5.2.1 Kindertijd / opgroeien
Hierin geven respondenten een korte samenvatting over hoe hun leven eruit heeft gezien als kind/ puber, en geven ze aan hoe ze op de belangrijkste gebeurtenissen terugkijken.
Vier van de zes respondenten benoemen hun kindertijd als een belangrijk thema in hun ontwikkeling. Deze vier respondenten hebben deze fase allemaal anders ervaren maar er zijn ook overeenkomsten. Zo noemen twee van de vier respondenten, Jan en Jesse, de vroege interesse naar het buitenleven en de spanning, kattenkwaad uithalen en de nieuwsgierigheid naar waar er actie is. De andere twee respondenten, Sam en Ton, hebben hun kindertijd anders beleefd. Sam heeft de eerste zes jaar van zijn leven in Spanje gewoond en toen zijn ouders gingen scheiden is hij met zijn moeder en zusje verhuisd naar Nederland. Ton komt echter uit een klein dorpje, hij had als slimste jongetje van de klas niet zoveel vrienden maar hij
omschrijft die periode als ‘op zich een prima jeugd’.
Vijf van de zes respondenten omschrijven de middelbare school tijd als een periode waarin er veel veranderde. Vier respondenten (Jan, Ton, Sam en Jesse) kregen in de loop van de middelbare school minder interesse in school en begonnen meer te spijbelen. Deze vier respondenten benoemen ook alle vier de combinatie met blowen en de omgang met nieuwe vrienden. Sam beschrijft deze ontwikkeling als: “Vanaf het 4e schooljaar veranderde er veel en verloor ik mijn interesse in school en begon ik meer te spijbelen om met andere vrienden te gaan blowen en rondhangen.” Jesse maakte ook de keuze om liever te blowen met (nieuwe) vrienden dan naar school te gaan: “Via blowcircuit op school en via mijn Almerense vrienden kwam ik bij vriendengroepje waarmee ik echt 3 jaar heb geblowd en minder naar school ging.” Ton heeft een soortgelijk verhaal: “Ik begon te drinken en te blowen en met nieuwe vrienden om te gaan. Als ik terugkijk op die tijd kan ik niet anders concluderen dan dat ik het op dat moment zelf fantastisch naar mijn zin had maar dat ik veel verkeerde keuzes maakte.” Ook Jan omschrijft zijn periode op de middelbare school als: “…begon met het roken van wiet, drinken en buitenhangen en mijn interesse voor school werd steeds minder.” De motieven om in dit gedrag te vallen komen ook grotendeels overeen: veel buiten rondhangen, minder interesse in school, in aanraking komen met nieuwe vrienden en het opzoeken van de spanning en vrijheid.
Van de overige respondenten benoemt Joep deze periode pas later, aan het begin van zijn HBO-studie. Zijn ouders gingen scheiden en hij ging met een goede vriend wonen, die
ook veel problemen had. Er veranderde veel en de scheiding had een grote impact: “Uitgaan en stoute dingen doen leidde me af van m’n negatieve gevoelens. Ik was zo ver verwijderd van mezelf, en daardoor ook van iedereen om me heen.” Ook Joep benoemt de combinatie met drugs: blowen, coke snuiven en drinken. De andere respondent Maja benoemt het einde van de middelbare school als periode waarin ze een vriendje kreeg. Daarbij kwam ook een nieuwe vriendengroep. Alles waar Maja in geloofde, haar vriendje M. en haar nieuwe vriendengroep, bleek uiteindelijk anders te zijn: “M. bleek de grootste schoft en door de mensen waarvan ik dacht dat het mijn vrienden waren ben ik net zo hard belazerd.” Ze benoemt haar puberale naïviteit die hierdoor is omgebogen naar een reëel mensbeeld.
Vervolgens is ze naar India gegaan voor de uitdaging: “Ik heb nu ook het gevoel dat ik, als ik het maar hard genoeg wil, ook echt kan bereiken.”
