een Bestant van 12. Iaren.
XIII. Hooft-Stuck.
+
't Iaer 1602.
DE saecken van de Aerts-Hertogen+dreven tusschen seer groote moeyelijckheden,
+
Marquis Spinola in Nederlant.
wanneer de MarquisSpinola in+Nederlant aen quam, met een macht van acht duysent Italiaensche voet-knechten. Dese bystant toomden de vyant in, die haer Leger niet en konden aenvoeren, om de belegeringe vanOstenden te doen opbreecken, ende voor quam noch de gewichtigste nederlagen, die den Aerts-Hertog boven 't hooft hingen, maer het en konde se al evenwel niet beletten, om datMaurits belegerden, en oock in-nam de stadtGrave, zijnde een van de aensienelijckste plaetsen vanBrabandt. Ondertusschen hielt men aen de belegeringe van Ostenden.
+
Frederijck Spinolasijn Broeder met een getal Galeyen in Nederlant.
EnFrederijck+Spinola, Broeder van den Marquis, hadde gelijckerwijs een belegeringe gebracht aen de nabuyrige Zee van de vyant, met een getal van Roey-schepen, die eenige tijdt te vooren van hem uytSpaenjen gevoert waren, de schade en soude oock niet kleyn geweest zijn, dewelcke sy van die zijde
nomen souden hebben, ten hadde geweest datFrederijck in een seker Zee-strijt vechtende, met groote dapperheyt, soo haest was om-gekomen.
De belegeringe vanOstenden hadde alreede soo lang aengehouden, datmen echter wanhoopten van die ten eynde te konnen brengen. De gelegentheyt, de wetenschap, ende de kloeckmoedigheyt van de Verweerders, hadde in 't gemeyn de plaetse doen achten voor onverwinnelijck, wanneer het beleyt daer van aen de
+
Marquis Spinola voor Ostenden.
Marquis+Spinola wiert overgegeven. En hy voldede t'eenemael aen 't gene men van hem verwacht hadde. Soo groot was den yver van sijne sorgvuldigheyt, soo groot de verachtinge van alle de gevaren, dat eyndelijck de belegerde
genootsaeckt waren om haer over te geven; d'aerde haer van binnen ontbroocken
+
Over-gevinge van de Stadt.
zijnde, alhoewel noyt de hulpe+van buyten. De overgevinge geschieden stijf naer drie jaren, en met een seer benaut beleg; en het is sonder twijfel een van de vermaertste aenransingen en verweeringe geweest, die 'er sich oyt t'eenigen tijdt toegedragen hebben, ende men konde wel afmeten de treffelijcke daden vanSpinola in die uytkomste, hoe veel treffelijcke men noch meer van hem konde verwachten in alle andere grooter aenslagen.
GraefMaurits hadde hem in die selve tijt niet leedig gehouden. Hy hadde van nieuws wederom denBosch belegert, welcken aen-slag voor hem niet en hebbende konnen gelucken, hadde wijders de belegeringe gebracht voorsluys in Vlaenderen, met oogmerck, ofte omOstenden te ontsetten met dese naerdere af treckinge, ofte om te vergelden het verlies, 't welck hy dede van die plaetse, met d'overwinninge daeren-tegen van dese.
+
Graef Maurits neemt Sluysin
De af-treckinge volgden hier niet op,+maer het winnen viel hem wel uyt met groot geluck, het welck was van seer groot gewichte, om dat, by maniere van spreken, inSluys 't samen quamen de gelegentheyt, de sterckte, ende alle andere gewichtige omstandigheyt meer vanOstenden, ende in weynige dagen sonder bloetstortinge, geluckten dat in de belegeringe vanSluys, het welck soo veel tijdt, soo veel goudt, en soo veel bloet wech nam in de belegeringe vanOstenden. Hier eyndigden sich de voorspoet van de vyant tot het Bestant toe, 't welck naderhant gesloten wierdt. De overwinningen waren alle in tegendeel van de zijde van de
+
Marquis Spinola opperste Velt-Marschal des Konings Leger.
Catholijcksche, de wapenen gestelt zijnde onder 't gebiet van de MarquisSpinola+ , met het ampt van opperste Velt-marschal van het Leger 't welck hy verkregen
hadde. Ende hy voerdense doen in de eygen vestinge van de vyant, hebbende eerst vermeestert de pas van denRhijn, met twee Schantsen op d'een en d'ander Oever: in de quartieren vanVrieslant, nam hy in Oldenseel, Lingen en Grol, ende
versekerden noch beter de overtocht van denRhijn, met het innemen van Rhijnberck. Van daer met der ijl gekeert zijnde, naer het ontset vanGrol, 't welck belegert was van GraefMaurits, nam hy het in voor de tweede mael, kan men seggen, en op
+
Doet Graef Maurits van Grolwijcken.
heerlijcker maniere dan+d'eerste mael, hebbendeMaurits daer van met schande doen wijcken, ende eer hy sich met schanden ontrock, sien weygeren een Velt-slag, die hy hem voor hielde.
