Afkortingen
AHN Actueel Hoogtebestand Nederland AMK Archeologische Monumenten Kaart ARCHIS Archeologisch Informatie Systeem CHS CultuurHistorische Hoofdstructuur
Fig. Figuur
IKAW Indicatieve Kaart van Archeologische Waarden KNA Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie
RACM Rijksdienst voor Archeologie, Cultuurlandschap en Monumenten RCE Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (voormalig RACM)
Verklarende woordenlijst
14C-datering (ook wel C14- of C14-datering) Bepaling van gehalte aan radioactieve koolstof 14C van organisch materiaal (hout, houtskool, veen, schelpen e.d.) waaruit de 14C-ouderdom kan worden afgeleid. Deze ouderdom wordt opgegeven in jaren vóór4 1950 na Chr. (jaren BP) met daaraan toegevoegd de aan de meting verbonden mogelijke afwijking (standaarddeviatie).
antropogeen Ten gevolge van menselijk handelen (door mensen veroorzaakt/gemaakt).
ARCHIS-melding Elke melding bij het centraal informatiesysteem (ARCHIS).
artefact Alle door de mens vervaardigde of gebruikte voorwerpen.
buitendijks Gronden die aan de rivierzijde van een dijk liggen. In het buitendijkse gebied liggen de uiterwaarden.
castellum Romeins legerkamp.
conservering Mate waarin grondsporen, anorganische en organische archeologische Dryas Laatste gedeelte van het Laat-Weichselien, ca. 20.000-10.000 jaar geleden.
Eemien Interglaciaal tussen Saalien en Weichselien (resp. voorlaatste en laatste glaciaal), ca. 130.000-120.000 jaar geleden.
gaafheid Mate van (fysieke) verstoring van de bodem, zowel in verticale zin (diepte) als in horizontale zin (omvang).
Holoceen Jongste geologisch tijdvak dat nog steeds voortduurt (vanaf de laatste IJstijd: ca. 8800 jaar voor Chr.).
in situ Achtergebleven op exact de plaats waar de laatste gebruiker het heeft gedeponeerd, weggegooid of verloren.
interstadiaal Een warmere periode tijdens een glaciaal.
laag Een vervolgbare grondeenheid die op archeologische of geologische gronden als eenheid wordt onderscheiden.
plaggendek Oud verhoogd bouwland, ontstaan door ophoging ten gevolge van bemesting. Voor de bemesting werden plaggen of met zand vermengde potstalmest opgebracht.
plangebied gebied waarbinnen de realisering van de planvorming het bodemarchief kan bedreigen
Pleistoceen Geologisch tijdperk dat ca. 2,3 miljoen jaar geleden begon. Gedurende deze periode waren er sterke klimaatswisselingen van gematigd warm tot zeer koud (de vier bekende IJstijden). Na de laatste IJstijd begint het Holoceen (ca. 8800 voor Chr.).
Pleniglaciaal Koudste periode van de laatste IJstijd, het Weichselien, ca. 20.000-13.000 jaar geleden.
Prehistorie Dat deel van de geschiedenis waarvan geen geschreven bronnen bewaard zijn gebleven.
Saalien Voorlaatste glaciaal, waarin het landijs tot in Nederland doordrong (vorming stuwwallen), ca. 200.00-130.000 jaar geleden.
stratigrafie Opeenvolging van lagen in de bodem.
stratigrafisch De ligging der lagen betreffend.
structuur Meerdere met elkaar in ruimte, tijd en functioneel opzicht samenhangende sporen.
vindplaats Ruimtelijk begrensd gebied waarbinnen zich archeologische informatie bevindt.
Weichselien Geologische periode (laatste ijstijd, waarin het landijs Nederland niet bereikte), ca. 120.000-10.000 jaar geleden.
Bijlage A: Kaarten
Kaart 1. Geomorfologische kaart
! !
2M14 Vlakte van ten dele verspoelde dekzanden (vervlakt door veen en/of overstromingsmateriaal) 2M35 Vlakte van getij-afzettingen
2M38 Aanwasvlakte, rel. laaggel 2M39 Aanwasvlakte, rel hooggel
2R13 Getij-kreekbedding 2R4 Beekdalbodem met veen
3F12 Storthoop, opgehoogd of opgespoten terrein 3K14 Dekzandrug (+/- oud bouwlanddek)
4F12 Storthoop, opgehoogd of opgespoten terrein 5F12 Storthoop, opgehoogd of opgespoten terrein D3 Hoge dijk
Terp of hoogwatervluchtplaats
Kaart 1: Geomorfologie
Kaart 2. Bodemkaart
! !
