23
Hoofdstuk 4. Krachten die oplossingen bevorderen of vertragen
Hiervoor zijn ernstige en minder ernstige problemen aan de orde geweest. In dit hoofdstuk worden de competenties die deze ouders naar voren hebben gebracht, weergegeven. Het gaat om algemene competenties die belangrijk zijn in de ontplooiing van het eigen leven en om specifieke oudercompetenties (4.1).
Het hoofdstuk begint met het thema coping (4.2), gevolg door
oplossingsstrategieën (4.3) vervolgens wordt balans tussen ouderschap en andere activiteiten (4.4) beschreven en tenslotte volgt de remmende factor in het oplossingsproces namelijk stigmatisering (4.5). Dit hoofdstuk wordt
afgesloten met een samenvatting (4.6).
4.1 Competenties
In de interviews worden de eigen competenties als volgt benoemd:
Getrouwde vader met kinderen van 11 en 13:
-Ja, ik zie het verschil wel nou. Ik leer dat nu anders te doen en ik leer ook dat het vertrouwen van de kinderen eigenlijk gemakkelijk terug te winnen is. Dat geeft ook een heel goed gevoel voor mij zelf
Dezelfde vader
-Wel met de kinderen leuke dingen doen, vragen hoe het op school was, geïnteresseerd zijn, dat je ook weet dat je kind een spreekbeurt heeft.
Alleenwonende vader met één kind van 8:
-Ik heb onvoorwaardelijke liefde voor haar, dat voelt ze, dat weet ze.
De competenties zijn direct op de kinderen gericht of op het huishouden en onderhoud van het huis. Het ontdekken van deze competenties levert een bijdrage aan de kracht van de ouders.
4.2 Coping
Er zijn verschillende reacties mogelijk op stress, de zogeheten coping stijlen zoals direct problemen oplossen, steun zoeken, probleem vermijden,
wensdenken. De respondenten beschrijven meer en minder adequate reactie op stress. Als adequate coping stijlen worden genoemd:
• Veel over problemen praten
• Steun zoeken bij anderen
Moeder met 15-jarige dochter:
-Zo snel mogelijk dat probleem oplossen maar je zoekt ook steun bij anderen en je praat met hen erover.
• Aan de slag gaan, organiseren en telefoneren
• Zo snel mogelijk dat probleem oplossen
• Een klankbord zoeken
• Contacten met lotgenoten
•
Dezelfde moeder
-Dan kan je ook nog extra zoeken naar echt, ja lotgenoten of mensen die in dezelfde situatie zitten en daar kan je gewoon heel goed dingen mee uitwisselen.
• Beroep doen op professionele hulp, huisarts of noodhulp (crisiscentrum of telefoonnummer 112)
• Beroep doen op informele hulp
24
• Een plan van aanpak bedenken
Alleenstaande moeder met kind van 20:
-En ik was ook heel goed in crisisinterventie. Als ze ziek was, nou dat ik dan wel met de boeken er bij besliste of ze naar de dokter moest of niet. Dan zat hij helemaal in de hoek, dat hij niet wist…of dat ze huilde, nou dan wist ik altijd wel wat ik moest doen.
• Het kind troosten.
Anderen hebben, mede door hun psychische problematiek, een minder adequate coping stijl zoals:
• Veel huilen
Getrouwde moeder met 6 kinderen tussen 15 en 24:
-En wat ik heel typerend in die periode van mijzelf vond dat ik labiel was, emotioneel, dus als één van de kinderen iets had dus ook lichamelijk zeg maar, ik weet nog één van de kinderen had de vinger tussen de deur die moest naar het ziekenhuis, het moest aan mekaar gezet worden…Ik heb alleen ongelooflijk gehuild.
• Het probleem vermijden, vluchten
• Agressief reageren
Getrouwde vader met kinderen van 11 en 13:
-in het verleden reageerde ik altijd vrij agressief en dat is. Als er iets gebeurde zocht ik het meestal in eigen kring, dan zal je wel dit of dan zal je wel dat hebben gedaan. En het oplossend vermogen lag meestal bij mijn vrouw.
