Hoofdstuk 6: Resultaten
6.1 Gevonden frames
Voor dit onderzoek zijn er tien uitzendingen van het NOS Jeugdjournaal en tien uitzendingen van het NOS Achtuurjournaal bekeken, waarbij de items over de annexatie van de Krim centraal stonden. De narratieve elementen die voorkwamen in de items zijn ingedeeld in thema’s met een bijbehorende code. Het volledige thema- en codeerschema is te vinden in bijlage 1 en 2. In totaal zijn er 55 codes gevonden in het NOS Jeugdjournaal tegenover 121 codes van het NOS Achtuurjournaal. Hieruit blijkt meteen dat de items van het Achtuurjournaal langer waren en meer informatie bevatten dan die van het NOS Jeugdjournaal.
De codes van de thema’s zijn onderverdeeld in verschillende soorten frames. Er is gekeken welke codes overeenkwamen met elkaar en welke in een overkoepelende groep, het frame, in te delen zijn. De gevonden frames laten zien op welke manier de items door de journaals zijn verteld en op welke manier er naar het Rusland-Oekraïne conflict gekeken wordt. De gevonden frames van het NOS Jeugdjournaal en het NOS Achtuurjournaal met daarbij behorende codes zijn te vinden in respectievelijk Tabel 2 en Tabel 3.
Tabel 2: Frames over het Krimconflict NOS Jeugdjournaal, maart 2014
Jeugd 1. Geopolitiekframe 2. Inwonersframe 3. Rusland/Poetinframe 4. Uitlegframe
1. Wereld-Zorgen Inw-Bang Rus-Mili Krim-Wet
2. Wereld-AntiRus Inw-Rus-Afpakken Rus-Mili-Meer Krim-Oek
3. VN-Vergadering Inw-Leven Rus-Marine Krim-Inwoners
4. Obama-Belt-Poetin Inw-Stemmen Rus-Bang Krim-VeelRus
5. Wereld-Vergadering Inw-Ruzie Rus-Beschermt Krim-Politici-BijRus
6. Wereld-Poetin-Ver Inw-Rus-Feest Rus-Sterker Krim-Niet-Anders
7. Obama-Belt-Merkel Inw-Oek-StemProtest Poet-Eerste-Spreken Krim-VroegerRus
8. NAVO-Praat-Rus Inw-Stem-ProRus Poet-Wereld Krim-Overdracht
9. Wereld-Stem-Oneerlijk Jongen-Boos-Rus Rus-Niet-Vechten
10. Wereld-Stem-NietAccep Jongen-Horloge
11. Wereld-Maatregelen
5. Oekraïneframe 6. Militairframe 7. Geruststellingframe
1. Oek-DeelsEur Mili-Bewapend Gerust-Voorkomen
2. Oek-DeelsRus Mili-Vliegveld Gerust-GeenVechten
3. Oek-AntiRus Mili-Parlement Gerust-Rutte
4. Oek-Kiev-Protest Mili-Legerbasis Gerust-Verslag-Vragen
5. Oek-JanoeWeg Mili-Wegen
6. Oek-Bang Mili-Wegjagen
Tabel 3: Frames over het Krimconflict NOS Achtuurjournaal, maart 2014
Acht 1. Geopolitiekframe 2. Inwonersframe 3. SituatieKrimframe
1. VN-vergadering Inw-Rus-Overheidsgeb Confron-KoudeOorlog
2. Wereld-Poetin-Ver Inw-Rus-AntiKiev Confron-Onafhankelijk
3. Brit-Oek Inw-Rus-Gesteund Confron-MiliSpanning
4. NAVO-Vergadering Inw-ProRus Confron-ZOSpanning
5. NAVO-Oplossing Inw-AntiRus Krim-AutoOekRep
6. Buurlanden-Bedreigd Inw-Oek-VrijLeger RegeringKrim-ProRus
7. Para-Sotsji Inw-Oek-Bang RegeringKrim-Stimuleert
8. EU-Sancties Inw-Oek-Milihulp Krim-RusMili
9. EU-Bemiddeling Inw-Ruzie Krim-Rustig
10. VS-Steun Inw-Referendum Krim-RusVlag
11. EurCom-GeldSteun Inw-Oek-Jong Krim-RusTaal
12. VS-Geldsteun Inw-Oek-Jong-Café Krim-GeenSchot
13. VS-Rus-Ontmoeting Inw-Rus-Feest Krim-Controle
14. Rutte-Maatregelen Inw-Oek-StemProtest RegeringKrim-BijRus
15. EU-Referen-Illegaal Inw-Stem-ProRus Krim-Niet-Anders
16. VS-Schepen Inw-Donetsk Krim-Roebel
