Mechanismen in overeenkomsten

Een manier om een speler te compenseren is het opnemen van bepaalde clausules in het contract. Een aantal van deze contractuele clausules wordt beschreven.

4.1.1 Buy out clause

Een ‘buy out clause’ verschaft een speler het recht om zijn arbeidscontract vroegtijdig op te zeggen zonder dat daartoe een gegronde reden bestaat tegen betaling van een vooraf in het contract opgenomen bedrag. Doorgaans zal het de club die de speler wil overnemen zijn die dit bedrag betaalt en niet de speler zelf.⁷⁵ Het bedrag kan gezien worden als een

schadevergoeding die betaald moet worden in geval van de eenzijdige beëindiging.⁷⁶ De buy out clause is een veel besproken onderwerp, omdat men zich steeds meer afvraagt of clausules als deze bijdragen aan de contractstabiliteit die de FIFA RSTP probeert te waarborgen en of ze al dan niet op deze manier zijn toegestaan binnen de voetbalregels.⁷⁷ Artikel 17 lid 1 van de RSTP bepaalt dat een contract niet vroegtijdig beëindigd mag worden zonder dat daarvoor een gegronde reden bestaat en dat indien dit wel gebeurt de partij in overtreding een schadevergoeding moet betalen aan de andere partij.⁷⁸ Art. 17 lid 2 RSTP bepaalt vervolgens dat speler en club hoofdelijk aansprakelijk zijn voor de te betalen schadevergoeding en dat de hoogte van de vergoeding vooraf opgenomen mag worden; de zogenaamde buy out clause.⁷⁹ Het FIFA Commentary on the Regulations for the Status and Transfer of Players bij dit artikel vervolgt:

“The parties may, however, stipulate in the contract the amount that the player shall pay to the club as compensation in order to unilaterally terminate the contract (a so-called buyout clause). The advantage of this clause is that the parties mutually agree on the amount at the very beginning and fix this in the contract. By paying this amount to the club, the player is

75 Koolaard (2012).

76 Giancaspro (2016) p. 24.

77 Idem.

78 FIFA RSTP art. 17 lid 1.

79 FIFA RSTP art. 17 lid 2.

25 entitled to unilaterally terminate the employment contract. With this buyout clause, the

parties agree to give the player the opportunity to cancel the contract at any moment and without a valid reason, i.e. also during the protected period, and as such, no sporting sanctions may be imposed on the player as a result of the premature termination.”⁸⁰ Uit de regelgeving van FIFA blijkt dus dat deze clausules zijn toegestaan en ook is in de nationale wetgeving van een aantal Europese lidstaten een opening voor een regeling als deze opgenomen.

4.1.1.1 Spanje

In Spanje is het gebruikelijk om de hoogte van de vergoeding in geval van verbreking af te spreken.⁸¹ Indien er geen compensatieclausule is opgenomen in het contract van een speler, is het de rechter die de hoogte van de vergoeding bepaalt; de praktijk heeft uitgewezen dat dit door de rechter vastgestelde bedrag lager is dan wanneer de club bij het afsluiten van het contract de vergoeding bepaalt. Gevolg hiervan is dat alle clubs een buy out clause in de contracten van spelers opnemen. Clubs zijn vrij om de hoogte van deze buy out clause te bepalen waardoor zij ook langs deze weg grip op de speler hebben. Er bestaat veel

commentaar op de buy out clause en hoe deze in de huidige vorm gebruikt wordt. In Spanje is het opgenomen bedrag vaak zo hoog, dat het voor een speler of wervende club bijna

onmogelijk gemaakt wordt om dit bedrag te kunnen betalen. De kritiek die heerst is dat de clausule gebruikt wordt om ervoor te zorgen dat een speler niet ‘weggekaapt’ kan worden, in plaats van dat een speler de mogelijkheid heeft om tegen betaling van het bedrag zijn contract open te breken. Op deze manier verkrijgt de club enigszins macht over de speler.

