Het Nederlandse Voorstel
5 Lessen uit de Digital Services Taxes
De DST’s worden gezien als oneerlijk, discriminatoir, lomp en ondoordacht. Een erg duurzame oplossing lijken deze maatregelen dus niet. Maar uit de voorstellen en de discussie daaromtrent zijn mijns inziens zeker lessen te trekken. Lessen die meegenomen kunnen worden in het proces naar een nieuw internationaal belastingsysteem.
Voor vrijwel alle DST’s geldt dat zij zijn opgezet als tijdelijke maatregel, waarbij overheden aangeven dat een Europese of zelfs mondiale oplossing de voorkeur heeft. De DST wordt in die gevallen niet van rechtswege beëindigd na een bepaalde datum, maar op een beoordelingsmoment, over een aantal jaren, moet doen blijken of er nog voldoende draagvlak is voor de heffing. Daarnaast is er ook de mogelijkheid dat een DST opgaat in een meer overkoepelende regeling, zoals dat voor de Europese DST zou kunnen zijn wanneer deze op zou gaan in de CCCTB. Dit soort ‘intrekkingsclausules’ in de verschillende DST’s zouden inderdaad de tijdelijke aard kunnen waarborgenechter, naar mijn mening, zijn deze regels erg politiek ingegeven waardoor het allerminst zeker is dat ze daadwerkelijk leiden tot een einde van de DST in deze vorm. Een van de redenen daarvoor is dat landen zeggen dat de lokale belastingwetgeving opgeheven wordt wanneer er een ‘appropriate international solution’ is, terwijl dit begrip niet verder wordt verklaard. Mocht er komend jaar toch een mondiaal heffingssysteem komen, dan nog is het de vraag of dit voor al die landen inderdaad die ‘passende oplossing’ vormt waardoor zij de lokale wetgeving aan de kant zullen schuiven. In het verlengde daarvan is er nog de Covid-19 crisis, waardoor overheden op zoek gaan naar extra inkomsten en daarbij uitkomen bij de ‘big tech’ bedrijven die toch al te weinig belasting zouden betalen. De Franse Minister verwoordde dit als volgt: “the health emergency has further advantaged ‘the digital giants’ and increasing taxes on those businesses is the best solution for countries in need of new revenue. [..] We are all aware that the winners of this crisis will be the digital giants. [..] Nobody could understand that the winners of the crisis could avoid a fair taxation in the countries in which they are making profits.” 113 Een maatschappelijk draagvlak om hen te belasten en daarmee de staatskas te spekken is eenvoudig gevonden. Dario Stevanato wijst er op dat op deze manier er een element van permanentie in kan sluipen, waardoor de DST niet langer als tijdelijke oplossing wordt beschouwd.114 Hij haalt daarbij, mijns inziens, een zeer passende quote van de OESO aan: “while many businesses are facing unprecedented difficulties during the crisis, some may see profits rise. The expansion of teleworking and the shift towards digital commerce observed during the crisis may prove sticky and more economic activity may move online. Companies that are able to continue, and possibly even expand, their operations during the crisis as well as those that are able to return to normal production quicker or adapt faster may earn economic rents. Governments could focus on incentivizing investment while strengthening the taxation of economic rents and boosting resilience.115
Naast de voorgaande kwesties zijn de DST’s ook een doorn in het oog van de Verenigde Staten, die al meerdere malen hebben gedreigd – in het bijzonder in de richting van Frankrijk – met tegenmaatregelen. De Amerikanen hebben de DST’s al meerdere malen als oneerlijk en
113 Deloitte, USTR opens new investigations into digital services taxes, 6 juni 2020,
https://www.taxathand.com/article/13725/European-Union/2020/USTR-opens-new-investigations-into-digital- services-taxes.
114 D. Stevanato, A Critical Review of Italy’s Digital Services Tax, Bulletin for International Taxation, 2020
(Volume 74), No. 7, p 13.
41 discriminatoir bestempeld.116 Afgevaardigden van U.S. Trade Representative spreken daarbij in ferme taal: “President Trump is concerned that many of our trading partners are adopting tax schemes designed to unfairly target our companies. We are prepared to take all appropriate action to defend our businesses and workers against any such discrimination.”117 Ook US Treasury secretary Steven Mnuchin vaardigde een waarschuwing uit met een vergelijkbare teksten.118
De DST lijkt dus een relatief eenvoudige oplossing voor het begrotingstekort voor veel overheden, maar zou wanneer deze maatregel ondoordacht wordt ingevoerd kunnen leiden tot grote gevolgen op het gebied van internationale handel. Want waar de een zegt dat het gaat om een ‘fair and proportionate tax' of een ‘a sovereign matter of every state’119, bestrijdt de ander (lees: VS) dit juist met de argumenten dat DST’s selectief en oneerlijk zijn. Bovendien is het principe van de DST contraproductief ten opzichte van het proces en het doel van de OESO.120 Wanneer beide zijden dit soort ferme taal blijven uitspreken en deze ook gaan combineren met de bijbehorende handelsbeperkingen staat ons eerder een handelsoorlog te wachten dan een mondiaal belastingsysteem. Dit soort unilaterale ‘oplossingen’ als de DST zullen dan ook niet meer dan een lappendeken vormen. Daniel Bunn vat het mijns inziens goed samen: “Without knowing the costs of unilateralism, individual countries will continue to act in their own interests by erecting tax and trade barriers that will hurt the global economy during one of its weakest moments.”121
Een ander nadeel wordt beschreven door Daniel Bunn et al. van de Amerikaanse organisatie Tax Foundation. 122 Een deel van de heffingseffecten van de DST’s worden mogelijk overgeheveld naar de adverteerders of consumenten. “DSTs are likely to have the economic effect of an excise tax on intermediate services. The economic incidence of a DST is likely to be borne by purchasers of taxable services (e.g., companies paying digital economy firms for advertising, marketplace listings, or user data) and possibly consumers downstream from those transactions.” Bunn wijst verder op een tweetal gevallen waarin dit bevestigd wordt, namelijk door Google in Oostenrijk123 en Amazon in Frankrijk124. Hoewel niet alles doorberekend kan worden door deze giganten – zeker niet zonder daar iets van te voelen – aan hun klanten of consumenten, is het toch absoluut een punt om rekening mee te houden. Zoals ik in de introductie al stelde worden deze bedrijven ook wel de ‘super star firms’ genoemd, die een
116 Zie onder andere: The U.S. Trade Representative, Investigation under section 301 of the Trade Act of 1974 of
France’s Digital Services Tax, 2 December 2019. https://ustr.gov/about-us/policy-offices/press-office/press- releases/2019/december/conclusion-ustr’s-investigation
117 BBC News, US challenges 'unfair' tech taxes in the UK and EU, https://www.bbc.com/news/business-52896266 118 S. Fleming, J. Brunsden, C. Giles, J. Politi, US upends global digital tax plans after pulling out of talks with
Europe, The Financial Times, 17 juni 2020. https://www.ft.com/content/1ac26225-c5dc-48fa-84bd-b61e1f4a3d94
