Dit hoofdstuk is het laatste onderdeel voordat er aan het daadwerkelijke onderzoek, de
inhoudsanalyse, begonnen wordt. Er zal besproken worden op welke manier de inhoudsanalyse wordt uitgevoerd en op welke elementen in de berichtgeving over de annexatie van de Krim gelet zal worden.
5.1 Onderzoeksbronnen
De nieuwsitems die van het NOS Achtuurjournaal en het NOS Jeugdjournaal worden bekeken in dit onderzoek, zijn allemaal online terug te vinden op www.jeugdjournaal.nl en www.npo.nl/uitzending-gemist. Alle items die binnen het onderzoek vallen zijn uitgezonden in maart 2014, omdat in deze maand de annexatie van de Krim belangrijk nieuws was. Er zijn tien items die het NOS Jeugdjournaal gemaakt heeft over de annexatie van de Krim in maart 2014. Er zijn daarom ook tien items van het NOS Achtuurjournaal geselecteerd, op dezelfde dagen dat de items van het Jeugdjournaal werden uitgezonden. In totaal zullen er dus 20 items over de annexatie van de Krim bekeken en geanalyseerd worden in dit onderzoek.
5.2 Inductieve codering
Het eerste gedeelte van de onderzoeksvraag van dit onderzoek bekijkt in hoeverre er verschil in framing is tussen het NOS Jeugdjournaal en het NOS Achtuurjournaal, met betrekking tot items over de annexatie van de Krim. Semetko en Valkenburg (2000) stellen dat er twee soorten methoden zijn om frames in het nieuws te ontdekken: via de inductieve methode of de deductieve methode. Wanneer men de inductieve methode toepast, gaat men met een open vizier het onderzoek in, waarbij zoveel mogelijk frames uit het nieuws gehaald worden. Bij de deductieve methode gaat het anders; hierbij wordt gebruik gemaakt van vooraf vastgestelde frames waaraan het nieuws wordt getoetst (Semetko & Valkenburg, 2000: 94).
In dit onderzoek zal er een kwalitatieve inhoudsanalyse met een inductieve codering plaatsvinden. Dat betekent dat er niet gewerkt wordt met duidelijke gespecificeerde hypothesen of op voorhand vastgestelde frames die getoetst zullen worden. De onderzoeksdata zullen met een open houding benaderd worden, zodat er bepaalde patronen in het onderzoeksmateriaal ontdekt kunnen worden (Bernard, 2000). Omdat er gekozen is voor deze aanpak is er sprake van een cyclisch proces: er zal constant afwisseling plaatsvinden tussen dataverzameling en data-analyse. Na het verzamelen van de eerste data zal er gelijk analyse plaatsvinden; de gevonden elementen in de nieuwsberichten zullen meteen gecodeerd worden naar thema. De elementen uit de daarop volgende nieuwsitems zullen gereflecteerd worden aan de hand van eerdere bevindingen (Boeije, ’t Hart & Hox, 2009: 264-273).
Krim te kunnen ontdekken, worden de items van het NOS Jeugdjournaal en het NOS Achtuurjournaal nauwkeurig bekeken en gecodeerd. Aan de hand van wat er gezegd wordt en wat er te zien is, het narratief, zullen er thema’s met elk een eigen code opgeschreven worden. Hierdoor ontstaat er een uitgebreid overzicht met besproken en behandelde thema’s en subthema’s, die wellicht
samengevoegd kunnen worden tot algemenere frames.
