Kurt Cobain

Geboren op 20 februari 1967, overleden op 5 april 1994

Kurt Cobain groeide op in het kleine stadje Aberdeen in de staat Washington aan de westkust van Amerika alwaar hij een gelukkige jeugd had. Die gelukkige jeugd kwam echter tot een abrupt einde toen de ouders van de jonge zanger besloten uit elkaar te gaan toen hij nog maar acht jaar oud was.95

Hierdoor ontpopte de jonge Cobain zich als een stille teruggetrokken scholier die pas op de middelbare school uit zijn schulp kroop. Het was hier dat Kurt de rockmuziek, en later ook de drugs, ontdekte. Als gevolg daarvan richtte de jonge Cobain in 1984 de band Fecal Matter op. De band was echter geen lang leven beschoren en al in 1986 stapte Cobain over van Fecal Matter naar Nirvana. Geïnspireerd door bands zoals The Sex Pistols en Led Zeppelin koos Nirvana voor de alternatieve stroming binnen de muziek. Twee jaar na de oprichting, in 1988, kwam de eerste single op bescheiden manier op de markt, duizend stuks werden voor de verkoop gedrukt. Het succes werd de band echter niet meteen in de schoot geworpen. Het debuutalbum 'Bleach' dat opgenomen was onder een onafhankelijk platenlabel deed vrij weinig in de hitlijsten. Om toch voet aan de grond te krijgen probeerde de band met een tournee door de Verenigde Staten en Europa meer fans te krijgen. Ook Nederland werd hierbij

aangedaan: “de optredens kenmerken zich door een grote inzet en het vernielen van instrumenten; Kurt slaat bijna elke avond een gitaar kapot.”96

Op 1 september 1991 speelde de band nogmaals in Nederland, ze stonden toen voor een

halflege zaal in Rotterdam te spelen. Het was de vooravond van de grote doorbraak van de groep, want vlak daarna verscheen het tweede album van de band: 'Nevermind', met de hit 'Smells Like Teen Spirit'. Het album zorgde voor de gewilde doorbraak; het zette de band Nirvana nationaal en internationaal geheel onverwacht in de schijnwerpers. “’Nevermind’ bleek een instant popklassieker die ervoor zorgde dat de wereld langzaam maar zeker in de ban van Nirvana raakte. De wilde anarchistische uitstraling van de naar een deodorant genoemde single ‘Smells Like Teen Spirit' (en, even belangrijk, de bijbehorende videoclip) bleek in te slaan als een bom. Tot grote verbazing van zowel de

platenmaatschappij (die van de CD in de Verenigde Staten aanvankelijk maar 40.000 exemplaren

95 Frans Steensma, e.a., OOR's Pop Encyclopedie 11e editie 1998, 250.

perste) als de pers en de band zelf werd het een gigantische hit en bereikte ‘Nevermind’ in de eerste week van ’92 de eerste plaats van de Amerikaanse Billboard-lijst.”97 In Nederland haalde het album een tweede plek in hitlijsten, en kreeg daarnaast meerdere malen de platina status. De single deed het iets minder goed maar bereikte alsnog een derde plek in de Nederlandse top 40.98

Het album en de single zorgden begin jaren negentig voor een ware 'grunge-rage' in binnen- en buitenland. Jongeren luisterden naar de muziek van Nirvana en bands die dichtbij hun geluid zaten. Ze kleedden zich als Kurt Cobain in wijde houthakkershemden en vale jeans. Nirvana werd gezien als de stem van de jongere generatie. Een stempel waar zanger Kurt Kobain het bij tijd en wijlen moeilijk mee had. Hij “is niet gediend van de plotselinge roem, die bijvoorbeeld met zich meebrengt dat de pers zijn heroïnegebruik tot grote verhalen opblaast.”99

Naast de muziek speelden ook drugs een grote rol in het leven van Kurt Cobain. In 1993 ging dat zelfs zo ver dat de zanger vlak voor een optreden met Nirvana een overdosis nam. Het voorval was in geen geval een uitzondering. Want ook in 1994 in Rome ging het mis: dit keer nam de