Veldpodzolgronden; leemarm en zwak lemig fijn zand
Veldpodzolgronden; leemarm en zwak lemig fijn zand/Kalkrijke poldervaaggronden; klei, profielverloop 2 Kalkrijke poldervaaggronden; lichte zavel, profielverloop 2
Kalkrijke poldervaaggronden; lichte zavel, profielverloop 5/Kalkrijke poldervaaggronden; zware zavel, profielverloop 5 Kalkrijke poldervaaggronden; lichte zavel, profielverloop 5
Kalkrijke poldervaaggronden; zware zavel, profielverloop 2 Kalkrijke poldervaaggronden; zware zavel, profielverloop 5
Kalkrijke poldervaaggronden; klei, profielverloop 3, of 3 en 4, of 4 Kalkrijke nesvaaggronden; lichte zavel
Kalkrijke nesvaaggronden; zware zavel Kalkrijke nesvaaggronden; klei
Kalkarme drechtvaaggronden; zware klei, profielverloop 1
Kalkarme drechtvaaggronden; zavel en lichte klei, profielverloop 1 Kalkrijke drechtvaaggronden; klei, profielverloop 1
Kalkhoudende vlakvaaggronden; zwak en sterk lemig, kleiig, uiterst fijn zand (in IJsselmeerpolders andere omschrijving) Kalkhoudende vlakvaaggronden; zwak en sterk lemig, kleiig, uiterst fijn zand/Kalkrijke poldervaaggronden; lichte zavel
Kaart 2: Bodemkaart
Kaart 3. AHN-kaart
! !
85000 87500 90000 92500 95000 97500 100000 102500 105000 107500
400000 400000
Kaart 4. Archeologische informatiekaart
!
Terrein van hoge archeologische waarde
IKAW
Kaart 5. Archeologische waarden- en verwachtingenkaart
÷
84000 86000 88000 90000 92000 94000 96000 98000 100000 102000 104000 106000 108000
402000 402000
locatie van verdwenen kasteel/omgracht huis
!( relict WO I
!
( relict WO II
!( relict Koude Oorlog
l
!( restant holle stelle"
)
Gp grenspaal
locatie van verdwenen klooster (relict van) fort of werk Zuiderfrontier locatie van fort of werk Zuiderfrontier
!( batterij (stichting M. v. Coehoorn)
vestingwerk
waterkerende dijk of kade, 1500-1900, nog bestaand
waterkerende dijk of kade, 1500-1900, nog aanwezig als weg langeweg
turfvaart - tracé nog aanwezig als weg (relict) haven
in percelering herkenbare natuurlijke waterloop relict
Attentiegebied steentijd Puntobjecten met 100m buffer Vestigingen met 100m buffer kreek
Kaart 5: Archeologische waarden- en verwachtingenkaart
Archeologische Waarden- en Verwachtingen Legenda
Wettelijk beschermde archeologisch monumenten en Archeologische terreinen
Stadskernen
Kaart 6. Advies archeologische beleidskaart
! !
84000 85000 86000 87000 88000 89000 90000 91000 92000 93000 94000 95000 96000 97000 98000 99000 100000 101000 102000 103000 104000 105000 106000 107000 108000
402000 402000
Altijd een archeologische onderzoeksplicht vanaf een minimum diepte van 30 cm.
Een archeologische onderzoeksplicht bij bodemverstoring met een minimum oppervlakte van 50 m2 en een verstoringsdiepte van 30 cm.
Een archeologische onderzoeksplicht bij bodemverstoring met een minimum oppervlakte van 90 m2 en een verstoringsdiepte van 30 cm.
Een archeologische onderzoeksplicht bij bodemverstoring met een minimum oppervlakte van 100 m2 en een verstoringsdiepte van 50 cm.
Een archeologische onderzoeksplicht bij bodemverstoring met een minimum oppervlakte van 250 m2 en een verstoringsdiepte van 50 cm.
Een archeologische onderzoeksplicht bij bodemverstoring met een minimum oppervlakte van 250 m2 en een verstoringsdiepte van 200 cm.
