ONDERWIJS AAN HET WERK 2018 97 Vernieuwing van het onderwijs (28 procent van

de antwoorden). Scholen willen een eigentijds onderwijsaanbod implementeren, maar zien dit tegelijkertijd als uitdaging. Het gaat bij- voorbeeld om maatwerk en de inpassing van digitale middelen in het onderwijs. Antwoor- den van schoolleiders die hierop aansluiten zijn bijvoorbeeld: “Ontwikkeling van onderwijs dat recht doet aan de uitdagingen van de 21e eeuw: ICT, differentiatie, samenwerking met buitenschoolse instanties (po, wo, bedrijven et cetera).” “Onderwijs door ontwikkelen, gericht op persoonlijk leren: onderwijs volgt de leer- ling. Dit vraagt omdenken bij het personeel.” - (Het behoud van) de kwaliteit van het onder-

wijs (12 procent van de antwoorden). Het gaat

bijvoorbeeld om het binden en boeien van kwalitatief personeel, maar ook om de profes- sionalisering van de organisatie en docenten. Antwoorden die dit illustreren: “Hoe vind ik de juiste, bevoegde docenten voor mijn school in een grootstedelijk gebied?” “Verder professiona- liseren van onze resultaatgerichte organisatie.” - Krimp (8 procent van de antwoorden). In veel re-

gio’s wordt de komende jaren een daling van het aantal leerlingen verwacht. Dit kan onder andere gevolgen hebben voor de inzet van het personeel en de mate waarin een volledig onderwijsaanbod geboden kan worden. Een antwoord dat dit il- lustreert: “Welke programmaonderdelen schrap je bij een krimpend aantal leerlingen?”

Gevolgen voor het werk van schoolleiders De uitdagingen waar scholen mee geconfronteerd worden, kunnen gevolgen hebben voor het werk van schoolleiders. In antwoord op een open vraag over dit onderwerp stellen zij ten eerste dat zij door bovenstaande uitdagingen meer moeten investeren in verbindingen van mensen binnen en buiten de school: het gesprek aangaan, contact houden met het personeel, maar ook kennisde- ling, samenwerking en gedeelde verantwoorde- lijkheid faciliteren en aanmoedigen.

Een tweede gevolg is de toename van het belang van het versterken, herijken en uitdragen van de toekomstvisie. Veranderingen vragen om houvast, waarbij de schoolleiding een duidelijk beeld moet hebben van de richting die de school kiest en in staat moet zijn dit uit te dragen. Een schoolleider omschrijft dit als: “Visie herformuleren. Mensen meenemen in de nieuwe richting. Draagvlak.” Een derde gevolg is dat schoolleiders meer aan- dacht besteden aan het begeleiden van docenten, ondersteunen van startende docenten en aan- moedigen tot het volgen van nascholing. Gelet op bovengenoemde uitdagingen en de gevolgen daarvan voor hun werk, is het de vraag of school- leiders in staat zijn hiermee om te gaan.

98

6. CONCLUSIE

Met dit onderzoek onder bijna achthonderd schoolleiders in het vo is de beroepsgroep van schoolleiders beter in kaart gebracht. We kun- nen vaststellen dat het beroep met verschillende uitdagingen wordt geconfronteerd. Ten eerste valt op dat er binnen de groep schoolleiders relatief veel 55-plussers zijn. Dit betekent dat een groot deel van de schoolleiders het onderwijs de komende jaren zal verlaten vanwege het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd. Uit aanpa- lend onderzoek in opdracht van de VO-raad blijkt dat 39 procent van de schoolleiders het eens is met de stelling dat zij binnen hun school te maken hebben met een groeiende vergrijzing onder de groep schoolleiders.10 _{Dit dreigende tekort van}

schoolleiders in het vo vormt een belangrijke uit- daging, waarvoor actie op korte termijn geboden is. In de schoolleidersagenda van de VO-raad, SRVO en het Netwerk van Schoolleiders worden besturen dan ook opgeroepen om de krachten te bundelen in de vorm van samenwerking tussen en binnen besturen en scholen, een oriëntatie op leiderschapsrollen te organiseren voor leraren die kunnen doorgroeien tot schoolleider, en talent van buiten de sector aan te trekken.11

Zoals in de vorige paragraaf beschreven, noe- men schoolleiders zelf andere uitdagingen waar zij door de veranderende omgeving op moeten

10 _{Couvreur, N., & Hoek, S. van de (2017). Behoefte onderzoek schoolleiders 2017. MWM2 in opdracht van}

VO-raad. Amsterdam: MWM2.

11 _{VO-raad, SRVO, Netwerk van Schoolleiders (2017). Een vak apart, Schoolleidersagenda voortgezet}

onderwijs.

12 _{Zie ook https://www.schoolleidersregistervo.nl/beroepsstandaard/beroepsstandaard. Geraadpleegd}

17 oktober 2017.

inspelen. Deze hebben te maken met onderwijs- vernieuwing, kwaliteit van het onderwijs en krimp van het aantal leerlingen. Het is de vraag wat noodzakelijk is om deze en andere uitdagin- gen voor het schoolleidersvak aan te kunnen en hoe schoolleiders zo goed mogelijk hun rol kun- nen vervullen. In ieder geval is het belangrijk dat zij beschikken over de basiscompetenties uit de beroepsstandaard, die het fundament vormt voor de oprichting van het SRVO.12

Uit het onderzoek komt naar voren dat 67 tot 84 procent van de schoolleiders vindt dat zij deze competenties hebben. Afgaande op dit eigen oordeel betekent dit dat een meerderheid van de schoolleiders in het vo een goede basis heeft voor professioneel schoolleiderschap. Tegelijk toont dit aan dat een substantiële groep er niet van over- tuigd is dat zij over een of meer basiscompetenties beschikken en dat er voor hen nog winst valt te behalen. Hoe dan ook geldt voor de hele groep schoolleiders dat een structurele professionalise- ring belangrijk is om aan de competentie-eisen te kunnen (blijven) voldoen en te kunnen inspelen op de uitdagingen van de toekomst.

Het onderzoek laat zien dat er veel professiona- liseringsactiviteiten worden ondernomen, maar dat schoolleiders gebrek aan tijd als belemme- ring ervaren. Deze uitkomst wordt bevestigd in

SCHOOLLEIDERS VAN DE TOEKOMST

99

onderzoek van de VO-raad13 _{en toont aan dat er op}

dit gebied nog stappen gezet moeten worden. In dat verband zijn de aanbevelingen uit de school- leidersagenda relevant. Hierin wordt schoolleiders gevraagd zelf de regie te nemen over hun ontwik- keling. Dat kunnen zij doen door inschrijving in het Schoolleidersregister VO, waarin zij vastleg- gen hoe zij systematisch aan hun bekwaamheid werken. Het register stimuleert zodoende de professionele ontwikkeling en zorgt ervoor dat dit niet langer vrijblijvend gebeurt.14 _{De schoolleider}

van de toekomst in het vo kan hiervan profiteren, voor zichzelf, maar bovenal voor de leerling om wie het uiteindelijk draait.

13 _{Couvreur, N., & Hoek, S. van de (2017). Behoefte-onderzoek schoolleiders 2017. MWM2 in opdracht van}

VO-raad. Amsterdam : MWM2.

14 _{Bakker, J. (2017) Overheid heeft vertrouwen in schoolleiders voortgezet onderwijs. Tilburg: TIAS, Til-}