Om te laten zien hoe er precies te werk wordt gegaan tijdens het onderzoek, volgt hier een uitleg hoe de eerste uitzending van NOS Jeugdjournaal over de annexatie van de Krim op 1 maart 2014 is gecodeerd. Tabel 1 geeft een overzicht van de thema’s met de daarbij behorende code van deze uitzending:
Tabel 1: Gevonden thema’s en toegekende codes NOS Jeugdjournaal, 1 maart 2014
Thema Code
Andere landen
- Zorgen bij de wereldleiders - Mening Obama
- Verenigde Naties vergaderen
- Wereld-Zorg - Obama-Mening - VN-Vergadering Militairen
- Zijn zwaar bewapend
- Hebben 2 vliegvelden afgesloten - Bewaken parlement
- Mili-Bewapend - Mili-Vliegveld - Mili-Parlement Rusland/Poetin
- Stuurt duizenden militairen naar de Krim - Wil nog meer troepen sturen
- Heeft marinebasis op de Krim - Bang voor nieuwe leiders Oekraïne
- Rus-Mili - Rus-Mili-Meer - Rus-Marine - Rus-Bang Krim nu
- Heeft eigen wetten - Hoort bij Oekraïne
- Kleiner dan NL/2 miljoen inwoners - Wonen veel Russen
- Krim-Wet - Krim-Oek - Krim-Inwoners - Krim-Rus Geschiedenis Krim
- Hoorde bij Rusland
- President Rusland gaf het aan Oekraïne
- Krim-Gesch-Rus
- Krim-Gesch-Overdracht Oekraïne
- Wil op Krim geen bemoeienis Rusland - Protesten in Kiev: doden en gewonden - Janoekovitsj weg/ nieuwe leiders
- Oek-AntiRus - Oek-Kiev-Protest - Oek-Janoe
In Tabel 1 zijn bepaalde elementen te zien die voorkomen in de uizending van het NOS Jeugdjournaal op 1 maart 2014. Aan de hand van het narratief van het item zijn de thema’s opgeschreven die behandeld worden en die hebben ieder een code gekregen. Wanneer dit alle onderzoeksresultaten zouden zijn, kan bekeken worden of er bepaalde patronen te zien zijn binnen de thema’s waaruit
bredere, algemene frames gehaald kunnen worden. Wat opvalt aan deze resultaten is dat er veel over de Krim wordt gezegd: over wat de Krim precies is en hoe de geschiedenis van de Krim eruit ziet. Dit kan resulteren in een ‘Uitlegframe’, omdat de context van het nieuws, in dit geval de Krim, uitgelegd wordt zodat de kijkers precies begrijpen waar het over gaat. Daarnaast wordt er ook stilgestaan bij de Verenigde Naties en andere landen; dit zou geschaard kunnen worden onder een ‘Geopolitiekframe’. Verder is er te zien dat er naar allebei de landen gekeken wordt, waardoor er wellicht ook sprake is van een ‘Oekraïneframe’ en een ‘Ruslandframe’.
In dit onderzoek is er speciale aandacht voor de geruststellingstrategieën. Een
geruststellingstrategie kan ook als frame of meerdere frames gezien worden, waardoor het goed mogelijk is dat deze ook in de resultaten gevonden en beschreven wordt. Pas tijdens het tweede gedeelte van de beantwoording van de onderzoeksvraag wordt er gekeken op welke manieren de geruststellingstrategieën daadwerkelijk gebruikt worden. Allereerst worden de
geruststellingstrategieën naar alle waarschijnlijkheid als frames geselecteerd in de geanalyseerde data, vooral bij het NOS Jeugdjournaal. Wanneer dit niet het geval is, betekent het niet dat er geen geruststelling in de uitzendingen plaatsvindt, alleen zijn de geruststellingstrategieën niet als
algemeen frame geselecteerd. Desondanks kunnen er altijd specifieke elementen van geruststelling in de uitzendingen van het NOS Achtuurjournaal en het NOS Jeugdjournaal zitten, zoals beschreven wordt in hoofdstuk 5.3.
Een overzicht van alle gevonden thema’s met bijbehorende codes van het NOS Jeugdjournaal en het NOS Journaal is te vinden in respectievelijk bijlage 1 en 2. In hoofdstuk 6 zal uitgebreid stil worden gestaan bij deze bevindingen en zullen alle codes worden samengevoegd tot een aantal algemene frames die beide journaals in hun uitzendingen gebruiken.