17. PoliticiRus-Reisverbod 18. Wereld-Stem-NietAccep
4. Rusland/Poetinframe 5. Prognoseframe 6. Speculatieframe
1. Rus-Mili Eco-Aandelen-Omlaag Spec-Char-Don
2. Rus-InwVeilig Eco-Olie-Omhoog Spec-RusLeger-Oek
3. Rus-Brug Eco-RenteRus-Omhoog Spec-OekGeweld-Bev
4. Poet-Spreekt Europa-Gas-Probleem Spec-Oorlog
5. Poet-Ingrijpen NL-EigenGas Spec-Schot-Oorlog
6. Poet-Westen NL-Profiteert Spec-Rus-Schepen
7. Rus-WeigertPraten NL-Problemen Spec-Rus-Gas
8. Rus-PrijstKrim NL-Handel Spec-Rus-Krim
9. Rus-StemDruk NL-Zorgen Spec-Ultimatum
10. Poet-Erkent NL-Toekomst-Bedrijven Spec-Maatregelen
11. Poet-Maatregelen NL-GasAlternatief Spec-Oek-Vallen
12. Poet-Tekent NL-Sotsji Spec-KoudeOorlog
13. Rus-G8 14. Poet-Populair
7. Oekraïneframe 8. Incidentenframe 9. Militairframe
1. Oekreg-NiksKrim Inc-VNGazant Mili-Vliegveld
2. Oek-Leger-Mobiliseren Inc-VNGazant-Café Mili-Wegen
3. Oek-GeenGeweld Inc-VNGazant-Onderhandeling Mili-Overheidsgeb
4. Oek-Veiligheidsraad Inc-VNGazant-Blokkeren Mili-Invallen
5. Oek-RusVlag Inc-Leninplein-Donetsk Mili-Legerbasis
6. Oek-Dwerg Inc-Donetsk-Bom MiliOek-Machteloos
7. Oek-Oplossing Inc-Donetsk-ProH MiliOek-Overgeven
8. Oek-Reservisten Inc-Paralympics MiliRus-Geweld
9. Oek-Hulp Inc-Dode MiliOek-Schieten
10. Oek-Eco Inc-Politie MiliOek-Dood
Uit Tabel 2 en 3 blijkt dat het NOS Jeugdjournaal zeven verschillende frames heeft gebruikt in de uitzendingen over de annexatie van de Krim tegenover negen frames die het NOS Achtuurjournaal heeft gebruikt. Wat meteen opvalt is dat beide journaals het ‘Geopolitiekframe’ en ‘Inwonersframe’ het vaakst gebruiken. Beide frames hebben de meeste codes, wat betekent dat deze twee frames het vaakst gebruikt zijn en op verschillende manieren zijn toegepast. Het ‘Geopolitiekframe’ is een frame dat gebruikt wordt om te laten zien hoe andere landen en wereldleiders omgaan met de annexatie van de Krim of hoe zij proberen in te grijpen in de crisis die zich afspeelt in Oekraïne. Dat het frame door beide journaals het meest gebruikt wordt, geeft aan hoe internationaal de gebeurtenissen op de Krim en in Oekraïne zijn en hoe belangrijk het is voor andere landen om in te grijpen om een mogelijke tweede Koude Oorlog te voorkomen. Het ‘Inwonersframe’ geeft eigenlijk de andere kant van de crisis weer: namelijk de individuele, menselijke kant van het conflict. Door middel van dit frame krijgen de kijkers thuis een duidelijker beeld van de inwoners op de Krim en hoe zij omgaan met het conflict; hoe zij protesteren tegen Rusland of juist graag willen dat Rusland de Krim inneemt. Andere frames die het NOS Jeugdjournaal en het NOS Achtuurjournaal allebei gebruiken, zijn het ‘Rusland/Poetinframe’, het ‘Oekraïneframe’ en het ‘Militairframe’. De twee eerstgenoemde frames zijn net als het ‘Geopolitiekframe’ een politiek frame, omdat de frames een inkijk geven in hoe Rusland en Oekraïne handelen in de crisis. Het ‘Militairframe’ is echter meer een menselijk frame, zoals het ‘Inwonersframe’, omdat het laat zien hoe individuen omgaan met de crisis. Ondanks dat de militairen door een land aangestuurd worden en ze een politiek middel zijn, is hun handelen ook te plaatsen binnen een individueel, menselijk frame.