wereldberoemde zanger een combinatie van Champagne en Rohypnol tot zich. Cobain werd met spoed opgenomen in het ziekenhuis. De zanger kwam er na enkele dagen echter weer bovenop. De deur naar de eeuwigheid was door Cobain echter al op een kier gezet.100 Op 8 april 1994 werd zijn ontzielde lichaam, na dagen van vermissing, gevonden in zijn woning in Lake Washington bij Seattle. Kurt Cobain had zichzelf van het leven beroofd met een hagelschot door het hoofd. Een afscheidsbrief werd elders in het huis gevonden. Dat Cobain en zijn band een grote groep jongeren geïnspireerd had was te zien op de herdenking die enkele dagen na zijn overlijden georganiseerd werd in Seattle. Er waren zelfs fans die zo gebroken waren over het feit dat hun held zichzelf van het leven beroofd had dat ze niets anders wilden dan hem achterna te gaan. In enkele gevallen slaagden er ook daadwerkelijk in om net als Cobain zichzelf van het leven te beroven. Sommigen probeerden het op de manier zoals Kurt Cobain het gedaan had, en anderen gingen voor een alternatieve methode zoals pijnstillers. Er is tot op de dag van vandaag nog steeds discussie of Kurt Cobain zichzelf van het leven beroofd heeft of dat hij door iemand anders om het leven is gebracht.

97 Frans Steensma, e.a., OOR's Pop Encyclopedie 11e editie 1998, 250.

98 Frans Steensma, e.a., OOR's Pop Encyclopedie 11e editie 1998, 251.

99 Frans Steensma, e.a., OOR's Pop Encyclopedie 11e editie 1998, 250.

5.6.1. Wat Schreven de Kranten?

Qua status in de mainstreammuziek is Kurt Cobain waarschijnlijk nog het beste te vergelijken met Janis Joplin. Beide artiesten maakten geen muziek die door de massa werd genoten, maar meer door een specifiek, vaak jonger, publiek. Janis Joplin bevond zich in de alternatieve hippie- en beatnikkringen terwijl Kurt Cobain zich in vergelijkbare milieus in de jaren '90 bewoog: de hoek van de Grunge en

zogenaamde 'alternative music'. Toch was er in de tussentijd wel wat veranderd in de manier waarop de drie onderzochte kranten omgaan met nieuws dat uit deze hoek van de popcultuur komt. Zo werd er in 1994 beduidend meer aandacht besteed aan het overlijden van Cobain dan destijds aan het overlijden van Joplin.

Aantal

Tussen de drie kranten zit qua aantallen geplaatste berichten eigenlijk weinig verschil: alle drie plaatsten de kranten ongeveer evenveel artikelen, drie of vier in totaal, en ook de aandacht op de voorpagina was, op De Telegraaf na, gelijk. Het is wel opvallend dat NRC Handelsblad in dit

onderzoek voor het eerst de meeste artikelen aan een casus besteedt. Hierbij moet echter wel vermeld worden dat een van de artikelen in NRC Handelsblad een klein artikeltje op de voorpagina was. Het artikeltje telt niet meer dan twee zinnen en is eigenlijk een soort aankondiging voor een groter artikel verderop in de krant. Men zou hierdoor kunnen zeggen dat de cijfermatige verschillen tussen de kranten minimaal waren. De verschillen moeten dan ook meer gezocht worden in de details van de geplaatste artikelen. Want hoewel er weinig verschil zat in de aantallen berichten die er in de krant geplaatst werden was er wel degelijk een verschil te zien in grootte van de berichten. De Telegraaf besteedde namelijk qua oppervlakte veel meer aandacht aan de dood van Cobain dan de andere kranten. De krant wijdde op 13 april zelfs een hele pagina aan de achtergronden bij de dood van Cobain.

Telegraaf NRC HC 0 0.5 1 1.5 2 2.5 3 3.5 4 4.5 Totaal Voorpagina

Genre en inhoud

Alle drie de kranten begonnen hun verslag van het overlijden van Cobain met een klein feitelijk nieuwsartikel waarin vermeld werd dat de populaire zanger overleden was en hoe hij aangetroffen was. Naast het nieuwsartikel plaatsten alle drie de kranten ook een groter artikel waarin dieper op de persoon Cobain in werd gegaan. Deze necrologieën zijn qua grootte en informatievoorziening met elkaar te vergelijken. Alle kranten bespraken openlijk de dubieuze fascinatie die Cobain had met drugs, drank en wapens. Ook schreven ze allemaal over het succes van de band Nirvana, ook al zullen de lezers van bijvoorbeeld NRC Handelsblad naar alle waarschijnlijkheid niet heel bekend zijn geweest met de muziek van de rockster: zij waren waarschijnlijk niet bepaald het publiek van Nirvana. De krant die in de andere casus in dit onderzoek ook vaak de meeste aandacht gaf aan nieuws uit de popcultuur, De

Telegraaf, besteedde ook in dit geval de meeste aandacht aan het overlijden van de rockster. Want

hoewel de aantallen artikelen grofweg overeen kwamen, plaatste De Telegraaf meer

achtergrondartikelen. Hierdoor waren de lezers van De Telegraaf waarschijnlijk het meest uitgebreid geïnformeerd over de persoon Cobain en zijn carrière.