5.3 Analyse op drie niveaus
Om het tweede gedeelte van de onderzoeksvraag te kunnen beantwoorden, in hoeverre er
elementen van geruststelling worden gebruikt door het Jeugdjournaal en het Achtuurjournaal, zal er een inhoudsanalyse plaatsvinden op drie verschillende niveaus: programma-, item- en shotniveau. Omdat al duidelijk is dat beide journaals aandacht schenken aan de annexatie van de Krim, hoeft bij deze vraag niet stilgestaan te worden. Wel is het van belang om te kijken hoeveel aandacht ze er in hun uitzending aan schenken en welke plaats het item in de uitzendingen inneemt. De volgende vragen zullen daarom beantwoord worden:
1. Wat is de lengte van de items over het onderwerp? 2. Welke plek neemt het item in de uitzending in?
3. Zit het item in de sandwichformule, dat wil zeggen, wordt het onderwerp voorafgegaan en gevolgd door luchtigere onderwerpen?
Op itemniveau kunnen kijkers gerustgesteld worden op drie verschillende manieren: door experts aan het woord te laten die bijvoorbeeld zeggen dat een oorlog niet vaak voorkomt, door het persoonlijke verhaal van kinderen te laten zien, zodat het nieuws niet alleen uit de mond van volwassenen komt of reacties van andere kinderen laten zien zodat kinderen thuis doorhebben dat ze niet de enige zijn die wellicht angstig zijn (Van der Molen & De Vries, 2003: 8-9). In de analyse zullen daarom de volgende drie vragen gesteld worden, waarbij vraag 2 en 3 alleen van toepassing zijn op het NOS Jeugdjournaal:
1. Komt er een expert aan het woord en heeft deze een geruststellende rol?
2. Wordt het verhaal vanuit het perspectief van één of meerdere kinderen verteld? 3. Worden reacties van andere kinderen getoond of behandeld?
Naast deze directe geruststellingstrategieën die worden toegepast binnen een item, kan er op itemniveau ook door middel van taalgebruik gerustgesteld worden. Hiermee wordt voorkomen dat kinderen bang worden van het nieuws omdat het te complex is en het daardoor niet begrijpen. De vragen die daarom beantwoord worden, en waarbij vraag 4 alleen van toepassing is op het NOS Jeugdjournaal, zijn:
4. Is het taalgebruik niet te moeilijk, zodat kinderen het kunnen begrijpen? Dit geldt voor presentator, voice-over en eventuele experts die aan het woord komen.
5. Sluiten tekst en beeld goed op elkaar aan?
6. Wordt er duidelijk gemaakt dat het nieuws weinig voorkomt?
7. Wordt er stilgestaan bij de manieren hoe het probleem in het nieuws opgelost kan worden?
Tenslotte wordt bekeken in hoeverre er op shotniveau wordt gerustgesteld. De vragen die hierbij beantwoord worden zijn:
1. Worden er schokkende beelden getoond, zoals lijken?
2. Wat is het camerastandpunt wanneer er een schokkend beeld getoond wordt? 3. Worden er hevig geëmotioneerde mensen of kinderen in beeld gebracht?
4. Wordt er schokkend geluid gebruikt in het item, zoals gillende mensen of geweerschoten? 5. Worden schokkende beelden vaak herhaald?
De vragen zijn opgesteld naar voorbeeld van Esther Hagen (2011), die onderzoek heeft gedaan naar gebruik van geruststellingstrategieën in de zaak van de vermiste en dood gevonden Milly Boele door het NOS Jeugdjournaal en het SchoolTV-Weekjournaal (Hagen, 2011: 7).
Alle items zullen volledig uitgeschreven worden, waarbij gekeken wordt wat voor beeld en geluid er is gebruikt. Een overzicht hiervan is te vinden in bijlage 3 en 4.