Het NOS Jeugdjournaal gebruikt twee frames die het NOS Achtuurjournaal niet gebruikt of die niet zo duidelijk opvallen in het narratief dat ze geselecteerd zijn tijdens de inhoudsanalyse. Deze twee frames zijn het ‘Uitlegframe’ en het ‘Geruststellingframe’. Wat opvalt aan de items van het NOS Jeugdjournaal is dat er veel herhaling inzit. Constant wordt er door middel van een kaart uitgelegd wat de Krim precies is, bij welk land het hoort en hoe de crisis zich ontwikkelt. Er wordt herhaaldelijk uitgelegd wat de inwoners en de regering van de Krim willen en in hoeverre de crisis zich ontwikkelt. Het ‘Uitlegframe’ is bij het Jeugdjournaal essentieel, omdat op deze manier het abstracte nieuws begrijpelijker wordt gemaakt voor kinderen. Door duidelijke uitleg en herhaling snappen kinderen sneller wat de crisis op de Krim precies betekent en welke belangen de verschillende partijen hebben. Het ‘Uitlegframe’ geeft dus een zekere geruststelling aan de kinderen thuis, omdat het nieuws begrijpelijk wordt gemaakt. Wanneer het nieuws namelijk te complex is en kinderen het dus niet begrijpen, kunnen ze er bang van worden omdat ze het nieuws wellicht verkeerd plaatsen. Doordat het NOS Jeugdjournaal veel uitlegt in de items en deze informatie ook steeds herhaalt, wordt de kans veel kleiner dat kinderen bang worden van het nieuws omdat ze het niet snappen. Ondanks dat het ‘Uitlegframe’ al een zekere geruststelling geeft, is er ook nog een op zichzelf
staand ‘Geruststellingframe’ gevonden in de items van het NOS Jeugdjournaal. Ondanks dat het ‘Geruststellingframe’ slechts vier codes kent, is het toch een opvallend verschil met het NOS
Achtuurjournaal. Door middel van het ‘Geruststellingframe’ laat het Jeugdjournaal de kinderen thuis bewust weten dat ze zich geen zorgen hoeven te maken en dat ze niet bang hoeven te zijn. Zo wordt er gezegd dat het ‘niet vaak voorkomt dat Rusland militairen naar andere landen stuurt’, dat alle landen ‘hopen dat er geen oorlog komt en dat ze het proberen op te lossen’ en dat minister-president Mark Rutte ‘denkt dat er geen oorlog komt’. Deze elementen zijn duidelijk ingezet om het publiek thuis gerust te stellen, om te laten zien dat de kans klein is dat het uit de hand loopt of dat er een oorlog in Nederland komt. Daarnaast heeft het Jeugdjournaal een heel item gewijd aan een vraaggesprek met de verslaggever over de situatie op de Krim. Dit overlapt enigszins met het ‘Uitlegframe’ omdat de verslaggever eigenlijk precies uitlegt wat er aan de hand is. De verslaggever wordt echter zo duidelijk ingezet als expert op het gebied van de crisis op de Krim, dat het een bewuste geruststellingstrategie is waaroor het binnen het ‘Geruststellingframe’ valt. Het inzetten van een expert of verslaggever om kinderen gerust te stellen is eerder besproken in hoofdstuk 3.3. Ook het NOS Achtuurjournaal heeft frames die niet gebruikt worden door het NOS