Alle respondenten benoemen verschillende aspecten van hoe deze periode hen heeft gevormd als mens. Sam belande alsmaar meer in het criminele circuit, hij kreeg steeds meer interesse om op andere manieren geld te verdienen en begon van alles te verkopen in zijn dorp: “Algauw namen de klanten toe en werd ik ook voor andere goederen gevraagd. Van laptops tot flatscreen monitors tot mobieltjes. Via via kon ik alles vaak wel verkrijgen. Naar mate mijn vrienden ouder werden verschoof de vraag van wiet en hasj steeds meer naar speed, coke en XTC.” Hij ervoer veel stress en was bang voor het oordeel van zijn zusje en moeder. Enkele vrienden belandden in de gevangenis, maar ze lieten hem erbuiten. Dit was voor Sam een belangrijk moment en hij begon aan zijn toekomst te denken. Ook Ton verhandelde drugs aan zijn vrienden en is zich bewust van de goede afloop: “…was betrokken bij allerlei zaken waardoor mijn leven er nu heel anders uit had kunnen zien als ik gepakt was.” Hij omschrijft zichzelf in zijn pubertijd als het hebben van een ‘zelfdestructieve drang’ en hij was erg op zoek naar iets om bij te horen. Aan het einde van de middelbare school hing zijn leven aan elkaar door: “drugs, drank, feesten, meisjes en ik dacht dat ik het voor elkaar had.” Het liep steeds meer uit de hand. Hij begon met zijn vrienden na het uitgaan mensen aan te vallen en was bijna altijd onder invloed van drank en/of drugs. Uiteindelijk bleek hij ook een sociale angststoornis te hebben want hem alleen maar gevoeliger maakte voor verslavingen en invloeden uit de omgeving.
“Ik heb mezelf altijd wijsgemaakt dat het een fase was, jeugdige ongein, maar van binnen voelde ik dat niet zo. De gevolgen van mijn foute gedrag op mijn eigen leven zijn enorm
en het heeft dus jaren geduurd voor ik eindelijk op een punt ben van waaruit ik echt verder kan.”
Jan was ook veel buiten, voelde zich vrij en had steeds minder zin om te studeren. “Vanaf het moment dat ik een huurhuis had ben ik langzaam volwassen geworden.” Het ouder, volwassener en zelfstandiger worden was voor hem een belangrijk omslagpunt: “Ik heb nu een vast ritme, maak bewuster keuzes en ben in die periode ook gestopt met het roken van wiet.” Ook Jesse heeft in elke levensfasen altijd wel avonturen gekend maar hij heeft altijd in zijn achterhoofd gehouden dat hij later, in de toekomst, anders zou gaan belanden.
5.2.2 Hoogtepunt
Hierin omschrijven de respondenten een hoogtepunt, een opvallend gelukkig moment in hun leven, en kijken zij terug op gedachten en gevoelens.
Vier van de zes respondenten benoemen hun hoogtepunt na de middelbare school. Maja ging 5 maanden stage lopen in India waardoor ze zelfverzekerder is geworden over haar eigen capaciteiten. Dit was voor haar een enorme uitdaging maar zij heeft het uiteindelijk heel positief ervaren. Ook de beslissing om op zichzelf te gaan wonen en de zekerheid die ze heeft teruggevonden in haar nieuwe sociale netwerk maakt haar gelukkig, hier was ze eerst heel onzeker over. “Ik ben trots op mezelf dat ik helemaal voor mezelf heb gekozen, dat ik nu doe wat ik leuk vind en dat ik daar heel gelukkig van wordt.” Ook Ton benoemd de
zomervakantie na zijn afstuderen van de middelbare school als gelukkigste periode. Hij had veel vrienden, weinig verantwoordelijkheden en een leuk vriendinnetje. “Ik was gewoon oprecht gelukkig, tevreden met mezelf en ik zag de toekomst zonnig in.” Jan vertelt ook over de vakantie naar Amerika in 1999 met zijn ouders, broer en zussen. Dit was tijdens de periode dat hij delinquent gedrag pleegde. Hij komt uit een hecht gezin wat deze vakantie met z’n allen ook zo bijzonder maakte. Sam heeft het krijgen van een vriendinnetje ook als bijzonder ervaren: “Ik was in alle staten en kon aan niks anders meer denken.” Hij leerde toen niet meer zo onzeker over zichzelf te zijn. Daarnaast behaalde hij zijn VWO diploma en kocht hij na drie jaar sparen een scooter. Hierdoor leerde hij “af te maken waar je aan begonnen bent” en had hij het gevoel alsof hij alles kon bereiken. Ook Jesse benoemt het krijgen van zijn eerste vriendinnetje als een hele gelukkige periode waardoor hij zich sterker in het leven voelde staan: “Ik had nog nooit eerder zoiets gevoeld, iemand vindt jou ook heel erg leuk en dat was heel speciaal.” Toen het uit ging met zijn vriendinnetje voelde hij zich erg op zijn gemak bij zijn baantje in de horeca, en was hij gelukkig met zijn vrienden.