Het is opvallend dat alle drie de kranten in hun nieuwsberichten allemaal aandacht hadden voor enkele controversiële nieuwsgebeurtenissen. Zo noemden, en citeerden, ze alle drie de afscheidsbrief van Cobain aan Courtney Love en de Nirvana fans. Hoewel geen van de artiesten in de vorige casus duidelijk zelfmoord pleegde en dus geen afscheidsbrief achterliet is het aannemelijk dat het gedeeltelijk citeren van een afscheidsbrief in andere decennia niet zou zijn voorgekomen. Een afscheidsbrief is iets wat duidelijk een onderdeel van de privésfeer van de overleden persoon en zijn nabestaanden is. De grens tussen privé en publiek was blijkbaar in 1994 al zo ver verschoven dat alle drie de kranten het gepast vonden om delen van de brief, die voorgelezen was aan fans, te citeren in de krant. Dit was eerder zeker niet voorgekomen bij een krant zoals NRC Handelsblad die toch bekend stond als een feitelijk en elitair dagblad, die de grens tussen privé en publiek strak aanhield. Het was zeker niet een krant die zich inliet met sensationeel nieuws. Blijkbaar was het geschreven afscheid van muzikant Cobain belangrijk en nieuwswaardig genoeg voor alle drie de kranten. Daarnaast werd er in alle kranten ook aandacht besteed aan de massahysterie die volgde op het overlijden van Kobain. Iets wat bijvoorbeeld bij Elvis Presley niet het geval was.

Plaatsing

Over het algemeen werden de meeste artikelen op de Kunst en Muziekpagina's van de kranten geplaatst. Kurt Cobain en zijn band Nirvana waren in 1994 eigenlijk nog maar net doorgebroken en ze stonden nog aan het begin van een mogelijk succesvolle carrière. Ondanks het feit dat de band nog maar een paar jaar actief had Nirvana wel redelijk wat bekendheid gekregen. Ook in Nederland was het nummer 'Smells Like Teen Spirit' een hit geworden. Het is dan ook eigenlijk niet verwonderlijk dat de drie onderzochte kranten het nieuws van het overlijden van Cobain op een belangrijke pagina plaatsten. De Haagsche Courant en NRC Handelsblad vonden het nieuws voor haar lezers zelfs zo belangrijk dat ze het op voorpagina plaatsten. De Telegraaf was iets bescheidener en plaatste het eerste artikel op pagina drie van de krant. Het wordt niet helemaal duidelijk waarom De Telegraaf ervoor koos om het artikel pas op pagina drie te plaatsen. Het lijkt niet in lijn met de uitgebreide artikelen die later

geplaatst werden, en die een zekere mate van prioriteit voor het nieuws aangaven. Het is wel duidelijk dat alle drie de kranten het nieuws van het overlijden als algemeen nieuws zagen dat voor alle lezers interessant was. De necrologie en andere berichten die later volgen werden door de kranten weer gewaardeerd als nieuws uit de popcultuur. Behalve het allereerste bericht werden namelijk alle andere berichten op gethematiseerde pagina's geplaatst.

Conclusie

Concluderend kan waarschijnlijk gezegd worden dat de drie kranten op hoofdlijnen op eenzelfde manier verslag deden van de dood van Nirvana zanger Kurt Cobain. De kranten zijn in de loop der jaren naar elkaar toe gegroeid als het gaat om verslag doen van een gebeurtenis zoals het overlijden van een ster uit de populaire cultuur. De nieuwswaarde van de dood van Cobain lijkt voor alle drie de kranten in 1994 even groot te zijn geweest. Hoewel De Telegraaf als enige het nieuws niet op de voorpagina plaatste publiceerde ze wel twee grote achtergrondartikelen. De andere twee kranten hielden het maar bij één achtergrondartikel. Als dit naast elkaar wordt gezet kan gezegd worden dat er weinig verschil zit in de nieuwswaarde die de kranten aan het overlijden van Kurt Cobain toekenden.

Zelfs de minder belangrijke nieuwsberichten over een bijeenkomst van fans waar de afscheidsbrief van Cobain werd voorgelezen werd door alle drie de kranten meegenomen in de berichtgeving. Dit was bij de andere casus wel anders. Cobain was een controversiële artiest die voornamelijk in de alternatievere muziekmilieu's en onder jongeren veel aanhang had. Het feit dat alle drie de kranten, zelfs het serieuze

NRC Handelsblad, dat zich tot nu toe telkens op de vlakte hield, aandacht besteedden aan zijn

overlijden geeft aan dat nieuws uit de popcultuur in 1994 in ieder geval al een grotere nieuwswaarde werd toegedicht dan eerder het geval was.