Omschrijving van de doelgroep

De doelgroep van personen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt wordt in de regelgeving onderverdeeld in verschillende deelgroepen. Dit onderdeel omvat de omschrijving van deze doelgroep in zowel de federale als Vlaamse regelgeving.

1.1 Federale regelgeving

In het Koninklijk Besluit houdende de werkloosheidsreglementering werden tot voor kort drie groepen beschreven waarbij de controle van de actieve beschikbaarheid niet van toepassing is doordat de afstand tot de arbeidsmarkt voor hen te groot is:

 Personen zonder verdienvermogen: dit zijn personen met letsels of functionele stoornissen voorafgaand aan hun intrede op de arbeidsmarkt. Deze personen hebben geen enkele werkervaring en zullen dit wellicht nooit hebben door een handicap die reeds aanwezig was voor de beroepsactieve leeftijd;

 Personen die ver verwijderd zijn van de arbeidsmarkt: dit zijn personen die door de bevoegde gewestelijke dienst beschouwd worden als ver verwijderd van de arbeidsmarkt omwille van een combinatie van psycho-medische-sociale factoren die hun gezondheid en/of sociale inschakeling - en hierdoor hun professionele inschakeling - duurzaam aantasten;

 Personen met minstens 33% arbeidsongeschiktheid (Federale regering, 2015).

De groep van werkzoekenden met een grote afstand tot de arbeidsmarkt die een inschakelingsuitkering ontvangen, wordt als volgt omschreven:

 Een werkzoekende met ernstige medische of mentale problemen;

 Een jonge werknemer met een blijvende arbeidsongeschiktheid van minstens 33%

Tot voor kort werden personen met een MMPP(S)-problematiek niet verder gespecificeerd binnen de federale regelgeving. Met de invoer van de beschermingsuitkering voor personen wiens inschakelings-uitkering ten einde loopt (zie vorig hoofdstuk), werd echter volgende omschrijving van de niet-toeleid-bare werkzoekende opgenomen in het Koninklijk Besluit houdende de werkloosheidsuitkering (Federale Regering, 2019):

De werkzoekende die de bevoegde dienst voor arbeidsbemiddeling identificeert aan de hand van de internationaal erkende screeningstool ICF - International Classification of Functioning, Disability and Health - en erkent als iemand die te maken krijgt met een combinatie van psychologische, medische en sociale factoren die zijn gezondheid en/of zijn sociale of

professionele integratie ernstig aantasten, waardoor hij niet in het normale economische circuit of in het kader van al dan niet bezoldigd aangepast of omkaderd werk kan werken.

Het Koninklijk Besluit stelt dat ook deze doelgroep is vrijgesteld van het actief zoeken naar werk en dat de niet-toeleidbare werkzoekende op een positieve manier moet meewerken aan specifieke begeleidingsacties van de bevoegde gewestelijke dienst voor arbeidsbemiddeling.

In het volgende onderdeel wordt ingegaan op de Vlaamse regelgeving omtrent personen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt. Belangrijk om reeds op te merken is dat de federale definitie van de toeleidbare werkzoekende niet dezelfde doelgroep omvat als die van personen met een advies niet-toeleidbaar, zoals door de VDAB gehanteerd.

1.2 Vlaamse regelgeving

De Gewesten kregen de bevoegdheid om te bepalen wie tot de doelgroep van personen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt behoort, waardoor het Belgisch beleid hieromtrent erg versnipperd is (Schepers & Nicaise, 2017). In wat volgt wordt ingegaan op de Vlaamse regelgeving omtrent een arbeidshandicap binnen het beleidsdomein Werk en Sociale Economie.

Het besluit betreffende de professionele integratie van personen met een arbeidshandicap (Vlaamse Overheid, 2008) legt de vaststelling van een arbeidshandicap vast en het recht op ondersteuning.

Personen met een indicatie van een arbeidshandicap zijn:

 Personen met een handicap, erkend door het VAPH;

 Personen die gewezen leerling zijn van het buitengewoon onderwijs en die hoogstens een getuigschrift of diploma behaald hebben in het buitengewoon onderwijs;

 Personen die op basis van hun handicap in aanmerking komen voor een inkomensvervangende tegemoetkoming of integratietegemoetkoming, verstrekt aan personen met een handicap op basis van de wet van 27 februari 1987 houdende tegemoetkomingen aan personen met een handicap;

 Personen die in het bezit zijn van een afschrift van een definitief geworden gerechtelijke beslissing of van een attest van een bevoegde federale instelling waaruit een blijvende graad van arbeidsongeschiktheid blijkt;

 Personen die recht geven op bijkomende kinderbijslag of personen die recht hebben op een verhoogde kinderbijslag voor hun kind of kinderen ten laste als ouder met een handicap;

 Personen die een invaliditeitsuitkering ontvangen op basis van het koninklijk besluit van 3 juli 1996 tot uitvoering van de wet betreffende de verplichte verzekering voor geneeskundige

Personen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt

In het decreet betreffende maatwerk bij collectieve inschakeling (Vlaamse Overheid, 2013) worden doelgroepenwerknemers opgedeeld in volgende categorieën:

 Personen met een arbeidshandicap: personen die niet actief zijn op de arbeidsmarkt door een samenspel van functiestoornissen van mentale, psychische, lichamelijke of zintuiglijke aard, beperkingen bij het uitvoeren van activiteiten, en persoonlijke en externe factoren;

 Personen met een psychosociale arbeidsbeperking: personen die niet actief zijn op de arbeids-markt door een samenspel van psychosociale factoren, beperkingen bij het uitvoeren van activiteiten, en persoonlijke en externe factoren;

 Uiterst kwetsbare personen: werkzoekenden die voorafgaand aan hun tewerkstelling gedurende minstens 24 maanden geen betaalde beroepsarbeid hebben verricht om persoonlijke redenen die een deelname aan het arbeidsleven verhinderen.