Respondent Joep benoemt het behalen van zijn Hbo-diploma als gelukkig moment in zijn leven, hij was zo trots dat hij dit zelf gedaan had. “Ik dacht veel aan de afgelopen jaren, aan de moeilijke dingen die ik had overwonnen en aan dat ik nu echt even kon ontspannen.” Daarbij voelde het behalen van zijn diploma als het afsluiten van een periode (‘ouders gescheiden bij aanvang, 5x verhuizen, moeilijke tijden met heftige huisgenoot, veel werken, weinig geld maar toch uitgaan’) en het begin van een nieuwe.
5.2.3 Dieptepunt
In dit stuk omschrijven respondenten een ongelukkig moment/ fase waarin ze niet lekker in hun vel zat, en denken terug aan gedachten en gevoelens.
Hierbij is het opvallend dat veel respondenten de dingen die ze ervoer tijdens een gelukkige periode in hun leven, ook hebben gezorgd voor een dieptepunt in hun leven. Een veel genoemde gebeurtenis, die door vier van de zes respondenten wordt genoemd als dieptepunt, is het uitgaan van een relatie. Maja schijft dat ze toen ‘heel erg ongelukkig en down’ was. Ook ton vertelt dat het eindigen van zijn relatie heel pijnlijk was, hierdoor raakte hij in een negatieve spiraal omdat het ‘nogal rauw op zijn dak viel’. Hij had ook al last van een depressie en ervoer soms suïcidale gedachten, deze ontwikkelingen kwamen door de gang van zaken in een stroomversnelling. “Het werd me gewoon echt even allemaal teveel, ik moest een stapje terug doen om alles weer op een rij te krijgen.” Ook Sam kreeg naast het eindigen van zijn relatie (‘mijn grote liefde’) met meerdere problemen te maken: 800 boete, hij werd in de gaten gehouden door de politie en zijn moeder kreeg een psychose. Toch heeft hij hier iets positiefs uit kunnen halen: “Deze periode leerde ik vooral dat het leven niet altijd mee zit en dat je daar op voorbereid moet zijn, het leerde me ook dat ik enorm veerkrachtig kan zijn.” Ten slotte ervoer Jesse ook een dieptepunt toen het uitging met zijn relatie: “het leven wat je leidt brengt ineens niet wat je dacht dat het je zou brengen. Zo’n moment, dat opeens alles anders wordt, schaadt je ook in je zelfvertrouwen: zie je het allemaal wel zo helder als je dacht?”
