarde angst en stress als gevolg van deze onzekerheid zijn in verschillende vormen alom vertegenwoordigd. In de eerdere voorbeelden kwam het ook al naar voren. Superman (uit paragraaf 1) zijn onzekerheid gaat niet uitsluitend over zijn mindere prestaties op werk maar ook op het gebied van liefde, school, hobby's en vriendschap is hij onzeker en kan hij niet voldoen aan maatschappelijke verwachtingen. Ook de eerder genoemde
school, deden commissies en waren contacten aan het leggen om straks een goede baan te vinden''. Allemaal gebieden waarop men van zichzelf en de buitenwereld moet presteren om gelukkig te zijn. Ze zijn niet de enigen.
Asha (R48) is ook een typerend voorbeeld van een verhaal waarbij de angst om te falen (en de werkdruk) en prestatiedruk benauwende onzekerheid oplevert.
Ik werk daarnaast ook nog 20 uur per week en probeer ook nog actief te zijn voor de politieke partij waar ik lid van ben, maar nu tegen het einde van het tweede jaar breekt het me allemaal ontzettend op en ben ik doodsbang mijn studie weer niet te halen of ontslagen te worden door het steeds meer ziekmelden
Een ander en misschien duidelijker voorbeeld is Bruintje (R46). Deze vrouw (24) geeft net als zovelen een holistische verklaring. Ze benoemt een trauma dat ze heeft meegemaakt maar ook de impact van de vele afwijzingen op sollicitaties en het nog niet behalen van haar diploma. Over haar huidige situatie zegt ze:
Ik ben nu bijna 24, bijna afgestudeerd, dus ik zit werkloos thuis en ik ben zo'n 12-15 kg te zwaar. Ik heb een vriend waar ik mee samenwoon, maar die kijkt al tijden niet meer echt naar mij. Niet zoals hij vroeger deed. Helpt ook niet bij mijn
zelfvertrouwen. Daarbij heb ik een aantal sollicitaties gehad, waar ik keer op keer afgewezen wordt vanwege mijn leeftijd en ervaring. De laatste weken/maanden voel ik mijzelf dan ook een mislukking.
Hier is dus te zien dat de onzekerheid en prestatiedruk op vele gebieden tot gevoelens van minderwaardigheid en falen kunnen leiden. In het geval van Bruintje gaat het dus om: (1) niet afgestudeerd zijn, (2) werkloos zijn, (3) ontevreden over lichaam en (4) onzekerheid over haar relatie. Wat dit laat zien is dat er blijkbaar vele valkuilen zijn die kunnen leiden tot gevoelens van minderwaardigheid en een verlies aan zelfvertrouwen. De theorie heeft duidelijk aangetoond dat deze kunnen leiden tot depressie.
Om het argument te verduidelijken volgt er nu één voorbeeld om het punt verder te ondersteunen, er zijn vele nog vele andere voorbeelden te vinden. Micha (R31) beschrijft haar onzekerheid en minderwaardigheid op verschillende gebieden: werk, vriendschap en gedrag. Voor deze quote geeft Micha ook aan bang te zijn om achter te lopen op haar oude studiegenoten omdat ze op haar werk met oude systemen werken.
Wat ben ik waard ? Ik doe niets anders dan huilen, ben niet goed genoeg in mijn job.
Ik wil graag alleen wonen maar dan laat ik de hond in de steek.
Ik voel me echt belachelijk dat ik me steeds zo voel en me zo gedraag.
Ik voel me echt belachelijk dat ik aandacht nodig heb om me af en toe wat beter te voelen. Dat is dan vooral van m'n collega's. Ik voel me echt schuldig dat ik door m'n gevoelens zo reageer tegen mensen en vooral dan dat ik hen betrek met mijn gedoe.
De onzekerheid en prestatiedruk zijn nauw verbonden met de eerder besproken gevoelens van minderwaardigheid en het gevoel achter te lopen.
Ik kom recht van school bij deze klant dus mijn kennis van het programmeren is daar blijven stil staan en zelfs achteruit gegaan. Ik voel dat ik enorm achterloop tegenover de rest van het bedrijf waarvoor ik werk, en eigenlijk iedereen waar ik ook samen mee studeerde...Ik voel me echt alleen alsof ik voor niemand of niets goed genoeg ben.''
De voorbeelden hiervoor spitsen zich vooral toe op de angst om te falen. De onzekerheid gaat echter niet alleen over de eigen prestaties en angst om te falen maar ook over het grote aantal keuzes dat men heeft. In veel van de verhalen laten de jongvolwassenen blijken dat ze niet weten welke kant ze op moeten in het leven en deze onzekerheid levert stress, angst en depressieve gevoelens op. De overgang naar 'het echte leven', zoals meerdere
jongvolwassenen het op het forum beschrijven is een enorme bron van onzekerheid. Hoewel er een gevaar van overgebruik van de interviews op de loer ligt leveren de interviews in deze context waardevolle informatie op.