• De oplossing eindeloos uitstellen
• In paniek raken
• Terug trekken
• Hoofdpijn/hyperventilatie krijgen
• Het probleem opkroppen en het alleen willen oplossen.
Het hele scala aan coping stijlen is in dit onderzoek door de respondenten naar voren gebracht. De effectieve copingstijlen dragen bij aan een oplossing van de problemen. De niet effectieve stijlen zullen dat over het algemeen niet doen.
4.3 Oplossingsstrategieën
Strategie wordt hier gebruikt in de betekenis van “ plan van handelen”. Een strategie kan worden ingezet bij het oplossen van een ouderschapsprobleem.
De strategieën vertonen overlap met de coping stijl. Immers de coping stijl kan worden ingezet als strategie.
Zo kan bijvoorbeeld het zoeken van steun in het informele netwerk of bij de professionele zorg ook een strategie zijn.
Eigen strategie:
Gescheiden moeder met zoon van 3:
-Heel erg je eigen kracht zoeken en vinden en dat moet ook wel als je maar tien gesprekken in twintig weken hebt, ook echt twintig weken en dan moet er wat op de rails staan
Getrouwde vader met twee kinderen van 3 en 5:
-Ik haal altijd die filmpjes uit het vliegtuig er bij. Zorg eerst voor jezelf anders kun je niet voor iemand anders zorgen. Zorg je niet voor jezelf, dan is het onmogelijk om voor je kinderen te zorgen Kinderen gaan voor, kinderen eerst maar als je zelf verliest dan heb je niks meer.
Steun:
Een getrouwde moeder met twee kinderen van 11 en 15:
25
-Ja gewoon meer steun zoeken. Dat er eerder zorg komt bij je thuis. Want daar is, vooral als moeder zijnde, als moeder zijnde bedoel ik dat.
Getrouwde vader met twee kinderen van 3 en 5:
-Als er nu iets gebeurt ga ik eerst kijken van kan ik dit alleen aan? Nee. Wie kan mij helpen? En ook als iemand mij niet kan helpen is dat ook een antwoord. Maar ik ga het wel vragen. En ja het verbaast mij elke keer weer hoeveel mensen mij kunnen helpen.
De strategieën bestaan samengevat uit: 1. Eerst voor jezelf zorgen en dan de aandacht richten op de kinderen; 2. Indien nodig steun zoeken.
Hier duikt het begrip eigen kracht, oftewel empowerment op.
Er zijn maar enkele strategieën gericht op ouderschap en opvoeding van de kinderen.
4.4 Balans
In het ouderschap wordt na een psychiatrische episode een nieuw evenwicht gezocht. In de volgende onderwerpen wordt een balans nagestreefd:
Ouderschap-psychische problematiek
Een vader met kinderen van 7 en 9:
-Met de ouderrol merk ik toch voor mij zelf wel dat ik soms niet het geduld heb om de tijd te nemen voor mijn kinderen omdat ik dan te veel bezig ben met andere psychische dingen en zakelijke dingen. En dan word ik netjes op mijn vingers getikt door mijn huidige vrouw en dan zegt ze van: je moet even weer terug, even naar de basis, je kindertjes. Nou dat helpt wel.
In dit geval wordt door de partner aangegeven dat de balans weer hersteld moet worden.
Ouderschap-huishouden
Het werk in huis en tuin en ander onderhoud staat soms op gespannen voet met ouderschap:
Moeder met 15-jarige dochter:
-Je doet ontzettend je best om dat te verdoezelen en het niet te laten merken maar dat voelen kinderen gewoon. Dat je niet vrolijk bent en dat je minder zin hebt om te koken en wat makkelijker ook iets doet of.. ja niet meer zo actief bent in het naar buiten gaan.
Getrouwde vader met kinderen van 11 en 13:
-De vrije tijd die je dan hebt moet je invullen in andere dingen. Dat is onderhoud, onderhoud tuin, onderhoud huis, onderhoud sociale contacten. En dan wil je je eigen kinderen wel eens vergeten, ja, terwijl dat zo dichtbij ligt, of je eigen vrouw.
