Graef van Fuentes aen 't gebiedt van Neerlant.
+
Daer na sloeg de Grave vanFuentes de hant aen 't gebiedt, ende het scheen dat in hem de kloeckheydt met het geluck worstelden. Hy wenden de macht van de Koning tegensVrankrijck aen, om de Frontieren beter te verseeckeren onder de gehoorsaemheyt van den Koning. Zijnde hant gemeyn geworden met de Fransche, versloeg hy haer in een Velt-slag byDorlans, ende kort daer aen, nam hyCamerijck door belegeringe in, hebbende den Franschen Balagny daer uyt verdreven, die van Gouverneur van die plaetse hem tot tyran hadde opgeworpen.
Het Gouvernement gaet over op den Aerts-Hertog Albert, de welcke
Schoon-soon van de Koning geworden zijnde, reyst na Spaenjen,
en in sijn plaetse blijft de Cardinael Andries van Oosten-rijck.
IX. Hooft-Stuck.
+
't Iaer 1596.
+
ONdertusschen hadde hem uytSpaenjen begeven de Cardinael
+
Aerts Hertog Aelbert Cardinael, Gouverneur van Nederlanden.
togeAlbertus om te komen gebieden over+de Neederlanden: ende den roep van de groote Heyr-krachten, die hy met hem sleepten uytSpaenjen en uyt Italien, brachten voor haer mede de vreese, aleer sy in Nederlant quamen. Hy quam aen als Gouverneur en Prince van de Nederlanden. Gouverneur, indien hy de af-vallige getemt zijnde, hadde op een nieuw konnen brengen onder de kroon van Spaenjen: en Prince, indien men wanhoopte van dat geluck, oorbaerlijck soude achten van Neerlandt te scheyden van die kroone, ende het besonderlijck te stellen onder een Prince, die veel lichter, met sijn wooninge aldaer te hebben, ende met Nederlantsche na-zaten aen 't volck te geven, soude door sachte middelen vereenigen die Provincien, en de selve herstellen onder een gelijck-matige gehoorsaetemheydt. Maer dit en quam voor alsdoen, noch voor den dag niet uyt de geheymen van den Koning.
+
Geluckige beginselen van de Cardinael.
In die tijt blaeckten den oorlog tusschen+de Koning vanVrankrijck en de Koning vanSpaenjen, ende de macht van Vrankrijck, was voornamentlijck aengewent tegen Nederland.
De Cardinael dan aengekomen zijnde, was het van nooden, dat hy haestelijck de wapenen voerden naerPicardien, het welck
spoediglijck geschieden met groote voorspoet van de uyt-komsten, zijnde van hem ingenomen twee gewichtige plaetsen,Cales en Ardres; en dat schier onder d'oogen van den Koning vanVranckrijck. Noch en eyndigde sich de voorspoet van de Cardinael in sijnen eersten tocht niet. Hy wenden daer naer spoediglijck sijne wapenen tegen de oproerige Nederlanders, en nam haer de Stadt vanHulst af, zijnde een stercke plaetse in de eygen Provincie vanVlaenderen. Daer naer wierdt 't volgende jaer van de Spaenjaerts door eenen aenslag ingenomen de StadtAmiens, die d'aldervoornaemste vanPicardie is. En terwijl sy te vergeefs trachten van dit gewin te bewaren, ende dat sy alle hare macht wenden tegensVranckrijck, soo
+
Overwinninge van Graef Mauritsin Nederlant.
dede GraefMaurits van de zijde+van Nederlant groote voortgang. Hy namRhijnberck in, ende besetten die wel gelegen boodem op denRhijn. Van daer inder ijl
hebbende geleyt sijn Leger naerVrieslant toe, belegerde, benauwde en won op eenbodtGrol, Oldenseel en Lingen, en stelden de oproerige in 't gantsche besit van alle het lant van gints zijde van denRhijn.
+
Huwelijck tusschen de Infanteende
d'Aerts-Hertoge Albert.