Jeugdjournaal. Het gaat om het ‘SituatieKrimframe’, het ‘Prognoseframe’, het ‘Speculatieframe’ en het ‘Incidentenframe’. Enkele codes die te vinden zijn onder het ‘SituatieKrimframe’ heeft het NOS Jeugdjournaal ook gebruikt in het ‘Uitlegframe’. Toch heeft het Achtuurjournaal echter geen uitlegframe omdat deze codes in het Jeugdjournaal herhaaldelijk werden genoemd om het nieuws echt uit te leggen aan de kinderen, terwijl het Achtuurjournaal ze meer terloops noemt en in het grotere geheel plaatst. Het ‘SituatieKrimframe’ wordt door het Achtuurjournaal gebruikt om te laten zien hoe de situatie op Krim is op het moment van uitzenden. Omdat de items van het
Achtuurjournaal veel uitgebreider zijn dan die van het Jeugdjournaal, worden er veel feiten genoemd over hoe het er aan toe gaat op de Krim. Omdat deze feiten niet herhaaldelijk worden genoemd en omdat ze niet bewust ingezet worden om het nieuws begrijpelijker te maken, vallen de codes niet zoals bij het Jeugdjournaal onder het ‘Uitlegframe’.
Het ‘Prognoseframe’, het ‘Speculatieframe’ en het ‘Incidentenframe’ zijn drie andere frames die niet gebruikt worden door het Jeugdjournaal. Het ‘Prognoseframe’ is een veel voorkomend frame binnen de oorlogsjournalistiek, zoals besproken in hoofdstuk 1.3. Binnen dit frame wordt er gekeken en uitgelegd wat bepaalde gebeurtenissen voor gevolgen kunnen hebben in de toekomst of wat er aan gedaan moet worden. In het geval van de items over het Rusland-Oekraïne conflict in het Achtuurjournaal wordt er voornamelijk gekeken naar de economische gevolgen binnen Nederland. Het ‘Incidentenframe’ laat, zoals de naam al zegt, incidenten zien die plaatsvinden tijdens het conflict en die belangrijk genoeg worden gevonden door de redactie van de NOS om besproken te worden in het Achtuurjournaal. Zo wordt er stilgestaan bij een Nederlandse VN-Gezant die door
gewapende mannen gedwongen wordt om zijn missie te onderbreken. Ook wordt er stilgestaan bij bommeldingen, protesten en het vallen van doden en gewonden.
Tenslotte heeft het NOS Achtuurjournaal het ‘Speculatieframe’, wat eigenlijk lijnrecht tegenover het ‘Geruststellingframe’ van het NOS Jeugdjournaal staat. In plaats van het publiek te informeren met harde feiten en het daardoor in zekere zin gerust te stellen, speculeert het Achtuurjournaal over mogelijke gevolgen van de crisis. ‘Bij één schot is het oorlog’, ‘Het Russische
leger kan Oekraïne zo binnen vallen’, ‘Oekraïne kan volledig uit elkaar vallen’ en ‘Wellicht is er sprake van een nieuwe Koude Oorlog’ zijn enkele voorbeelden van de speculaties die gedaan worden.
Ondanks dat er bij het NOS Achtuurjournaal geen algemeen geruststellingframe gevonden is, betekent dat niet dat het Achtuurjournaal geen elementen van geruststelling in de uitzendingen gebruikt. In hoeverre er geruststellingelementen in de items van het Achtuurjournaal zitten, wordt in de komende paragraaf besproken.