Een archeologische onderzoeksplicht bij bodemverstoring met een minimum oppervlakte van 10.000 m2 en een verstoringsdiepte van 50 cm.
Geen archeologische onderzoeksplicht.
Kaart 6: Advies Archeologische beleidskaart
Ü
Bijlage B: Lijst vrijwilligers en verenigingen die een bijdrage aan de totstandkoming van deze kaart hebben geleverd.
Heemkundekring Contact-persoon Adres Post-code
Plaats Telefoon E-mail adres
Heemkundekring Standaardbuiten
Mevr. Veenings-Bok
Groene slinger 38
4758 AX
Standaard-buiten
0165-320357
Heekundekring Die Overdraghe
Mevr. A.M.
Römer-Verlee
Moye Keene 169
4791 BD
Klundert 0168-402281
Heemkundekring De Willemstad
Dhr. J.A. Schot Mennovan Coehoornstraat 12
4797 BL
Willemstad 0168-476150
Heemkundekring Willem van Strijen
Dhr. H. Speelman Zuidhaven 17 4761 CR
Zevenbergen 0168-325477
Heemkundige kring Fijnaart en
Heijningen
Mevr. W.C.J.M. de Jong-van der Bol
Boomgaardstraa t 26
4793 GM
Fijnaart 0168-462297
Stichting Heemkunde
Moerdijk
Mevr. C. Kortsmit Julianstraat 2 4782 AN
Moerdijk 0168-412923
Bijlage C: Gegevensoverzicht archeologische waarden en verwachtingen.
Archeologische waarde Beleidscategorie Oppervlakte
Rijksmonumenten 1 n.v.t.
Archeologische terreinen 2 453.125
Dorpskernen (totaal) 3 2.730.568
Achterdijk, nabij Zevenbergen 46.725
Bovensluis 37.328
Fijnaart 163.571
Heijningen, Oranjeoord, Nieuwmolen (lintbewoning) 343.050
Helwijk 101.492
Hoekske 34.406
Kade 30.991
Klundert 498.796
Kreek 25.821
Kwartier 32636
Lochtenburg 34.677
Moerdijk 146.321
Noordhoek 58.640
Noordschans 37.572
Oude molen 71.919
Roodevaart 12.431
Standaardbuiten 129.068
Tonnekreek 21.512
Willemstad 394.623
Zevenbergen 272.495
Zevenbergsche Hoek 171.088
Zevenhuizen 54.617
Zwingelspaan 10.789
Archeologische verwachtingstype Beleidscategorie Oppervlakte
Gebied met een hoge archeologische verwachtingen 4 50.741.210
Gebieden met een middelhoge archeologische verwachting 5 69.326.406 Gebieden met een lage archeologische verwachting 6 110.035.446 Gebieden met een onbekende archeologische verwachting 7 25.703.611 Gebied waar geen archeologische verwachting (meer) voor
geldt)
8 12.632.385
Bijlage D: Beslissingstabellen voor archeologische verwachting
Tabel D.1. Archeologische verwachting op basis van aanwezigheid van bepaalde archeologisch relevante cultuurhistorische elementen
Soort Verwachting
Historisch dorpsgebied 1900 Hoog
Relict van) fort of werk Zuiderfrontier; Hoog
Locatie van fort of werk Zuiderfrontier Hoog
Locatie van verdwenen kasteel/omgracht huis Hoog
Locatie van verdwenen klooster Hoog
Locatie van verdwenen windmolen Hoog
Relict Koude Oorlog Hoog
Relict WO I Hoog
Relict WO II Hoog
Restant holle stelle Hoog
Oude erven Hoog
(Relict) haven Hoog
Dijk 1500-1900 Hoog
Dijk 1500-1900 - nog aanwezig als weg Hoog
Dijk ouder dan 1500 Hoog
Dijk ouder dan 1500 - nog aanwezig als weg Hoog
Turfvaart-tracé nog aanwezig als weg Hoog
Tabel D.2. Archeologische verwachting op basis van zanddiepte (zie figuur 1)
Zanddiepte Verwachting
0.00 - 1.99 -m. NAP Hoog
2.00 - 3.99 -m. NAP Middelhoog
4.00 - 15.00 -m. NAP Laag
Tabel D.3. Archeologische verwachting op basis van landschappelijke eenheid
Type Verwachting
(voormalige) kreek Middelhoog
Bijlage E: Subsidievoorwaarden voor de gemeentelijke archeologiekaart
In deze bijlage worden de subsidiecriteria voor de provinciale regeling Beleidsregel Stimulering Gemeentelijke Archeologie- c.q. Erfgoedkaarten 2009-2011 gepresenteerd. Daarnaast wordt aangegeven waar binnen het document en onderzoek hieraan voldaan is. In de onderstaande tabel wordt het overzicht gepresenteerd van zowel de voldane subsidievoorwaarden en waar in het document aan de voorwaarden wordt voldaan.