+
Men hadde alrede geopenbaert de groote voorslag van d'ontleedinge vande Nederlanden van de KroonSpaenjen, door middel van een huwelijck 't gene bevesliget hadde
de Koning, tusschen d'Aerts-HertogeAlbert, ende d'Infante Isabelle, sijn outste dochter, met de opdrachte van de selve landen voor huwelijckx-goet aen sijn Dochter. Tot het welck eyndelijck de Koning hem hadde laten brengen, naer dat hy bespeurt hadde grooter te zijn den tegenstant in de oproerige van Nederlandt, dan oyt van te vooren. Waerom den Aerts-Hertog swager van den Koning geworden zijnde, met soo grooten huwelijcx goet, begonde soo veel te vieriger te verstaen tot de sluytinge
+
Vrede tusschen de twee Kroonen.
van de Vrede, daer van doen ter tijdt gehandelt+wierde in Nederlant, met de Koning vanVranckrijck, verhopende door de vrientschap van soo machtigen na-gebuyr, wederom te brengen met meerder lichtigheyt onder sijne gehoorsaemheyt, die nu sijn eygen oproerige geworden waren. Ende de gewenste Vrede volghde daer
+
d'Aerts-Hertog gaèt naer Spaenjen, en in sijn plaetse komt den Cardinael Andries van Oostenrijck.
op. Den Aerts-Hertoge van daer vertrocken+zijnde, om deInfante uyt Spaenjen te gaen halen, verstont eerst het overlijden van sijn Schoon-Vader, eer hy sijn vrou konde sien. Ondertusschen was aen 't gebiet der Nederlanden, gebleven aen den CardinaelAndries van Oostenrijck, ende in d'eerste plaetse van de bestieringe der wapenen, den Admirant vanArragon. Noyt en was de Spaensche macht stercker in Nederlant, als
op die tijdt. Maer men versaemden kleyne vruchten, alleenlijck met het innemen vanRhijnberck, en in tegendeel waren de onordentlijckheden van het Koningsche Leger seer groot, alsoo men het hadde doen verwinteren, met moetwilligheyt en roovingen, in verscheyden onpartijdige landen om denRhijn, dat al de gewesten vanDuytslandt sich beweegden tot groote gramschap, en tot aenneminge van de wapenen selfs. Het gebiet van de CardinaelAndries wierdt volbracht, met te hebben getracht twee aenslagen. D'eene te vergeefs, en was om sijn beste te doen van de StadtBommel te winnen, met alle die Waerdt tusschen de Wael en de Maese, d'andere die hem geluckten, en was van een groote Schantse te stichten (dewelcke
+
St. AndriesSchantse.
naer sijnen naem geheeten wiert+St. Andries) in een bequame gelegentheyt van de innerlijckste zijde van deWaert, om dies te lichter te gebruycken de doortocht, ende de andere genutten van die Rivieren.
De twee nieuwe Princen vervoegen haer in Nederlant.
d'Aerts-Hertog wordt geslagen en gequetst te Nieu-Poort.
XII. Hooft-Stuck.
+
't Iaer 1599.
+
ONdertusschen waeren gekomen de twee nieuwe Princen in Nederlant.
+
Aenkomste der nieuwe Princen in Nederlant.
Sy hadden op hun getrocken de oogen van gantschEuropa, dat t'eenemael stondt+ waer en nam, hoe sy souden onthaelt werden, en wat keer dat haer nieuwe heerschappy soude nemen. Van de gehoorsame Provincien wierden se ontfangen met toejuyginge en met groote vreugde. De oproerige haer meer hertneckiglijck toonende als oyt te vooren, bereyden haer met alle vlijt tot den Oorlog: naer dat sy geopenbaert haddé, datmen wilde door middel van een onvruchtbaer huwelijck, haer arglistiglijck aenlocken om weder te keeren onder het jock vanSpaenjen, ende dat den Aerts-Hertoge omringt van de wapenen, en van de Spaensche Raden, niet meer en behielt boven 't gouvernement, als den blooten naem van Prince. Sy maeckten alreede uyt de seven Provincien, die in 't begin verhaelt zijn, ende die al
+
Sy wijsen af alle handelinge van Vrede.
lang te vooren hadden aengenomen de naem van deVereenigde, daerom+ist dat sy af wesen alle gewach van Vrede, en selfs oock die handelinge die by haer bestonden in te voeren, de Afgeveerdigde Gesanten tot dien eynde, eerst van de gehoorsame Provincien, en daer naer van de Keyser.