119 Deloitte, USTR opens new investigations into digital services taxes, 6 juni 2020.
120 R. Wyden, C. Grassley, Statement on USTR Investigation of Digital Services Taxes, 2 juni 2020,
https://www.grassley.senate.gov/news/news-releases/grassley-wyden-statement-ustr-investigation-digital- services-taxes
121 Daniel Bunn, Chaos to the Left of Me. Chaos to the Right of me. 5 mei 2020, https://taxfoundation.org/pascal-
saint-adams-oecd-digital-tax-negotiation-timeline/
122 D. Bunn, E. Asen, C. Enache, Digital taxation around the world, Tax Foundation, 27 mei 2020.
123 The Local, “Google to Raise Ad Fees to Cover Austrian Tax: Source,” Feb. 1, 2020,
https://www.thelocal.at/20200201/google-to-raise-ad-fees-to-cover-austrian-tax-source.
124 Le Figaro, “Amazon France répercutera la «taxe Gafa» sur ses tarifs aux entreprises,” Aug. 1, 2019,
https://www.lefigaro.fr/flash-eco/amazon-france-repercutera-la-taxe-gafa-sur-ses-tarifs-aux-entreprises- 20190801.
42 oligopolie of zelfs monopolie positie hebben in hun markt. Juist door deze positie hebben zij de kans om de heffing indirect elders terecht te laten komen dan waar deze bedoeld was.
Dan is er vervolgens nog het punt van de administratieve kosten die moeten worden gemaakt voor het bijhouden van grondslag en dus alle datastromen tussen de verschillende gebruikers van platformen, intermediairs en klanten op marktplaatsen en de reclamemaker en zijn ontvanger. Een stap verder is de controle daarop van belastingautoriteiten die de juiste belastingplichtigen zullen moeten aanwijzen en volgen, waarbij het meer dan eens op procedures zal gaan uitlopen naar mijn idee, hetgeen de efficiëntie van belastingdiensten geen goed zal doen.
Staan de VS dan in hun recht met alle handelsbeperkingen die zij opleggen? Zijn alle DST’s inderdaad oneerlijk en discriminatoir? De oneerlijkheid van een belastingmaatregel is zoals deze terminologie wordt gebezigd in de commentaren van beide zijdes van het spectrum heel subjectief in mijn ogen. Stevanato beschrijft de invalshoek van de VS over het discriminatoire aspect van de Italiaanse DST – en in het verlengde de Europese DST – op een, naar mijn mening, passende wijze: “the DST could entail covert discrimination, as the high amounts of revenues that need to be obtained for an entity to qualify as a taxable subject might have the effect of targeting mainly large digital MNEs based in the US, such as Airbnb, Facebook, Google, Twitter, etc. Moreover, the levy might be inconsistent with regard to its ultimate purpose, i.e. to function as a “remedial” or “compensatory” tax, aimed at taxing, although quite approximately, a share of the profits that are out of the reach of market jurisdictions.”125
In feite proberen landen met DST dus de digitale bedrijven hun ‘fair share’ te laten bijdragen door op deze wijzen te heffen, terwijl de manier waarop dit plaatsvindt niet even ‘fair’ lijkt te gebeuren. Is hier dan sprake van een klassiek geval van het doel heiligt de middelen?
Het is vanuit maatschappelijk oogpunt heel begrijpelijk dat de GAFA’s van deze wereld zo (relatief) eenvoudig ‘onder hun eerlijke bedrage uitkomen’. De situatie is wellicht nijpender dan ooit te voren en de schreeuw om verandering is duidelijk hoorbaar. De DST’s zoals deze zijn voorgesteld en ingevoerd zullen niet alleen positieve resultaten (snelle belastingopbrengsten) opleveren, maar mogelijk ook een handelsoorlog starten waar geen van allen als winnaar uit komt. De situatie vraagt om een geheel nieuwe kijk op het systeem. De DST kan daarbij fungeren als een ‘wake-up call’ of een procesversneller, maar niet als bestendig belastingsysteem.
125D. Stevanato, A Critical Review of Italy’s Digital Services Tax, Bulletin for International Taxation, 2020
43