Respondent Maja benoemt naast haar relatie ook het terugkeren na India als
dieptepunt, terwijl ze dit ook als hoogtepunt beschreef. Het was een intense reis: “… maar ik wist niet dat het zo erg zou zijn.” (Met ‘het’ verwijst Maja naar het terugkomen in Nederland na een lange periode in India te hebben gewoond). Ton omschrijft zijn dieptepunt vanaf het moment dat hij ging reizen tot kort geleden (oktober, 2012). Hij wist dat hij last had van een sociale angstfobie maar toen hij een semester in het buitenland ging studeren kwam dit pas
echt tot uiting: “Ik wist van binnen al langer dat dit een ding was waarvoor ik eigenlijk hulp nodig had maar had het altijd aan de kant geschoven. Nu wist ik zeker dat het niet normaal was om je zo te voelen en dat ik er iets aan moest gaan doen.” Tim had een hoop onverwerkte problemen en zijn vaders bedrijf ging daarnaast ook failliet: “Ik heb dat van dichtbij gevolgd en dan leer je hoe oneerlijk en hard het leven soms kan zijn.” Joep ervoer tijdens zijn HBO- studietijd ook veel problemen: “…was er een moment dat ik mij volledig eenzaam en
ongelukkig voelde. Ik ben vanaf het moment dat ik op mijzelf ging wonen erg gaan overleven.” Hij kon bij z’n nieuwe huisgenoot (die erg ‘narcistisch’ was en ook veel problemen had) niet echt terecht, waardoor hij zich niet echt veilig voelde: “Ik was eigenlijk met alles en iedereen bezig en mijn eigen gevoelens wilde ik parkeren voor ‘als alles klaar was’.” Tegen iedereen deed hij zich voor alsof hij ‘vrolijk en gelukkig’ was, maar als hij alleen was ging hij blowen, drinken of coke snuiven met vage kennissen: “Op een gegeven moment barstte ik gewoon. Ik was zo eenzaam, was zo verdrietig over dat ik eigenlijk tegen iedereen aan het liegen was.” Hij heeft het toen aan iemand verteld en is ‘abrupt’ verhuisd naar het eerste wat hij kon vinden: “Geen wc, geen douche, geen keuken, en een heel weinig licht. Vanuit daar wilde ik een herstart maken.”
Respondent Jan omschrijft zijn dieptepunt aan de hand van twee overledenen: “Het tragisch overlijden van de moeder van mijn vriendin op jonge leeftijd en het overlijden van mijn opa.” Dit heeft bij hem veel indruk gemaakt.
5.2.4 Keerpunt
Hierbij omschrijven respondenten een moment/ fase tussen de positieve en negatieve fasen in, een moment van verandering waarbij ze gedachten en gevoelens proberen te verwoorden.
De zes respondenten benoemen allemaal verschillende keerpunten die ergens tussen een hoogtepunt en dieptepunt inliggen maar in de kern komt er veel overeen: bewust worden van het feit dat je ongelukkig bent, inzien wat je bang maakt, jezelf confronteren, openbaring of merken dat alles tegenwerkt. Zo heeft Maja het over het punt waarop ze het gevoel erkende en kon zeggen: “Dit gevoel gaat wel weer over.” Terwijl ze tegen het randje van een depressie aan zat. Daarnaast kreeg ze een nieuw zorgzaam vriendje en kon ze haar ex- vriendje
(‘grootste schoft’) anders bekijken: “…de tijd, een nieuw vriendje en mijn eigen mentale support die eraan hebben bijgedragen dat ik weer gelukkig was.” Ook Sam refereert naar zijn mentale toestand die veranderde door de tijd heen, voor hem kwam een bewust keerpunt toen hij: “Enerzijds de bevestiging die ik haalde uit mijn doorzettingsvermogen en
probleemoplossend vermogen en anderzijds de afkeer van de continue stress die ik voelde in de periode waarin ik mij voornamelijk met delinquent gedrag bezig hield.” Daarnaast maakten zijn vrienden mee waar hij het meest bang voor was: “gepakt worden en naar de gevangenis moeten waardoor iedereen in je omgeving het te weten komt.”