Te vergeefs was oock uyt-gevallen op die tijdt de Vrede-handelinge, die daer was begonnen van de Dienaers van de Koning
vanSpaenjen, en van de Aerts-Hertogen (welcke name gemeynelijck aen namen de twee nieuwe Princen) van een zijde, met de Dienaers van de Koninginne van Engelant, van de andere zijde. Daer by soo voegden haer veel groote swarigheden van ongeluckige voor-segginge tot de nieuwe heerschappy van de selve
Aerts-Hertogen, als overgroote dierte in 't lant, groote schaersheyt van penningen, ende nieuwe opworpingen van 't Krijgs-volck, ende tot d'op hoopinge van
onhebbelijckheyt, een grousaem verraet, zijnde aen de oproerige verkocht deSt. Andries Schantse, begaen van het volck dat daer in 't Guarnisoen lach.
Ende het en liep niet lang aen, dat naderhant daer op volgden, de nederlaeg van
+
Slach van Nieupoort
den+Velt-slach, de welcke den Aerts-Hertog ontfing teNieu-poort, in de Provincie vanVlaenderen, die niet minder was toegekomen door de vermetenheyt van sijne Capiteynen, dan door de kloeckheyt betoont van de vyanden.Maurits hadde gelost het Leger van de oproerige, op den strant van de Zee van die Provincien, ende hadde hem laten in-wickelen, al te verre in het lant van de Aerts-Hertogen, door ydele hope van overwinningen. Hy en konde hem dan niet onthouden te landt door gebreck van lijftochte, waerom het van noode was, dat hy
soude te Zee vertrecken met seer groote onordentelijckheyt. De Capiteynen van den Aerts-Hertog onverduldig zijnde, om dese seeckere gelegentheyt van
in-schepinge te wachten, besprongen de vyanden in haer eygen vestingen, ende
+
Den Aerts-Hertog wert verslagen en gewont in de Velt-slach.
begaven haer van sich selfs tot de neêrlag, die sy kregen+, in de welcke d'Aerts-Hertoge selve gewont, en schier gevangen bleef.
Men sach doen ter tijdt, gelijckerwijs in de strijden van de voorgaende eeuwen, wat dat te wege konde brengen de gewapende onversaegtheyt, om dat de
oproerige mistrouwende van wederom te konnen winnen het in-schepen, dan met het winnen van de Velt-slach, vochten met een ondeloofelijcke vierigheyt en
+
Voorsichtige
Oorlogs-daet van Graef Maurits.
wreetheyt. Oock+Maurits en konde de gelegentheydt niet beter waer nemen, als hy dede. Want hebbende de Schepen doen af wijcken van de strandt, ende sijne soldaten in de beste ordentelijckheyt gebracht, hielden hy haer voor, dat sy op dien dag moesten sterven of winnen: sy wonnen dan, ende die plaetse wiert vermaert gemaect door soo een heerlijcke uytkomste.
Den Aerts-Hertog schepten weder aessem, naer soo een geweldige neerslag, met de getrouwigheyt die de sijne hem betoonden, ende met de hulpe dat hem sijn nieuw
volck verschasten. Hy dan in tegendeel hebbende hem laten overwinnen van haer
+
Den Aerts-Hertog belegert Ostenden.
aenhouden, nam aen het Leger te leggen+voor de stadt vanOstende, de welcke alleenlijk onder de macht van de oproerige stont in de eygen Provincie van Vlaenderen, ende welcke gehouden wierdt voor een hopeloose belegeringe tot dien tijt toe, ten insichte van de toevoeringe ter Zee, de welcke men haer niet en wiste te benemen. Ondertusschen hadde GraefMaurits van nieu belegert, en
+
Uyterinate macht van de oproerige, en wat sy daer mede voor hadden.
ingenomen de stadtRhijnberck.+Hebbende van daer spoediglijck het Leger gevoert voor denBosch in Brabant, hoopten hy door die middel, den Aerts-Hertog van het beleg vanOstende af te trecken. Maer naer dat den aenslag van den Bosch in te nemen, te vergeefs uytgevallen was aen de vyant, hebbende haer uyterste beste gedaen van het machtigste Leger op de been te brengen, 't welck sy oyt gehadt hebben, namen sy voor alle kracht aen te wenden, om den Aerts-Hertog te dwingen van sijn Leger voorOstenden op te breecken.