Enerzijds zijn deze verplichtingen belastend en anderzijds kan het ouders ook
“bij de les houden.”
Ouderschap-vrienden- ruimte voor zichzelf
De extra belasting van kinderen kan ouders er toe dwingen om soms een keuze te maken voor het eigen gezin met het risico het contact met vrienden te
verliezen. Ook vergeet men soms om aandacht te besteden aan hobby’s en andere ontspannende activiteiten:
Samenwonende moeder met kind van 2 jaar:
-Nou hobby’s heb ik eigenlijk al sinds ik zwanger raakte helemaal niet meer gehad. Heel af en toe ging ik naar vrienden en familie, dat was alleen van als ik bv een keer zondag naar opa en oma ging of op verjaardagen. En verder eigenlijk niet meer.
Alleenstaande moeder met kind van 2:
-Nou ik vind die balans heel erg moeilijk en daarom heb ik ook dat ik iedere week naar mijn balans kijk. Ik vul iedere week met die vrouw van de thuiszorg, een schema in
.
26 In het laatste citaat blijkt dat er bewust gewerkt wordt aan het in balans brengen van het dagelijks leven.
Een aantal respondenten vindt het lastig om een balans te houden in
ouderschap, aandacht voor psychische problematiek, huishouden, vrienden en ruimte voor zichzelf. Hier is geschetst dat men door één van deze onderwerpen soms uit evenwicht wordt gehaald en dat men op zoek is naar een nieuwe balans.
4.5 Stigmatisering
Verschillende vormen van stigmatisering zijn door deze ouders naar voren gebracht. Het gaat hierbij om het in een hokje geplaatst worden door hulpverleningsinstanties, of door andere ouders, familie en vrienden.
a. Hulpverleningsinstanties
Bij instellingen als Jeugdzorg en Jeugdpsychiatrie, die veel ernstige problemen zien, wordt volgens de respondenten te hard gereageerd op de problematiek.
Maar ook huisartsen lijken onvoldoende vertrouwen te hebben in hun patiënten.
Gescheiden vrouw met vier kinderen tussen 18 en 29:
-Maar het is altijd dat stempel die je toen had en het is net of die dubbel en dwars op je voorhoofd staat. Daar heb ik heel veel, ook met jeugdzorg, kinderbescherming en weet ik veel, dat ik denk van ja, kijk eens naar de biologische ouders, dat is in dit geval van: goh, gaat het goed of niet goed of weet ik veel.
Een alleenwonende moeder met een kind van 12:
-Ik was voor mijn dochter al in behandeling omdat het op school ook al niet zo lekker ging, en ja die melding is dus naar Jeugdzorg doorgegaan en dat heeft een heel eigen leven gekregen en dat is een hele, hele heftige tijd geweest waarin jeugdzorg in plaats van ondersteunend is geweest alleen maar controlerend was.
Dezelfde moeder:
-Ja ik heb toen zelf heb ik, ik heb daar steun bij gehad en ook in gesprekken met Jeugdzorg, maar ja die zijn dat toen dus zo tegen mij gaan gebruiken ik heb toen gezegd van, ja de groeten, ik vond dat juist heel erg, ik vond dat zo vals. Ik heb het toen opgezegd.
In verschillende interviews is naar voren gekomen dat Jeugdzorg schade heeft aangebracht in het vertrouwen en in het gezinsverband.
Maar ook bij andere instanties en hulpverleners hebben respondenten ervaringen opgedaan waarbij men zich naar beneden gehaald voelde:
Getrouwde moeder met 6 kinderen tussen 15 en 24:
-En, hebben we hulp gezocht, we zijn naar de GGz gegaan, daar hebben we gezinsgesprekken gehad. Maar daar had ik, daar had ik veel meer het gevoel van dat, dat ik ook als een soort schuldige werd gezien. Daar voelde ik mij eigenlijk altijd wel gefaald als moeder.
