Ontstaansgeschiedenis en ruimtelijke structuur

Asten is ontstaan langs een route op de hoger gelegen zandrug tussen de armen van de rivier de Aa. Deze hoge rug bood naast veiligheid tegen overstromingen bovendien een stevig fundament voor de weg en de boerderijen die er langs lagen. Deze weg leidde van Helmond, via Lierop en Asten naar het Peelmoeras en diende voor transport van turf.

Het dorp Asten groeide uit tot een complex van gebouwen rond de afslag naar Ommel en ontwikkelde zich door een gunstige ligging sneller dan de overige gehuchten. Als eerste grote nederzetting nabij de Peel vond men daar smederijen voor reparaties van wagens en werktuigen en kroegen en logementen voor ontspanning. Verder ontstond hier handel in levensmiddelen en textiel voor boeren en arbeiders in het achterland. Naast landbouw werden de inkomsten aangevuld door kleinschalige turfwinning.

In 1841 kocht de Rooms-Katholieke Kerk van Asten van de plaatselijke bierbrouwer Francis Berkers een huis, schuur en twee tuinen op een perceel van 2200 m² aan de Kerkstraat. Deze aankoop was bedoeld voor de stichting van een Liefdehuis voor armen en ouderen in de parochie van Asten. Initiatiefnemer was pastoor Bartholomeus Kemps, naar wie het gesticht ook vernoemd is. Het Liefdehuis stond onder bestuur van de Zus-ters van Liefde in Tilburg en verschillende zusZus-ters uit Tilburg en Helmond hebben hun intrek genomen in de nieuwe vestiging in Asten. In 1851 is een school voor meisjes ge-bouwd langs de Kerkstraat en in 1852 heeft een uitbreiding plaatsgevonden van het huis en de ingebouwde kapel.

In 1865 wordt er meer terrein aangekocht van de bierbrouwer Hendrik Michielsen aan het Koningsplein. Op dit terrein staan een brouwerijgebouw en een schuur die beide worden afgebroken om plaats te maken voor nieuwbouw. In de jaren 1866-1867 worden hier namelijk een vrouwenbouw, bakkerij, stal, washuis en bewaarschool gebouwd. In 1879 wordt de kapel vernieuwd en uitgebouwd naar de tuin. Hierna volgen nog verschillende verbouwingen en uitbreidingen om het groeiende bewonersaantal te kunnen herbergen en om aan de eisen van de tijd te voldoen. In 1972 wordt het bestuur van het Liefdehuis omgezet in een stichting zodat de bejaardenzorg niet in gevaar zou komen. In 1974 vind er een officiële bestuursoverdracht plaats, waarbij de zusters van Liefde zich terugtrek-ken uit het bestuur.

Door de diverse uitbreidingen, verbouwingen en nieuwbouwprojecten ontstond een geva-rieerd gebouwencomplex. Hiervan is de vleugel aan de Kerkstraat beschermd als Rijks-monument. Dit gedeelte, waarin inmiddels als 1^e fase van de herontwikkeling van het complex appartementen worden gerealiseerd, is in 1933 tot stand gekomen naar ontwerp

van architect L. de Vries uit Helmond. Het pand bestaat uit een langgerekte drielaagse vleugel aan de Kerkstraat met een schilddak, waarvan de nok evenwijdig aan de straat loopt. Daarachter is een iets lagere, L-vormige bouwmassa gezet. Binnen deze vleugels en de latere nieuwbouw die aan de achterzijde van het Koningsplein is toegevoegd is een binnenplaats ontstaan. De achtergevel, aan de binnenplaats, heeft op de eerste verdie-ping een doorlopend balkon met bakstenen balustrade. Daarboven is een galerij met rondbogen, uitgevoerd in witgeverfde steen, zichtbaar.

Aan het Koningsplein bevindt zich een latere uitbreiding van het gebouwencomplex, in de vorm van één langgerekte vleugel. Deze vleugel is met zijn bouwmassa van drie lagen met kap vergelijkbaar met het monumentale gedeelte, zij het dat hier sprake is van een meer sobere architectuur. Tussen beide vleugels bevond zich tot voor kort aan de Kerk-straat een qua bouwstijl afwijkend gebouwdeel dat als verbinding fungeerde, echter deze is in het kader van de herontwikkeling van het complex recentelijk gesloopt.

Monumentale vleugel aan Kerkstraat Binnenplaats monumentale vleugel

Ook aan de Deken van Pelthof zijn inmiddels de eerste gevolgen van de herontwikkeling zichtbaar. Enkele delen van het gebouw zijn hier gesloopt, zodat nu een vrij zicht bestaat op de achterkant van de vleugel aan het Koningsplein. Ook staat er nog een klein stuk van het gebouw overeind langs het perceel Julianastraat 2. Het betreft een gebouw van twee lagen met kap.

In de directe omgeving van het plangebied is het bebouwingsbeeld gevarieerd en van een dorpse schaal. Het Koningsplein wordt omringd door historische panden, waarvan enkele monumentale, met een hoogte van één of twee lagen met kap. Het gemeentehuis bevindt zicht aan de noordzijde van het plein en heeft een wat grotere bouwmassa. Dui-delijk in ruimtelijk opzicht onderscheidend bebouwingselement is de Heilige Maria Pre-sentatiekerk aan de zuidzijde van het plein, waarvan de kerktoren direct aan de pleinzijde grenst.

Op de hoek van het Koningsplein met de Julianastraat bevindt zich het aan het plange-bied grenzende pand Julianastraat 2. Dit betreft een monumentaal woonhuis (momenteel

in gebruik als kantoor) van twee lagen met kap. Aan de zijde van het Koningsplein heeft het pand een klein ‘torengebouw’ dat direct grenst aan het gebouwencomplex van Bart-holomeus. Het torengebouw is van een vergelijkbare hoogte als het monumentale woon-huis, maar is in architectonisch opzicht duidelijk afwijkend vormgegeven (o.a. een andere kleur metselwerk).

Pleinwand Koningsplein

De Kerkstraat, aan de zuidzijde van het plangebied, kent door de aanwezige monumen-tale vleugel van Bartholomeus en het er tegenovergelegen pastoriegebouw van de kerk een vrij smal straatprofiel. De straat wordt begeleid door enkele bomen, die allen aan de zuidzijde van de straat staan. Het gebouwencomplex van Bartholomeus grenst direct aan de stoep.

De Deken van Pelthof vormt een verbinding tussen de Kerkstraat en de Julianastraat en volgt de rooilijnen van het gebouwencomplex van Bartholomeus, zodat het hof in een kleine knik verloopt. Aan dit hof bevindt zich appartementenbebouwing uit het eind van de 20^e eeuw. Deze bestaat zowel uit twee als drie lagen met enkele kappen, waarvan de nokrichting loodrecht op de straat staat en daarmee een vrij dorpse maat en schaal van de bebouwing vormt.

Vleugel aan Koningsplein Zicht vanuit Julianastraat