Subsidieartikel Lid Sub-lid Omschrijving Beschrijving
1 a a. ARCHIS-database, Centraal
Archeologisch Archief en Centraal Monumenten Archief
Voldaan (Zie hoofdstuk 4.2.2, 4.4.1; kaart 4; bijlage G)
b Geologische kaart 1:50.000
(TNO)
Voldaan (Zie hoofdstuk 4.4.1;;
figuur 1)
c Bodemkaart 1:10.000, indien
niet beschikbaar de bodemkaart 1:25.000, indien niet beschikbaar de
bodemkaart 1:50.000 landelijk (DLG-Zuid, Alterra)
Voldaan (Zie hoofdstuk 4.4.1;
kaart 2)
d Geomorfologische kaart
1:50.000 (Alterra);
Voldaan (Zie hoofdstuk 4.4.1;
kaart 1)
Voldaan (Zie hoofdstuk 4.4.1)
f Actueel Hoogtebestand
Nederland (Servicedesk geo-informatie, RijksWaterStaat, Adviesdienst Geoinformatie http://www.geo-loket.n/);
Voldaan (Zie hoofdstuk 4.4.1;
kaart 3)
g Paleogeografische kaarten
rivierengebied voor gemeenten gelegen in het rivierengebied (Stouthamer en Berendsen);
Niet van toepassing
h Ontgrondingenkaart (Provincie
Noord-Brabant);
Voldaan (Zie hoofdstuk 4.4.1;
zie tevens kaart 6)
i Atlas van Historische
Vestingwerken in Nederland, deel Noord-Brabant;
Voldaan (Zie hoofdstuk 4.4.1)
Subsidieartikel Lid Sub-lid Omschrijving Beschrijving
j Alle archeologische
onderzoeksrapporten (bureauonderzoek, archeologische
inventariserende onderzoeken, opgravingrapporten, etc.) die via de Koninklijke Bibliotheek ontsloten zijn;
Voldaan (Zie hoofdstuk 4.4.1;
zie literatuurlijst)
k Informatie die aanwezig is bij
Heemkundekringen en een schriftelijke vraag om informatie te krijgen gevolgd door een uitnodiging;
Voldaan (Zie hoofdstuk 4.4.1)
l Archeologische (concept-)
waardenkaarten van buurgemeenten;
Voldaan (Zie hoofdstuk 4.4.1, 4.7.)
m Het Archeologisch repertorium
Noord-Brabant, ’s-Hertogen-bosch 1997 van J.P. Broertjes en J.H. Verhagen (red.);
Voldaan (Zie hoofdstuk 4.4.1)
n Bonnekaarten 1:25.000
(1894-1916) (Alterra).
Voldaan (Zie hoofdstuk 4.4.1;
kaart 8)
2 Voor het veldonderzoek
(minimaal 3 dagen) dienen minimaal de volgende activiteiten plaats te vinden:
a Visuele inspectie
buitengebied: veldlopen (controle oppervlakte vindplaatsen met amateurs), foto's nemen, grondgebruik vaststellen, steilranden vaststellen. Visueel kan de aanwezigheid van de op AHN getraceerde hoogte verschillen (steilranden, ontgrondingen) worden geverifieerd. Visueel kan de aanwezigheid van de op luchtfoto’s getraceerde bebouwing worden geverifieerd;
Voldaan (Zie hoofdstuk 5)
Subsidieartikel Lid Sub-lid Omschrijving Beschrijving
b Door middel van gutsboringen
worden de ontgrondingen geverifieerd, waar geen uitsluitsel over is verkregen na AHN-analyse en/of visuele waarneming.