Sanne (R1): ''alles moet perfectionistischer en alles moet beter beter beter. En dan
vooral in deze leeftijdsgroep waar je jezelf aan het ontdekken bent, van wie ben ik nou eigenlijk en wat moet ik doen met mijn leven? En daar wordt dan zo'n druk op gelegd. Je moet dit goed doen en dat goed doen. Je mag eigenlijk niets fout doen, want anders faal je gigantisch.''
Dit zijn vragen waar de jongvolwassenen logischerwijs mee worstelen, minder logisch maar wel opvallend is dat deze onzekerheid over de toekomst bijdraagt aan sombere gevoelens. Gior (G34): 'Iedereen om me heen is gelukkig en weet wat ze willen.' Gior weet niet wat ze
wil en die onzekerheid levert haar net zoals veel anderen stress op en draagt bij aan het verklaren van de depressie. Zoals ook in veel andere verhalen reiken deze angsten en onzekerheden verder dan school en werk. Ook in de liefde is the sky the limit en ontstaat er dus twijfel: ''Vragen als; hoe ga ik mijn studie afmaken? Voel ik echt genoeg voor mijn
vriend? (Hij is overigens super lief en er 100% voor mij)'' Dit gaat niet over onzekerheid in eigen kunnen maar over de keuzes die gemaakt moeten worden. De jongvolwassenen hebben in theorie oneindig veel keuzes maar lijken niet te weten wat ze ermee aanmoeten. Deze stress/onzekerheid over de toekomst valt vaak ook samen met gevoelens van
minderwaardigheid en eerdere gebeurtenissen die door de forumleden als falen worden ervaren. Tandwiel (R4) lijkt bijvoorbeeld redelijk probleemloos de studie door te komen. Grote onzekerheid en twijfel over haar toekomst voeden de depressie echter wel wel degelijk.
Inmiddels ben ik bijna klaar met mijn studie maar de moeilijkste opdrachten moet ik nog doen: thesis en een stage. Halverwege mijn studie kwam ik aan het twijfelen of dit wel echt is wat ik wou. Ik kwam meer en meer aan het twijfelen. Uiteindelijk toch maar doorgegaan. Depressieve gedachten bekruipen me steeds vaker en heviger
Op een vergelijkbare manier ziet Drifter (R40) zijn angsten gevoed worden door de onzekerheid die deze leeftijdsgroep in deze periode in de geschiedenis kenmerkt.
De stage is afgerond, mijn bijbaan ook en ik ben verhuisd. Ik merk dat ik blij ben dat ik klaar ben maar ik ben ook bang voor de toekomst. Ik móét weer werk vinden om mezelf te voorzien in mijn levensonderhoud en om hier te blijven wonen moet ik student zijn, en dus stages lopen.''
Meer dan in de vorige paragraaf laat dit hoofdstuk zien hoe de onzekerheid van de
onderzoeksgroep verbonden is aan de levensfase waarin deze jongvolwassenen zich veelal begeven. Dit levert veel onzekerheid op, met alle gevolgen van dien. Tijd om te bedenken waar de onzekerheid vandaan komt lijkt er echter niet. Meerdere jongvolwassenen geven aan niet te weten wat ze nu eigenlijk willen of iets doen wat ze eigenlijk niet willen. Helaas wordt hen de tijd en ruimte vaak niet gegund om hier de tijd voor te nemen. Louise_5 (R26)
Helaas kan ik niet echt rusten, school en stage vragen veel tijd, daarnaast moet ik ook wel blijven werken om school etc te kunnen blijven betalen.
Perfectionisme: niet willen falen en uitputting
Perfectionisme wordt ook regelmatig als onderdeel van de oorzaak van depressie aangehaald. Zoals alle onderwerpen in deze paragrafen houdt dit nauw verband met eerder beschreven oorzaken van depressie. Het gaat wederom om een individuele manier van het duiden van de depressie. Perfectionisme staat in nauw verband met de twee vorige
subparagrafen. Volgens Curran (2016) zijn jongvolwassenen vandaag de dag zo
perfectionistisch door de grote onzekerheid die er onder deze groep leeft en kan begrepen worden in relatie met meritocratische tendensen in de samenleving. Men wil immers niet falen en doet daar veel voor, ook al gaat het ten koste van iemands (mentale) gezondheid.
Sel (R15)- die had ook als voorbeeld kunnen dienen waarbij onzekerheid en
prestatiedruk op meerdere gebieden centraal staat- wijst haar perfectionisme onomwonden aan als oorzaak van haar huidige toestand
Ik ben een perfectionist, altijd al geweest. Ik leg de lat ontzettend hoog voor mezelf: