II. Hooft-Stuck.
+
Graef Maurits ontsach naer het Bestant vermindert.
+
HEt ontsach van GraefMaurits, gelijck ick geseyt hebbe, is overgroot by de Vereenigde Provincien. Evenwel soo en is daer niet aen te twijffelen, ofte het was noch veel grooter ten tijde van den Oorlog, dan het in tegenwoordigheyt is, nu de wapenen ter neêr geleyt zijn.
Hy wende wel aen alle neerstigheydt, voor eerst om de weg tot de handelinge te sluyten; en daer naer, om datmen niet en soude verstaen oste tot Vrede, ofte tot Bestant. Maer hy en konde noyt breecken de handelinge, die 'er ingevoert wiert, nochte
oock beletten, datter op d'een ofte d'ander maniere geen stil-stant van wapenen toegestaen wierdt. Met die tegenwoordige handelinge dan, quamen de andere hoofden van het Burgerlijcke gebiet, oock ontsach aen te nemen, ende hebbende het selve naderhant onderhouden, en doorgaens meer bevestigt naer het Bestant, soo is derhalven het ontsach van de wapenen komen te beswijcken, en vermindert geworden, midts dat sy niet gebesicht en zijn geweest. De grootste en meest
+
Ian Batneveltby de Vereenigde Provincien in groote achtinge.
geachtste in tegenwoordigheyt van die hoofden, isIohan van Barnevelt,+Advocaet vanHollant, ende gemeyne Afgeveerdigde van de selve Provincie, ter
Vergaderinge van de Staten Generael van de gantsche Unie. De handelinge van het Bestant was voornamentlijck gevordert vanBarnevelt, ende van hem wiert in die tijt tegen-wichte gedaen aen GraefMaurits, ende wordt als noch van hem gedaen, om dat sijn ervarentheyt groot is in de gemeyne handelinge, en overgroot besonderlijck sijne oeffeninge, ende ontsach 't welck hy verkregen heeft in de besondere saken van dat gebiedt.
+
Graef Maurits is noch het voornaemste hooft van 't burgerlijck gebiedt.
Beneffens dat GraefMaurits de bestieringe+van de wapenen onder hem heeft, is hy noch het meest voornaemste hooft van 't Burgerlijck gebiet van de
Vereenigde
vincien: zijnde Stadt-houder van vier Provincien, gelijck als hier te voren aengewesen is, ende van hem bestaen, als van haer Velt-Overste GraefWillem, Stadt-houder vanVrieslant en Groeningen, en Graef Ernest, Stadt-houder van Gelderlant. Graef Wilhelm, Graef Ernest, Graef Hendrick en Graef Ian, alle van het huys van Nassau, bevinden haer in den dienst van de Vereenigde Provincien: de twee eerste zijn Neven, de derde is Broeder, ende de vierde is oock van 't maegschap van Graef
+
Graef Wilhelm.
Maurits. Naer Graef+Maurits, heeft Graef Wilhelm altijt de voornaemste plaetse gehouden, zijnde een Heer van groote ervarentheyt en kloeekheyt, en heeft
+
Graef Ernest.
gemeenlijck het Ampt bedient van Generale Bevel-hebber van de wapenen.+ GraefErnest is opperste Velt-marschalck, en wort insgelijcks gehouden voor een man van groote kloeckheyt, ende om aen te nemen, indien het van noode was,
+
Graef Hendrick.
de bestieringe+van 't gantsche Leger. GraefHendrick is Broeder van Graef Maurits, van de zijde sijner Vader. Hy bedient het ampt van Generael van de Ruyterije, ende alhoewel hy maer een Jongeling van ses-en-twintig jaren is, heeft hy
+
Graef Ian.
niettemin goede proeve gedaen in de voorvallen, die hem den Oorlog+hebben voorgedragen. GraefIan is alleenlijck maer Ritmeester van een bende Ruyters.
GraefMaurits is het hooft van alle dese van 't huys van Nassau. En men kan niet uyt spreecken, hoe groot dat het ontsach is, het welck sy hem toe-dragen, ende hoe groot dat de eerbiedigheyt is, die sy tegens hem pleegen. Sy hebben al te samen groote besoldinge van de Vereenigde Provincien. Men maeckt reeckening dat GaaefMaurits ten aensien van soo veel sijner Ampten, s'jaerlijcx treckt ontrent twee hondert duysent guldens, daer onder begrepen zijnde, die vijf-en-twintig duysent guldens, die hem de Provincien naer het Bestant, tot teycken van erkentenisse, hebben toegeleyt, en aen sijne na-zaten eeuwiglijck.
GraefWilhelm heeft tot veertig duysent guldens s'jaerlijckx. Graef Ernest tot dertig duysent toe, en GraefHendrick even soo veel. Graef Ian blijft in de gemeyne stant van Ritmeester van de Ruyterije.
+
Waer dat Graef Maurits hem gemeenlijck
onthoudt.
GraefMaurits onthout hem gemeenlijck+in de Vlecke van denHage in Hollant, en bewoont het selve heerlijcke huys, alwaer dat haer houden de Vergaderingen van de Staten Generael van de gantsche Unie. Overgroot is noch de
onderdanigheyt die hem gemeynlijck al dat volck bewijst, en door den uyterlijcken schijn soude men gelooven, dat hy eer de Prins was van die Provincien, dan het over hooft van haer
logsche en Burgerlijcke bestieringe. Hy heeft groote onderlinge gemeynschap met de nabuyrige Koningen, ende met de Protesteerende Princen vanDuytslant, ende van alle die zijde ontfangt hy uytermate groote teyckenen van achtinge en eere.
Maer tot de verlegenste volckeren van deIndien toe, ende in alle de gewesten, mach men wel seggen, van de middag en morgen Sonne, is mede gevlogen sijn geruchte met de seylen van de Hollanders en Zeelanders, die meer mael
verthooninge in beeltenisse afgedaen hebben van GraefMaurits, gewapent te peerde als heerschende voorNieupoort, groot maeckende op eenen tijt soo de verbreydinge van haren Capiteyn, en van haer nieuwe toenemende Republijcke.
+
Is rijck, van een groote hooftsomme gelts.
+
GraefMaurits is rijck van veel goederen, en het gevoelen is, dat hy een grooten hoop gelts besit, houdende het daer voor, dat hy in sijne Cassen bevint meer dan een millioen goudts. Het welck evenwel soo seer niet te verwonderen en staet, aengesien hy altoos groote besoldingen getrocken heeft van de Vereenigde Provincien, hebbende mede treffelijcke profijten bekomen, soo door de gelegentheyt van vele Steden die van hem overwonnen zijn, geduyrende den Oorlog, als van soo vele beuyten, de welcke met hare vaert de Hollanders en
landers ter Zee verovert hebben. Hy heeft voor sijn eygen persoon, genoten seer rijcke deelen: namentlijck, van de winsten te landt, als Overste van 't Leger, ende van de bueyten ter Zee, als groote Admirael van de selve. Hy is Heer vanVlissingen
+
VVat voor heerlijckheden en goederen by besit.
en+vander Veer in Zeelant, ende van de Grave in Brabant, zijnde goede ende gewichtige Steden, en van meer andere plaetsen noch van minder belang.
+
Sijn ouderdom.
Hy is tegenwoordig oudt vijf-en-veertig+jaren. Hy en heeft geen Echt-genoot,
+
Is vervremt om een vrou te trouwen.
nochte en toont hem voor als noch niet genegen+om 'er een aen te nemen. De voornaemste maegschappen, die hy heeft, zijn met de Keur-vorstPalts-Grave inDuytslant, en met den Hertog van Bouillon in Vrankrijck. Den eersten is de Soone van een van sijn Susters, van Vaders wegen; en de tweede is de man van een van sijn Susters, oock alleenelijck van de zijde sijnes Vaders.
+
Ofte hy voor gehad heeft te komen tot de
heerschappyder Vereenigde Provincien.
Daer wort evenwel by vele getwijffelt,+ofte GraefMaurits voor gehadt heeft, hem tot Prince van de Vereenigde Provincien te maecken. De gunste ende de
eerbiedigheyt van het volck tegens sijn Vader, de gelegentheyt van een nieuw en wickelendt gebiedt, de bestieringe der wapenen, het welcke hy soo langen tijt, en met soo grooten ontsach, in sijn handen gehad heeft, ende
de uytheemsche steunselen, met soo veel getuygenisse van genegentheyt en achtinge jegens hem, hebben eensdeels menigmael doen aen-nemen, dat hy niet in den sin en hadde, sich te vergenoegen met het verblijven in sijne tegenwoordige bepaelden stant. Van d'ander zijde, de geduyrige voldoeninge, de welcke de Vereenigde Provincien genomen hebben van sijn gebiedt, sijne niet gemeynsame manieren, gelijck die van sijn Vader waren, maer veel eer groots en trots; en om dat hy het meer aengeleyt heeft, om schatten te vergaderen, dan om se uyt te geven, en om dat hy misschien getwijfelt heeft, dat de uytheemsche Princen, met quade oogen aengesien souden hebben, dat de Vereenigde Provincien haer onder de gehoorsaemheyt van een alleenlijck, souden gestelt hebben, zijn alle te samen dingen, die hebben doen gelooven, dat hy het geluck niet en heeft willen tergen, nochte aen de kant komen van die gevaren, de welcke gemeenlijck de naeste zijn aen de ongetoomde begeerten.
Misschien met meerder voorsichtigheyt wachten GraefMaurits af, die voorvallen
+
Tegenwoordig soude het te vergeefs zijn, al trachte hy daer naer.
van tijden, die naderhant of niet en quamen,+of al voorby zijn. De Vereenigde Provincien hebben van tijt tot tijt, meer en meer haer gebiet vast geleyt, ende al te vast
dende is in de selve gewortelt, de liefde tot de Vryheyt, zijnde van haer als in de haven gebracht, naer soo lange beweginge en onweeder. Tegenwoordig heerst 'er de Ruste, en alle gedruys van wapenen is komen op te houden; ende het ontsach van de hoofden sal voortaen meer en meer d'overhant hebben, van de welcke voornamentlijck het bewint van de gemeyne saecken sal moeten bestaen, en men kan gelooven dat sy nimmermeer geerne en sullen sien, dat de macht van eene te veel soude komen toe te nemen.