Dit was niet noodzakelijk, vanwege het feit dat de combinatie bodemloket, ontgrondingen brabant in combinatie met de AHN duidelijk uitsluitsel gaf.
3 Gemeentelijke
archeologiekaarten bevatten minimaal:
A Een kaart waarop de
historische kernen als eenheid op staan aangegeven als eenheid op staan aangegeven;
Zie kaart 5
C Een kaart met vlakdekkende
ruimtelijke eenheden voor het gehele gemeentelijk
grondgebied waaraan gekoppeld de verschillende archeologische verwachtingen (gebieden met de te
verwachten archeologische monumenten);
Zie kaart 4,5
D Een gecombineerde
archeologische verwachtingenkaart met daarop - uitsluitend - een driedelige zonering voor archeologische verwachtingen met de verwachtingen: hoog, middelhoog en laag in resp.
De kleuren rood, oranje en geel. Beekdalen met kans op een bijzondere dataset worden met een apart raster binnen deze driedeling aangegeven;
Zie kaart 5, 6
E Een legenda, schaalstok,
coördinaten en een noordpijl;
Voldaan
F Een legenda waar per
ruimtelijke kaarteenheid wordt aangegeven bij welke type bodemingrepen een archeologisch onderzoek noodzakelijk is (beleidskaart);
G.
Zie de beleidsadvieskaart
Subsidieartikel Lid Sub-lid Omschrijving Beschrijving
G Een legenda waar per
ruimtelijke eenheid staat aangegeven welke
voorschriften adequaat zijn om in toekomstige
bestemmingsplannen op te worden genomen
(beleidskaart).
Zie hoofdstuk 8
4 De gemeentelijke
archeologiekaarten dienen:
a in het rijksdriehoekstelsel te worden geprojecteerd. De eenheden dienen in meters te zijn
Voldaan
b bij Gedeputeerde Staten te
worden aangeleverd als hardcopy en als GIS-bestand (Shapefiles).
Indien rapport en kaart goedgekeurd door de provincie wordt deze aangelevered hebben bijgedragen aan de totstandkoming van de kaarten
Zie Appendix B; 4.4.2
2 een foto is afgebeeld van het meest in het oog springend archeologisch monument,
Zie hoofdstuk 3, figuren 3,4,5,6,
3 een overzicht wordt gegeven over de feitelijke gegevens van de archeologische waarden (aantallen monumenten, totale oppervlak aan monumenten, totale oppervlak gebieden met een (middel)hoge
4 een analyse wordt gegeven in welke gebieden in de toekomst waarschijnlijk de problemen en knelpunten liggen, omdat het bodemarchief onder druk komt te staan en,
Zie Hoofdstuk 9
5 een overzicht van op welk archeologisch erfgoed men trots kan zijn en welk erfgoed men kan versterken;
Zie hoofdstuk 8
Subsidieartikel Lid Sub-lid Omschrijving Beschrijving
b b. een catalogus van de
bekende archeologische waarden (monumenten, vondstmeldingen, opgravingen, etc.);
Zie Bijlage G
c c. een begeleidend
verantwoordingsdocument waarin tevens de beslissingregels van het archeologisch
verwachtingsmodel zijn geëxpliciteerd en waarin afwijkingen met eventueel aanwezige kaarten van aangrenzende gemeenten zijn gemotiveerd en worden toegelicht.
Zie Hoofdstuk 4
Bijlage F: Gebruikte webpagina’s
Overzicht van de websites
http://users.bart.nl/~leenders/turfzout/mdk1.html http://users.bart.nl/~leenders/turfzout/mdk2.html
http://www.naamkunde.net/wp-content/uploads/oudedocumenten/leenders-250108-volledige-tekst.pdf http://users.bart.nl/~leenders/turfzout/7bg.html
http://users.bart.nl/~leenders/wbd/txt/niervaart.html http://users.bart.nl/~leenders/wbd/txt/niervaartkasteel.html http://users.bart.nl/~leenders/wbd/txt/overdragewest.html http://users.bart.nl/~leenders/wbd/txt/overdrageoost.html http://users.bart.nl/~leenders/wbd/txt/valkenberg.html http://users.bart.nl/~leenders/wbd/txt/zonzeel.html http://users.bart.nl/~leenders/oork/zonzeel.html http://users.bart.nl/~leenders/wbd/begrippenlijst.html