+
Groote voorslagen die hy hadde, ende hem
verhindert waren.
+
Niettemin hadde hemSpinola ingebeelt meerder overwinningen. Want hy hadde gehoopt noch verder te dringen in 't landt der vyanden, ende over de Rivieren treckende, om hem meester te maken van Uytrecht, een Stadt van groot belang zijnde, ende van daer den Oorlog te planten aen de poorte vanHollant, in het eygen ingewant van de vyanden.
Maer de geweldige gelegentheyt van de natuyr, die voor haer streedt, een nieuwe meuyterije voorgevallen in 't Leger, ende andere menichvuldige swarigheden, die sich daer by vervoegden, beletten hem
vordere voortgang te doen, en gaven hem eyndelijk beter te bedencken, wat een swarigheyt het was van de oproeringe van Nederlandt te willen temmen door macht van wapenen. Men bedacht doen yet aen te vangen, om de saecken te brengen tot eenige stant van vereeninge. Ende alreede was het stout bestaen der vyanden so groot geworden, datse eenige jaren te vooren, den Oorlog al gevoert hadden ter Zee (daer sy het machtigste zijn) in de vestingen van Spaenjaerdts. Sy hadden beschadicht de Spaensche kusten, ende door verscheyde tochten, hadden sy haer in-gevoert in deOost-Indien, ende hadde voor, 't selve oock te doen in de
West-Indien. Waeromme de schaden die de Kroon van Spaenjen ontfing, soo groot wierden van d'een zijde, ende van soo grooten gewichte, die, de welcke insgelijcks te vreesen stonden van d'andere zijde, datter nootsaeckelijck vereyst wiert eenig middel, het welck was, dat de saecken van Nederlandt werdende verdragen, sich met eenen souden hebben te verdragen die vanIndien.
+
Handelinge van Verdrag.
Op een nieuw wierdt 'er dan gehandelt+van Vrede, maer vruchteloos, en naderhant quam men ten eynde, naer een langduyrige handelinge, neffens overgroote swarigheden, tot een Bestant van twaelfjaren. Ende
de vyanden en wilden noyt, noch toeganck geven, die'er tot de handelinge verleent
+
Bestant van 12. jaren.
+
wierdt, met een stil-stant van wapenen in 't begin, nochte daer naer de handelinge eyndigen tot een besluyt, die 'er van 't Bestant volgden, ofte daer moeste voor alle dingen verklaert worden, dat in 't begin de stilstant van wapenen was ingevoert, ende ten eynde het Bestant met haer getroffen was, als met Vrye Provincien, op de welcke de Koning vanSpaenjen, nochte de Aerts-Hertoge niet altoos en hadden te verhalen. En dat was den eersten Articul van 't Verdrag. De
+
Het wesen van de Articulen.
meest voornaemste andere waren.Dat+geduyrende het Bestant, alle vyandtschap soude op houden van d'een en d'ander zijde. Dat middelertijdt d'een en d'ander van de partijen, soude blijven in vredelijck besit van 't gene dat sy besaten. Dat noch van d'een, noch van d'ander zijde middelertijdt nieuwe verstenkingen soude gemaeckt werden. Dat de koop-handelinge vry soude gestelt werden door 't gantsche landt, als voor den Oorlog. Dat de handelinge over al mochte gedreven worden, behalven dat d'inwoonders van de Vereenigde Provincien niet en souden vermogen te handelen buyten Europa, in de landen van de Kroon van Spaenjen, met welcke woorden, sonder de Indien te noemen, men daer op stont, dat haer volck soude uyt-gestooten blijven van dat gedeelte van de Indien, 't welck,
danig was aen de Kroon van Spaenjen. Dit waren de meest wesentlijcke Articulen, beneffens vele andere, raeckende de materie van Rechten, ende de weder-gevinge van goederen.
+
Oorlog van Nederlant, de vermaertsten die 'er oyt geweest is.
Aldus wiert het Bestant getroffen: ende+alsoo is ver dooft geweest den brant van den Nederlantschen Oorlog vooreenigen tijt, niet hebbende t'eenemael konnen uyt geblust worden. Zijnde een soo langduyrigen Oorlog geweest, ende van soo menigvuldige ende treffelijcke voorvallen opgehoopt, dat door de selve, boven alle de andere van onsen tijt, de geheugenisse van onse eeuwe vermaert sal blijven by onse na-zaten. En men kan wel seeckerlijck seggen, dat Neêrlant in de
tegenwoordige eeuwe, een Oorlogs-School inEuropa geweestis, de welcke den tijdt van veertig achter-een-volgende jaren, tot de beraminge van het Bestant toe, vertoont heeft op het tonneel van den Aertbodem, alle de nieuwigheden, en vermaertste verthooningen, de welcke daer oyt gespeurt wierden in eenige der voorgaende Oorlogen, en die noyt sullen gespeurt werden in eenige van de toe-komende.