De Vlaamse tewerkstellingsdienst VDAB kreeg op basis van dit decreet volgende bijkomende bevoegd-heden: indicering, toeleiding, bemiddeling en evaluatie van de werkzoekende met een arbeidsbe-perking. Het decreet houdt dus de bevoegdheid in om te beslissen over de erkenning arbeidsbeperking en om ondersteuning op maat te voorzien bij deze doelgroep onder de vorm van ondersteuning op de werkvloer en specifieke begeleiding. De regelgeving trad op 1 januari 2019 in werking.

De doelgroep van personen met een arbeidsbeperking wordt door VDAB opgesplitst in twee deel-groepen: personen met een arbeidshandicap en personen met een psychosociale problematiek.

Hieronder worden deze twee groepen besproken om vervolgens in te gaan op personen met het advies niet-toeleidbaar. De doelgroep van dit onderzoek, namelijk personen met een advies niet-toeleidbaar, valt onder het decreet houdende de werk- en zorgtrajecten. Hierin worden werkzoekenden met een grote afstand tot de arbeidsmarkt omschreven als personen voor wie betaalde beroepsarbeid tijdelijk niet mogelijk is door één of meer belemmeringen van medische, mentale, psychische, psychiatrische of sociale aard (Vlaamse overheid, 2014).

1.2.1 Personen met een arbeidshandicap

Een arbeidshandicap wordt door de VDAB gedefinieerd als een aandoening van psychische, lichamelijke of zintuigelijke aard die het moeilijk maakt om werk te vinden of een job uit te oefenen. Voorbeelden zijn autisme, slechthorendheid, slechtziendheid, depressie, rugklachten, schizofrenie, epilepsie, een spierziekte...

Om een arbeidshandicap vast te stellen werkt de VDAB met een drie-stappenplan. Er wordt vertrokken vanuit een vermoeden van handicap (1) wanneer de persoon aangeeft dat hij/zij een probleem heeft.

Bij een indicatie van arbeidshandicap (2) vindt een uitklaring van dit vermoeden plaats op basis van een attest of via ICF (zie 3.2). Ten slotte bepaalt de VDAB of de persoon in aanmerking komt voor bijzondere tewerkstellingsondersteunende maatregelen (BTOM) (3) (Vlaams Parlement, 2018). Niet alle personen met een indicatie arbeidshandicap komen in aanmerking voor BTOM.

De personen met een indicatie van een arbeidshandicap zijn:

 Personen ingeschreven in het huidige VAPH (Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap) (VAPH);

 Personen met een kwalificatie of getuigschrift uit het buitengewoon onderwijs, of ex-BUSO of BLO-leerlingen zonder dat er kwalificaties of getuigschriften behaald zijn;

 Personen met recht op een inkomensvervangende- of integratietegemoetkoming;

 Personen in het bezit van een afschrift van een definitief geworden gerechtelijke beslissing of van een attest van een bevoegde federale instelling waaruit een blijvende graad van arbeids-ongeschiktheid blijkt (BAG);

 Personen met recht op bijkomende kinderbijslag of recht op verhoogde kinderbijslag (als ouder met een handicap);

 Personen met recht op een invaliditeitsuitkering in het kader van de ziekteverzekering;

 Personen met een attest van een arbeidshandicap, afgeleverd door een door de VDAB erkende dienst of arts (Vlaams Parlement, 2018).

Wanneer de VDAB bij deze personen met een indicatie een recht op ondersteuning vaststelt, worden ze personen met een arbeidshandicap genoemd.

1.2.2 Personen met een psychosociale problematiek

Een tweede type van arbeidsbeperking wordt door de VDAB gedefinieerd als een psychosociale problematiek. Voorbeelden van psychosociale problemen zijn financiële problemen, een zware gezinslast, huisvestingsproblemen… Via een screening (zie verder) wordt door de VDAB vastgesteld of een persoon een psychosociale problematiek heeft. Op basis van deze screening kan dan een erkenning van arbeidsbeperking volgen.

1.2.3 Het advies niet-toeleidbaar tot de arbeidsmarkt

Personen met een advies niet-toeleidbaar vormen een subgroep binnen de doelgroep van personen met een MMPP(S)-problematiek. De VDAB maakt een inschatting van de mogelijke arbeidscapaciteiten en ondersteuningsbehoeften van de werkzoekende. Op basis hiervan wordt de werkzoekende onderver-deeld in één van volgende vijf categorieën, zoals weergegeven in figuur 2:

 Werkzoekenden die bemiddelbaar zijn naar betaald werk in het normaal economisch circuit;

 Werkzoekenden die bemiddelbaar zijn naar betaald werk in de sociale economie;

 Werkzoekenden die nood hebben aan een activeringstraject als eerste fase van de hiervoor vermelde trajecten;

 Werkzoekenden die niet bemiddelbaar zijn naar betaald werk maar nog wel actief kunnen deelnemen aan arbeidszorg²;

 Werkzoekenden die als gevolg van een ernstig MMPP(S)-probleem over onvoldoende arbeids-capaciteiten beschikken om in arbeidszorg, de sociale economie of het normaal economisch

Personen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt

Figuur 2 Classificatie van langdurig werklozen met een niet-arbeidsmarktgerelateerde problematiek (Gailly, 2015).

Deze onderverdeling geeft de door de VDAB ingeschatte afstand tot de arbeidsmarkt weer en de toeleidbaarheid van de persoon (Departement Welzijn, Volksgezondheid en Gezin, 2018).