Respondent Ton beschrijft zijn keerpunt vanaf het moment dat hij de confrontatie met zichzelf aanging. Dit kwam mede doordat: “Ik niet achter het gedrag stond dat ik vertoond had en dat ik veel spijt had van het leed dat ik anderen ermee aangedaan had.” Hij merkte dat hij zijn leven aan het ‘vergooien’ was als hij zo door bleef gaan, zijn vrienden kwamen ook steeds meer in de problemen: “…zij raakten nu ook verslaafd aan harddrugs, ze maakten geen opleidingen af, kregen problemen met hun familie en justitie.” Gelukkig had hij ook nog vrienden om zich heen die op ‘het goede pad’ zaten, waar hij zich aan kon optrekken. “De reden dat ik niet verder afgegleden ben bestond dus uit de intrinsieke wil om te verbeteren en de mogelijkheden die ik in mijn omgeving had om het rechte pad op te gaan.” Ook Joep omschrijft zijn keerpunt als openbaring tegenover zijn eigen gevoel: “Ik heb alles waar ik zelf verdriet over had toegelaten en ook geuit tegenover de personen waar dat mee te maken had.” Hij had ook belangrijke mensen om zich heen die hem hierbij geholpen hebben, zijn ouders, broertje, zusje en vrienden. “Ik heb bij hen geleerd om echt mezelf te zijn en niet alleen het ideaalbeeld waaraan ik van mezelf moest voldoen te tonen.” Alles waar hij achter kwam dat niet goed voor hem was heeft hij geprobeerd te veranderen of te verwijderen uit zijn leven. Muziek hielp hem daarbij: “Muziek maken brengt me dichter bij m’n gevoel.”
Jesse geeft aan dat: “Het veel heeft gekost voordat ik veranderde.” Veel ruzie met zijn ouders, vriendin en op het randje de HAVO gehaald, terwijl hij volgens eigen zeggen veel meer had gekund. “Op een gegeven moment als je merkt dat alles tegenwerkt wordt je wel getriggerd om andere keuzes te maken.” Hij koos er heel bewust voor om wat anders van zijn leven te gaan maken, hij was toen 19 jaar oud.
5.2.5 Moment van wijsheid
Hierin omschrijven respondenten een moment waarop ze bewust nadachten over de situatie en waarin ze wijs gehandeld hebben.
De zes respondenten hebben alle zes verschillende momenten meegemaakt waarop ze bewust en verantwoordelijk hebben gekozen. Jan zegt dat het moment dat hij besloot te stoppen met het roken van wiet, een belangrijke keuze was. Maja vertelt dat het moment waarop haar vriend en zij uit elkaar gingen wonen (ze woonden eerst samen in Leiden, Maja
ging apart in Amsterdam wonen), een hele wijze beslissing was: “…alleen maar heel voordelig uitgepakt.” Sam benoemt wederom waar hij het meeste bang voor is: ‘gepakt worden en naar de gevangenis moeten’, en het besef dat hij kreeg toen enkele vrienden van hem gevangenisstraffen van 4 tot 6 jaar kregen. “Toen besefte ik pas hoe stom het eigenlijk allemaal was en wat een risico ik al tijd die gelopen had door me overal maar mee in te laten.”
Respondent Ton heeft op een andere manier een wijs moment ervaren, namelijk tijdens het moment waarop hij besloot hulp te gaan zoeken. Het erkennen van zijn psychische ziekte, sociale angstfobie, was voor hem heel belangrijk: “Ga je echter proberen het te
ontkennen en jezelf er doorheen te knokken zoals ik heel lang gedaan heb, dan maakt het je leven kapot.” Hij heeft het mensen om zich heen verteld en is nu een “stuk kalmer geworden en heb ik wat meer rust in mijn hoofd.” Een tweede wijs moment was er toen hij besloot te stoppen met drugs. “Ik denk dat mijn drugsgebruik eraan bijgedragen heeft dat ik vroeger zo lang in dat foute gedrag ben blijven hangen.” Ton werd ook heel somber en paranoïde omdat hij zoveel blowde. Het heeft ruim anderhalf jaar geduurd voordat het hem lukte te stoppen met verschillende soorten drugs die hij sinds zijn 15e gebruikte. “Als je zoveel gebruikt als ik deed bevind je je permanent in een roes en is alles afgevlakt. Ik ben blij dat ik nu weer gewoon helder ben.”
Respondent Joep schrijft dat het moment dat hij koos terug te gaan naar school, voor hem een wijs moment was. Hij was niet gelukkig met zijn werk en de manier waarop hij zijn leven indeelde. Door terug naar school te gaan (studeren) ontdekte hij dat: “…door iets te veranderen hierin zijn er veel andere dingen veranderd in hoe ik mijn leven indeel, hoe gezond ik leef en dergelijke. Wat me dichter bij mezelf heeft gebracht.” Jesse ervoer een wijs