4.1.2 Release clause

Een ‘release clause’ voorziet niet in een mogelijkheid om een contract eenzijdig op te zeggen, maar een club zal in dit geval bereid zijn mee te werken aan het vertrek van de speler.⁸² Het is een clausule in een contract van een speler die, eventueel afhankelijk van vooraf gestelde voorwaarden zoals bijvoorbeeld het behalen van de Champions League, automatisch vereist dat een club mee moet werken aan het vertrek van de speler naar een andere club indien het aanbod voldoet aan een in het contract opgenomen minimumbedrag.⁸³

80 FIFA Commentaar p. 47.

81 Real Decreto 1006/1985 van 26 juni 1985.

82 Jellinghaus & Hahn (2018) p. 226.

83 Geey (2014).

26 De praktijk wijst uit dat deze minimumbedragen vaak boven de marktwaarde van de speler liggen. Ook hiermee heeft de club de speler dus in haar greep.

4.1.3 Vergelijking eenzijdige optie

Naast de bovenstaande clausules die in een contract worden opgenomen ter compensatie, bestaat er de ‘eenzijdige optie clausule’. Zoals de vraag al rees bij de buy out clause en de release clause of die clausules daadwerkelijk compensatie kunnen bieden aan spelers gezien de hoge bedragen die worden opgenomen, geldt dat ook voor de eenzijdige optie. Sinds het Bosman-arrest is het niet meer mogelijk om na afloop van de arbeidsovereenkomst van een speler een transfervergoeding te vragen. Er moest een nieuw transfersysteem bedacht worden.

Aan de ene kant wilden clubs niet met langlopende contracten voor bepaalde tijd te werken.

Het zou kunnen dat een speler niet naar verwachting presteert en de club dan een lange tijd aan hem ‘vast’ zit. Aan de andere kant wilden de clubs niet het risico lopen dat een speler na een korte periode bij de club transfervrij de deur uit kon lopen. Dit zorgde aan de kant van de clubs voor een dilemma waarna het uiteindelijke transfersysteem zoals hierboven beschreven zijn intrede deed.⁸⁴ In dit huidige systeem is het ‘eenzijdige optiebeding’ geïntroduceerd.

Het eenzijdige optiebeding is een clausule in het initiële contract van de speler met daarin een onherroepelijk aanbod van de club tot het sluiten van een nieuwe

arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd na het aflopen van het initiële contract.⁸⁵ Het tekenen van dit contract door de speler geldt als een aanvaarding van dit onherroepelijk aanbod. Of de arbeidsovereenkomst daadwerkelijk tot stand komt, hangt af van de club. De club kan voor het aflopen van de initiële arbeidsovereenkomst de optie ‘lichten’, waardoor het contract als het ware automatisch verlengd wordt. Het al dan niet eindigen van de eerste overeenkomst wordt uiteindelijk bepaald door een van de partijen en de vraag die hierbij gesteld wordt is of dit wenselijk is.⁸⁶

Nu het FIFA-reglement geen bepalingen over de eenzijdige optie bevat is de vraag die speelt of een eenzijdig optiebeding geldig is onder nationaal en Europees recht. In het

Nederlands recht is er een mogelijkheid voor een beding als deze via art. 6:219 lid 3 BW:

“Een beding waarbij één der partijen zich verbindt om, indien de wederpartij dit wenst, met haar een bepaalde overeenkomst te sluiten, geldt als een onherroepelijk aanbod.”⁸⁷