Alleenstaande moeder met kind van 2:
-In mijn zwangerschap begon de gynaecoloog al over AMK (Advies-en Meldpunt
Kindermis-handeling) melding, toen was ik nog niet eens bevallen. Ik heb zoiets van nou ik krijg niet eens de kans om te laten zien dat ik het kan.
Ook werd gemeld dat Thuiszorg en een huisarts niet adequaat inspeelden op de situatie.
Dit zijn onderwerpen die ook veel aandacht krijgen in de media. Kennelijk weten medewerkers van deze instanties niet goed de achtergronden hun handelen te verantwoorden en laten zij hun cliënten met onbegrip naar huis gaan. Ook hebben verschillende hulpverleners onvoldoende taxatievermogen om de
draagkracht van deze ouders voor het ouderschap in te schatten. Men gaat af op
27 dossiers uit het verleden of men grijpt naar een externe instantie als het AMK om de taxatie te doen.
b. Andere ouders, familie, vrienden
Ook binnen het eigen netwerk ondervindt men stigmatisering en voelt men zich niet serieus genomen:
Alleenstaande moeder met kinderen van 5 en 22:
-Ik voel me eigenlijk een beetje minder dan andere ouders. Nou en als je dat voelt ga je ook een beetje zo opstellen, hè, en dan gaan andere mensen dat ook weer voelen.
Samenwonende moeder met kind van bijna 2 jaar:
-Vooral als ik dan met hem buiten de deur ging dan moest hij van mij altijd leuke kleertjes aan, hij moest er goed uitzien. Daar was ik wel mee bezig om aan de buitenwereld te laten zien van: ik doe het wel goed. Ja, dat was heel belangrijk voor mij. Vooral naar mijn ouders toe, als ik daar kwam dacht ik echt ik moet de puntjes op de i zetten.
Stigmatisering werd ook in de volgende situatie ervaren door een vrouw die een ex-man heeft met een psychische aandoening:
Alleenwonende vader met één kind van 8:
-Ik maakte een grapje, ik had zo’n IPad gekocht, ik had een tas neergelegd op de stoel want we gingen iets eten, ik ging naar de kassa en hield die tas wel in de gaten en ik zei: oh ik ben mijn tas vergeten. En toen zei zij: Oh nee, oh nee papa die ligt daar hoor. Oh, ik zei, oh dank je wel. Nou ja, dan noemt zij mij altijd gekkie of hè, of papa sukkel of papa is een beetje een sukkel. Nou ja, dat was een grapje en een prima middag gehad in mijn beleving. Dat grapje dat wordt tegen haar moeder, mijn ex-vrouw, verteld en daar wordt een verhaal van gemaakt dat ik apart deed en vreemd en zij is daar heel gevoelig voor.
Het contact tussen de ouder met een psychische aandoening en zijn of haar kind is kwetsbaar. In dit geval wordt het wantrouwen door de ex-partner
aangewakkerd.
In hoeverre de ervaren stigmatisering samenhangt met zelf-stigmatisering is niet duidelijk. Wel blijkt uit de citaten dat deze respondenten op de tenen lopen om met het kind goed voor de dag te komen.
4.6 Samenvatting krachten die oplossingen bevorderen of vertragen In dit hoofdstuk zijn enkele onderwerpen beschreven die oplossingen voor problematiek kunnen bevorderen. Het gaat om een goede copingstrategie, om oplossingsstrategieën en om goede balans.
Een effectieve copingsstijl levert de bijdrage voor de oplossing. Een minder adequate copingsstijl vertraagt de weg naar een oplossing. Strategieën zijn onder meer: eerst voor jezelf zorgen en dan de aandacht richten op de kinderen.
Indien nodig kan steun worden gezocht.
Een balans tussen ouderschap en huishouden of tussen ouderschap, vrienden en ruimte voor zichzelf moet vaak worden gezocht. Een van de geïnterviewden werkt via planningen hier systematisch aan.
Op de weg naar oplossingen werkt stigmatisering vertragend. Vooral
stigmatisering vanuit professionele hulpverleners werkt verlammend in het vinden van oplossingen. Stigmatisering vanuit familie of vrienden is kwetsend en vernederend.
28
29