84 Koolaard (2012) p. 1.

85 Jellinghaus & Hahn (2018) p. 171.

86 Idem.

87 Art. 6:219 lid 3 BW.

27 Daarnaast heeft de arbitragecommissie van de KNVB zich in 2004 over deze vraag gebogen.

Zij oordeelde dat het eenzijdige optiebeding naar Nederlands recht geldig is.⁸⁸ Dit is niet door iedere nationale wetgever zo geregeld. Zo hangt de geldigheid van een eenzijdige optie in België, Spanje, Oostenrijk en Italië af van hetgeen bepaald is bij cao en is de optie in Groot-Brittannië meestal niet geldig.⁸⁹ Ten aanzien van de geldigheid van eenzijdige optiebedingen hebben de DRC en het CAS tot op heden geen uniform antwoord gevonden, zo concludeert De Weger in zijn boek na de analyse van de jurisprudentie van beide instanties.⁹⁰ De

algemene conclusie is dat de eenzijdige verlengingsoptie in beginsel onverenigbaar is met de principes en reglementen van de FIFA, maar de DRC en het CAS gaan niet zo ver dat de eenzijdige optie onder elke omstandigheden ongeldig wordt verklaard. Waar de DRC per geval naar de relevante omstandigheden kijkt en in soortgelijke zaken naar haar eigen jurisprudentie verwijst, doet het CAS dit niet en kijkt enkel naar de omstandigheden per geval.⁹¹ Beide instanties hebben in een uitspraak over de geldigheid van een beding eenmalig verwezen naar de ‘Portmann-criteria’.⁹² Prof. Portmann heeft in 2006 onderzoek gedaan naar de mogelijke geldigheid van de eenzijdige optie.⁹³ Hij heeft criteria geformuleerd die

handvatten bieden bij de beoordeling hiervan, maar het betekent niet dat als aan elk criteria voldaan is, de optie automatisch geldig is.

De Weger concludeert dat in latere gevallen de DRC en het CAS erg terughoudend zijn geweest met het geldig bevinden van de eenzijdige optie.⁹⁴ In een CAS-zaak van juni 2010 werd nog geoordeeld dat eenzijdige opties niet geldig zijn, maar in latere zaken oordeelden de arbiters dat de eenzijdige verlengingsoptie wel als geldig kan worden beschouwd.⁹⁵ De terechte conclusie die De Weger dus trekt is dat het in de toekomst niet zeker is wat de DRC en het CAS zullen beslissen wanneer zich een zaak voordoet waarin de geldigheid van de eenzijdige optie centraal staat. Of een eenzijdig optiebeding bindend is voor een speler of niet, wordt steeds van geval tot geval beoordeeld.⁹⁶

Gezien het feit dat er met betrekking tot het eenzijdig optiebeding geen

(gecodificeerde) universele regels zijn, is het lastig in te schatten of de speler gebonden kan

88 College van Arbiters KNVB 4 juni 2004, JAR 2004/29 Ajax-Trabelsi.

89 Duval (2017).

90 De Weger (2016) p. 186.

91 De Weger (2016) p. 187.

92 De CAS heeft hier naar verwezen in haar uitspraak van 12 juli 2006 (2005/A/983&984) en het DRC in haar ongepubliceerde uitspraak van 12 januari 2007.

93 Portmann(2007).

94 De Weger (2016) p. 187.

95 CAS 2009/A/1856 en CAS 2014/A/3852.

96 De Weger (2016) p. 187.

28 worden aan een dergelijk beding of niet. Met de onzekerheid die hieromtrent bestaat, kan een vergelijking gemaakt worden met de eenzijdige opzegging nu de consequenties voor een speler in geval van eenzijdige opzegging zonder gegronde reden ook niet vooraf te bepalen zijn. In beide gevallen kan betoogd worden dat een speler beperkt wordt in zijn vrijheid; hij kan niet zonder consequenties zijn arbeidsovereenkomst opzeggen en in het geval van een eenzijdige optie is een speler afhankelijk van de wil van zijn club. Daarnaast is het ook nog maar de vraag of de eenzijdige optie onder elke arbeidsrechtsstelsel geldig is. De

arbitragecommissie van de KNVB heeft de geldigheid hiervan aangenomen, maar vanuit internationaal perspectief wordt de validiteit van de eenzijdige optie nog wel eens in twijfel getrokken.⁹⁷